شهر تنکابن
شهرستان تنکابن از شمال به دریای خزر، از شرق به شهرستان چالوس ، از جنوب به شهرستان قزوین و از مغرب به شهرستان رامسر محدود می شود. این شهرستان مشتمل است بر دو بخش مرکزی و عباس آباد، هفت دهستان و شهرهای تنکابن ، عباس آباد، نشتارود، کلارآباد، خرم آباد و سلمان شهر(متل قو).
قسمت شمالی تنکابن جلگه ای است و نقاط شهری و بیشتر آبادیهای شهرستان در آن قرار دارد. قسمت مرکزی (میان بند) شهرستان را ارتفاعات پوشیده از جنگل و قسمت جنوبی آن را کوههای فاقد پوشش جنگلی فراگرفته است.
تنکابن به معنی پایین تنکا است. تنکا شهری بود که در سال ۷۸۹ منهدم گشت و آن هنگام قلعه ای به نام (دژ تنکا) در محل شهر سابق بود. شهرستان تنکابن (نام آن پیش از انقلاب اسلامی : شهسوار) در تقسیمات کشوری (۱۳۱۶ ش )، در استان دوم (مازندران ) تشکیل شد. ظاهراً تنکابن از دوره اواخر قاجار نیز شهسوار گفته می شد. شهر تنکابن در ارتفاع حدود ۲۰ متر پایینتر از سطح آبهای آزاد و در حدود ۲۳۰ کیلومتری غرب شهر ساری (مرکز استان مازندران ) واقع است . رود تیرِم در غرب شهر جریان دارد و چشمه کیله از وسط شهر می گذرد و به دریای خزر می ریزد. بیشترین دمای شهر در تابستانها ْ۳۵ و کمترین آن در زمستانها ْ۳- است میانگین بارش سالانه تنکابن ۲۵۳ ، ۱ میلیمتر است. راه اصلی کناره دریای خزر، شهر تنکابن را با شهرهای چالوس در ۵۳ کیلومتری ، کلارآباد در ۳۷ کیلومتری ، سلمان شهر در ۲۸ کیلومتری ، عباس آباد در ۲۱ کیلومتری و نشتارود در ۱۲ کیلومتری شرق آن و رامسر در ۲۲ کیلومتری غرب آن مرتبط می کند. از تنکابن با راه اصلی به شهر خرم آباد در جهت جنوبی و با راه فرعی به آبادی های جنوب شهرستان می توان رسید. آبادی تنکابن تا اوایل دوره پهلوی تابع خرم آباد بود. در ۱۳۱۴ ش با انتقال ادارات دولتی از خرم آباد به تنکابن مرکزیت یافت و شهر شد . اهالی این شهرستان به فارسی و گویش های مازندرانی و گیلکی سخن می گویند و شیعه دوازده امامی اند.
مهمترین کوههای شهرستان تنکابن عبارت اند از: علم کوه ، تخت سلیمان ، پیت غار (ارتفاع بلندترین قله : ح ۰۰۰ ، ۴ متر) در حدود ۳۸ کیلومتری جنوب شهر تنکابن و جنوب شرقی آبادی آردو، نَواس کوه / نواسرکوه (ارتفاع بلندترین قله : ح ۷۰۰ ، ۳ متر) در حدود ۳۸ کیلومتری جنوب شهر تنکابن و جنوب آبادی آردو، سیاه کَر (ارتفاع بلندترین قله : ح ۶۰۰ ، ۳ متر) اَسب چَر (ارتفاع بلندترین قله : ح ۳۵۰ ، ۳ متر) در حدود ۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن ، سَرگُل (ارتفاع بلندترین قله : ۳۵۰ ، ۳ متر) در حدود ۲۸ کیلومتری ، بِلِس کوه (ارتفاع بلندترین قله : ۱۵۰ ، ۳ متر) در حدود ۳۲ کیلومتری و توله سَر (ارتفاع بلندترین قله : ۰۰۵ ، ۳ متر) در حدود ۳۳ کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن . گردنه «قلعه گردن » در جنوب روستایی به همین نام ، در حدود یک کیلومتری جنوب غربی شهر خرم آباد، واقع است .
پوشش گیاهی تنکابن مشتمل است بر: توسکا، شمشاد، بلوط ، مَمْرَز، افرا، راش ، زبان گنجشک ، گون ، گل گاوزبان و مراتعی برای چرای دام . از جانوران نیز دارای شغال ، گراز، پلنگ ، خرس ، قِرقی و قوش است . در رودهای آن انواع ماهی یافت می شود، از جمله قزل آلا، سفید، آزاد، کفال و کپور.

