امروزه در صنعت اعتباری، شبکه های عصبی تبدیل به یکی از دقیق ترین ابزار آنالیز اعتبار در میان سایر ابزار شده است. دیسای و همکارانش^[۱۶] در سال ۱۹۹۶ به بررسی توانایی های شبکه های عصبی و تکنیکهای آماری متداول نظیر آنالیز ممیزی خطی^[۱۷] و آنالیز رگرسیون خطی^[۱۸] در ساخت مدلهای امتیازدهی اعتباری پرداخته اند (دیسای ،۱۹۹۶، ۲۴-۳۷). همچنین وست^[۱۹] در سال ۲۰۰۰ به بررسی مدلهای کمی پرداخت. نتایج بدست آمده بیانگر این بود که شبکه های عصبی قادر به بهبود دقت امتیازدهی می باشند. آنان همچنان بیان کردند که آنالیز رگرسیون خطی جایگزین بسیار خوبی برای شبکه های عصبی است. در حالیکه درخت تصمیم و مدل نزدیکترین همسایه و آنالیز ممیزی خطی نتایج نوید بخش و دلگرم کننده ای ایجاد نکردند. (وست،۲۰۰۰، ۱۱۳۱-۱۱۵۲).

رتبه بندی اعتبار به طور اساسی یک راه تشخیص تفاوت‌های گروه‌ها در یک جمعیت است. ایده جدا کردن گروه ها در یک جمعیت در آمار به وسیله فیشر در سال ۱۹۶۳ معرفی گردید. (توماس^[۲۰]،۲۰۰۰، ۱۶).
دانهم^[۲۱] در سال ۱۹۳۸ اولین سیستم ارزیابی تقاضا نامه‌های اعتباری را با بکارگیری پنج معیار زیر توسعه داد.(آلتمن،۲۰۰۰، ۱۶)
۱ـ موقعیت^[۲۲]
۲ـ درآمد^[۲۳]
۳ـ وضعیت مالی
۴ـ ضامن یا وثیقه^[۲۴]
۵ـ اطلاعات بازپرداخت وام از بانک‌ها^[۲۵]
دانهم استدلال کرد که اهمیت معیارهای مختلف باید براساس تجربه مشخص گردد.
با آمدن کارت‌های اعتباری در اواخر ۱۹۶۰ اهمیت رتبه بندی اعتباری برای بانک‌ها و دیگر ارائه کنندگان کارت‌های اعتباری نمایان شد. وقتی این سازمان‌ها رتبه بندی اعتبار را به کار بردند دریافتند که این کار از هر تدبیر قضاوتی مفیدتر است، زیرا نرخ اشتباه به میزان ۵۰ درصد یا بیشتر پایین آمده بود.
بوکس^[۲۶] در سال ۱۹۶۷ اولین فردی بود که استفاده از پس زمینه کامپیوتر برای استفاده از مجموعه بزرگی از داده‌ها را معرفی کرده همچنین او سعی در ترکیب ابزارهای آماری چند متغیره را داشت. اتفاقی که پذیرش کامل رتبه بندی اعتبار را تضمین کرد تصویب قانون فرصت برابر اعتبار^[۲۷] در آمریکا در سال‌های ۱۹۷۵ و ۱۹۷۶ بود.
پیشرفت در محاسبات اجازه داد تا سعی شود تکنیک‌های دیگری برای ساختن کارت امتیاز به کار رود. در حال حاضر با به کارگیری تکنیک‌های هوش مصنوعی مانند سیستم‌های خبره و شبکه‌های عصبی و الگوریتم ژنتیک تأکید بر روی تغییر واقع بینانه از سعی در حداقل کردن شانس یک مشتری در درخواست ناجور (ریسک بالا)‌ در مورد یک محصول خاص به تحقیق در مورد اینکه چگونه شرکت می‌تواند سود خود را از آن مشتری ماکزیمم کند رخ داده است.(توماس،۲۰۰۰، ۱۷)
۲-۳-۱: مدلهای امتیازدهی اعتباری
روش های امتیازدهی اعتباری به دو صورت کمی و کیفی انجام می شود. در تحلیل کیفی، امتیازدهی اعتباری ارتباط نزدیکی با توانایی و قابلیت تجزیه و تحلیل مسئولین بخش اعتباری دارد. لیکن در تحلیل کمی، تعیین احتمال عدم بازگشت اصل و سود تسهیلات از طریق تابع توزیع آن امکان پذیر است.
اکثر الگوهای کمی ریسک اعتباری، چارچوب معنایی مشابهی دارند، اما اختلافاتی که در اجرای این مدل ها بوجود می آید، ناشی از شیوه برآورد پارامترهای اصلی از اطلاعات موجود است. به طور کلی روش های آماری و ریاضی اندازه گیری ریسک اعتباری را می توان به دو گروه عمده زیر تقسیم کرد :
الف) مدل‌های رتبه‌بندی اعتباری پارامتریک
ـ مدل احتمالی خطی^[۲۸]
ـ مدل‌ لجیت و پروبیت^[۲۹]
ـ مدل‌های مبتنی بر آنالیز ممیزی^[۳۰]
ـ شبکه‌های عصبی
ب) مدل‌های رتبه بندی اعتباری ناپارامتریک
ـ برنامه ریزی ریاضی^[۳۱]
ـ درخت دسته بندی (الگوریتم تقسیم بندی بازگشتی)
ـ مدل نزدیکترین همسایه^[۳۲]
ـ فرایند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی^[۳۳]
ـ سیستم‌های خبره^[۳۴]
ـ الگوریتم ژنتیک^[۳۵]
۲-۳-۲: ضرورت امتیازدهی اعتباری مشتریان
امتیازدهی اعتباری برای بانکها این امکان را فراهم می آورند که ریسک اعتباری را اندازه گیری نموده و آن را متناسب با پورتفوی اعتباری اداره کنند. بدین مفهوم که اکسپوژر^[۳۶] (ریسک قابل مشاهده و محاسبه) بانک را در رابطه با انواع ریسک تعدیل و اصلاح نمایند. این مطلب را می توان با رابطه یک توضیح داد :
رابطه ۲-۱ : محاسبه زیان مورد انتظار
(احتمال عدم بازپرداخت) * (نرخ زیان در صورت عدم بازپرداخت) * (مبلغ در معرض ریسک) = زیان مورد انتظار
در این رابطه نرخ زیان (عدد یک منهای سهم درصدی از وام که بوسیله تضمین پوشش داده شده است) و مبلغ در معرض خطر (میزان وام) معمولاً معلوم و احتمال عدم بازپرداخت مجهول میباشد. سیستم امتیازدهی می بایست قابلیت برآورد احتمال عدم بازپرداخت را داشته باشد. مهمترین ابزاری که بانکها برای مدیریت و کنترل ریسک اعتباری به آن نیاز دارند، سیستم امتیازدهی اعتباری مشتریان است. بدیهی است وجود چنین سیستمی بانک را در گزینش مطلوب مشتریان اعتباری خود یاری نموده و ضمن کنترل و کاهش ریسک اعتباری، سطح بهره وری فرایند اعطای تسهیلات بانکی را ارتقاء خواهد داد.
۲-۳-۳: اهمیت رتبه بندی اعتباری مشتریان
ریسک اعتباری به عنوان اصلی ترین علت ورشکستگی بانکها محسوب می شود. اساس عملکرد صحیح مدیریت ریسک اعتباری بانکها و مؤسسات اعتباری به شناسایی عوامل ذاتی ریسک در عملیات وام دهی بستگی خواهد داشت. بانکها با استقرار سیستم مدیریت ریسک اعتباری مناسب میتوانند تدابیر لازم را برای حذف و یا کاهش ریسک اعتباری اتخاذ نمایند. در این راستا بانکها با طبقه بندی اعتبارات و عدم پذیرش وام ها و اعتبارات نامناسب، خود را از پذیرش ریسک اضافی مصون می دارند. بدون تبعیت از یک سیستم مدیریت ریسک اعتباری مناسب، تأثیر زیان عملیات بانکی غیر قابل پیش بینی خواهد بود. از این رو یک سیستم رتبه بندی اعتباری مشتریان در حالت مناسب و کارآمد، می تواند در شناسایی، اندازه گیری و مدیریت بر ریسک اعتباری یاری نماید.(راعی، فلاح پور،۱۳۸۷، ۱۷-۳۴)
۲-۳-۴: معیارهای رتبه بندی اعتباری مشتریان
الف) معیار C5 : این معیار به طور خلاصه به شرح زیر است :

1. 1. شخصیت^[۳۷]: شامل بررسی تعهدپذیری، اعتبار متقاضی و بررسی صحت عمل وی در عملیات مالی و فعالیتهای گذشته

1. 1. ظرفیت : توان مدیریت و ظرفیتهای تجاری متقاضی، ظرفیت درآمدی شامل قدرت کسب سود و درآمدزایی

1. 1. سرمایه^[۳۸]: بررسی سرمایه و صورتهای مالی متقاضی

1. 1. وثیقه^[۳۹]: پیش بینی وثیقه ها یا ابزارهایی که می توان در زمان دریافت اعتبار یا تسهیلات، به عنوان پوشش در اختیار مؤسسه مالی یا بانک قرار داد.

1. 1. شرایط^[۴۰]: بررسی شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و عوامل بیرونی که بسته به نوع فعالیت شرکت، از حیطه اختیار متقاضی خارج است و کنترلی بر آن نمی تواند داشته باشد، ولی در عین حال می تواند بر بازپرداخت وام ها یا تعهدات اعتبارگیرندگان تأثیر بگذارد.

ب) معیار LAPP: این معیار به طور خلاصه به شرح زیر است :
نقدینگی^[۴۱] : توانایی مشتری در تأمین وجوه به منظور رفع نیازهای جاری از جمله پرداخت تعهدات کوتاه مدت مانند اصل و سود تسهیلات دریافتی
فعالیت^[۴۲] : بررسی نوع و حجم فعالیت، دوره گردش عملیات و…
سودآوری^[۴۳] : بررسی میزان سودآوری، سود ناویژه و سود خالص در مقایسه با فروش و قیمت تمام شده
توان بالقوه یا پتانسیل : بررسی و تحلیل وضعیت و کارآیی مدیریت، ترکیب نیروی انسانی، محصولات، منابع مالی، نفوذ در بازار و ارتباطات.(جمشیدی،۱۳۸۳، ۲۶)
ج) معیار P5 : این معیار به طور خلاصه به شرح زیر است :

