آگاهی از رفتار سلامتی

۴-۶- تکنیک­های آماری تحلیل داده ­ها
بعد از اینکه داده ­ها با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه گردآوری شد، نوبت به آماده سازی داده ­ها جهت تحلیل های آماری مورد نظر رسید. در این مرحله ابتدا داده ­ها را کدگذاری کرده (کمی کردن داده ­های خام) و سپس جهت پردازش داده ­ها از برنامه spss استفاده ­شد. همچنین تحلیل داده ­ها- آزمون فرضیه ­های مطرح شده در تحقیق – با بهره گرفتن از آزمون­های آماری مختلف انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ­ها در دو سطح انجام گرفت :
الف). سطح توصیف : در این سطح، به تجزیه و تحلیل یک بعدی (یک متغیره) یا توصیف متغیرها با بهره گرفتن از جداول توزیع فراوانی و آماره­ های توصیفی پرداخته شد.
ب). سطح تبیین : در این سطح، به منظور بررسی نحوه­ تاثیرات عوامل و تعیین کننده­ها بر سبک زندگی­سلامت­محور از آزمون­های آماری مختلف نظیر تحلیل­واریانس، ضریب­همبستگی، رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر استفاده شد.
۴-۷- تعاریف متغیرها
تعریف عملی، یک مفهوم و به بیان دقیق­تر، یک متغیر را به صورت اعمال و اموری که در مطالعه به عنوان معرف و معادل آن مشخص می­ شود، تعریف می­ کند. متغیرهای مورد بررسی در این تحقیق شامل سه­دسته متغیرهای مستقل، واسطه­ای و بینابین می­باشد. دراینجا، به مفهوم­سازی یعنی مشخص سازی متغیرها، ابعاد و تعیین شاخص­ های گوناگون آن می­پردازیم.
۴-۷-۱ - متغیرهای مستقل
منظور متغیرهایی است که بر دیگر متغیرها تاثیر می­گذارند. در این بررسی، متغیرهای مستقل به دو دسته متغیرهای جمعیتی و اجتماعی – اقتصادی تقسیم می­شوند.

• متغیرهای جمعیتی

■ سن : به تعداد سالهایی که از عمر یک فرد (از لحظه تولد تا زمان تحقیق) می­گذرد، گفته می­ شود. این متغیر در سطح فاصله­ای سنجیده می­ شود.
■ وضعیت تاهل : در بررسی­های جمعیتی، معمولاً وضعیت تاهل در دو مقوله هرگز ازدواج نکرده (مجرد) و حداقل یکبار ازدواج کرده (متاهل) طبقه ­بندی می­ شود. در مقوله دوم یعنی حداقل یکبار ازدواج کرده خود به سه دسته دارای همسر، بی­همسر در اثر فوت همسر و بی­همسر در اثر طلاق همسر تقسیم می­ شود. در این تحقیق از این طبقه ­بندی استفاده شده است.
■ وضعیت اشتغال : جمعیت فعال هر جامعه­ای به دو دسته افراد شاغل و غیر شاغل تقسیم می­شوند. “شاغل کسی است که کار یا شغلی را داراست و به این کار و شغل خود به عنوان یک تخصص و حرفه آگاهی دارد” (تقوی، ۱۳۷۲ : ۷۳). بنابراین، هر فرد یا دارای وضعیت شاغل است یا غیر شاغل. که هر کدام به عنوان یک گروه مجزا مورد بررسی قرار می­گیرند. در این تحقیق وضعیت اشتغال پاسخگو به هفت قسمت تقسیم بندی شده است : آزاد، دولتی، خصوصی، دانشجو، خانه­دار، بیکار و سایر.

■ بعد خانوار : اکثر افراد جمعیت در واحدهایی اجتماعی، اقتصادی و بیولوژیکی که به نام خانوار است گرد هم زندگی می­ کنند. خانوار دارای شماری از افرادی است که به این شمار، بعد خانوار می گویند (امانی، ۱۳۷۹ : ۳۹).

