۱۳۸۷

۲۵٫۴

۱۳۸۸

۱۰٫۸

۱۳۸۹

۱۲٫۴

۱۳۹۰

۲۱٫۵

۱۳۹۱

۳۰٫۵

منبع: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

نمودار(۲-۲):نرخ تورم از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱

بخش دوم: معیارهای ارزیابی عملکرد اقتصادی با تاکید بر EVA و REVA
مقدمه
سنجش عملکرد جزء ضروری از هر سازمانی است، به طوری که می‌تواند بازخوردی از کارایی برنامه‌ها و پیاده سازی آن‌ها بدهد. مدیران بازرگانی و حسابداران نسبت به نقشی که سنجش عملکرد در سیستم کنترل و برنامه ریزی سازمانی بازی می‌کند آگاهی زیادی دارند . گزارش عملکرد گذشته شرکت یکی از کاربردهای بنیادی سیستم سنجش عملکرد است. ارزیابی عملکرد با توجه به توسعه بازار های سرمایه از مهم‌ترین موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتبار دهندگان، دولت‌ها و مدیران است. نقش معیارهای ارزیابی عملکرد در انعکاس عملکرد شرکت‌ها از طریق محتوای اطلاعاتی موجودشان نیز پررنگ‌تر شده است. باید اشاره نمود که حداکثر کردن ارزش بازار سهام شرکت‌ها از اهداف اولیه و اساسی هر شرکتی محسوب می‌شود. به این منظور تحلیلگران به دنبال معیاری هستند تا با در نظر گرفتن هزینه‌ای سرمایه و نرخ بازده سرمایه گذاری برای حداکثر کردن ارزش شرکت و افزایش ثروت سهامداران اقدام کنند(یحی زاده فر و همکاران،۱۳۸۹).

امروزه ارزش افزوده اقتصادی ابزاری مهم برای اندازه گیری عملکرد و مدیریت در دورترین نقاط دنیا مورد توجه قرار گرفت. هنوز نظرهای مختلفی در مورد برتری ارزش افزوده اقتصادی نسبت به ابزار اندازه گیری عملکرد سنتی وجود دارد. استفاده از مفهوم ارزش افزوده اقتصادی و کاربرد عملی آن‌ها به عنوان یک سیستم کنترل مدیریت برای اندازه گیری عملکرد در سازمان‌ها تأکید می‌شود.

۶٫۲ انواع معیارهای ارزیابی عملکرد

استفاده کنندگان گزارش‌های مالی با بهره گرفتن از معیارهای مختلف، عملکرد شرکت را ارزیابی می‌کنند. روش‌های متعددی برای ارزیابی عملکرد وجود دارد که به طور کلی می‌توان آن‌ها را به دو دسته مدل‌های حسابداری و مدل‌های اقتصادی تقسیم کرد.
۱٫۶٫۲مدل‌های حسابداری(مالی) ارزیابی عملکرد
حاصل سیستم اطلاعات حسابداری، گزارش‌های مالی است که سود گزارش شده در آن‌ها از اهمیت زیادی برای استفاده کنندگان برخوردار است. سرمایه گذاران با اتکا به سود حسابداری، عملکرد شرکت را ارزیابی کرده و پیش بینی‌های خود را بر آن اساس انجام می‌دهند. مدیران نیز از سود برای برنامه ریزی آینده شرکت استفاده می‌کنند. در مدل حسابداری ارزیابی عملکرد، ارزش شرکت از حاصل ضرب دو عدد بدست می‌آید؛ عدد اول، سود شرکت و عدد دوم، ضریب تبدیل سود به ارزش است. همان طور که پیش از این نیز بیان شد در مدل‌های حسابداری ارزیابی عملکرد، ارزش یک شرکت، تابعی از معیارهای مختلفی نظیر سود، سود هر سهم، نرخ رشد سود، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده سرمایه گذاری، جریان نقدی آزاد و سود تقسیمی است (Stewart,1991:22).
سود حسابداری، سنتی‌ترین معیار ارزیابی عملکرد است که برای سرمایه گذاران، سهامداران، مدیران، اعتباردهندگان و تحلیلگران اوراق بهادار از اهمیت زیادی برخوردار است. بررسی‌های انجام شده توسط پژوهشگران نیز نشان می‌دهد که سود حسابداری و اطلاعات بدست آمده از آن، اطلاعات مفیدی را در اختیار استفاده کنندگان قرار می‌دهد که در تصمیم گیری‌های آن‌ها بسیار مؤثر است. با این حال، مدل‌های حسابداری (سنتی) ارزیابی عملکرد دارای نارسایی‌های زیر است:
امکان تحریف و دست‌کاری سود از طریق انتخاب روش‌های مختلف ؛
رویه‌های عمومی پذیرفته شده حسابداری، عدم یکنواختی را در اندازه گیری سود در شرکت‌های مختلف مجاز می‌کند؛
با تغییرات سطح قیمت‌ها سود اندازه گیری شده با واحد پول تاریخی، تغییر می‌کند (Hendriksen & Breda,2002:48)
به دلیل کاربرد اصل بهای تمام شده و تحقق درآمد، ارزش فروش تحقق نیافته دارایی‌هایی که در یک دوره زمانی مشخص نگهداری شده‌اند، در محاسبه سود حسابداری شناسایی نمی‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که نتوان اطلاعاتی سودمند را افشا کرد؛
به دلیل استفاده از روش‌های مختلف پذیرفته شده برای محاسبه بهای تمام شده و روش‌های مختلف برای تخصیص هزینه‌ها، تکیه بر سود حسابداری مبتنی بر اصل بهای تمام شده تاریخی، کار مقایسه اقلام را بسیار مشکل می‌سازد؛
تکیه بر سود حسابداری مبتنی بر اصل تحقق درآمد، اصل بهای تمام شده تاریخی و محافظه کاری باعث می‌شود تا اطلاعات گمراه کننده‌ای در اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد؛