مأخذ: (اسدی و امیری، ۱۳۹۱: ۲۹)
۲-۳-۲۰ سابقه و پیشینه آپارتمان نشینی و آپارتمان سازی در جهان
به نظر می رسد بشر از قدیم به دلایل متفاوت به ساختن بناهای عمودی روی آورده است؛ از جمله این دلایل می توان از به نمایش گذاشتن قدرت، ثروت و اقتدار و گرانی و کمبود زمین نام برد. در روم باستان مردم بناهایی با طبقات سنگی و چوبی به بلندی یک ساختمان ۲۰ طبقه ساخته اند. در قرون وسطی خانه های سه و حتی چهار طبقه وجود داشته است. نخستین مجموعه ای بزرگ مسکونی در سال ۱۸۴۸ میلادی در فرانسه برای اسکان ۴۰۰ خانواده ی کارگری ساخته شد. در اواخر قرن نوزدهم ساختمان هایی جدید و بلند مرتبه با اسکلت فولادی و پنجره های بسیار ساخته شد که تحول عظیم در صنعت ساختمان به حساب می آمد. این ساختمان ها که بیشتر توسط شرکت های بزرگ و سازمان های دولتی و با کاربری اداری ساخته می شد، ((آسمان خراش)) نامیده شدند. در واقع واژه ی ((آسمان خراش)) از نظر نخستین بار در مورد ساختمان های بلند با اسکلت فولادی و دست کم ۱۰ طبقه به کار گرفته شد که در اواخر قرن نوزدهم، در شهرهای بزرگ مانند ((شیکاگو)) ((نیویورک)) و ((دیترویت)) ساخته شدند (اسدی و امیری، ۱۳۹۱: ۲۴). در قرن اول تا سوم میلادی در جمهوری اوستیا برای کارگران بندر اوستیا ساختمانی ساخته شد که، شامل تعدادی اتاق مستقل بود، و هر یک از کارگران در این اتاق ها زندگی می کردند. بعدها در اروپا از این گونه ساختمانی که با تکرار یک تک پلان برای یک سری خانه برای افراد با طبقه اجتماعی یکسان استفاده می شد. اما در قرن ۱۹ ترکیبی که امروز آن را آپارتمان می نامند، ظاهر گردید. در سال ۱۸۷۰ میلادی در پاریس بلوک های آپارتمانی ۴و ۵ طبقه بسیار متداول شدند که، اشراف در طبقه اول یا دوم، افراد با درآمد متوسط در طبقه سوم و افراد با درآمد کم در طبقه چهارم و فقرا در زیر زمین یا زیر شیروانی می زیستند. در دهه ۱۸۷۰ میلادی برای اولین بار در انگلستان، آپارتمان های ویژه ای ساخته شدند، این آپارتمان ها دارای خدماتی مانند وسایل تفریحی، سرویس های حمل غذا، اتاق های غذا خوری اتوشوئی و رختشوئی بودند. شکل پیشرفته تری از این آپارتمان ها در آمریکا و روسیه ساخته شدند در سال ۱۸۹۰ میلادی آپارتمان هائی که با چندین بالابر مرکزی و خدمات اجتماعی فراوان در نیویورک ساخته شدند. بعد از انقلاب روسیه، معماران و مهندسان سازه طرح های مختلفی برای زندگی اشتراکی پیشنهاد کردند، در این زمان تسهیلات از واحدهای آپارتمانی حذف گردیدند. به همین دلیل محیط های مسکونی منحصر به یک اتاق خواب و گاهی یک اتاق مطالعه گردید. هرچند که عمر این دوره کوتا بود ولی قوانین زیادی متاثر از این دوره وضع گردید (پوردیهیمی،۱۳۹۱: ۴۵-۴۴). در سال ۱۹۲۷، انجمن معماران معاصر مسابقه ای برای طراحی این مجتمع ها ترتیب داد که ۸ پروژه عموما” از سوی معماران نوگرا به آن ارائه شد. در این پروژه ها از جمله در پروژه برادران و سنین، گینزبورگ، سابولف، و کوزنتسک گرایشی عمده به حذف فضاهای خانوادگی و تبدیل بافت های مسکونی به نوعی ضمیمه برای بافت های صنعتی (نظیر آنچه امروز شهرک های خوابگاهی می نامیم) دیده می شد. در بعضی از پروژه ها نظیر پروژه بارچ و ولادیمیروف چنان در این فکر مبالغه شده بود که فضای مسکونی سرانه را به ۶ متر مربع کاهش داده بودند. به هر رو، ((خانه های مشترک)) حتی در شکل معتدل و منطقی خود با شرایط آن زمان شوروی منطبق نبودند، زیرا سطح فناوری و هزینه های تمام شده برای ساخت آنها با توجه به توسعه نیافتگی کشور قابل توجیه نبود. از این رو، ساخت این مجتمع ها چندان رایج نشد و آنجا هم که ساخته شدند در واقع در داخل چارچوب کارخانجات قرار گرفتند و به صورت شهرک های خوابگاهی وابسته به آنها درامدند. شاید یکی از دستاوردهای مثبت فکر ((خانه های مشترک))، به وجودآوردن باشگاه ها (کلوب های) کارگری بود یعنی محل هایی برای تجمع کارگران در اوقات فراغت با تکیه بر فعالیت های فرهنگی نظیر مطالعه، تماشای نمایش، شرکت در فعالیت های ورزشی، کنفرانس ها علمی و ادبی و غیره. (فکوهی، ۱۳۸۵: ۵۱۲).