• متغیرهای اجتماعی - اقتصادی

■ تحصیلات : منظور فراگرفتن علوم و فنون که توسط نظام آموزشی جامعه ارائه و درجه­بندی شده است. در اینجا سطح تحصیلات بر اساس تعداد سال­های کاملی که شخص پاسخگو صرف فراگیری آموزش رسمی نموده است و در سطح مقیاس فاصله­ای سنجیده شده است.
■ درآمد خانواده : مجموعه عایداتی است که یک فرد در نتیجه سهیم شدن در فعالیت­های تولیدی به دست می ­آورد. در این تحقیق، منظور ما کلیه­ درآمدهای ناشی از کار اعضای خانواده است که ماهیانه دریافت می­ کنند.
■ میزان مطالعه در حوزه­ سلامت : اندازه­ مطالعه فرد درخصوص رفتارهای سالم از قبیل مهارت­ های زندگی، ورزش، تغذیه، مدیریت ­استرس و … است. این متغیر در سطح ترتیبی چند وجهی سنجیده شده است.
■ میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی : ساعات استفاده­ی پاسخگو از انواع وسایل ارتباط جمعی در طی یک شبانه روز مورد نظر است. این متغیر با طرح سئوال در ارتباط با ۴ وسیله ارتباطی (ماهواره، تلویزیون داخلی، رادیو و اینترنت) سنجیده شد که در نهایت از مجموع وسایل، یک متغیر ساخته و در سطح فاصله­ای اندازه گیری شد.
■ هویت طبقاتی : به درک افرادی از جامعه اطلاق می­ شود که به لحاظ داشتن ارزش­های مشترک، منزلت معین، فعالیت­های دسته جمعی، میزان ثروت و دیگر دارائی­های شخصی و نیز آداب معاشرت با دیگر بخش های همان جامعه متفاوت باشند (کوئن، ۱۳۷۲: ۲۳۹). در این بررسی از پاسخگو خواسته شده تا با توجه به وضعیت اجتماعی و اقتصادی خود، بیان کند به کدام طبقه­ی اجتماعی تعلق دارد. هویت طبقاتی حاصله در ۴ سطح از پایین تا بالا درجه بندی شد.
■ حمایت اجتماعی : سارافینو حمایت اجتماعی را میزان برخورداری از محبت، همراهی و توجه اعضای خانواده، دوستان و سایر افراد تعریف می­ کند (سارافینو، ۲۰۰۰؛ به نقل از نبوی و دیگران، ۱۳۸۸ : ۸۵). حمایت اجتماعی در این تحقیق دارای سه بعد عاطفی، ابزاری - مالی و اطلاعاتی است. که با ۱۴ گویه (۶ گویه : بعد عاطفی، ۵ گویه : بعد ابزاری و مالی، ۳ گویه : بعد اطلاعاتی) سنجیده شده است.
۴-۷-۲ - متغیر وابسته : سبک زندگی سلامت محور
تعریف نظری : یک الگوی چندبعدی از کنش خود آغاز و ادراکات فرد است که برای نگهداشت و کنترل سطوح سلامتی، خودشکوفایی و رضایت­مندی فرد می باشد (کدوان، ۱۹۹۶؛ به نقل از زنجری، ۱۳۹۰: ۹۸).
تعریف عملیاتی : میزانی که برای هر فرد در رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت که در پرسشنامه سبک زندگی سلامت­محور ۲ پندر^[۶۰] آمده است، اندازه ­گیری می­ شود. این پرسشنامه شامل شش زیر مقیاس؛ مسئولیت سلامت، فعالیت فیزیکی، تغذیه، رشد روحی، روابط بین فردی و مدیریت استرس است.
۴-۷-۳- متغیرهای بینابین ( زمینه ­های سلامتی) :
■ وضعیت سلامتی خود گزارش شده :
تعریف نظری : ارزیابی ذهنی فعلی فرد از سلامت خودش (تایگ، ۱۹۹۷: ۷).
تعریف عملیاتی : به صورت عینی از پاسخگویان پرسیده شود که وضعیت سلامت عمومی خود را چگونه ارزیابی می­کنید. سئوالات این قسمت از پرسشنامه­ ۲۸ سئوالی سلامت عمومی استخراج شده است. و با یک مقیاس ۴ گویه­ای سنجیده شد.
■ خودکارآمدی سلامت خودگزارش شده :