در نظر نگرفتن هزینه سرمایه (Chen & Bodd,2001:69).^[27]
نارسایی‌های بالا نشان می‌دهد که معیارهای حسابداری مبتنی بر سود حسابداری نمی‌تواند به عنوان تنها معیار و مبنای ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار گیرد.
۲٫۶٫۲ معیارهای اقتصادی ارزیابی عملکرد
در این رویکرد بیش‌تر از مفاهیم اقتصادی برای ارزیابی عملکرد واحدهای تجاری استفاده می‌شود. در این رویکرد عملکرد واحد تجاری با تاکید بر قدرت سودآوری دارایی‌های شرکت و با توجه به نرخ بازده و نرخ هزینه سرمایه بکار گرفته شده، ارزیابی می‌شود .به عنوان مثال، می‌توان از معیار ارزش افزوده اقتصادی(EVA) نام برد. پس از مطرح شدن ارزش افزوده اقتصادی توسط آقای استوارت ، عده‌ای دیگر از اقتصاددانان معیار تعدیل شده دیگری ( که برگرفته از ارزش افزوده اقتصادی می‌باشد) را تحت عنوان ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده(REVA)^[28] به اعتقاد آنان در محاسبه ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده بجای ارزش دفتری تعدیل شده دارایی‌ها باید از ارزش بازار آن‌ها استفاده کرد .و بالاخره معیار اقتصادی دیگری که مطرح شده است ارزش افزوده بازار(MVA)^[29] می‌باشد که تفاوت بین ارزش بازار شرکت و سرمایه بکار گرفته شده در شرکت می‌باشد. ارزش افزوده بازار حاصل خالص ارزش فعلی طرح‌های گذشته و فرصت‌های سود آور آتی شرکت می‌باشد و نشان می‌دهد که چگونه شرکت به طور موفقیت آمیزی سرمایه‌اش را بکار گرفته و فرصت‌های سودآور آینده را پیش بینی و برای دست‌یابی به آن‌ها برنامه ریزی کرده است (تهرانی و سراج ،۱۳۸۴ ص۴-۸).
۱٫۲٫۶٫۲ مفهوم ارزش افزوده اقتصادی
یکی از معیارهای عملکرد حسابداری، سود باقی‌مانده می‌باشد که به عنوان سود عملیاتی پس از کسر مخارج سرمایه تعریف شده و EVA در واقع نسخه تغییر یافته‌ای از سود باقی‌مانده به همراه تعدیلاتی است که بر سود و سرمایه انجام می‌شود. طرفداران مفهوم EVA ادعا می‌کنند که این شاخص برترین معیار عملکرد محسوب می‌شود. زیرا به عنوان یک معیار ارزیابی، هزینه فرصت صاحبان و سهام و ارزش زمانی پول را در نظر گرفته و تحریف ناشی از به‌کارگیری اصول حسابداری را برطرف می‌سازد .ارزش افزوده اقتصادی معتقد است ارزش، زمانی ایجاد می‌شود که یک واحد تجاری بتواند تمامی هزینه‌های عملیاتی و همچنین هزینه‌های سرمایه خود را پوشش دهد و مبالغی نیز مازاد باقی بماند. EVA به عنوان یک راه حل بدیل برای نگاه به عملکرد واحد تجاری است و مقیاسی است که می‌توان بر مبنای آن به ارزیابی عملکرد پرداخت. EVA مقیاسی در جهت منافع سهام داران است و مدیران نیز با همان هدف مشمول ارزیابی و اعطا پاداش قرار می‌گیرند (ابراهیمی و همکاران،۱۳۸۸).
۲٫۲٫۶٫۲ اهمیت ارزش افزوده اقتصادی
از میان گروه‌های ذینفع سهامداران بیشترین ریسک را تحمل می‌کنند و به همین دلیل سهامداران همواره سعی در سرمایه گذاری در شرکت‌های متعدد را دارند تا بدین ترتیب ریسک مربوط به سرمایه گذاری (که به آن ریسک سیستماتیک می‌گویند) را کاهش دهند. آن‌ها همواره به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد عملکرد واحدهایی که در آن‌ها سرمایه گذاری کرده‌اند می‌باشند و به دنبال معیاری هستند که بیشتر ین و مفیدترین اطلاعات را در خصوص ارزیابی عملکرد مدیران واحدهای تجاری به آن‌ها بدهد، که در این میان یکی از مفیدترین معیارها، ارزش افزوده اقتصادی می‌باشد. مدیریت شرکت‌ها بر اساس EVA ثروت سهامداران را حداکثر خواهند کرد که برای رسیدن به این هدف (حداکثر کردن ثروت سهامداران ) سهامداران باید بر اساس افزایشی که در EVA ایجاد شده است به مدیران پاداش بدهند. EVA نه تنها مدیران را نسبت به نتایج حاصله از فعالیت‌ها بلکه نسبت به منابعی که برای رسیدن به آن نتایج بکار گرفته شده است؛ پاسخگو می‌کند . بسیاری از شرکت‌ها سود نهایی محصولاتشان را بدون در نظر گرفتن هزینه فرصت سرمایه برآورد می‌کنند . تجزیه و تحلیل مبتنی بر ارزش افزوده اقتصادی همیشه جوابی ارائه می‌دهد که با حداکثر کردن سود سهامداران همسو و سازگار است . پرداخت پاداش به مدیران بر اساس سود هر سهم ، افزایش سهم بازار یا افزایش بازده دارایی‌ها یا حقوق صاحبان سهام یا سایر معیارهای تجاری می‌تواند انگیزه‌هایی را ایجاد نماید که با حداکثر کردن ثروت سهامداران ناسازگار باشد ولی در مقابل حداکثر کردن ارزش افزوده اقتصادی همواره انگیزه‌هایی در جهت حداکثر کردن ثروت سهامداران ایجاد می‌کند (تهرانی و سراجی، ۱۳۸۳).
۳٫۲٫۶٫۲ مزایای ارزش افزوده اقتصادی

