31/79 d

93/6 a

08/30 c

31/1 l-n

4/2

پایه Gf₆₇₇

65/99 b

71/6 a

70/32 b

47/1 k-m

6/3

پایه Gf₆₇₇

55/139 a

59/6 a

66/34 a

72/1 g-j

8/4

پایه Gf₆₇₇

ميانگين­هايي که در هر ستون و براي هر صفت داراي حروف متفاوت هستند، بر اساس آزمون دانكن، در سطح احتمال 1% اختلاف معني­داري با یکدیگر دارند.
^*: فاقد اختلاف معنی­دار
3-5- همبستگی بین صفات
نتایج مربوط به همبستگی بین صفات مهم مورفولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی و غلظت عناصر غذایی در برگ و ریشه (مربوط به 74 صفت)، در جدول (3-20)، آورده شده است. بر طبق نتایج به دست آمده، همبستگی بین بسیاری از صفات در سطوح 1% و 5% معنی­دار شده است. در این بخش تنها به همبستگی بین غلظت کلر و سدیم در برگ­ها با سایر صفات اندازه ­گیری شده اشاره شده است و سایر نتایج در جدول (3-20)، آورده شده است.
نتایج حاصل از همبستگی بین صفات در شرایط تنش شوری، نشان داد که محتوای سدیم برگ با درصد برگ­های سبز، تراکم برگ، وزن تر و خشک برگ، سطح و نسبت سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی برگ، شاخص کلروفیل، محتوای کلروفیل a، b و کل، محتوای کارتنوئید دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% و با میزان ارتفاع پیوندک، تعداد برگ، وزن تر و خشک شاخه، وزن تر و خشک اندام هوایی دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 5% بود. همچنین محتوای کلر برگ با درصد برگ­های سبز، سطح و نسبت سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی برگ، شاخص کلروفیل، محتوای کلروفیل a، b و کل، محتوای کارتنوئید دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% و با ارتفاع پیوندک، تعداد برگ، تراکم برگ، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک شاخه، وزن تر و خشک اندام هوایی، دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 5% بود. این نتایج نشان می­دهد که شوری با تخريب ساختار کلروپلاست­ها، باعث کاهش ميزان کلروفيل­ها می­ شود. کاهش میزان کلروفیل­های گیاه منتج به کاهش سطح فتوسنتزی شده و از این طریق باعث کاهش در تثبيت دی­اکسيد­کربن می­ شود که علت اصلی کاهش رشد و عملکرد گياهان در اثر تنش شوری می باشد ]حیدری شریف آباد، 1380[.
نتایج نشان دادند، محتوای سدیم برگ با درصد برگ­های نکروزه، درصد برگ­های ریزش یافته، نسبت وزن تر و خشک ریشه به وزن تر و خشک اندام هوایی، درصد نشت یونی و درصد آسیب دیدگی غشاء سلولی دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% بود. همچنین، محتوای کلر برگ با درصد برگ­های نکروزه، درصد برگ­های ریزش یافته دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 5% و با نسبت وزن تر و خشک ریشه به وزن تر و خشک اندام هوایی، درصد نشت یونی و درصد آسیب دیدگی غشاء سلولی دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% بود. این نتایج حاکی از آن است که افزایش محتوای سدیم و کلر برگ در شرایط تنش شوری، موجب افزایش تعداد برگ­های نکروزه و ریزش یافته گیاه و تخریب ساختار برگ شده و از این طریق باعث افزایش درصد نشت یونی نسبی و آسیب دیدگی غشاء سلولی در شرایط تنش شوری می­ شود. همچنین این نتایج نشان می­دهد که با افزایش محتوای سدیم و کلر برگ، نسبت وزن تر و خشک ریشه به وزن تر و خشک اندام هوایی به طور معنی­داری افزایش می­یابند. در واقع می­توان بیان نمود که رشد قسمت هوایی گیاه با شدت بیشتری کاهش می­یابد و باعث تغيير نسبت ريشه به اندام­هاي هوايي مي­شود. گزارش شده است که در شرایط تنش شوري، رشد ريشه معمولاً كمتر از رشد ساقه تحت تأثير قرار مي­گيرد. بنابراين نسبت ريشه به ساقه زياد مي شود ]رضایی و همکاران، 1385[.
بر طبق نتایج به دست آمده، محتوای سدیم و کلر برگ با میزان فلورسانس حداقل دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% و با میزان فلورسانس حداکثر، فلورسانس متغیر و نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% بودند. این نتایج نشان می­دهد، تنش حاصل از اعمال تیمار شوری روی گیاهان، از طریق افزایش میزان فلورسانس حداقل و کاهش میزان فلورسانس حداکثر، باعث کاهش فلورسانس متغیر، در گیاهان شد، بطوریکه نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر را از 83/0 در گیاهان شاهد به 72/0 در برگ های بالایی و 70/0 در برگ های پایینی در پایه GF₆₇₇ و رقم سهند، کاهش داد. بر این اساس، کاهش یاد شده نشانه تنش مخرب در گیاهان مذکور است. در بسياري از گونه­هاي گياهي زماني كه Fv/Fmدر حد 83/0 باشد، به این مفهوم است كه تنشي برگياه وارد نشده است و لذا مقادير كمتر، حاكي از وجود تنش در گياهان است .
نتایج حاصل از همبستگی بین محتوای سدیم و کلر با صفات بیوشیمیایی اندازه ­گیری شده در این تحقیق نشان داد، محتوای سدیم و کلر برگ با محتوای پرولین دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% و با محتوای فنل و ظرفیت آنتی اکسیدانتی برگ دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 5% بود. این نتایج نشان می­دهد، ژنوتیپ­های مطالعه شده در این تحقیق، از طریق افزایش محتوای پرولین، فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانتی با اثرات مخرب تنش مقابله می­کردند.
گزارش شده است بيش از 70 درصد ترکيبات آمينی توليد شده در زمان تنش شوری را پرولين تشکيل می­دهد. در واقع پرولين مهمترين ترکيب آمينی تجمع يافته در گياهان در زمان وقوع تنش شوری می­باشد و به نظر می­رسد تجمع ساير ترکيبات آمينی در زمان تنش شوری، اهميت کمتری داشته باشد .[Karamanos, 1995] اسمولیت­ها از جمله پرولین در زدودن ROS فعال هستند و منجر به حفاظت بهتر از سلول­ها می شوند. تجمع اين ترکيبات در گياهان باعث تنظيم اسمزی در داخل گياه شده و با جلوگيری از کاهش آب گياه و با کمک به جذب بيشتر آب از خاک در حفظ فتوسنتز و رشد گياه موثرند . همچنین گزارش شده است، ترکيبات فنلي به عنوان يكي از مكانيسم­هاي دفاعي غير آنزيمي درگياهان نقش اساسي داشته و به عنوان يكي از شاخص­هاي حساس به تغييرات محيطي و همچنين يكي از نشانگرهاي بيوشيميايي دفاعي گياه در برابر تنش­هاي محيطي مطرح مي­باشد ] [Boudet, 2007; Vogt, 2010.
همچنین، نتایج حاصل از همبستگی بین محتوای سدیم و کلر با صفات بیوشیمیایی اندازه ­گیری شده در این تحقیق نشان داد، محتوای سدیم و کلر برگ با محتوای قندهای نامحلول دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% بود. این نتایج نشان می­دهد، افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­های ژنوتیپ­های مطالعه شده، از طریق جلوگیری از تخريب و هيدروليز مولکول­های درشت­تر نظير نشاسته و تبديل آنها به ترکيبات قندی نظير ساکاروز و بعد به مولکول­های کوچک­تری مانند گلوکز و فروکتوز موجب افزایش غلظت قندهای نامحلول در برگ­ها ­شدند. علاوه بر مکانیسم فوق، افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­ها از طریق کاهش و توقف رشد رویشی در اثر کاهش رطوبت و کاهش جذب آب نیز، موجب افزایش بیشتر غلظت قندهای نامحلول در برگ­ها شدند.
نتایج نشان داد، محتوای سدیم و کلر برگ دارای همبستگی مثبت معنی­داری با محتوای مالون دی آلدئید و سایر آلدئیدها در سطح 1% بود. این نتایج نشان داد که با افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­ها، محتوای مالون دی آلدئید و سایر آلدئیدها نیز به طور معنی­داری افزایش یافتند.
گزرش شده است، اسید­های چرب غیر اشباع (PUFA) از مهم­ترین ترکیبات لیپید­های غشاء هستند که در برابر پراکسیداسیون بسیار آسیب­پذیر هستند. یکی از اصلی­ترین اثرات تخریبی و مضر ROS ها، توانایی آن­ها برای شروع واکنش­های زنجیره­ای اکسیداتیو اسید­های چرب غیراشباع است که منجر به پراکسیداسیون لیپیدها و تخریب غشاء می­ شود .