۲-۳-۲۱ سابقه آپارتمان نشینی و آپارتمان سازی در ایران
ساخت و ساز آپارتمان ها در دهه ۲۰ به هیچ رو نمی توانست با نیازهای فزاینده مسکونی انطباق داشته باشد، به گونه ای که در فاصله ۱۹۲۴ تا ۱۹۲۷، در حالی که افزایش متراژ مسکونی استیجاری حدود ۵/۳ درصد در سال بود، جمعیت با آهنگ سالانه ۴/۵ درصد افزایش یافته بود و تقاضا به همان میزان و حتی بیشتر، سبب شده بود که کمبود به صورتی هر چه حادتر احساس شود. راه حل های موقت نظیر اسکان دادن در آپارتمان های مشترک همان گونه که گفتیم نمی توانست پاسخگوی نیازها باشد و بسیاری از مهاجران جدید روستاییان تازه وارد به شهرها بودند، آمادگی داشتند که به جای برخورداری از اتاقی در یک آپارتمان بزرگ و مشکلات زندگی جمعی سازمان نیافته، در مجتمع هایی با خدمات مشترک سازمان یافته زندگی کنند. فکر((خانه مشترک)) یا همان مجتمع ها که از ابتدای انقلاب و با به وجود آمدن کمیسیون ویژه ای در شورای عالی اقتصاد ملی، به وجود آمده بود، بار دیگر از سوی انجمن معماران معاصر مطرح شد (فکوهی، ۱۳۸۵: ۵۱۲). اما در ایران نیز در گذشته ساختمان های بلند و چندین طبقه وجود داشته است؛ برای مثال در سال ۱۲۷۱ ه.ق در داخل محدوده ی شهر بوشهر ساختمان های مردم دو، سه و حتی چهار طبقه بوده که از سنگ های فسیلی و ملاط گچ و ساروج و بعضا” کاه و گل و پوشش تیر چندل ساخته شده و درب و پنجره ها نیز از جنس چوب ساج بوده که در برابر موریانه و رطوبت کاملا” مقاوم بوده اند و احداث خانه های کپری و غیر استانداد در داخل محدوده ی شهر ممنوع بوده است (اسدی و امیری، ۱۳۹۱: ۲۶). در ایران اولین بار ساختمان های بلند با آسانسور در سال های بین ۱۳۱۳- ۱۳۲۸ با ۱۰ طبقه ساخته شد. و در سال های بین ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۱ در محل تقاطع فردوسی و جمهوری امروز ساختمان تجاری با نام ساختمان پلاسکو ساخته شد. آپارتمان نشینی در جهان و ایران سابقه طولانی ندارد ولی سرعت رشد و گسترش آن بسیار زیاد بوده است. این پدیده در ایران از حدود چهار دهه پیش آغاز شده است و امروز در حال تبدیل شدن به معضلی فراگیر در شهرهای بزرگ و پدیده ای رو به گسترش است (صادقیان، ۱۳۸۸: ۱۸-۱۶).
۲-۳-۲۲ مجتمع مسکونی (Residential Complex)
جمعیت جهان روز به روز در حال افزایش است و روند شهر نشینی نیز همراه با آن افزایش پیدا می کند. با افزایش روز افزون جمعیت و به تبع آن افزایش تمایل شهرنشینی، نیاز به مسکن ضروری خواهد بود. نیاز به تعداد زیاد مسکن و همچنین سرعت در اجرا باعث شد که اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم روشی با عنوان انبوه سازی صنعتی مسکن مورد استفاده قرار گیرد. در انبوه سازی صنعتی ابتدا قطعات و اجزا ساختمانی در کارخانه های پیش ساز ساخته می شود و بعد از حمل به محل پروژه در کنار همدیگر قرار می گیرند. این قطعات می توانند، قطعات یک ویلای بزرگ باشند یا قطعات مجموعه های آپارتمانی کارگری. شکل انبوه سازی در ایران به گونه متفاوت از کشورهای توسعه یافته است. وقتی از انبوه سازی صحبت می شود، بلا فاصله ساخت و سازهای یکسان، مشابه، همزمان و به یک نیت، با مصالحی شبیه به هم ذهن انسان خطور می کند و به همین دلیل است که استفاده کنندگان با چنین ساخته هایی به سختی برخورد می کنند. با توجه به این کشور ما، کشوری در حال توسعه است و مسکن به عنوان یکی از شاخصه های مهم توسعه مطرح است، باید به مسئله ساخت و ساز را کنترل کرد ارجاع کار به بخش خصوصی است. از موارد لازم برای تعیین صلاحیت انبوه سازان داشتن توان فنی و اجرایی است. طبق قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب سال ۱۳۷۴ مجلس شورای اسلامی، سازنده انبوه مسکن به اشخاص حقیقی و حقوقی گفته می شود که توانمند مدیریت و مسئولیت پدید آوری طرحها، توانمندی تامین و جذب سرمایه، مدیریت تولید و عرضه مسکن و ساختمان را با بهره گرفتن از فناوری های نوین صنعت ساختمان و در چارچوب مقررات ملی ساختمان و سایر قوانین مربوط داشته و پروانه اشتغال به کار از وزارت مسکن و شهرسازی دریافت کرده باشند. به همین جهت سیاست انبوه سازی به عنوان یک سیاست محوری در کشور، بعد از سپری شدن حدود دو دهه بعد از پیروزی انقلاب بطور جدی مورد توجه قرار گرفته است. بطور کلی جهت گیری هایی تا پایان برنامه پنج ساله اول در ذهن سیاست گذاران بخش وجود داشت، غالبا” معطوف به تامین مسکن از طریق مصرف کننده نهایی بود و انبوه سازی یا حرفه ای سازی جایگاهی در مبانی سیاست گذاری بخش نداشت، آثار زیانبار برداشت های ناصحیح از انبو ساز و فعالیتهای انبوه سازی از جهات مختلف، صاحب نظران و سیاست گذاران بخش مسکن را در خصوص گردش یک باره سیاستها، از انفرادی سازی به انبو سازی، به اجماع قطعی می رساند. که در واقع این رویکرد جدید یک انتخاب واحدهای انبوه از مهم ترین مسایل در انبوه سازی است. یکی دیگر از مسایل مهم در انبوه سازی کیفیت مهندسی ساخت و ساز است. انبوه سازی در شرایطی می تواند مفید باشد که به دست مجموعه های توانا انجام شود. مجموعه های توانمندی که قادر باشند با برنامه ریزی درست هم از نظر شهرسازی و هم از نظر مدیریت ساخت و توان اجرایی نسبت به احداث مجتمع های ساختمانی اقدام کنند (معینی، ۱۳۹۲ : ۱۸۷- ۱۸۵). مجتمع های به عنوان پیچیده ترین و اساسی ترین عملکرد در عرصه معماری دو قرن اخیر به حساب آمده و می توانند تاثیرات بسیار زیادی بر رفتار ساکنین و روابط آنها داشته باشند. این مجتمع ها ترکیب فضاهای باز و بسته متعددی هستند که به هم مرتبط بوده و در هم تنیده اند. فضای باز به عنوان بخش جدایی ناپذیر مجتمع های مسکونی، هم از نظر روابط اجتماعی و هم از نظر ساختار و منظر شهری حائز اهمیت هستند. در واقع فضاهای باز مسکونی به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی هستند و موجب فرآهم آمدن موقعیت هایی برای رشد خلاقیت، زمینه معاشرت تقابل و تعامل اجتماعی ساکنین می شوند (یزدانی و تیموری، ۱۳۹۱: ۸۶). در کشورهای توسعه یافته جهان، بازسازی از شهرها و بازسازی و تجدید حیات مجتمع های مسکونی روند موضعی است که برای چند دهه است، با این روند تقریبا” در ساخت و سازها بلوک های بزرگ مسکن نسبت به قرون گذشته، جدا از بهبود محیط زیست مسکن، کیفیت زندگی به معنای اجتماعی و اقتصادی بهبود یافته است (Bogdanović & Mitković, ۲۰۰۵: ۲۱۹). زندگی در آپارتمان های بلند برای طبقه مرفه بسیار مطلوب و دلپذیر است، شاید مهم ترین عامل شهرت این واحدها مناظر زیبایی است که به ساکنان خود عرضه می دارند، به خصوص ساکنان طبقات بالاتر که ساختمان های مجاور نیز جلوی دید آن ها را نمی گیرند. آپارتمان واقع در بالاترین طبقه، که خود به صورت خانه ای ویلایی در پشت بام می باشد، با این حال، افزایش ارتفاع بنا به بیش از ۴۰ طبقه، زندگی در واحدهای طبقات بالا را تا حدی نامطلوب می گرداند، چرا که به علت سرعت زیاد باد در این ارتفاع، تراس ها قابلیت استفاده خود را از دست می دهند، ساختمان های بلند معمولا برای گروه های مرفه جامعه مناسب می باشند. گروه هایی که می توانند از تسهیلات مشترک و امنیت موجود در این گونه ساختمان ها بهره ببرند و هم چنین امکان پرداخت هزینه های نگهداری آن ها را داشته باشند. ساکنان این واحدها به انواع تسهیلات لوکس رفاهی مانند سیستم حرارت مرکزی، تهویه مطبوع، استخر، سونا، سالن بدن سازی دسترسی دارند. هم چنین از سایر تسهیلاتی که هزینه آن بین ساکنان تقسیم می گردد نیز بهره مند هستند. به همین ترتیب نگهبان ۲۴ ساعته، دزدگیر و سایر سیستم های ایمنی نیز در این ساختمان ها موجود است. تاکید بر امنیت به دلیل افزایش جمعیت، عدم آشنایی با همسایه، جدایی از فعالیت های خیابانی و فقدان معنی و عملکردی روشن در فضاهای بازشهری می باشد که همه بر ناامنی دلالت می کنند (شوئنوئر، ۱۳۸۹: ۱۰۳). به دلیل افزایش جمعیت شهرها و عدم فضای باز در چشم اندازهای شهر ها و تبدیل آن به چشم اندازهای عمودی به دلیل ساخت و سازهای آپارتمان ها و مجتمع های مسکونی باعث شکاف های روحی وروانی در ساکنین آن شده است. استفاده از تکنولوژی پیشرفته و نوآوری در طراحی مجتمع های مسکونی با سطح خاصی از هنر که با دیگر نیازهای انسان از جمله زندگی در محیط مجتمع و تماشای مناظر دور و عکس پشت از پنچره ها می تواند جالب توجه یاشد اما دور شدن از عناصر متحرک و غیر از طبیعت، دیدن بدون تصویر نزدیک از موجودات باعث کاهش شور و شوق از محیط زندگی می گردد (Ansari & etal, 2014: 74). مجتمع مسکونی میان فضای بیرونی و فضای درونی یک فضای میانی وجود دارد، مبهم و نگران کننده: فضاهای مشاع (هال، ورودی، راه پله، حیاط) که نه جزو ((بیرون)) است و نه جزو ((درون)). فضای مسکونی که با نشانه هایی چون فضای تمیز و کثیف توصیف شده با عطف به میهمان که اجازه ورود به آن جا را دارد سازمان دهی شده است. به عنوان مثال، اعضای خانواده می توانند به آشپزخانه داخل شوند، دوستان می توانند به سالن غذا خوری داخل شوند، بیگانه می تواند فقط تا ورودی ساختمان رخنه کند. فضا بر حسب استفاده خصوصی، عمومی یا نیمه عمومی که قرار است از آن به عمل آید تقسیم بندی شده است (هومون، ۱۹۶۸: ۱۸۲). برخلاف متعارف نگرش درباره مجتمع های مسکونی بزرگ تابعی از فرصت هایی است که برای ترک آن وجود دارد؛ یعنی درجه آزادی در قبال تنگناهایی که بر دستیابی به مسکن، تحمیل می کند. بدون به حساب آوردن مجموعه تنگناهایی که بر دستیابی به مسکن، به ویژه در طبقات پایین جامعه حاکم است، تفسیر پاسخ هایی که به پرسش های کلی درباره مجتمع های مسکونی بزرگ داده می شود، خیلی ساده انگارانه خواهد بود. آن جا که جامعه شناس پرسشی درباره سلیقه مطرح می کند و از گذر آن فکر می کند، اسرار معاشرت را کشف می کند، فضیلتی نه خواب آور بلکه مشارکت جو، پاسخگویان طبقات بی بضاعت پاسخی از سر ناچاری می دهند: «آن چه مهم است، داشتن مسکن است» ( پاسخ یک صیقل کار)؛ «آن قدر افراد نیازمند به مسکن وجود دارد» (زن کارگر آبکاری)؛ «من با مجتمع مسکونی بزرگ از لحاظ تامین مسکن افراد نیازمند موافقم» ( یک کارمند). آنان مجتمع مسکونی بزرگ را به عنوان راه حلی برای برون رفت از بحران مسکن، که مشخصا” تبعات سخت آن را تجربه کرده اند، تایید می کنند: «شگفت زده، نمی توانم باور کنم، پس از سال ها سکونت در یک آلونک، این جا معرکه است» (زن یک شاگرد بنا). «برای من مجتمع مسکونی بزرگ مثل یک سربازخانه، یک مصیبت کده، یک خوابگاه است» ( کارگر متوسط، مالک)؛ (فیالکوف، ۱۳۸۳: ۵۱).