در برابر اين اوضاع، خاصه در برابر اين تغلب و چيرگى غلامان و قبايل زردپوست، ايرانيان به‌تدريج عوامل و اسباب مقاومت را از دست مى‌دادند. از دست دادن اين مقاومت صورت ظاهرى و مادى نداشت بلکه خطر آن بيشتر از آن باب بود که جنبهٔ معنوى و نفسانى داشت. مقصود آن است که حميت قومى و نژادى در اين دوران جاى خود را به حميت دينى داده و ”ملت اسلام“ در برابر ”ملل“ غير اسلامى قرار گرفته بود، پس هر که مسلمان بود بفحواى انماالمؤمنون اخوة، ”برادر“ شمرده مى‌شد، خواهى سپيدجامه و خواهى سياه باش! زردپوستان آسياى مرکزى هم اين نکته را نيک دريافته بودند، نخست مسلمان مى‌شدند و آنگاه به داخلهٔ نجد ايران پاى مى‌نهادند و چون مسلمان بودند به‌هرجاى از ”بلاد اسلامي“ که مى‌رفتند جايشان بود زيرا با ساير ”مؤمنان“ برادر بودند، اما اين ”برادران“ هرجا که مى‌رفتند، از سمرقند و بخارا تا بغداد و شام و مصر، همه جا را به‌خون آلودند و از آن‌جمله بلاد ايران را. پس مقاومت در برابر آنان يا به‌صورت تظلم به ”اولوالامر“ که آنها نيز از همين قماش بودند، جلوه مى‌کرد و يا به هيئت شکوه و شکايت اهل قلم در آثارشان، که بدبختانه هر دو بى‌اثر بود.
همهٔ اين احوال يک نکته روشن است و آن اينکه يک‌نوع ”مقاومت منفي“ در برابر اين وضع وجود داشت و آن تن درندادن به زدودن آثار و انديشه‌هاى ملى و فرهنگ قومى از طرفي، و آموخته کردن متغلبان با زبان فارسى و آداب و رسوم ايرانى از طرف ديگر بود و چنين هم شد. چنانکه اين نورسيدگان هم به‌زودى در نژاد ايرانى مستهلک شدند و هم خود، مروج و مدافع زبان فارسى و قسمتى از آداب و رسوم ايرانى شدند. با اين حال آثارى هم از چيرگى خود و معايب و مفاسد خود در جامعهٔ ايرانى برجاى نهادند.
مطلب مهم ديگر آنکه در گيرودار اين مشکلات هنوز بسيارى از خاندان‌هاى کوچک امارت و رياست در اطراف و اکناف ايران پراکنده و پاى برجاى بودند که در حيطهٔ نفوذ خود همهٔ آداب ملى و خصائص ملى را نگاه داشتند و حتى گاه در اين راه با تعصب عمل کردند. خاندان‌هاى وزارت هم در اين ميان بزرگترين خدمات خود را در مراقبت از اهل علم و ادب و متصوفه و برانگيختن سلاطين به انشاء مدارس و رباطات و خانقاه‌ها و مساجد و احداث اوقاف و حمايت علما و طلاب علوم و شاعران و نويسندگان انجام مى‌دادند، و تا آنجا که ميسر بود آنان و امرا و لشکريانشان را از آزار خلق بازمى‌داشتند مگر در مواردى که سر و کارشان با اوباش قوم يا با خونخواران سفاک، که شمارهٔ آنان کم نبوده است، بود.
در وضع دينى ميانه قرن پنجم تا اوايل قرن هفتم موضوع مهم قابل بحث توجه امرا و سلاطين است به سياست دينى و دخالت در عقايد و آراء مردم، خلاف دورهٔ پيشين که دورهٔ آزادى اعتقادات و مذاهب بود و سختگيرى در اين راه فقط به‌وسيلهٔ غلامان امارت يافتهٔ غزنوى آغاز شد. محمود نخستين کسى از سلاطين ايران است که شروع به آزار مخالفان مذهبى خود کرد و امامان معتزلى و فيلسوفان و رافضيان و قرمطيان و باطنيان را هرجا که به چنگ آورد کشت. ترکمانان سلجوقى و ديگر طوايف ترک، يا غلامان امارت‌يافتهٔ آنان نيز که عادةً بر مذاهب اهل سنت، و به‌حکم سادگى طبع مردمى خرافى و متعصب بودند، بعد از غلبه بر ايران و تشکيل حکومت، همين سياست را دنبال کردند و مخصوصاً در تأييد و تقويت خلفاى بغداد، که در دورهٔ قدرت آل‌بويه بسيار ضعيف شده بودند، همت گماشتند و در قتل و آزار شيعهٔ اثنى‌عشري، مخصوصاً اسماعيلى مبالغه نمودند. ظاهر امر در اين راه اظهار اعتقاد به تسنن بود ولى حقيقت آن بود که غلامان و قبايل ترک از غزنويه به‌بعد، به سبب آنکه از نژاد ايرانى نبودند، و نسب‌سازى آنان نيز در اعتقاد نژادى ايرانيان به امر سلطنت چندان کارگر نمى‌افتاد، ناگزير به‌طرف سياست مذهبى اسلام مى‌رفتند که مبتنى است بر اينکه ”پرهيزگارترين خلق در نزد خداوند محترم‌تر از همه است“ و به‌عبارت ديگر رياست به نژاد نيست بلکه به تقوى و اجراى احکام الهى است. پس آنها مى‌کوشيدند که به اجراء احکام دينى تظاهر کنند تا استحقاق خود را در حکومت بر مسلمانان ثابت نمايند.
1 . غزنويه يعنى اولاد سبکتکين سعى داشتند نسب خود را به يزدگرد شهريار برسانند و آل افراسياب و سلاجقه مدعى بودند که نسب آنان به افراسياب و از او به فريدون مى‌رسد و بنابراين استحقاق حکومت بر ايرانيان را دارند.
اما سختگيرى غزنويه و سلاجقه نسبت به شيعه در حقيقت و باطن علت سياسى داشت زيرا غزنويان از قدرت ديالمهٔ آل بويه که شيعى‌مذهب بوده‌اند بيم داشتند و سلاجقه هم که جاى ديلميان را در عراق عجم و جبال و طبرستان و فارس و عراق عرب گرفته بودند همواره از شيعيان اين نواحى بيمناک بودند و در قلع و قمع آنان مى‌کوشيدند و هم‌چنين خلفاى فاطمى مصر را، که در دوران سلاجقهٔ بزرگ نهايت قدرت را داشته‌اند، دشمنان بزرگ خود مى‌شمردند و اسمعيليهٔ ايران را کارگزاران آنان مى‌دانستند و آنان را هرجا مى‌يافته‌آند مى‌کشتند. انعکاس بزرگ دشمنى سلاجقه را با شيعهٔ اثنى عشرى و با اسمعيليه در کتاب‌هائى مانند سياست‌نامه و کتاب‌النقفن و اشعار ناصرخسرو به‌خوبى مى‌توان مشاهده کرد.
با تمام اين احوال تشيع در اين عهد در حال توسعه و تعصبات ميان اهل سنت و تشيع نيز به‌شدت چه در آثار منظوم و مکتوب و چه در مراحل اجتماعى رايج بود. از ميان فرق شيعه در اين دوره دو فرقهٔ شيعهٔ اسمعيليه و فرقهٔ شيعهٔ اثنى‌عشريه نيرومندتر بودند.
بررسی جامعه شناختی سفرنامه ناصر خسرو
ناصر خسرو در ماه ذیقعده سال 394 هجری قمری‏ و در قریه قبادیان بلخ به دنیا آمد و چون روزگاری دراز در مرو به سر برده،خود را مروزی هم خوانده است.او در 87 سالگی در سال 481 هجری قمری در یمگان‏ بدخشان درگذشت. زندگی ناصر خسرو را می‏توان به سه دوره تقسیم‏ نمود: دورهء اول:از کودکی تا 42 سالگی است که از آغاز جوانی به تحصیل علوم مختلف همت گماشت و افزون‏ بر ادب فارسی با بیشتر علوم و معارف زمان خویش‏ چون حساب،هندسه،نجوم،طب،موسیقی،الهیات و تفسیر آشنا شد،قرآن را از حفظ کرد و اصول عقاید گوناگون(ملل و نحل)را بررسی نمود.وی در جوانی به‏ دربار امیران راه یافت و به مراتب عالی رسید.دربارهای‏ محمود و مسعود را دید و تا 42 سالگی به شغل دیوانی‏ و دبیری اشتغال داشت و در اعمال و اموال سلطانی‏ متصرف بود.پایان مرحله اول سفری است از شهر مرو در ربیع الاول 437 هجری قمری به پنج روستای‏ مرو الرود و جوز جانان که در شغل دیوانی یک ماه در آنجا ماند و به واسطه خوابی که دید بر آن شد از شغل‏ دیوانی کناره گیرد و سر انجام به آهنگ حج مرو را ترک‏ گفت.
دورهء دوم:آغاز و انجام سفر هفت ساله او که از تاریخ‏ 23 شعبان 437 هجری قمری آغاز و تا سه شنبه 26 جمادی الاخر 444 هجری قمری(6 سال و 7 ماه و 28 روز و طی 2207 فرسنگ)به طول انجامید.وی‏ در این سفر چهار بار خانه خدا را زیارت کرد و سه سال‏ در مصر به سر برد و با پیشرفت اقتصادی اجتماعی آن‏ دیار آشنا شد.
دورهء سوم:از 50 سالگی تا پایان عمر ناصر خسرو را شامل می‏شود.در این دوره در پی آشنایی و توجه به‏ مسایل دینی،سر انجام به مرتبه حجت نایل یافت که در سلسله مراتب و مدارج سیر اهل باطن،در مذهب‏ اسماعیلی،مرتبه سوم از درجات هفتگانه تلقی‏ می‏شود.در این مدت مأمور دعوت مردم به طریقه‏ اسماعیلیه شد و در بلخ داعیان و مبلغان و دعوت‏ کنندگان،به اطراف فرستاد.اما با مخالفت سلجوقیان‏ که حامی بغداد بودند و تکفیر پیشوایان متعصب‏ مذهبی رو به رو شد،بنا بر این از بلخ فرار کرد و به‏ مازندران که اسپهبدان آن شیعی مذهب بودند پناه برد و در آن منطقه فرقه خاصی از اسماعیلیان به نام‏ «ناصریه»را پدید آورد. ( محمد علی زکی ، سایت اینترنتی)
مروری بر مباحث جامعه‏شناسی«سفرنامه»:
چنان که اشاره شد یکی از ابعاد اهمیت تحقیق‏ ناصر خسرو توجه به طرح مباحث اجتماعی فرهنگی‏ است که در این قسمت به برخی عناوین آنها اشاره‏ می‏شود.
با مطالعه«سفرنامه»درمی‏یابیم که شیوه نگارش آن‏ از سوی ناصر خسرو به طریقی خاص بوده است به این‏ ترتیب که او همگام با مسافرت و اقامت در هر محیط و مکانی اطلاعات تحقیق خود را به نگارش در می‏آورده، اما این شیوه تحقیق مشکلاتی را برای جمع بندی و نتیجه گیری،به ویژه با تکیه بر موضوعات و محورهای‏ اصلی ایجاد می‏کند.هر موضوع اگر بنابر بیان شواهد باشد خود نیاز به تحقیق مفصل دیگری دارد که در این‏ مقال نمی‏گنجد.توجه محقق آن است که به موضوعات‏ و مباحث عمده جامعه شناسی که در«سفرنامه»آمده‏ اشاراتی داشته باشد اگر چه پراکنده‏گویی و شیوه‏ نگارش مشکلی را جهت نیل به آن هدف ایجاد می‏کند.