بر اساس نتایج به دست آمده، محتوای سدیم و کلر برگ دارای همبستگی مثبت معنی­داری با محتوای پراکسیدهیدروژن برگ در سطح 1% بود. این نتایج نشان داد که با افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­ها، محتوای پراکسیدهیدروژن برگ به طور معنی­داری افزایش یافت. گزرش شده است، پراکسید هیدروژن برای سلول­های گیاهی بخصوص اندامک کلروپلاست بسیار سمی است و در غلظت­های خیلی پایین، باعث ممانعت از فعالیت آنزیم­ های چرخه کلوین خصوصاً آنزیم­ های دارای گروه سولفیدریل مثل گلیسر­آلدئید 3-فسفات دهیدروژناز و فروکتوز 1 و 6 بیس­فسفاتاز می­گردد .
نتایج حاصل از همبستگی بین محتوای سدیم و کلر با غلظت عناصر غذایی اندازه ­گیری شده در برگ و ریشه نشان داد، محتوای سدیم و کلر برگ با محتوای سدیم و کلر ریشه، نسبت سدیم به پتاسیم برگ و ریشه، سدیم به کلسیم برگ و ریشه، سدیم به منیزیم برگ و ریشه و سدیم به فسفر برگ و ریشه دارای همبستگی مثبت معنی­داری در سطح 1% بود. همچنین محتوای سدیم برگ با محتوای نیتروژن برگ، کلسیم برگ و ریشه، منیزیم برگ، روی برگ و فسفر برگ دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% بود. همچنین، محتوای کلر برگ با محتوای نیتروژن برگ و کلسیم ریشه دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 1% و با کلسیم برگ، منیزیم برگ، روی برگ، فسفر برگ و مس ریشه دارای همبستگی منفی معنی­داری در سطح 5% بود. این نتایج نشان می­دهد، افزایش غلظت سدیم و کلر در برگ­ها موجب کاهش ميزان تجمع نيتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفر و روی در برگ­ها می­ شود. کاهش ميزان تجمع نيتروژن در برگ­ها تحت شرایط تنش شوری ناشي از اثر آنتاگونيسی يون كلر درجذب نيترات و کاهش ميزان تجمع پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفر و روی در برگ­ها ناشی از بروز تداخل سديم با این عناصر می­باشد.
جدول 3-19-همبستگی بین سدیم و کلر برگ با صفات مورفولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی و غلظت عناصر غذایی در برگ و ریشه ژنوتیپ­های پیوند شده روی پایه GF₆₇₇ پس از اعمال تنش شوری

ضریب همبستگی با کلر

ضریب همبستگی با سدیم