۲-۳-۲۲-۱ فضاهای باز در مجتمع های مسکونی بلند مرتبه
فضاهای خارجی در کنار ساختمان های چندین طبقه، در بیشتر موارد هویت نا مشخص دارند، مگر اینکه کاربری ویژه ای را به واسطه افراد ساکن ساختمان کنارش پیدا کنید، به این ترتیب فضا یک هویت عمومی پیدا می کند. تاکید بر اهمیت این موضوع که در فضاهای عمومی مناطق مسکونی تنها فرصت هایی برای راه رفتن یا نشستن کافی نیست، بلکه فرصت برای فعالیت، انجام کاری و غیره … برای حضور بیشتر افراد و در نتیجه زنده شدن فضای عمومی می شود. ویژگیهای هندسی ساخت و سازهای مسکونی، به طور مستقیم بر شخصیت، خواص و کیفیت فضاهای بازی که توسط این شکلها به وجود می آیند، تاثیر می گذارد. موضوع افزایش شدید نیاز به تأمین مسکن بعد از جنگ جهانی و تاثیر آن بر غفلت معماران از فضای باز، امروزه موضوعی است که مورد قبول همگان است. به همین دلیل، موضوع فضای باز در مورد ساخت و سازهای بلند مرتبه و پرتراکم، اغلب یکی از مهمترین مسائل مطروحه در این زمینه است (ماهوتی، ۱۳۹۰: ۵۶). فضای باز مسکونی امتدادی از فضای زندگی داخل خانه و جزئی از زندگی ساکنان است. فضای باز مسکونی به عنوان مکانی ضروری برای برقراری ارتباطات متقابل و شناخت اجتماعی است. از این رو فضایی مملو از ارتباطات است. این فضا هر چند امروزه ممکن است جلوه ای شهری داشته باشد، اما تمایزات بسیاری چه از لحاظ ماهیت ( مانند حیاط وابسته و متصل به خانه) و چه از لحاظ کالبدی و چه از لحاظ فعالیت هایی که انتظار می رود در آن صورت گیرد، با تمام فضاهای باز شهری دارد. این فضا به عنوان یک میانجی و حوزه دافع در مقابل جهان خارج از خانه عمل می کند. فضای باز مسکونی، محیط پیرامونی حوزه یک همسایگی است که به طور عینی ادراکی را بر استفاده کننده گانش می نمایاند؛ که سبب ارتقای کیفیت محیط مسکونی و میزان رضایت ساکنان از زندگی می شود. منظر مسکونی تنها محیطی کالبدی و بصری نیست، بلکه ادراکی است که از دریافت کلیه حواس فهم می شود. منظر مسکونی به علاوه محیطی است که در آن به وسیله پتانسیل های ذاتی فضا در حوزه مسکونی که فزآینده میزان کاربری کاربران از فضاست، به بروز کشش جمعی در فرد منجر می شود تا روابط حسی خود را گسترش دهد و به روابط اجتماعی روی آورد. آنچه کاربر از فضای باز دریافت می کند، اطلاعاتی است که محوطه به کاربر می دهد و قابلیت هایی است که برای او ایجاد می کند تا در محیط به ارتباط با محیط یا افراد دیگر بپردازد. اطلاعات درون محیطی شامل فرم، عملکرد، معنا و غیره می شود و اطلاعات برون محیطی مواردی مانند عدم احساس خلوت در یک فضای باز و در دید بودن، احساسی از میزان تملک بر فضا و مشارکت داشتن در آن و اطلاعاتی از این دست است که از کالبد فراتر می رود و به تمامی در دایره محوطه بر فرد وارد می شود و بر ادراک او اثر می گذارد. در طراحی، برنامه ریزی و مدیریت محوطه باید مولفه های موثر را شناخت، پیش بینی و دسته بندی و اعمال کرد. از آنجا که درک محیط مسکونی متاثر از نحوه ادراک فرد است، از این رو طراحی، منبعث از شیوه ادراک منظر مسکونی است. منظر مسکونی به دو حوزه عوامل انسانی و محیطی تفکیک ناپذیر است. عوامل محیطی متشکل از عوامل کالبدی و غیر کالبدی است. عناصر کالبدی ظرف سازنده عوامل اکولوژیک محیط است که شامل موارد اقلیمی و غیر اقلیمی می شود. انسان نیز با رفتارها و واکنشهای خود جزء لاینفکی از فضا و محیط مسکونی است که در تقسیم بندی مذکور این عامل با دو مولفه فردی و ارتباطی معرفی و تفکیک شده است. با شناخت کافی از اجزاء تشکیل دهنده منظر مسکونی و یافتن قابلیتهایشان و تطبیق آنها با انتظارات، نیازها و پتانسیل های مجموعه مورد طراحی می توان به طرح و برنامه مطلوبی در منظر مسکونی دست یافت (رامیار، ۱۳۹۰: ۴۴).
۲-۳-۲۳ سابقه کشورهای مختلف در حوزه پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی
۲-۳-۲۳-۱ اتریش: شهر وین، طی پروژه تحقیقاتی با عنوان احیای مجتمع های مسکونی و حل مشکلات اجتماعی در وین که از سوی سازمان ملل متحد تأمین مالی شده بود، مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت. در جریان این طرح ضمن مشخص شدن فضاهای مرمت و بازسازی، شیوه ها و راهکارهای موردنیاز شناسایی شد. در این پروژه از نظرات متخصصان کشورهای مختلف اروپایی استفاده شده است. یکی از اهداف این پروژه مشارکت دادن مستاجران و صاحبان املاک و کاهش تعداد کسانی بود که ناگزیر به تخلیه خانه های خود بودند. بر این اساس، اگر میزان اجاره بها با میزان درآمد افراد تناسب نداشت، بایستی به آنان یارانه ای پرداخت می شد. این کمک در راستای این ایده بود که هر گونه سرمایه گذاری برای ارتقای کیفیت مسکن دارای تاثیرات روحی و روانشناختی است. به ویژه اگر این ارتقاء با مشارکت خود ساکنان صورت گیرد، چرا که تجربه نشان داده است، هر زمان که خود صاحبان خانه مساکن در جریان طرح ها و پروژه ها دخالت داشته اند، انجام طرح ها با موفقیت بیشتری همراه بوده است. و نتیجه این است که مسکن سالم تنها به دلیل تعداد یا مکان مناسب آن نیست، بلکه وجود نوعی هماهنگی و انسجام در میان سازه های مختلف پیرامون از اهمیت خاصی برخوردار است. هماهنگی میان سازمان های تامین کننده خدمات اجتماعی- بهداشتی و همه ی سازمان هایی که به نوعی در جریان برنامه ریزی و طراحی کلیه خدمات درگیرند نیز از جمله عوامل مهم برای ایجاد مسکن سالم به شمار می رود (بارتون و تسورو، ۱۳۹۱: ۱۲۸).
۲-۳-۲۳-۲ دانمارک: فکر مجموعه های مسکونی اشتراکی^[۲۱] از دانمارک شروع شد و پیدایش آن، در حقیقت، به سه عامل بستگی داشت. نخست جنبش مردم ضد فرهنگی دهه شصت میلادی که عامل افزایش تقاضا برای زندگی اجتماعی گردید؛ دوم گرایش و جانب داری جامعه از مجموعه های مسکونی کم تراکم با ارتفاع کم و در مقیاس کوچک؛ و سوم فشارهای جدیدی که در پی تغییرات اجتماعی اقتصادی و جمعیتی بر خانواده ها وارد شده بود. مجموعه های مسکونی نیز همانند خانه های آپارتمانی، که قبلا” ساخته شده بودند، برای ارائه خدمات روزمره بیشتری به ساکنان به وجود آمدند. این موارد شامل دسترسی به خدمات عمومی، تعامل اجتماعی و غیره… می باشد (شوئنوئر، ۱۳۸۹: ۸۵).
۲-۳-۲۳-۳ انگلستان: مجموعه های مسکونی اشتراکی مشابه فکر ایجاد مجموعه های مسکونی کم ارتفاع مربعی شکل است که توسط ابنزر هاوارد، در ابتدای قرن بیستم، در پی ایده باغ شهرهای او در انگلستان ارائه و ساخته شد. مجموعه های مسکونی هومزگارث ^[۲۲] و میدو وی گرین^[۲۳] که هر دو در لچ ورث ساخته شده اند، دو نمونه از این نوع ساخت و سازها هستند. در این مجموعه ها تمام ساکنان به محل نظافت هر واحد مسکونی توسط کارمندان نظافتچی مجموعه انجام می گیرد. بر خلاف مجموعه مسکونی اشتراکی دانمارکی، که ایده طراحی آن بر اساس خانواده قرار گرفته بود، مجموعه های مسکونی انگلیسی برای افراد مسن، و خانواده های بدون بچه یا مرفه طراحی شده اند (همان منبع: ۸۶- ۸۵)
نظریات و دیدگاه های تحقیق
۲-۴ نظریات در حوزه پایداری اجتماعی و مجتمع مسکونی
۲-۴-۱ نظریه اجتماعی و کیفی توسعه
تا حدود دهه۱۹۶۰، اصولا مفهوم عام توسعه در معنای توسعه اقتصادی به کار می رفت و به همین دلیل بر شاخص های کمی مثل افزایش تولید ملی و درآمد ملی و رشد جمعیت شهرنشین استوار بود. اما از دهه ۱۹۶۰ به بعد، تغییرات اساسی در نحوه نگرش به مفهوم توسعه و شاخص های آن به ظهور رسیده، که به نوبه خود اهداف و روش های برنامه ریزی را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. از مهم ترین جریان های فکری و اجتماعی در این زمینه می توان به رواج مفاهیم کیفیت زندگی، رفاه اجتماعی و عدالت اجتماعی و مانند اینها اشاره کرد که نفوذ و تاثیر آنها همچنان رو به گسترش است. در شرایط کنونی، در کنار شاخص های اقتصادی توسعه، دو گروه از شاخص های اجتماعی و فرهنگی جایگاه محوری در برنامه ریزی و مدیریت توسعه پیدا کرده اند. در نتیجه کوشش های نظری و عملی زیادی در جهت ارائه مفهومی وسیع تر از توسعه صورت گرفته که بیشتر به ابعاد اجتماعی و کیفی توسعه و هدایت برنامه ریزی و مدیریت در راستای آن معطوف است. یکی از مظاهر عمده تغییر مفهوم توسعه، تحولی است که در نحوه نگرش سازمان ملل متحد و نهادهای وابسته به آن در طول دو دهه اخیر نسبت به این مفهوم به وجود آمده است. در واقع سازمان ملل متحد از الگوی جدیدی برای توسعه حمایت می کند که فراتر از توسعه اقتصادی به «توسعه پایدار» نظر دارد. در گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد، زیر عنوان «گزارش توسعه انسانی ۱۹۹۴» با توجه به نیازهای همه جانبه مردم جهان و از جمله تامین امنیت اقتصادی و اجتماعی جوامع انسانی، الگوی جدید توسعه به صورت زیر معرفی شده است:
«پرداختن به چالش فزاینده امنیت انسانی، مستلزم الگوی توسعه جدیدی است که مردم را در کانون توسعه قرار می دهد. رشد اقتصادی را نه به عنوان یک هدف بلکه به مثابه یک وسیله تلقی می کند، فرصت های نسل آتی را نیز همراه با فرصت های زندگی نسل های حاضر مورد حمایت قرار می دهد و نظام های طبیعی را که حیات وابسته به آنها است، محترم می دارد. در تحلیل نهایی، توسعه انسانی پایدار توسعه ای است طرفدار مردم، طرفدار ایجاد شغل و سازگار با طبیعت. در این گونه توسعه، کاهش سطح فقر، اشتغال مولد، یکپارچگی اجتماعی و تجدید حیات زیست محیطی بالاترین اولویت را پیدا می کنند». (مهدی زاده، ۱۳۹۲: ۴۶- ۴۵).
۲-۴-۲ نظریه اکولوژی اجتماعی شهری