بنا بر این به بیان موضوعات اصلی و فهرست مباحث در هر قسمت می‏پردازیم.

1. 1. ساختار فرهنگی:

در موارد متعددی ناصر خسرو به مباحث فرهنگی می‏پردازد که فهرست برخی از مهمترین آنها به قرار زیر است:بیان ملاقات با علما و دانشمندان و فرزانگان و ویژگیها و مراتب علمی‏ و پایگاه اجتماعی آنان در جامعه؛بیان و یاد آوری‏ مراسم و آداب و رسوم در مناطق گوناگون؛بیان و معرفی فقها و قاضیان و نظام دادگستری و اهمیت‏ پایگاه اجتماعی قضات؛بررسی مفصل آداب و مراسم‏ حج با تأکید بر شهرهای مکه و مدینه؛بیان مکانهای‏ مقدس(محل شهادت علما و انبیا و…)؛بررسی و معرفی فضاهای عبادی با تأکید بر ساخت دینی(معابد مسلمانان،یهودیان و مسیحیان)تشریح مراسم نماز جمعه و اقامه نمازهای جماعت توأم با بررسی نقش و کار کرد مسجد در شهرهای اسلامی به ویژه مساجد جمعه(جامع)؛بررسی مبادلات و انتقالات فرهنگی به‏ خصوص در زبان و آداب و رسوم با تأکید بر مناطق‏ جغرافیایی و مرز شهرهای اسلامی و روم؛بررسی مفصل‏ نقش مذهب در ساختار شهرها با تأکید بر شهرهای‏ دینی مکه و مدینه و بیت المقدس؛بیان نظام آموزشی‏ مراکز علمی و اهمیت کسب علم و شناخت در جامعه‏ اسلامی.معرفی گرایشهای دینی مردم در مناطق‏ گوناگون،بررسی مفصل ابعاد و وجوه گوناگون نقش و اهمیت لباس و پوشاک در جوامع اسلامی جهت تولید انواع لباسهای متنوع و تأثیر آن بر موضوع صادرات‏ مانند دستار-طوق-نعلین-زیلو، خلعت- دیبا- زربفت-قواره-پارچه چند رنگی بوقلمون-فوطه‏ (لباس هندی)و…
2-ساختار سیاسی
با توجه به مدت زمان سفر ناصر خسرو ملاحظه می‏شود که بخش عمده‏ای از جهانگردی وی اختصاص به کشور مصر داشته است و دقت و تفصیل نکات مختلف در این باره گویای اهمیت‏ ناصر خسرو به کشور مصر بوده است که با توجه به‏ مباحث متعدد،در این قسمت به طور خلاصه به‏ شواهدی در زمینه معرفی نظام سیاسی اشاره می‏شود.
معرفی امرا و سلاطین با توجه به سلسله نسب و نام و عنوان؛ذکر ابعاد مشروعیت سیاسی برخی سلاطین‏ تحت عنوان اینکه مثلا فلانی امیر شریفی است؛ یادآوری از پیشینه دینی امرا و نقش پیوند دین و سیاست با این مثال که فلان سلطان علوی است و…؛ معرفی نظام اداری مانند دیوان،نواب یا قائم مقام، وکیل یا کارتزار،رایزن یا مشاور؛معرفی نقش نخبگان‏ در ساخت سیاسی(خواص یا برگزیدگان)،معرفی ابعاد ظاهری سلاطین مثل لباس و پوشش و خیمه و منازل‏ آنها.
البته چنان که اشاره شد میزان توسعه اقتصادی‏ اجتماعی در کشور مصر آن چنان مورد توجه ناصر خسرو بوده که به صورت تفکیک و مفصل به ابعاد گوناگون آن پرداخته است که جزئیات این موضوع را می‏توان در مباحث دیگر اشاره کرد.
نظام مالیاتی:
یکی از عمده‏ترین کارکردهای ساختارهای سیاسی اخذ و جمع آوری مالیات از مناطق‏ مختلف کشورها بوده است که ناصر خسرو در موارد متعدد به این موضوع اشاراتی داشته است که از آن‏ میان برخی مفاهیم را به کار برده است مثل خراج یا صراف،باجگاه،قباله(سند مالکیت)،خزانه.
نظام تجاری و بازرگانی:
بخشی عمده از کار کرد نظام سیاسی توجه به تقویت و گسترش نظام تجاری و بازرگانی و توسعه صادرات و واردات،تقویت نظام‏ معاملاتی و مبادلاتی بوده است که ناصر خسرو این‏ موضوعات را به اشکال بسیار ظریف و حتی جزئی و ریز اشاره نموده است.مثل گسترش فعالیتهای تجاری در شهرهای بندری،بیان موارد صادرات و واردات نقاط مختلف،معرفی واحدهای معاملاتی و سنجش مثل گز، ذراع، ارش، مبلغ، درهم، قنطار. تشریح اهمیت امنیت‏ سیاسی در نظام معاملات به ویژه در کشور مصر، معرفی مواد مورد استفاده در داد و ستد مثل عسل، انگور،ماهی،سرب،مروارید.وجود نظام عهد و پیمان‏ در مسایل تجاری تحت عنوان سجل و…
3-ساختار نظامی:
در طول تاریخ بخش عمده‏ای از پیدایش و تداوم نظامهای سیاسی به ساخت نظامی‏ آنها مربوط بوده است که ناصر خسرو به مسایلی در این‏ باره می‏پردازد.نقش و بیان جغرافیای سیاسی در موقعیتهای مهم استراتژیکی شهرها،بیان اعداد و امکانات نظامی در برخی موارد،معرفی تکنولوژی‏ نظامی در مناطق گوناگون مثل عراده،منجنیق، جوشن،ارابه،جکگا.بررسی و معرفی سازمان نظامی‏ ارتش در مناطق گوناگون تحت عناوین فسطاط (پادگان)،معسگر(محل تجمع سپاهیان)،مقاتلات‏ (محل جنگ)و…
ساخت شغلی و حرفه‏ای:
با توجه به تنوع مشاغل‏ در شهرهای مختلف ناصر خسرو به بیان و معرفی‏ مشاغل،حرف و صنایع گوناگون اشاره می‏نماید و افزون بر معرفی به بیان پایگاه اجتماعی آنان نیز پرداخته است.مشاغلی مانند عطاری،سفالگری، شیشه سازی،باربری،نقاشی،ماهیگیری،نجاری، طلا کاری،منبت کاری،کاغذ سازی،کفاشی،عطر سازی، غواصی،نساجی،حصیر بافی،جواهر فروشی،صرافی و …
نظام زراعی و کشاورزی:
از آنجا که در گذشته(به‏ ویژه زمان ناصر خسرو)توجه خاص به فعالیت‏ کشاورزی و زراعی می‏شده است،در موارد زیادی وی‏ به معرفی نوع کشت،محصولات،میزان کیفیت و نوع‏ زمینهای کشاورزی می‏پردازد از جمله به کشت‏ خشخاش،گندم، پسته، نیشکر، نارگیل و…اشاره‏ دارد.
4- ساختار اقتصادی:
با تأکید بر تشریح مباحث‏ مربوط به نظام مالیاتی و تجاری بازرگانی،انواع حرف و مشاغل،اهمیت فعالیتهای کشاورزی و زراعی تصویری‏ جامع نسبت به ساختار اقتصادی کشورهای اسلامی به‏ دست می‏آید که برخی موارد مربوط به معادن و فلزات‏ را می‏توان بدان مباحث افزود.مثل معادن مرمر، عقیق،یاقوت،زبرجد،شیشه،زر و طلا،گوگرد و نقره.( استفاده از اینترنت)
جامعه شناسی شهری و شهرنشینی در خاور میانه:
با توجه به مسیر مسافرت ناصر خسرو به خوبی و به‏ روشنی تصویری کامل درباره ساخت اجتماعی‏ کشورهای اسلامی به دست می‏آید و افزون بر آن‏ موضوع،مبحث دیگری که به صورت مکرر و برجسته در «سفرنامه»مشهود و بارز است،بررسی زندگی شهری‏ در ملل اسلامی است که در مباحث جغرافیای شهری و جامعه شناسی شهری بسیار مفید و مهم تلقی می‏شود ولیکن از آنجا که مباحث مذکور به شکل پراکنده و بسیار زیاد ارائه شده است،در این باره به صورت‏ خلاصه اشاره خواهیم کرد.
«ن.پ.»چیست و« س.ف.فاوا»در کتاب خود به نام‏ «جامعه شهری»تحقق سه شرط را برای ارتقای هر نقطه‏ای از سر زمین به مکان شهری و پیدایش و رشد شهرها الزامی می‏دانند.این سه شرط عبارتند از:

1. 1. مساعدت محیط طبیعی یا محیطی گشاده دست و پر برکت

1. 1. درجه‏ای از تکامل دانش فنی

1. 1. سازمان‏ اجتماعی مبتنی بر تقسیم کار»

شهرنشینی یکی از سه رکن اساسی ساختار اجتماعی خاور میانه تلقی می‏شود(دو رکن دیگر عبارتند از کوچ نشینی و روستانشینی)و با توجه به‏ نظریات متعدد دریافت می‏شود که«ترکیب سه عامل‏ سیاسی(پدید آمدن حکومت متمرکز با ارتش حرفه‏ای‏ و نظام اداری وسیع)و عامل اقتصادی(تجارت در مسیرهای دور و تجارت دریایی)و عامل مذهبی، زمینه ساز پیدایش شهرهای بسیاری در منطقه‏ خاور میانه گردید».
با تکیه بر نکات بالا به خوبی روشن می‏شود که ناصر خسرو به عوامل سه گانه پیدایش شهرها در منطقه‏ خاور میانه توجه داشته است و در موارد گوناگون به‏ ابعاد فوق اشاره کرده است.نخست نقش عوامل‏ محیطی و اکولوژیکی که«سفرنامه»را به مباحث‏ جغرافیای شهری بسیار نزدیک می‏کند؛دوم میزان‏ دانش فنی که در سفرنامه به صورت خلاصه از آن‏ سخن به میان آمده؛سوم سازمان اجتماعی تقسیم کار که با توجه به مباحث پیشین در خصوص نظام شغلی و تجاری به خوبی گویای تقسیم کار در شهرها بوده است‏ و افزون بر آن عوامل سه گانه سیاسی(مکان استقرار سلاطین و نظام اداری)عوامل اقتصادی(مشاغل‏ حرف بازار و بازرگانی)و عامل مذهبی که در مفاهیم‏ سلطان،بازار و مسجد خلاصه می‏شوند،ناصر خسرو آنها را به عنوان عوامل سه گانه پیدایش و توسعه‏ شهرنشینی در خاور میانه می‏داند.
پابه پای ناصر خسرو در سفرها
ناصرخسرو علاوه به مجموعه اشعار خود، آثار گوناگونی در زمینه شعر، فلسفه، اخلاق، و دین دارد، اما به نظر من مهمترین اثر ناصر خسرو سفرنامه وی است که در آن سفر خود را از مرو به مکه و سپس به قاهره و سرانجام بازگشت خویش به بلخ را شرح میدهد.
مقبره سلطان سنجر در مرو
سفرنامه شرح سفر حج ناصر خسرو است که در طی آن با برادرش و غلامی هندو از بیش از صد شهر عبور می‌کند و برحسب شرایط و اوضاع و احوال سفر یادداشت‌هائی برمی‌دارد. علت سفر نیز خوابی است که وی در سن چهل و دو سالگی میبیند و تصمیم می‌گیرد که از شغل دبیری در دستگاه سلجوقیان استعفا دهد وبه حج برود. سفرنامه یک دائرة المعارف غنی در مورد وضع جهان اسلامی در قرن پنجم است. این کتاب بسیار روان نوشته شده و ناصرخسرو سعی کرده است که چیزهائی را که دیده است به طور خلاصه گزارش دهد. طی این سفر ناصرخسرو از مرو به سرخس رفته و سپس از نیشاپور، بسطام، سمنان، ری ، قزوین، خرزویل، خندان، شمیران، سراب، سعید آباد، تبریز، مرند، خوی (درایران امروز)، برکرای، وان، وسطان، اخلاط، بتلیس، ارزن، میافارقین، آمد (دیار بکر)، حران، قرول، سروج (آسیای صغیر)، منبج، حلب، جندقنسرین، سرمین، معره النعمان، کویمات، حما (در سوریه)، عرقه، طرابلس، قلمون، طرابرزن، جبیل، بیروت، صیدا، صور (در سوریه)، عکا، طبریه، حیفا، قیساریه، رمله، بیت المقدس (در فلسطین) دیدن می‌کند که تا این جا یک سال از آغاز سفر او می‌گذرد. ناصر خسرو پس از رسیدن به بیت المقدس، ٣۴ روز در آن جا می‌ماند و توصیف جالبی از بیمارستان این شهر، مسجد صخره، و مسجد اقصی ( سومین مکان مقدس مسلمانان پس از مکه و مدینه) می‌کند. سپس به بیت اللحم، حبرون (در فلسطین)، عرعر، وادی القرای، مدینه، و مکه (در عربستان سعودی) رفته و حج می‌گزارد. سپس به بیت المقدس رفته و از آن جا به قاهره می‌رود.
مقبره ابوسعید ابوالخیر در میهنه
در مدت سه سالی که ناصرخسرو در قاهره بوده است برای بار دوم و سوم با کشتی به حج می‌رود. در سفر چهارم به  مکه،  ناصرخسرو پنج ماه و ١٩ روز در آنجا می‌ماند سپس تصمیم میگیرد به بلخ برگردد، اما این بار از مسیر پر رفت و آمدی که آمده بود باز نمی‌گردد. زیرا او اکنون یک مبلغ جدی مذهب اسماعیلی شده بود و خطر آن می‌رفت که به جرم قرمطی بودن جان خود را از دست بدهد. او مسیر دیگری را انتخاب می‌کند که در قلمرو سلجوقیان نبود. این مسیر از طریق طائف، فلج، یمامه، لحساء (الاحساء)، بصره، آبادان، مهروبان، ارجان (نزدیک بهبهان)، لوردغان، خان لنجان، اصفهان، نائین، طبس، تون، قائن، سرخس، مروالرود، سمنگان، به بلخ منتهی می‌شود. سفر او شش سال و هفت ماه و بیست و دو روز طول می‌کشد و با حساب مسیرهای فرعی شامل سه هزار فرسنگ می‌شود.
مقبره بایزید بسطامی در بسطام
هنگامی که ناصرخسرو به راه می‌افتد هنوز به مذهب شیعه اسماعیلی نگرویده بود، اگرچه به احتمال زیاد در دل تمایلاتی به آن داشته است اما پس از بازگشت از حج یک مبلغ رسمی مذهب اسماعیلیه می‌شود. ناصرخسرو مدتی در بلخ می‌ماند  و به تبلیغ مذهب اسماعیلیه می‌پردازد، اما به علت این که سلجوقیان سنی بوده‌اند با او مخالفت کرده و در صدد آزار وی برمی‌آیند و او مجبور می‌شود آن جا را ترک کرده و به دره یمگان در کوههای بدخشان روی آورد و در پناه امیری بقیه زندگی خود را دور از شهر و دیار و در غربت بگذراند.