تعریف نظری : به بیان پندر اثربخشی قضاوت افراد از توانایی یک فرد برای همراهی یک مرحله مشخصی از اجرا می­باشد.
تعریف عملیاتی : یک ارزیابی از باور زنان مربوط به توانایی آنان برای شرکت کردن در رفتارهای ارتقاء سلامت که با یک مقیاس ۴ گویه­ای سنجیده شد. سئوالات مربوط به این مقیاس نیز از پرسشنامه­ خودکارآمدی عمومی شوارزر استخراج و سپس تجدید نظر شد.
■ سابقه­­ بیماری : در این پژوهش، منظور تجربه کردن یا مبتلا بودن به یکی از بیماری­های مزمن شایع در بین زنان است که با ۱۲ عنوان بیماری سنجیده شده است.
■ آگاهی از رفتار سلامتی : میزان معلوماتی که فرد از طرق مختلف در زمینه­ رفتارهای سالم کسب می کند. در این تحقیق آگاهی از رفتار سلامتی با ۴ گویه در قالب طیف لیکرت درباره تغذیه، ورزش، مدیریت استرس و مشارکت اجتماعی سنجیده شد.
فصل پنجم
تجزیه و تحلیل داده ­ها
در این فصل به ارائه­ نتایج آماری این تحقیق می­پردازیم. داده ­های پیمایشی با تحلیل کمی سازگارند. انتخاب مناسب­ترین تکنیک تحلیل، تابع ساختار فرضیات و نحوه سنجش متغیرها است. تحلیل داده ­های پیمایشی هم به صورت توصیفی و هم به صورت تبیینی انجام­پذیر است. در تحلیل توصیفی، هدف عمده مطالعه چگونگی توزیع داده ­های تجربی در واحدهای تحلیل است. در این سطح شواهد تجربی از طریق آماره هایی مثل جداول توزیع فراوانی، میانگین، انحراف معیار، مد و میانه توصیف می­شوند. در تحلیل­تبیینی فرضیات تحقیق از طریق تکنیک­های تحلیل چند متغیری به صورت تجربی آزموده می­شوند. کاربرد تکنیک هایی مانند تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر در این سطح صحیح است (ساعی، ۱۳۸۷).
۵-۱- آمار توصیفی
در این قسمت از تحقیق، با بهره گرفتن از جداول توزیع فراوانی و درصدی، به ارائه­ توصیفی از یافته­های تحقیق می­پردازیم. ابتدا ویژگی­های جمعیتی نمونه مانند سن، وضعیت تاهل، وضعیت اشتغال و … معرفی خواهند شد، در ادامه خصوصیات اجتماعی- اقتصادی مانند تحصیلات، درآمد، حمایت اجتماعی و … خواهد آمد، سپس یافته­های مربوط به سبک زندگی­ سلامت­ محور، ابعاد و گویه ­های آن ارائه می­ شود. در ادامه سلامت عمومی خود گزارش شده و خودکارآمدی سلامت، مطرح خواهد شد. در نهایت، یافته­های مربوط به حمایت اجتماعی و آگاهی از رفتار سلامتی ارائه می­ شود.
نمونه­ مورد نظر در این تحقیق، ۳۹۲ نفر از زنان واقع در سنین باروری (۴۹-۱۵ ساله) شهر شیراز است. این افراد از گروه­ ها و مناطق مختلف اجتماعی بودند و ویژگی­های جمعیتی و اجتماعی- اقتصادی متفاوتی داشتند. در اینجا به ارائه­ شناخت و تصویری از ویژگی­ها و مشخصه­های نمونه می­پردازیم.

• ویژگی­های جمعیتی نمونه

■ سن : همان­طور که در جدول ۵-۱-۱ مشاهده می شود زنان واقع در سنین باروری به ۷ گروه سنی تقسیم شدند. بیشترین درصد پاسخگویان به ترتیب در گروه های سنی۲۰- ۲۴ ساله (۷/۲۰ درصد)، و ۲۵-۲۹ ساله (۴/۲۰ درصد) هستند. درحالی که تنها (۱/۷ درصد) ۱۵تا۱۹ ساله بودند. به عبارتی، نزدیک به نیمی از پاسخگویان کمتر از ۳۰ سال داشتند. که به نسبت می­توان گفت نشان دهنده جوان بودن جمعیت نمونه است. همچنین میانگین سنی این زنان، ۳۱ سال بوده است.
جدول ۵-۱-۱ توزیع فراوانی و درصدی سن پاسخگویان و آماره های توصیفی