کلمه اکولوژی از کلمه یونانی اویکوس به معنی مسکن- محل زیست- خانه و لوگوس به معنی دانش آمده است. در اکولوژی انسانی هرگونه محیط زیست انسان در رابطه با شکل زندگی گروه های انسانی مورد مطالعه قرار می گیرد که حاصل آن اکولوژی مسکن، اکولوژی روستایی، اکولوژی شهری، اکولوژی ناحیه ای و اکولوژی فرهنگی می باشد. می توان گفت که اکولوژیستها نقطه نظر کاملا” مشخصی دارند. آنها همه الگوهای زندگی را در بومهای معین بررسی می کنند. شاید اکولوژی شهری را ابتدا مکتب جامعه شناسی شیکاگو به جامعه علمی شناساند. اکولوژیستهای جامعه شناس، در زمینه الگوهای توسعه شهری و محل انتخابی گروه های انسانی و شهرها، به نظریه های تازه ای دست یافتند. اما برای جغرافی دانان بیش از همه ساخت داخلی شهرها، و موقع جغرافیایی آنها مورد توجه بود. بدینسان در اکولوژی شهری شرایط آب و هوایی، توپوگرافی، پوشش گیاهی، خصیصه های اقتصادی، اجتماعی، مذهبی، قومی و نظام حکومتی در رابطه با ساخت داخلی شهرها، محل انتخابی گروه های انسانی و همه پدیده هایی که در محیط جغرافیایی شهر ظاهر می شوند مورد مطالعه قرار می گیرد. اکولوژی شهری مثل همه شاخه های دانش اکولوژی کلی نگر و جوامع نگر است از این رو در اکولوژی شهری تنها با یک شرکت تجاری یا صنعتی سرو کار نخواهیم داشت بلکه با گونه ها روبرو خواهیم بود مثل سازمانهای مالی، سازمانهای خدماتی، محلات شهری و… که مشخصات مشترک دارند (شکوئی، ۱۳۶۵: ۱۶۶-۱۶۵). اکولوژی اجتماعی، کنفدراسیونی از گروه های جامعه را در نظر دارد که با هم کار می کنند تا ارتباطات معنی دار، هم کاری و خدمات عمومی را در فعالیت های روزانه حیات شهری برقرار کنند و یک مفهوم شهر گرایانه از شهروندی را پرورش دهند؛ مفهومی که طبقه و موانع اقتصادی را کنار می زند تا خطراتی نظیر انحطاط اکولوژیکی در سطح سیاره یا تهدید هسته ای را به بحث بگذارد. این فکر وجود دارد که همکاری و هماهنگی درون و بین جوامع می تواند بر روندهای مخرب سیاست های متمرکز و قدرت دولت مرکزی استیلا یابد. بنابر ادعای اکولوژی اجتماعی، شهر می تواند به عنوان یک میدان اکولوژیکی و اخلاقی برای فرهنگ سیاسی متزلزل و یک شهروندی کاملا” متعهد عمل نماید (روزلند، ۱۳۷۸: ۳۹). توجه کانونی به تنوع شهری به هر حال- اگر با اشتغالات ذهنی جاری تر سازگار شود به طریقی توسعه یافت که بر علم گرایی جامعه شناسی ایالات متحده امریکا در آغاز قرن بیستم پشت پا زد. اعضاء گوناگون مکتب شیکاگو برای توضیح توسعه و تفکیک شهرهای مدرن، بارزتر از همه استعاره های ارگانیگ یا بیولوژیکی استفاده کردند. از نظر ارنست برجس، رشد و سازمان شهر با عملکرد سوخت وساز در بدن انسان مورد قیاس بود. رودریک مکنزی (۱۹۶۷) نیز برای تحلیل روابط مردم با یکدیگر و محیط های آنان، و طرز کار رقابت، انتخاب و انطباق در زندگی اجتماعی و فضایی، مطالعه اکولوژی گیاهی را به مثابه مدل «اکولوژی انسانی» برگزید. ادعا های علمی جامعه شناسی اولیه، استاندارد، و بیشتر موضوعاتی زبانی هستند، اما تاثیر استعاره های ارگانیکی در اینجا در چارچوب دو شیوه ذهنی که رویکردهای مکتب شیکاگو را به زندگی شهری بیان کرده، ارزش توجه دارد. شهرها، نخست به مثابه نظام های پیچیده مبتنی بر فرآیندهایی دیده شده بودند که فراتر از طرح های عاملان اجتماعی می رفت. فرآیندهای شهری توسعه، تفکیک، سازمان و بی سازمانی، فی نفسه دارای درجه ای از استقلال بوده و همواره تحت بررسی یا کنترل منطقی نیستند. رابرت پارک می نویسد که (( شهر صرفا” یک شیء مصنوع نیست، بلکه یک ارگانیسم است. رشد آن اساسا” و به عنوان یک کل، طبیعی، کنترل ناپذیر و طراحی نشده است. اشکالی که شهر میل به قبول آن دارد، اشکالی هستند که بر کارکردهایی که به انجام آن خوانده می شوند دلالت داشته و با آن تطبیق می کنند (تانکیس، ۱۳۹۰: ۵۳-۵۲). در بوم شناسی شهری به این موضوع اشاره می شود که هر جا وضعیت بوم شناختی مناسب بوده است، شهر یا روستا رشد کرده و هرجا که شرایط محدود بوده، این دو رشد بطئی داشته اند. در این نوع بوم شناسی، شهرها نیز مرحله به مرحله رشد می کنند. شهرها با فرآیندهای رقابت، تهاجم و جانشینی که همه در بوم شناسی زیستی رخ می دهند، به صورت نواحی طبیعی سامان می یابند. به نظر گریفیت تیلور در روند بوم شناسی شهرها، مراحل تکوین به این ترتیب است:
الف) دوران کودکی، که پیدایش مغازه ها و واحدهای مسکونی، به علل گوناگون، آغاز می شود ولی کارخانه ای وجود ندارد.
ب) دوران قبل از بلوغ، که با شکل گیری نواحی مختلف مسکونی و گسترش مغازه ها همراه است.
ج) دوران بلوغ شامل پیدایش کارخانه ها و فقدان ناحیه مسکونی برای اقامت طبقه مرفه و ثروتمند.
د) دوران قبل از رشد کامل، که با ایجاد بخش ویژه ای برای سکونت طبقه مرفه همراه است.
ه) دوران رشد کامل، که در آن نواحی معینی برای تجارت، صنعت و پیدایش انواع مسکن در بخش های شهری به وجود می آید و شهرها مجموعه ای از خانه های مجلل تا معمولی و زاغه ها و آلونک ها می گردند.
اما رنسانس واقعی در مطالعات بوم شناختی با کار آموس هاولی در دهه ۱۹۵۰ آغاز گردید؛ رویکرد تازه ای که به لحاظ روش شناسی، دقیق تر از بوم شناسی چهار دهه پیش بود. هاولی شکل تازه ای به رویکرد بوم شناختی داد و آن را در حوزه جامعه شناسی وارد کرد. او همانند پارک معتقد بود که علم را باید بر پایه چشم انداز آن و نه بر اساس موضوع مطالعه اش تعریف کرد. چشم انداز خاص بوم شناسی انسانی، تلاش برای تبیین چگونگی انطباق جمعی و نا آگاهانه جمعیت های انسانی با محیط است. اگر چه انسان ها با توسعه مهارت های فرهنگی توانایی انطباق موثرتر و کاراتر با محیط خود را دارند اما تفاوت بین آنها کمی است نه کیفی. سیمون دانکن همانند هولی، اجتماع بوم شناختی، را جستجو گر تعادل دانسته است. ولی معتقد است که نظام بوم شناختی را می توان به مثابه مجموعه ای در نظر گرفت که واحدهایش به لحاظ کارکردی متقابلا” به یکدیگر وابسته اند. این واحدها عبارتنداز: جمعیت، محیط، فناوری انسانی، که تمام این متغییر ها با یکدیگر در تعامل اند (ساسان پور، ۱۳۹۰: ۴۴-۴۰). الگوی بوم شهر به دنبال ارائه چشم اندازی ترمیمی و عملی برای حضور پایدار انسان در این سیاره را نشان می دهد و راه موفقیت خود را از طریق بازسازی شهر، شهرکها و روستاها در توازن با سیستمهای زنده باز می کند. بشر در حال مقابله با محدودیتهای سیاره است؛ ما در حال تجربه بی ثباتی سریع آب و هوایی جهان هستیم و اکوسیستم کل در معرض خطر است. این تهدید کننده محیط زیست جهانی، به بازسازی شهر، شهرک و دهکده در سراسر جهان نیاز دارد که مستلزم صرفه جویی در انرژی و حفظ منابع طبیعی برای زمانی طولانی است. شهروندان در هر جامعه ای در هر شهر، شهرک و روستا- در نهادینه کردن و اجرای کاربری زمین جدید و سیاستهای حمل ونقل و شیوه های حفظ زمینهای کشاورزی و فضای باز و اصلاح زیستگاه طبیعی نقش دارند. بوم شهر، یک شهر سالم اکولوژیکی است؛ شهرهای امروزی این گونه نیستند. در شهرهای اکولوژیک تاکید بیشتر بر مسائل زیست محیطی، مانند صرفه جویی در انرژی، اقدامهای ضد آلودگی محیط زیست، استفاده کمتر از اتومبیل، حفاظت از طبیعت و زیستگاههای طبیعی و استفاده از منابع تجدید پذیر به جای منابع تجدید ناپذیر است (جمعه پور، ۱۳۹۲: ۳۱۵-۳۵۰).
منشور بوم شهر الکساندریا در سال ۲۰۰۸: این منشور که کمسیون سیاسی محیط زیست شهر الکساندریا در ایالت ویرجینیا، در چهاردهم ژوئن ۲۰۰۸ منتشر کرد، پیرو طرحی راهبردی بود که از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۵ در دستور کار این شهر قرار گرفته است. هدف این طرح رسیدن به شهر پایدار و اقتصاد قوی با محیط زیست سالم است. این منشور به صورت زیر است:
سیاستهای کاربری زمین و فضاهای باز در شهر باید در تعادل با محیط طبیعی و ساخت و سازها در راستای توسعه پایدار باشند.
کاربری زمین باید طوری طراحی شده باشد که مردم را به پیاده روی، استفاده از دوچرخه و حمل و نقل عمومی تشویق کند، که این امر به وسیله کاربری های مختلط، مسیرهای پیوسته و افزایش هدفمند تراکم شهری در کنار مسیرهای حمل و نقل عمومی صورت می گیرد.
فرصتهای بیشتر برای توسعه پایدار، ایجاد و بر استفاده از شیوه های ساختمان سازی سبز و فضای باز و تفریحی بیشتر تاکید می شود.
مقررات ساختمان، منطقه بندی و کاربری زمین در راستای اهداف این منشور باشد.
اقدامهای کاربری زمین در جهت عدالت اجتماعی باشد (همان منبع: ۳۵۳).
۲-۴-۳ نظریه سرمایه اجتماعی
امروزه سرمایه اجتماعی به شعار روز علوم سیاسی، جامعه شناسی و اقتصاد تبدیل شده است. سرمایه اجتماعی یک مفهومی است که عمر آن به قرن هجدهم و قبل از آن می رسد (علیخان گرگانی و مرادی، ۱۳۹۲: ۳۲). توجه به عامل سرمایه و نقشی که در تحقق اشکال مختلف توسعه در سطوح ملی، شهری و روستایی دارد، همواره مورد توجه صاحب نظران توسعه بوده است. امروزه ادبیات توسعه در مبحث سرمایه حاوی صورت های متعددی از این مفهوم است. اقتصاددانان کلاسیک عوامل اصلی شکل گیری رشد اقتصادی را نخست در سرمایه فیزیکی و سپس نیروی کار جستجو می کردند. در دهه ۱۹۶۰ ابتدا نئوکلاسیک هایی چون شولتز و بکر ایده سرمایه انسانی را مطرح نمودند که به واسطه آن اعضای جامعه از طریق بهره گیری از آموزش به خصوص آموزش های فنی و حرفه ای می توانند توانایی خود را تقویت نموده و افزایش تولید را تسهیل و موجب شوند. از سال های ۱۹۸۰ به بعد مفهوم سرمایه اجتماعی وارد ادبیات علوم اجتماعی به خصوص جامعه شناسی می شود که در شکل اولیه اش ابتدا توسط جاکوبز، بوردیو، پاسرون و لوری مطرح می شود (ازکیا و غفاری، ۱۳۸۶: ۳۸۴-۳۸۳). سرمایه اجتماعی، زاده کنش و واکنش های افراد می باشد و محصول آشنا بودن و آشنا شدن آدمیان با یکدیگر است و بر چشم داشت هایی استوار است که از آشنایی جان می گیرد و در اکثر مواقع با گذر زمان می بالد و گسترده می شود. یکی دیگر از شاخص های سرمایه اجتماعی توسط اونیکس و بولن طراحی شد این شاخص ها عبارت بودند از شرکت در اجتماع محلی، موثر بود در زمینه اجتماعی، احساس اعتماد و امنیت، ارتباط با خانواده و دوستان، مدارا و تحمل تفاوت ها و تنوعات، ارزش زندگی و روابط کاری می باشد (طهماسبی، ۱۳۹۱: ۲۳). تعریف رایج سرمایه اجتماعی در جریان اصلی جامعه شناسی آمریکایی به ویژه در روایت کارکردگرایانه آن یعنی اینکه سرمایه اجتماعی عبارت است از روابط دوجانبه، تعاملات و شبکه هایی که در میان گروه های انسانی پدیدار می گردند و سطح اعتمادی که در میان گروه و جماعت خاصی به عنوان پیامد تعهدات و هنجارهای پیوسته با ساختار اجتماعی یافت می شود. در مقابل، جامعه شناسی اروپایی این مفهوم را در بررسی این موضوع به کار می گیرد که چگونه تحرک پیوندهای مربوط به شبکه های اجتماعی، سلسله مراتب اجتماعی و قدرت تمایز یافته را تقویت می کند. با وجود، نکات مورد اشتراک این دو دیدگاه در مورد سودمندی سرمایه اجتماعی در افزایش برخی ویژگی ها مانند آموزش، تحرک اجتماعی، رشد اقتصادی، برتری سیاسی و نیروی زیست اجتماع است. .
شکل شماره ۲-۹: مدل سرمایه اجتماعی