: حد آستانه‌ای
: دامنه تأثیر

شکل ‏۲‑۴ مدل کروی
مدل نمایی^[۶۱]
مدل نمایی نیز مانند مدل کروی از مبدأ مختصات شروع شده و در نزدیکی مبدأ رفتار خطی دارد (شکل ‏۲‑۵)، ولی آهنگ صعود آن آرام‌تر از مدل کروی است و در عمل هیچ‌گاه به حد آستانه‌ای یا سقف معینی نمی‌رسد، به همین دلیل دامنه تأثیر آن نامعلوم است. علت پیدایش داده‌هایی با چنین مدل می‌تواند به دلیل وجود روند در محدوده مورد بررسی و یا بزرگی قابل ملاحظه دامنه تأثیر نسبت به ابعاد محدوده تحت پوشش نمونه‌برداری باشد.
در این مدل ۹۵ درصد حداکثر مقدار تغییرنما تجربی بدست آمده از محدوده تحت پوشش را به عنوان سقف تغییرنما فرض می‌کنند و فاصله متناظر با آن (h) را به عنوان دامنه تأثیر در نظر می‌گیرند.
شکل ‏۲‑۵ مدل نمایی
مدل گوسی^[۶۲]
مدل گوسی از مبدأ گذشته ولی در نزدیکی مبدأ به جای رفتار خطی، برخلاف مدل‌های کروی و نمایی، رفتار سهمی‌گونه دارد (شکل ‏۲‑۶). شیب این مدل در نزدیکی مبدأ صفر است که به تدریج افزایش می‌یابد تا به یک نقطه عطف برسد. در این نقطه شیب منحنی تغییر کرده و مانند مدل کروی با سرعت زیاد به سمت سقف خود صعود می‌کند ولی برخلاف مدل کروی به آرامی به سقف نزدیک می‌شود. این مدل نشان دهنده درجه پیوستگی بالای متغیر ناحیه‌ای است.
شکل ‏۲‑۶ مدل گوسی
تغییرنما‌های بدون سقف
تغییرنما‌هایی هستند که در آن‌ها با افزایش h مقدار نیم‌تغییرنما افزایش می‌یابد و تمایلی به نزدیک شدن به سقف ثابتی از خود نشان نمی‌دهند.
مدل خطی^[۶۳]
حالت تعمیم یافته‌ای از این مدل وجود دارد که در آن، مقدار h به توان λ می‌رسد. (۲>0 < λ) معادله مدل خطی تعمیم یافته به صورت زیر می‌باشد (شکل ‏۲‑۷).
شکل ‏۲‑۷ مدل خطی
مدل دویسین^[۶۴]

(۱-۱۹)

: مقدار ثابتی است و به نام پراکندگی مطلق مرسوم است.

این فرمول به نام دویسین معروف است. از آنجا که مدل تغییرنما دویسین لگاریتمی است، برای مقادیر نظیر h< 1 کاربردی ندارد (شکل ‏۲‑۸).

شکل ‏۲‑۸. مدل دویسین
مدل سهمی‌گونه^[۶۵]

: مقدار ثابتی است.