مدیریت شهری و توسعه گردشگری^[۵۵]
توسعه گردشگری فرایند پیچیده ای است که عوامل توسعه بین المللی و ملی و گروه های درگیر با سیاست دولت، برنامه ریزی و قانون گذاری را دربر می گیرد (تفلر و همکاران^[۵۶]، ۲۰۰۸).
توسعه گردشگری به عنوان مجموعه فعالیت های اقتصادی، تأثیر بسزایی در تقویت بنیان های اقتصادی جوامع دارد. نقش گردشگری به عنوان منبع جدیدی برای ایجاد اشتغال، کسب درآمد، دریافت های مالیاتی بیشتر، جذب ارز و تقویت زیرساخت های اجتماعی که موجب رشد و توسعه سایر صنایع می شود، در معادلات متعدد مورد تأکید قرار گرفته است(کاظمی، ۱۳۸۷).
رشد شتابان گردشگری طی دهه های گذشته و آینده نگری های مبتنی بر آن، همراه با تأکیدی که کارشناسان کشورهای رو به رشد بر تقویت و پشتیبانی این فعالیت در جهت اهداف توسعه پایدار در این مملکت روا می دارند، مفهوم تازه ای را در مدیریت توریسم مطرح کرده است که ما از آن به عنوان توسعه پایدار توریسم^[۵۷] یاد می کنیم. این استراتژی نه تنها کشورهای در حال توسعه، بلکه جهان صنعتی را نیز شامل می شود (کهن، ۱۳۷۷).
توسعه گردشگری پایدار^[۵۸] عبارت است از: گسترش این صنعت و جذب گردشگر به کشور با بهره گرفتن از منابع موجود به گونه ای که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و ضوابط قانونی جامعه و همچنین انتظارات گردشگران، بتوان وحدت و یکپارچگی، هویت فرهنگی و سلامتی محیط زیست، رشد اقتصادی و رفاه مردم و میهمانان آن ها به گونه ای متوازن و پیوسته تأمین کرد (الوانی، ۱۳۸۵).
هدف اصلی گردشگری پایدار ارائه روش های منطقی در بهره برداری از منابع طبیعی و انسانی و ممانعت از به کارگیری غیر منطقی این منابع است. به دلیل آن که توسعه پایدار گردشگری دارای دو جنبه حفاظت از محیط زیست و منابع و میراث فرهنگی جوامع است، بنابراین گردشگری پایدار باید با سیاست مشخص و مدونی به اجرا درآید تا بتواند حرکت امیدبخش این صنعت در توسعه همه جانبه کشور را تضمین کند (منصوری، ۱۳۸۱).
طبق تجارب جهانی، برنامه ریزی صرفاً کالبدی و تصمیم گیری از بالا، در زمینه هایی که به زندگی اجتماعی و فرهنگ رفتاری مردم مربوط می شود، به هیچ وجه موفق و کارساز نبوده است. به همین دلیل بنیان و نقطه شروع اقدامات گردشگری باید از طریق طرح های محلی-شهری آغاز گردد. از این نظر لازم است که میان برنامه ریزی برای توسعه گردشگری با برنامه ریزی شهری و منطقه ای پیوند استوار و متقابل به وجود آید. بنابر این با در نظر گرفتن مفهوم وسیع گردشگری و ابعاد مختلف فضایی آن، می توان حوزه برنامه ریزی گردشگری را به سه سطح عمده تقسیم کرد: سطح محلی، سطح منطقه ای و سطح ملی. بدیهی است که برنامه ریزی و مدیریت گردشگری در سه سطح به همکاری و هماهنگی نهادهای برنامه ریز در سطوح و بخش های مختلف نیاز دارد. برنامه ریزی در سطح محلی، جایگاه شهرداری ها را به عنوان مسئول اصلی شهر نمایان می سازد که هدف آن اعتلای کیفیت محیط زندگی شهری از طریق ایجاد نیازهای فراغتی و تفریحی مردم است (قره نژاد و دیگران، ۱۳۷۸).
رویکرد مدیریت یکپارچه در مقاصد توریستی شهری، ساحلی و روستایی، ابتکار کمیسیون اروپا در برانگیختن توسعه و تحقق یک رویکرد پایدار نسبت به توریسم در این مقاصد است. شش معیار آی.کیو.ام^[۵۹] برای ایجاد و ترقی یک رویکرد مشارکتی بین مردم، گردشگران، محیط و مدیران شامل:

• • وجود یک مدیریت قوی ونهادینه شده که منابع مالی و انسانی لازم را داراست؛

• • تشریک مساعی بین همه سازمان های دخیل در سطوح محلی، منطقه ای، ملی، بین المللی بر اساس ایجاد یک رویکرد مشارکتی؛