تاثیر مثبت سطوح کلان
سرمایه اجتماعی
مشارکت اجتماعی
سطوح میانی (شبکه پیوندها نهادهای مدنی)
سطوح خرد

31/79 d

93/6 a

08/30 c

31/1 l-n

4/2

پایه Gf₆₇₇

65/99 b

71/6 a

70/32 b

47/1 k-m

6/3

پایه Gf₆₇₇

55/139 a

59/6 a

66/34 a

72/1 g-j

8/4

پایه Gf₆₇₇

ميانگين­هايي که در هر ستون و براي هر صفت داراي حروف متفاوت هستند، بر اساس آزمون دانكن، در سطح احتمال 1% اختلاف معني­داري با یکدیگر دارند.
^*: فاقد اختلاف معنی­دار
3-5- همبستگی بین صفات
نتایج مربوط به همبستگی بین صفات مهم مورفولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی و غلظت عناصر غذایی در برگ و ریشه (مربوط به 74 صفت)، در جدول (3-20)، آورده شده است. بر طبق نتایج به دست آمده، همبستگی بین بسیاری از صفات در سطوح 1% و 5% معنی­دار شده است. در این بخش تنها به همبستگی بین غلظت کلر و سدیم در برگ­ها با سایر صفات اندازه ­گیری شده اشاره شده است و سایر نتایج در جدول (3-20)، آورده شده است.
نتایج حاصل از همبستگی بین صفات در شرایط تنش شوری، نشان داد که محتوای سدیم برگ با درصد برگ­های سبز، تراکم برگ، وزن تر و خشک برگ، سطح و نسبت سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی برگ، شاخص کلروفیل، محتوای کلروفیل a، b و کل، محتوای کارتنوئید دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% و با میزان ارتفاع پیوندک، تعداد برگ، وزن تر و خشک شاخه، وزن تر و خشک اندام هوایی دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 5% بود. همچنین محتوای کلر برگ با درصد برگ­های سبز، سطح و نسبت سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی برگ، شاخص کلروفیل، محتوای کلروفیل a، b و کل، محتوای کارتنوئید دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% و با ارتفاع پیوندک، تعداد برگ، تراکم برگ، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک شاخه، وزن تر و خشک اندام هوایی، دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 5% بود. این نتایج نشان می­دهد که شوری با تخريب ساختار کلروپلاست­ها، باعث کاهش ميزان کلروفيل­ها می­ شود. کاهش میزان کلروفیل­های گیاه منتج به کاهش سطح فتوسنتزی شده و از این طریق باعث کاهش در تثبيت دی­اکسيد­کربن می­ شود که علت اصلی کاهش رشد و عملکرد گياهان در اثر تنش شوری می باشد ]حیدری شریف آباد، 1380[.
نتایج نشان دادند، محتوای سدیم برگ با درصد برگ­های نکروزه، درصد برگ­های ریزش یافته، نسبت وزن تر و خشک ریشه به وزن تر و خشک اندام هوایی، درصد نشت یونی و درصد آسیب دیدگی غشاء سلولی دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% بود. همچنین، محتوای کلر برگ با درصد برگ­های نکروزه، درصد برگ­های ریزش یافته دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 5% و با نسبت وزن تر و خشک ریشه به وزن تر و خشک اندام هوایی، درصد نشت یونی و درصد آسیب دیدگی غشاء سلولی دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% بود. این نتایج حاکی از آن است که افزایش محتوای سدیم و کلر برگ در شرایط تنش شوری، موجب افزایش تعداد برگ­های نکروزه و ریزش یافته گیاه و تخریب ساختار برگ شده و از این طریق باعث افزایش درصد نشت یونی نسبی و آسیب دیدگی غشاء سلولی در شرایط تنش شوری می­ شود. همچنین این نتایج نشان می­دهد که با افزایش محتوای سدیم و کلر برگ، نسبت وزن تر و خشک ریشه به وزن تر و خشک اندام هوایی به طور معنی­داری افزایش می­یابند. در واقع می­توان بیان نمود که رشد قسمت هوایی گیاه با شدت بیشتری کاهش می­یابد و باعث تغيير نسبت ريشه به اندام­هاي هوايي مي­شود. گزارش شده است که در شرایط تنش شوري، رشد ريشه معمولاً كمتر از رشد ساقه تحت تأثير قرار مي­گيرد. بنابراين نسبت ريشه به ساقه زياد مي شود ]رضایی و همکاران، 1385[.
بر طبق نتایج به دست آمده، محتوای سدیم و کلر برگ با میزان فلورسانس حداقل دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% و با میزان فلورسانس حداکثر، فلورسانس متغیر و نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% بودند. این نتایج نشان می­دهد، تنش حاصل از اعمال تیمار شوری روی گیاهان، از طریق افزایش میزان فلورسانس حداقل و کاهش میزان فلورسانس حداکثر، باعث کاهش فلورسانس متغیر، در گیاهان شد، بطوریکه نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر را از 83/0 در گیاهان شاهد به 72/0 در برگ های بالایی و 70/0 در برگ های پایینی در پایه GF₆₇₇ و رقم سهند، کاهش داد. بر این اساس، کاهش یاد شده نشانه تنش مخرب در گیاهان مذکور است. در بسياري از گونه­هاي گياهي زماني كه Fv/Fmدر حد 83/0 باشد، به این مفهوم است كه تنشي برگياه وارد نشده است و لذا مقادير كمتر، حاكي از وجود تنش در گياهان است .
نتایج حاصل از همبستگی بین محتوای سدیم و کلر با صفات بیوشیمیایی اندازه ­گیری شده در این تحقیق نشان داد، محتوای سدیم و کلر برگ با محتوای پرولین دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% و با محتوای فنل و ظرفیت آنتی اکسیدانتی برگ دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 5% بود. این نتایج نشان می­دهد، ژنوتیپ­های مطالعه شده در این تحقیق، از طریق افزایش محتوای پرولین، فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانتی با اثرات مخرب تنش مقابله می­کردند.
گزارش شده است بيش از 70 درصد ترکيبات آمينی توليد شده در زمان تنش شوری را پرولين تشکيل می­دهد. در واقع پرولين مهمترين ترکيب آمينی تجمع يافته در گياهان در زمان وقوع تنش شوری می­باشد و به نظر می­رسد تجمع ساير ترکيبات آمينی در زمان تنش شوری، اهميت کمتری داشته باشد .[Karamanos, 1995] اسمولیت­ها از جمله پرولین در زدودن ROS فعال هستند و منجر به حفاظت بهتر از سلول­ها می شوند. تجمع اين ترکيبات در گياهان باعث تنظيم اسمزی در داخل گياه شده و با جلوگيری از کاهش آب گياه و با کمک به جذب بيشتر آب از خاک در حفظ فتوسنتز و رشد گياه موثرند . همچنین گزارش شده است، ترکيبات فنلي به عنوان يكي از مكانيسم­هاي دفاعي غير آنزيمي درگياهان نقش اساسي داشته و به عنوان يكي از شاخص­هاي حساس به تغييرات محيطي و همچنين يكي از نشانگرهاي بيوشيميايي دفاعي گياه در برابر تنش­هاي محيطي مطرح مي­باشد ] [Boudet, 2007; Vogt, 2010.
همچنین، نتایج حاصل از همبستگی بین محتوای سدیم و کلر با صفات بیوشیمیایی اندازه ­گیری شده در این تحقیق نشان داد، محتوای سدیم و کلر برگ با محتوای قندهای نامحلول دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% بود. این نتایج نشان می­دهد، افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­های ژنوتیپ­های مطالعه شده، از طریق جلوگیری از تخريب و هيدروليز مولکول­های درشت­تر نظير نشاسته و تبديل آنها به ترکيبات قندی نظير ساکاروز و بعد به مولکول­های کوچک­تری مانند گلوکز و فروکتوز موجب افزایش غلظت قندهای نامحلول در برگ­ها ­شدند. علاوه بر مکانیسم فوق، افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­ها از طریق کاهش و توقف رشد رویشی در اثر کاهش رطوبت و کاهش جذب آب نیز، موجب افزایش بیشتر غلظت قندهای نامحلول در برگ­ها شدند.
نتایج نشان داد، محتوای سدیم و کلر برگ دارای همبستگی مثبت معنی­داری با محتوای مالون دی آلدئید و سایر آلدئیدها در سطح 1% بود. این نتایج نشان داد که با افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­ها، محتوای مالون دی آلدئید و سایر آلدئیدها نیز به طور معنی­داری افزایش یافتند.
گزرش شده است، اسید­های چرب غیر اشباع (PUFA) از مهم­ترین ترکیبات لیپید­های غشاء هستند که در برابر پراکسیداسیون بسیار آسیب­پذیر هستند. یکی از اصلی­ترین اثرات تخریبی و مضر ROS ها، توانایی آن­ها برای شروع واکنش­های زنجیره­ای اکسیداتیو اسید­های چرب غیراشباع است که منجر به پراکسیداسیون لیپیدها و تخریب غشاء می­ شود .

بر اساس نتایج به دست آمده، محتوای سدیم و کلر برگ دارای همبستگی مثبت معنی­داری با محتوای پراکسیدهیدروژن برگ در سطح 1% بود. این نتایج نشان داد که با افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­ها، محتوای پراکسیدهیدروژن برگ به طور معنی­داری افزایش یافت. گزرش شده است، پراکسید هیدروژن برای سلول­های گیاهی بخصوص اندامک کلروپلاست بسیار سمی است و در غلظت­های خیلی پایین، باعث ممانعت از فعالیت آنزیم­ های چرخه کلوین خصوصاً آنزیم­ های دارای گروه سولفیدریل مثل گلیسر­آلدئید 3-فسفات دهیدروژناز و فروکتوز 1 و 6 بیس­فسفاتاز می­گردد .
نتایج حاصل از همبستگی بین محتوای سدیم و کلر با غلظت عناصر غذایی اندازه ­گیری شده در برگ و ریشه نشان داد، محتوای سدیم و کلر برگ با محتوای سدیم و کلر ریشه، نسبت سدیم به پتاسیم برگ و ریشه، سدیم به کلسیم برگ و ریشه، سدیم به منیزیم برگ و ریشه و سدیم به فسفر برگ و ریشه دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% بود. همچنین محتوای سدیم برگ با محتوای نیتروژن برگ، کلسیم برگ و ریشه، منیزیم برگ، روی برگ و فسفر برگ دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% بود. همچنین، محتوای کلر برگ با محتوای نیتروژن برگ و کلسیم ریشه دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% و با کلسیم برگ، منیزیم برگ، روی برگ، فسفر برگ و مس ریشه دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 5% بود. این نتایج نشان می­دهد، افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­ها موجب کاهش ميزان تجمع نيتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفر و روی در برگ­ها می­ شود. کاهش ميزان تجمع نيتروژن در برگ­ها تحت شرایط تنش شوری ناشي از اثر آنتاگونيسی يون كلر درجذب نيترات و کاهش ميزان تجمع پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفر و روی در برگ­ها ناشی از بروز تداخل سديم با این عناصر می­باشد.
جدول 3-19-همبستگی بین سدیم و کلر برگ با صفات مورفولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی و غلظت عناصر غذایی در برگ و ریشه ژنوتیپ­های پیوند شده روی پایه GF₆₇₇ پس از اعمال تنش شوری

ضریب همبستگی با کلر

ضریب همبستگی با سدیم

تمرکز معیارهای فرایند های داخلی بر روی آن دسته از فرآیندهاست که بیشترین تاثیر را روی رضایت مشتری و دستیابی به اهداف مالی سازمان دارند.
منظر فرایند داخلی دو تمایز عمده بین روش های سنتی اندازه گیری عملکرد و روش کارت امتیازی متوازن را آشکار می‌‌سازد. روش های سنتی بر کنترل و بهبود فرآیندهای موجود سازمان تاکید دارند و حتی ممکن است فراتر از معیارهای مالی رفته و پارامترهای کیفیت و زمان را نیز در خود پوشش دهند اما هنوز هم تمرکز آنها بر روی بهبود فرآیندهای جاری است اما در روش کارت امتیازی متوازن ممکن است فرآیندهای کاملاً جدیدی که به منظور تامین رضایت مشتری و سهامداران لزومآ می بایست استقرار یابند، شناسایی ‌‌گردند. دومین تمایز روش های سنتی با کارت امتیازی متوازن که در منظر فرایندهای داخلی آشکار می شود، بکارگیری فرایند نوآوری در منظر مذکور است.
سیستمهای سنتی اندازه گیری عملکرد بر روی فرایندهای تحویل محصولات وخدمات فعلی به مشتریان فعلی توجه دارند. هدف آنها کنترل و بهبود فرایندهای کنونی است که معرف موج کوتاهی از خلق ارزش می‌‌باشد. این موج کوتاه خلق ارزش^[۲۱] با دریافت یک سفارش از یک مشتری فعلی برای یک محصول یا خدمت قابل ارائه آغاز شده و با تحویل آن محصول به مشتری مذکور پایان می‌‌یابد اماپیشران های موفقیت بلند مدت مالی ممکن است سازمان را به خلق یک محصول کاملاً جدید که تامین کننده نیازهای نوظهور مشتریان کنونی وآتی است هدایت کند. فرایند نوآوری که همانا موج بلند مدت خلق ارزش است، محرک اصلی و قدرتمند بسیاری از شرکت های امروزی جهت دستیابی به عملکرد مالی بهتر در آینده می‌‌باشد. برای بسیاری از شرکت ها توانایی در مدیریت موفقیت آمیز فرایند توسعه محصول در هر چند سال و یا توسعه قابلیت جذب طبقه کاملاً جدیدی از مشتریان، به لحاظ بهبود نتایج مالی، مهمتر از اجرای موثرتر و کاراتر عملیات فعلی می ‌باشد. با وجود این لازم نیست در روش کارت امتیازی متوازن حتماً یکی از این دو رویکرد انتخاب شوند. منظر فرایند های داخلی کسب وکار در کارت امتیازی متوازن هم به اهداف و معیارهای نوآوری (موج بلند مدت خلق ارزش) و هم به چرخه عملیات فعلی (موج کوتاه خلق ارزش) توجه دارد.