هرگاه متغیر Z(x) تمایل خطی از خود نشان دهد، یعنی:
در این صورت تغییرنما x سهمی خواهد بود (شکل ‏۲‑۹) و معادله آن به صورت زیر می‌باشد:

دانشگاه آزاد اسلامی
علوم تحقیقات واحد یزد
پایان نامه کارشناسی ارشد رشته عمران(M.Sc)
گرایش:مدیریت پروژه و ساخت
عنوان:
بررسی مشکلات اجرائی پروژه های مقاومسازی
ساختمانهای آموزشی وارائه راهکار
استادراهنما:
دکتر حسنعلی مسلمان یزدی
استاد مشاور:
دکتر علی رضامیرجلیلی
نگارنده:
محبوبه نواب زاده شهربابکی
سال تحصیلی ۱۳۹۳-۱۳۹۲

تعهدنامه اصالت رساله یا پایان نامه
اینجانب محبوبه نواب زاده شهربابکی دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته در رشته مهندسی ومدیریت ساخت که در تاریخ ۱۸/۱۱/۱۳۹۳ از پایان نامه خود تحت عنوان:
بررسی مشکلات اجرائی پروژه های مقاومسازی
ساختمانهای آموزشی وارائه راهکار
با کسب نمره……..و درجه ………….. دفاع نموده ام، بدینوسیله متعهد می شوم:
۱- این پایان نامه حاصل تحقیق و پژوهش انجام شده توسط اینجانب بوده و در مواردی که از دستاوردهای علمی وپژوهشی دیگران (اعم از پایان‌نامه، کتاب، مقاله و …) استفاده نموده‌ام، مطابق ضوابط و رویه موجود، نام منبع مورد استفاده و سایر مشخصات آن را در فهرست مربوطه ذکر و درج کرده‌ام.
۲- این پایان نامه / رساله قبلاً برای دریافت هیچ مدرک تحصیلی (هم سطح، پایین‌تر یا بالاتر) در سایر دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ارائه نشده است.

۳- چنانچه بعد فراغت از تحصیل، قصد استفاده و هرگونه بهره برداری اعم از چاپ کتاب، ثبت اختراع و … ازاین پایان نامه را داشته باشم، از حوزه معاونت پژوهشی واحد مجوزهای مربوطه را اخذ نماییم.
۴- چنانچه در هر مقطعی زمانی خلاف موارد فوق ثابت شود، عواقب ناشی از آن را می پذیرم و واحد دانشگاهی مجاز است با اینجانب مطابق ضوابط و مقررات رفتار نموده و در صورت ابطال مدرک تحصیلی‌ام هیچگونه ادعایی نخواهم داشت.
نام و نام خانوادگی: محبوبه نواب زاده شهربابکی
تاریخ و امضاء:
دانشگاه آزاد اسلامی
علوم و تحقیقات واحد یزد
پایان نامه کارشناسی ارشد (M.Sc)
عنوان
بررسی مشکلات اجرائی پروژه های مقاومسازی
ساختمانهای آموزشی وارائه راهکار
نگارنده
محبوبه نواب زاده شهربابکی
از این پایان نامه در تاریخ ۲۰/۱۱/۱۳۹۳با حضور استاد راهنما،استاد مشاور و هیات داوران در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات یزد با موفقیت دفاع به عمل آمده و مورد تایید قرار گرفت.
هیات داوران
استاد راهنما:دکتر حسنعلی مسلمان یزدی
استاد مشاور:دکتر علی رضا میرجلیلی
استاد داور:
مدیر گروه کارشناسی ارشد: دکتر علی رضا میرجلیلی
معاونت پژوهش و فناوری واحد:
با تقدیر و تشکرشایسته ازاساتیدفرهیخته وفرزانه،
جناب آقای دکتر حسنعلی مسلمان یزدی و جناب آقای دکتر علی رضا میرجلیلی که به عنوان اساتیدراهنما ومشاور،همواره نگارنده راموردلطف ومحبت خودقرارداده اند.
و نیز، از کلیه همکاران عزیز؛ در اداره کل نوسازی مدارس استان یزد وسازمان نوسازی مدارس کشورکه در طول این پژوهش، با نظرات ارزشمند خود مرا یاری نمودند، سپاسگزار و ممنونم.
این تحقیق را ضمن تشکر و سپاس بیکران، تقدیم می نمایم به :
محضر ارزشمند پدر و مادر عزیزم به خاطر همه تلاشهای محبت آمیزی که در دوران مختلف زندگی ام انجام داده اند و بامهربانی چگونه زیستن را به من آموخته اند…

افزایش مهارت‌های کسب‌وکار: شامل آموزش‌های موردنیاز مانند مدیریت، بازاریابی، حسابدار.
کشور ایران نیز، با تدوین برنامه‌ای گسترده و توجه ویژه و تدوین برنامه‌های آموزشی و پرورشی، می‌تواند افراد کارآفرین بیشتری را تربیت کند تا از این راه، شاهد رشد و شکوفایی در توسعه کشور باشیم. (شیخان، ناهید، ۱۳۸۶)
۲-۷ اهداف، محتوا و روش تدریس در آموزش کارآفرینی
هدف آموزش درباره کارآفرینی در دوره‌های تحصیلی ابتدایی، راهنمایی و متوسطه آگاهی دادن به دانش‌آموزان در ارتباط با موضوع کارآفرینی می‌باشد. حداقل آموزش لازم برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی این است که آنان نسبت به کارآفرینی شناخت پیدا کنند. چنانچه هدف آموزش از طریق کارآفرینی باشد ایجاد یک سری مهارت‌هایی است که دانش‌آموزان بعدها برای ایجاد کسب‌وکار خود به آن‌ها نیاز خواهند داشت، این هدف برای دانش‌آموزان مقطع راهنمایی و دبیرستان در نظر گرفته می‌شود و اگر هدف آموزش برای کارآفرینی مدنظر باشد، منظور انجام یک سری فعالیت‌های عملی و کسب تجربه در محیط‌های واقعی است، این هدف برای دانش‌آموزان مقطع متوسطه بوده و با کمک فعالیت‌هایی چون طرح شغل، انجام پروژه‌های عملی، بازدیدهای علمی تحقق می‌یابد. لازم است محتوای دوره‌های آموزش کارآفرینی متناسب با این اهداف تنظیم شود. مهم‌ترین مواردی که می‌توان برای محتوا در آموزش کارآفرینی در نظر گرفت شامل مفاهیم، اصول و نظریه‌های کارآفرینی، مهارت‌های فردی و عمومی و مهارت‌های عملی کسب‌وکار می‌باشد. برای آموزش محتوا هم باید از روش‌ها و الگوهایی استفاده کرد که بتوان به اهداف آموزشی و پرورشی موردنظر در ارتباط با آموزش مهارت‌های کارآفرینی و تولید ایده ایجاد کسب‌وکارهای جدید دست‌یافت. در جدول زیر (به اقتباس از حسینی خواه ۱۳۸۷، ص ۵۹) تناسب اهداف، محتوا و روش‌های تدریس طبقه‌بندی‌شده است.