• • منظر یادگیری و رشد

با توجه به اینکه نیازهای مشتریان، سهامداران و ذینفعان شناسایی شده و فرآیندهایی که می بایست آن نیازها را محقق سازد تعیین شده است مسئله این است که حال این فعالیت ها و فرایندها را چه کسانی می بایست انجام دهند؟ چه قابلیت ها و توانایی هایی در نیروی انسانی، تکنولوژی اطلاعاتی و زیرساختارهای سازماندهی وجود داشته باشد تا کارها با کارایی و اثربخش انجام گیرد؟ این منظر زیرساخت هایی که برای رشد و بهبود بلندمدت سازمان ضروری هستند را شناسائی می‌‌کند. در منظر مشتری و فرایندهای داخلی عوامل اساسی موفقیت فعلی و آتی مشخص می‌‌گردند. تکنولوژی ها و قابلیت های امروز بندرت می‌‌توانند اهداف بلند مدت شرکت را در زمینه های مشتری و فرایند های داخلی تامین نمایند. علاوه براین، محیط رقابتی کسب و کار امروزه شرکت ها را ملزم به بهبود مستمر قابلیت های خود به منظور افزایش ارزش قابل ارائه به مشتریان و سهامداران می‌‌کند.
یادگیری سازمانی از سه منبع اصلی تغذیه می شود : ۱- کارکنان ۲- سیستم ها و ۳- رویه های سازمانی. اهدافی که در منظرهای مالی، مشتری و فرآیندهای داخلی در کارت امتیازی متوازن تعیین می‌‌شوند نوعأ شکاف عمیقی را بین قابلیت های فعلی کارکنان، سیستم ها و رویه ها با آنچه برای رسیدن به عملکرد مورد انتظار نیاز است نشان می‌‌دهند. برای پوشاندن این شکاف لازم خواهد بود در مورد آموزش مجدد کارکنان، ارتقاء تکنولوژی و سیستم های اطلاعاتی و یکپارچه سازی رویه های سازمانی سرمایه گذاری صورت بگیرد. اهداف مذکور در منظر یادگیری و رشد به دقت مورد بررسی قرار می گیرند. در رابطه با کارکنان همانند منظر مشتری مجموعه ای از معیارهای عمومی ‌‌نظیر رضایت کارکنان، حفظ و آموزش کارکنان و نیز معیارهای ویژه نظیر کسب مهارت های ویژه برای محیط رقابتی جدید وجود دارند. قابلیت های سیستم های اطلاعاتی را می‌‌توان از طریق معیارهایی مانند دسترسی سریع کارکنان خط مقدم به اطلاعات دقیق و با اهمیت در حوزه های مشتری و فرآیندهای داخلی به منظور تصمیم گیری و اقدام، اندازه گیری نمود. رویه های سازمانی می‌‌توانند میزان هماهنگی بین مشوق های کارکنان با عوامل کلی موفقیت سازمانی و نرخ بهبود در فرایند های داخلی و سهم بازار را تقویت کنند(نجفی و همکاران، ۱۳۸۷).
رابرت سیمونز معتقد است بسته به شرایط صنعت و استراتژی سازمان، این امکان وجود دارد که یک و یا چند منظر به منظرهای اصلی اضافه شود. در برخی از کشورها مانند سوئد، بیشتر سازمان ها کارت امتیازی متوازن خود را با افزودن منظر پنجم با عنوان کارکنان یا منابع انسانی به کار می گیرند. در برخی دیگر از سازمان ها نیز منظری با عنوان محیط کار یا شرکاء نیز به چارچوب اصلی اضافه شده است. برخی از پژوهشگران معتقدند که اضافه نمودن منظرهای اضافی در پاره ای از موارد نشان دهنده عدم درک کامل ایده اصلی کارت امتیازی متوازن بوده و می توان چنین مواردی (کارکنان یا شرکاء) را در منظرهای اصلی (به صورت ذینفعان) بررسی نمود.

• • • • 1. 1. نقشه استراتژی

         

         

     

     

معمولا سفر به هر مکانی هر چند از قبل به درستی و با دقت مقصد در آن تعیین شده باشد و بر اساس آن هدف گذاری گردیده باشد، بدون داشتن نقشه کار بسیار سختی است. این امر برای سازمان ها نیز مصداق دارد. هر سازمانی برای رسیدن به مقصد راهبردی خود نیاز به نقشه ای دارد که نشان دهد چگونه می توان به آن جا رسید. بنابر این سازمان ها به جهت مدیریت مطلوب عملکرد خود نقشه ای تهیه می کنند که در آن استراتژی و نیز فرایند ها و سیستم هایی که برای اجرای آن استراتژی لازم است طرح ریزی شده است. البته بدیهی است که سازمان برای رسیدن به مقصد مطلوب خود بار ها و بارها نقشه استراتژی خود را مورد بازبینی و واکاوی قرار می دهند. اهداف راهبردی خود را اصلاح می کنند تا بتوانند در شرایط متغییر بیشترین ارزش را در قالب اجرای استراتژی برای سازمان ایجاد نمایند.
نقشه استراتژی در سازمان ها در واقع نمایش بصری از اهداف راهبردی سازمان و پیوند بین آن ها با بهره گرفتن از روابط علت و معلولی می باشد که از آن معمولا برای بیان (داستان استراتژی) سازمان تحت قالب سندی یک صفحه ای استفاده می نمایند. (عاطفی, ۱۳۸۸) . نقشه استراتژی، شیوه مطلوبی برای انتقال استراتژی سازمان به همه افراد می باشد چون به همه افراد کمک می کند تا بر موضوعات با اهمیت متمرکز شده و به آن ها نشان می دهد چگونه کارشان با اهداف کلی سازمان گره خورده است. از طرفی ابزار مناسبی است که مدیران نسبت به اهداف سازمان به صورت شفاف با یکدیگر به گفتگو بپردازند، ایده پردازی کنند، فرضیه های پیشرفت عملکرد و خلق ارزش را برای سازمان تولید نمایند و بستر های اجرای آن را به صورت فرآیندی بررسی و تنظیم نمایند. نقشه استراتژی هنگامی کاربردی است که بتواند کلیه اهداف عینی و واقعی سازمان را جدای از فضای ایده آل نگری و آرمان گرایی باز گو نماید. بدین سبب نقشه استراتژی هر سازمان منحصر به فرد و مخصوص آن سازمان است ولیکن سازمان هایی که مسائل مشترک دارند، معمولا می توانند از پاسخ های سایر سازمان های مشابه در جلو رفت مسائل خود استفاده نمایند.
معمولا هر نقشه استراتژی از اجزای مشابهی تشکیل می گردد که عبارتند از بیانه ماموریت/ یا مقصد راهبردی سازمان و یا چشم انداز، مناظر، حوزه های راهبردی،اهداف راهبردی، و روابط علت و معلولی مابین اهداف که سعی می گردد در ادامه به اختصار بدان پرداخته گردد.
معمولا برای ترسیم یک نقشه استراتژی برای سازمان ۴ گام ذیل دنبال می­گردد:

1. 1. طراحی مناظر

1. 1. تعیین حوزه های راهبردی

1. 1. تعریف اهداف راهبردی

1. 1. تعریف سنجه های اهداف

      • • 1. 1. مزایای کارت امتیازی متوازن

           

           

       

       

کارت امتیازی متوازن کمک می‌کند تا از ارتباطات علت و معلولی در مفروضاتی که براساس آن ها استراتژی بنا شده است، حصول اطمینان شود. دیگر اینکه توانایی نیل به اهداف تایید یا رد شود و سوم، همه توان و نیروی موسسه در راستای تحقق استراتژی سازمان همسو گردد.
رابرت کاپلان و دیوید نورتون، مزایای کلیدی کارت امتیازی متوازن برای سازمان را چنین بر می‌شمارند :

• • ایجاد امکان کنترل جامع سازمان از طریق معیارهای کلیدی.

• • یکپارچگی میان طرح های سازمان.

• • تقسیم استراتژی به عوامل قابل اندازه‌گیری در سطح کسب و کار

نکته مهم و قابل توجه در پیاده سازی سیستم مدیریت استراتژیک آن است که این استراتژی ها لازم است در مقاطع مختلف مورد توجه و بازنگری قرار گرفته، در صورت انحراف از سیر مطلوب مورد بازنگری قرار گیرند. به عبارت دیگر باید چرخه های بازنگری در سازمان های مختلف به منظور اثربخشی استراتژی ها مورد بررسی قرار گیرند تا از اجرای مناسب استراتژی ها و عملکرد عوامل موثر بر اجرای این استراتژی ها اطمینان حاصل گردد. بنابراین امکان محک زدن توانمندی سازمان در پاسخگویی به تقاضاهای محیطی و قدرت رقابت مؤثر برای مدیران سازمان ها می‌تواند به عنوان یک ابزار موثر تلقی گردد.
امروزه روش کارت امتیازی متوازن دیگر یک روش ارزیابی عملکرد نیست، بلکه یک رویکرد نوین برای مدیریت بر استراتژی است که مزایایی زیر را دارد :

3- توانایی کنترل و هدایت وب سایت.
4- ایجادیکپارچگی میان فعالیت‌های بازاریابی الکترونیک با سایر
2-10- بازاریابی الکترونیکی در ایران
بازاریابی الکترونیکی در ایران غیرحرفه ای عمل می کند و هنوز به جایگاه واقعی اش دست نیافته است. برای حرفه ای شدن باید بازارشناسی الکترونیکی را كاملا درک كرد و معنای اصلی آن شناخت نظام بازار و استفاده از تمامی ابزارها، تكنیك ها و روش ها برای شناخت واقعیت های بازار است.