جدول (۲-۱). طبقه‌بندی اهداف، محتوا و روش‌های تدریس در مقاطع تحصیلی

تلفیق آموزش کارآفرینی در برنامه درسی مدارس موجب افزایش تجارب یادگیری فراگیران و افزایش تولید ایده کسب‌وکارهای جدید توسط دانش‌آموزان، ارتقای مهارت‌های شغلی، افزایش ارتباط میان مدارس و صنعت و ایجاد فرصتی برای آزمودن محتوا و روش‌های تدریس کارآفرینی می‌شود. محتوای برنامه درسی کارآفرینی باید متناسب با شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ایران تدوین یابد و در ارتباط با روش‌های تدریس کارآفرینی هم باید گفت که رویکردهای سنتی آموزش و معلم محور برای آموزش کارآفرینی مناسب نیستند، ازآنجاکه آموزش کارآفرینی ماهیتی علمی و تجربی دارد باید از روش‌های تدریس فعال و شاگرد محور استفاده کرد تا روحیه خلاقیت و نوآفرینی در شاگردان شکوفا گردد. محیط یادگیری برای آموزش کارآفرینی طوری باشد که شاگردان عوامل فرایند آموزش مانند انتخاب و تشکیل گروه، ایده‌ها و فرصت‌ها را خودشان انتخاب کنند. آنان باید خودشان مسئول یادگیری‌شان باشند و از اشتباهات و شکست‌های خود درس بگیرند (حسینی خواه ۱۳۸۷). یکی از رویکردهای مهم در آموزش کارآفرینی رویکرد فرصت مدار است. در برنامه درسی مبتنی بر این رویکرد علایق دانش‌آموزان که همان اساس سازمان‌دهی فعالیت‌های مدرسه است مورداستفاده قرار می‌گیرد. یادگیری فرصت مدار مبتنی بر تجربه‌های طبیعی، علاقه و فعالیت دانش‌آموزان است این رویکرد توسط دیوید ری ^۱ (۲۰۰۳) رییس مرکز کارآفرینی دانشگاه دربای انگلستان به وجود آمده است. به‌طورکلی باید فرصت را کشف و ارزیابی کرد و سپس از آن استفاده کرد که رویکرد یادگیری فرصت مدار به این موارد پرداخته و فرایند آن به شرح زیر است:
کشف فرصت: در این مرحله باید به بررسی امکان‌ها، ایده‌ها و مسئله‌ها پرداخت و آن‌ها را به شیوه‌ای جدیدی با نیازها و منابع ترکیب کرد.
مرتبط ساختن فرصت با اهداف شخصی: در این مرحله باید فرد یا گروه را تشویق کرد تا به اهداف خود اندیشیده و آگاه شوند که در زندگی شخصی و شغلی خود به دنبال چه چیزی هستند. سپس باید فرصت را با اهداف، علایق، مهارت‌ها و توانایی‌های خود مقایسه کنند.
برنامه‌ریزی برای تحقق فرصت: در این مرحله محور اصلی چگونگی تبدیل ایده به واقعیت است که برای رسیدن به این هدف از تدوین طرح شغل استفاده می‌شود
اقدام جهت تحقق فرصت: در این مرحله می‌توان از رویکردهایی چون تحقق در بازار استفاده کرد و فراگیران را عملاً درگیر فعالیت‌های واقعی کرد.
۲-۸ مؤلفه‌های کارآفرینی
تا کنون پژوهش‌های مختلفی در خصوص بررسی ارتباط صفات و ویژگی‌های شخصیتی با کارآفرینی صورت پذیرفته است، که طی آن صاحب نظران کوشیده‌اند تا نیم‌رخ روان‌شناختی کارآفرینان را شناسایی نمایند (مقیمی،۱۳۸۴) ویلیام بای گریو^[۲۵] از صاحب نظران برجسته کارآفرینی مهم‌ترین ویژگی‌های شخصی کارآفرینان را در قالب مدل (۱۰D) خلاصه می‌کند اولین ویژگی خیال‌پردازی^[۲۶] است کارآفرینان در خصوص اینکه دوست دارند در آینده برای آن‌ها و کسب‌وکارشان چه اتفاقی بیافتد، چشم‌اندازی ترسیم می‌کنند و مهم‌تر آنکه توانایی اجرای رؤیاهای خود را دارند. دومین ویژگی قاطعیت^[۲۷] می‌باشد کارآفرینان افرادی هستند که به سرعت تصمیم‌گیری می‌کنند و تعلل نمی‌ورزند. سرعت آن‌ها در تصمیم‌گیری، عامل کلیدی موفقیت آن‌ها محسوب می‌شود. سومین ویژگی اهل عمل^[۲۸] بودن است زمانی که آن‌ها گزینه‌ای را انتخاب می‌کنند، تا آنجایی که امکان داشته باشد، آن را با سرعت زیاد به اجرا در می‌آورند. چهارمین ویژگی عزم راسخ^[۲۹] است آن‌ها افرادی هستند که کسب‌وکار مخاطره آمیزخود را با تعهد کامل اجرا می‌کنند. آن‌ها به ندرت دلسرد می‌شوند، حتی زمانی که با موانعی غیر قابل نفوذ مواجه می‌شوند. پنجمین ویژگی فداکاری^[۳۰] است کارآفرینان کسانی هستند که خود را فدای کسب‌وکار می‌کنند و بعضی اوقات به خاطر فداکاری در راه کسب‌وکار خود، وقت کمتری را صرف دوستان و خانواده خویش می‌کنند و به تبع آن هزینه زیادی در این خصوص می‌پردازند. ششمین ویژگی دلبستگی^[۳۱] می‌باشد کارآفرینان به آن چه که انجام می‌دهند عشق می‌ورزند و این دلبستگی و عشق به کار آن‌ها را در مواجهه با تنگناها و مشکلات صعب‌العلاج روی پا نگه می‌دارد این عشق به کار و تولید موجب اثربخشی فروش محصولات و خدمات در آن‌ها می‌گردد. هفتمین ویژگی موشکافی^[۳۲] می‌باشد کارآفرینان مسائل و موضوعات مربوط به شروع و رشد کسب‌وکار خود را موشکافانه مورد بررسی قرار داده و حتی موضوعاتی جزئی را که دارای اهمیت کمتری هستند، از نظر دور نمی‌دارند. هشتمین ویژگی کنترل سرنوشت کار^[۳۳] است کارآفرینان به جای این که دیگران سرنوشت آن‌ها را رقم بزند سرنوشت کاری خود را به دست می‌گیرند. و نهمین ویژگی که ذکر کرده است ثروت‌اندوزی^[۳۴] است سودآوری و درآمدزایی هدف و محرک اصلی کارآفرینان نیست، ولی پول بیشتر، به عنوان معیار و ملاک موفقیت آن‌ها محسوب می‌شود. فرض آن‌ها این است که اگر در کارشان موفقیت داشته باشد، پس باید پاداش بگیرند. و آخرین ویژگی توزیع ثروت^[۳۵] است کارآفرینان مالکیت کسب‌وکار خود را با کارکنان کلیدی و کسانی که در موفقیت آن‌ها نقش کلیدی داشته‌اند، تقسیم می‌کند (مقیمی،۱۳۸۴)
برای تفکیک کارآفرین از غیر کارآفرین، ویژگی‌های مختلفی شناسایی شده است دسته نخست این متغیرها که روانشناسان به آن‌ها توجه کرده‌اند، متغیرهای شخصیتی و روان‌شناختی است که رویکرد ویژگی‌ها نامیده می‌شود. اکثر این صاحب‌نظران به دنبال کشف پاسخ به این پرسش بوده‌اند که کدام ویژگی‌های شخصیتی کارآفرین است که وی را از غیر کارآفرین متمایز می‌سازد. هدف آنان، درواقع، شناخت چگونگی ایجاد این ویژگی‌های متمایز کننده است (احمد پور،۱۳۸۰) از دیگر ویژگی‌ها و مؤلفه‌های کارآفرینی توفیق طلبی، ریسک‌پذیری، تحمل شکست، خلاقیت، عشق، وقف و مرکز کنترل درونی می‌باشد.
۲-۹ تحلیل محتوا