دنیا امروز در امر بازاریابی به نكات ساده بیشتر توجه می كند، در حالی كه در كشور ما مسائل را بیشتر پیچیده كرده و به علم ساده سازی مشكلات توجهی نمی شود. رقابت آینده در كالا نیست، بلكه در خدمت است و باید نكاتی چون خدمات قبل از فروش، خدمات در جریان فروش و خدمات بعد از فروش را مورد توجه قرار داد.تحول سه ركن دارد كه شامل تحول مبتنی بر سادگی و رقابت، تحول مبتنی بر ضعف و درماندگی و گرفتاری و تحول ناشی از اضطرار است.استفاده از همه تكنیك ها برای حفظ مشتری، حفظ ارتباط و دائم با مشتری، بودن در بازار، دادن خدمات ویژه به مشتریان كلیدی و نوآوری ایده های جدید بازارداری را امكانپذیر می سازد. برای رقابت با انسان های حرفه ای تنها راه حضور در بازار حرفه ای شدن است، در شركت های حرفه ای و رقابتی هرگونه شكایت و مرجوعی نقطه عطفی برای پیش بردن فعالیت ها است. اقتصاد دولتی مدیریت منابع را زایل كرد، اگر امروز در جامعه شاهد بروز مشكلاتی هستیم، نتیجه بی توجهی به واقعیت های اقتصاد و مدیریت های غیرحرفه ای است. فروش بیشتر به مشتریان فعلی، جذب و جلب مشتریان رقیب، جذب و جلب مشتریان بالقوه، بازگرداندن مشتریان از دست رفته به بازار، ایجاد خوشنامی برای سازمان و اهمیت به تبلیغات دهان به دهان و ایجاد وفاداری در پرسنل و كاركنان و همكاران نسبت به خود را شش عامل موثر در بازاریابی دانست.
2-11- بازاريابي اينترنتي ،راهکاری موثر برای افزایش سود
استراتژي‌هاي بازاريابي براي رونق كار تجاري شما طراحي شده است. همه رشد و پيشرفت را دوست دارند و در اين مسير به سختي كار مي‌كنند. همه ما در بازار براي انجام كار و كسب پول حضور داريم. چه كسي نمي‌خواهد سود ببرد؟
كاملاً واضح است كه هيچ‌كس نمي‌خواهد به هيچ وجه در تجارت متحمل ضرر شود. در مقاله حاضر، رشد و پيشرفت در تجارت،‌ در اولويت قرار دارد. در رابطه با بازاريابي،‌ تكنولوژي بسيار پيشرفته شده است. هر روزه دستاوردهاي جديدتري در اين زمينه ديده مي‌شود. در واقع، تكنولوژي به بازاريابي اينترنتي جاني تازه بخشيده است. بازاريابي اينترنتي مربوط به تبليغات و فروش محصولات و خدمات شما در وب مي‌شود. در زمينه تجارت، وب به يك بازار وسيع تبديل شده است. همه شركت‌ها مي‌خواهند قسمتي از اين استراتژي بازاريابي اينترنتي باشند. در واقع ستون تجارت‌هاي آنلاين روي پايه بازاريابي اينترنتي استوار است. چون شما در بازاريابي اينترنتي به نتايج سريعتري خواهيد رسيد. آنچه بايد انجام دهيد اين است كه از استراتژي‌ بازاريابي اينترنتي براي شركت در بازار رقابتي تجارت استفاده كنيد. اين تنها مزيت استفاده و بكاربردن استراتژي بازاريابي اينترنتي مؤثر نيست بلكه از اين طريق مي‌توانيد سودهاي هنگفتي از تجارتتان كسب كنيد .(Ranchhod,2000)
همه به اين نكته آگاهند كه بكار بردن استراتژي بازاريابي مناسب در زمان مناسب مي‌تواند كار تجاري را به اوج برساند. بطور كلي، استراتژي بازاريابي اينترنتي مؤثر مي‌تواند طولاني مدت يا كوتاه مدت باشد. هدف اصلي اين استراتژي‌ها اين است كه به نتايج مفيدي برسد. استراتژي‌هاي بازاريابي اينترنتي كوتاه مدت به منظور خريد فضاهاي تبليغاتي روي موتورهاي جستجوگر، برنامه‌ريزي مي‌شود،‌ استراتژي‌هاي كوتاه مدت، نتايج‌گذرايي دارند با اين وجود، همين نتايج زودگذر مي‌تواند تأثير بسزايي روي كل برنامه فروش و بازاريابي داشته باشد .(Kotzab,2005)
از سويي ديگر، استراتژي بازاريابي اينترنتي بلند مدت شامل ايجاد محتواي گويا، طراحي جذاب براي وب سايت و لينك مربوط به صفحات شما در مكان‌هاي مختلف وب مي‌باشد. محتوي يكي از مهم‌ترين مطالب بازاريابي اينترنتي است. بايد مراقب آنچه بيان مي‌كنيد و نحوه بيان مطلب باشيد. بايد محصولات و خدمات خود را به بهترين نحو ممكن توصيف كنيد كه مشتري متقاعد شود با شركت شما رابطه تجاري برقرار كند. در كل، گفته مي‌شود كه كلمات قدرت بيان غيرممكن را هم دارند. پيشرفت تجارت و سودهاي جانبي به نوع اطلاعاتي كه در اختيار مشتري مي‌گذاريد، بستگي دارد.
جداي از محتوا، بايد مراقب باشيد كه طراحي و تنظيم وب سايتتان هم جذاب باشد. اگر مشتري‌ها از طراحي كلي سايت راضي نباشند، ممكن است ديگر به سايت شما سر نزنند. لازم است كه تركيب رنگ‌ها جذاب و شيك باشد. در كنار طراحي، بايد به قابل دسترس بودن لينك‌هاي مربوط به وب‌سايتتان دقت كنيد. صحت هدايت لينك‌ها به صفحه مورد نظرتان را هم كنترل كنيد. در نهايت،‌ استراتژي‌هاي بازاريابي اينترنتي مؤثر آماده است كه شركت متضرر شما را به شركتي سودآور تبديل كند .(Hart,2004)

2-12- استراتژی ها

در صورتی که یک سازمان و یا شرکت در برنامه های توسعه خود قصد سیطره بر بازارهای جهانی و یا لااقل بخشی از آن را دارد بایستی در این بازار حضور یابد چون اولاً این شرکت نمی تواند در تمام دنیا شعبه داشته باشد و ثانیاً نمی تواند تبلیغات گسترده در سطح جهانی داشته باشد. راه اندازی شعبه های اقماری در کشورهای مختلف چالش های و مشکلات جنبی خاص خود را به همراه دارد و برقراری ارتباط نزدیک و آسان مشتریان به شعبه مرکزی سازمان در یک کشور خاص مشکلات و گرفتاریهای خود را به همراه خواهد داشت.با توجه به مسائل ذکر شده به جاست که سازمان های پویا و پیشرو اقدام به حضور در یک چنین بازار بدون مرز و گسترده ای کنند(آقا زاده, 1390). استفاده از یک روش و سیستم سنتی دیگر جوابگوی نیاز و انتظار مشتریان امروز در بازارهای جهانی نیست و لذا بایستی نسبت به گزینش راهکارهایی که مورد پذیرش و در دسترس افراد بیشتری می باشد اقدام کنیم. اگر خوب به دنیای اطراف خود نگاه کنیم بازارها و مشتریان زیادی را پیدا خواهیم کرد که در فواصل جغرافیایی مختلف پراکنده هستند. حضور دربازارهای الکترونیکی ضمن رفع و حذف فواصل مکانی این امکان را بوجود می آورد که با دقت و مدیریت متمرکز و برنامه ریزی تر شده به استقبال مشتریان و مقابله با رقبا برویم.حضور در بازار الکترونیکی امکان گزینش بخشی از بازار را برای فعالیت بیشتر و حرفه ای تر فراهم می کند گاهی وقتها لازم است که یک شرکت به جای تلاش برای تصرف کامل بازار در همه بخشها قسمتهایی از بازار را برای فعالیت خود برگزیند که تخصص و توانایی بیشتری در آن دارد و در نتیجه سود بیشتری را عایدش خواهد کرد. حضور در بازارهای الکترونیکی علاوه بر اینکه موجب از میان برداشته شدن مرزهای مکانی می شود به فروشندگان این امکان را می دهد تا مرزهای زمانی را نیز در راه ارائه خدمات به مشتریان بشکنند و به صورت شبانه روز بتوانند به مشتریان خود خدمات لازم را ارائه دهند. به اعتقاد کارشناسان رویکرد موثر به بازار رویکرد هدف دار است و همانطور که می دانید در بازاریابی هدف دار فروشندگان برای پرداکنده سازی فعالیت های بازاریابی خود برای عده بیشماری از خریداران تلاش و تمرکز خود را متوجه جلب مشتریان سود آور می کنند. با این توصیف می توان ادعا کرد که بازارهای الکترونیکی به دلیل گستردگی امکانات و انعطاف پذیری لازم به راحتی قابل تمرکز و برنامه ریزی بر روی بازارهای هدف هستند(موسوی& رضاییان, 1385).

2-12-1- استراتژي هاي بازاريابي مبادله اي

در اين دسته از استراتژي ها، شركت ها از اينترنت وفناوري اطلاعات به عنوان ابزاري براي كاهش هزينه ها يا بهبود كيفيت استفاده مي كنند. بنابراين اين شيوه بازاريابي استراتژي رهبري هزينه پورتر را پوشش مي دهد.كانون توجه استراتژي هاي بازاريابي مبادله اي، مبادلات اقتصادي است كه در آن فقط كالا و خدمت بين فروشنده و خريدار مبادله مي شود و تبادل اطلاعاتي بين طرفين صورت نمي گيرد. بخش هاي درگير در اين مبادله يك بنگاه به عنوان عرضه كننده كالا و خدمت مي باشد و درطرف ديگر كل خريداران در يك بازار قرار مي گيرند، بدين صورت كه بنگاه كالاها و خدمات توليدي خود را به بازار ارائه مي دهد و خريداران بدون برقراري تقريباً هيچ گونه تماس شخصي و به صورت پيوسته اقدام به تأمين نيازهاي خود از بازار مي نمايند. رابطه بين فروشنده و خريداري یك طرفه است به طوري كه فروشنده نقش فعالي را در اينفرايند ايفا مي كند و نقش خريدار و مشتري منفعلانه مي باشد. براساس اين استراتژي، بازاريابي در سطح عملياتي شركت و تحت عنوان وظيفه بازاريابي (مدير فروش، مديربازاريابي) به دنبال فروش بيشتر و جذب رضايت مشتريان مي باشد. تمركز اصلي بازاريابي برآميخته بازاريابي شامل ؛محصول/ خدمت، قيمت، ترفيع و توزيع مي باشد و بنگاه آميخته خود را به گونه اي طراحي مي نمايد تا بتواند رهبري هزينه خود را در بازار حفظ نمايد. مفروضات اصلي بازاريابي مبادله اي عبارتند از؛(2014 Hinz,)

• • قوانين بازاريابي ثابت،معين وتعريف شده هستند.

• • حجم مبادلات وفروش مهم است.

• • تعامل با مشتري بسيارپايين است.

• • تصميمات بر آميخته بازاريابي محصول تأكيد دارند.

• • آگاهي ودانش مشتريان اندك است.

• • مشتريان به صورت يك بخش ياگروه درنظرگرفته مي شوند (بازاريابي انبوه).

در حقيقت عامل مزيت رقابتي در شركت هايي كه ازاستراتژي بازاريابي مبادله اي استفاده مي كنند هزينه محصول/خدمت مي باشد. شركت هايي كه به دنبال رهبري در هزينه هستند سعي مي نمايند تا با كاهش هزينه هاي توليد، سربار و غيره كالاهاي خود را در مقايسه با رقبا با قيمت پايين تري به مشتريان عرضه نمايند و از اين طريقرهبري بازار را به دست گيرند(2014 Pike & Page,).

2-12-2- استراتژي بازاريابي مبتني بر پايگاه داده ها

در اين دسته از استراتژي ها ، شركت از ابزارهايي، فايل اطلاعات مشتريان Cookies ، مثل داده كاوي و غيره براي ايجاد يك نيمرخ اطلاعاتي از مشتريان استفاده مي كند. اين نيمرخ اطلاعاتي براي اجراي منعطف فعاليت هاي بازاريابي و نيز پاسخ گويي مؤثر به نيازهاي مشتريان و لذا بالا بردن رضايتمندي آنان مي باشد.
در حقيقت بازاريابي مبتني بر پايگاه داده هنگامي است كه يك شركت اطلاعات مشتريان را ذخيره مي كند يا نمايه اي از اطلاعات آنان در برنامه كامپيوتري خود ايجاد می كند و سپس از اين اطلاعات براي بازاريابي موثرتر بهره گيري مي نمايد. به عبارت ديگر در بازاريابي مبتني برنيمرخ اطلاعات مشتريان، شركت مي تواند با تمركز فعاليت هاي بازاريابي خود بر موارد مهم و حساس حاصل ازاطلاعات مشتريان، به نحوي موثرتر از رقبا، نيازهاي مشتريان را پاسخ دهد. با بهره گرفتن از بازاريابي مبتني بر پايگاه داده شركت مي تواند آنچه براي مشتريان جالب و مهم است را درك نمايد، شركت مي تواند عادت هاي خريد مشتريان رابه آساني رديابي نمايد و در نهايت اينكه شركت مي تواند مقدار پولي را كه مشتريان صرف خريد كالاهاي آنان وساير كالاها و خدمات مي نمايد را اندازه گيري نمايد. به طوركلي با بهره گرفتن از اين استراتژي، شركت ها نيازها، تمايلات، عادت ها، مقدار صرف هزينه، مقدار فروش، تعيين اهداف مطلوب و مواردي از اين قبيل را به آساني درك مي نمايند. اطلاعاتي كه براي ايجاد نيمرخ اطلاعات مشتريان موردنياز است مي تواند موارد ذيل باشد (2014 Wong, ).