• • ایجاد یک چشم انداز عمومی از توسعه گردشگری با همکاری آژانس های درگیر در گردشگری و مردم محلی؛

• • توزیع اثرات مثبت توسعه گردشگری بین بازدیدکنندگان، شاغلان بخش تجاری، پرسنل اداری و مردم محلی؛

• • تنظیم سیاستی استوار و یکپارچه در زمینه فعالیت های خدماتی گردشگری؛

• • معرفی و ترویج مشوق هایی برای بسط و توسعه ابتکارات (ابداعات، پروژه های جدید) بخش خصوصی در جهت بهبود کیفیت گردشگری (کمیسیون اروپا، ۲۰۰۰).

تعریف حکمرانی^[۶۰] و انواع آن
حکمرانی
واژگان حکمرانی و حکومت^[۶۱]، دارای مفاهیم محض و تخصصی بوده که بعضاً فارغ از مفهوم، معمولاً جایگزین یکدیگر به کار می روند. اما قدمت حکمرانی به تاریخ تمدن بشری بر می گردد. واژه حکمرانی از لغت یونانی “کایبرنان^[۶۲]” و “کایبرنتس^[۶۳]” گرفته شده و معنی آن هدایت کردن و راهنمایی کردن و یا چیزها را در کنار هم نگه داشتن است. در حالی که مفهوم حکومت، دلالت بر واحد سیاسی برای انجام وظیفه سیاستگذاری داشته و برجسته تر از اجرای سیاست هاست. پس می توان گفت واژه حکمرانی اشاره به پاسخگو بودن هم در حوزه سیاستگذاری و هم در حوزه اجرا دارد (شریفیان ثانی، ۱۳۸۰).
حکمرانی طی دهه ۱۹۹۰ میلادی، به یکی از واژه های محوری علوم اجتماعی، به ویژه در حوزه نظریه سیاسی، علوم سیاسی و جغرافیای انسانی تبدیل شده است. بنابراین حکمرانی را می توان کنش، شیوه یا سیستم اداره دانست که در آن مرزهای بین سازمان ها و بخش عمومی و خصوصی در سایه یکدیگر محو می شوند. جوهره حکمرانی به وجود روابط متعامل بین و درون حکومت و نیروهای غیر حکومتی اشاره دارد (برک پور و همکاران، ۱۳۸۸).
با توجه به مفهوم حکمرانی، تعاریف متنوعی ارائه شده که در هر تعریف به جنبه های خاصی از آن مفهوم بیشتر توجه می شود. بنابراین هرچند در بکارگیری این مفهوم، مقصود و منظور واحدی مد نظر همگان است؛ توجه به تفاوت ها و جنبه های مختلف، سطوح گستردگی حوزه این مفهوم را نشان می دهد که خود می تواند مبانی برای سیاستگذاری و نیز اقدام بهینه باشد.

• • حکمرانی اعمال اقتدار در حوزه های سیاسی، اقتصادی و اجرایی در مدیریت امور کشوری در همه سطوح است^[۶۴].

• • حکمرانی به روابط بین دولت و جامعه مدنی، حکمرانان و حکمرانی شوندگان مربوط می شود (مک کارن^[۶۵]، ۱۹۹۵).

• • حکمرانی اعمال اقتدار اداری، اقتصادی، سیاسی در راستای مدیریت امور کشور در تمام سطوح بوده و ساز و کارها، فرایندها و مؤسساتی را در بر می گیرد که از طریق آنها شهروندان و گروه های جامعه منافع خود را به هم پیوند زده، حقوق خود را پیگیری، تعهدات خود را ادا و اختلافات خود را حل و فصل می نمایند (برنامه توسعه سازمان ملل^[۶۶]، ۲۰۰۲).

• • حکمرانی موضوعی است که بر نحوه تعامل دولت ها و سایر سازمان های اجتماعی با یکدیگر، نحوه ارتباط با شهروندان و نحوه اتخاذ تصمیمات در جهانی پیچیده تمرکز داشته و فرایندی است که از آن طریق جوامع و سازمان ها تصمیمات خود را اتخاذ و به واسطه آن، مشخص می کنند که چه کسانی در این فرایند درگیر و چگونه وظیفه خود را به انجام برسانند (شریفیان ثانی، ۱۳۸۰).

درواقع حکمرانی به سازمان ها و افرادی می پردازد که در فرایند تصمیم گیری و اجرای تصمیمات نقش دارند (همدینگر^[۶۷]، ۲۰۰۴) و لازم به توجه است که حکمرانی، وجود قدرت در داخل و خارج از اقتدار نهادهای رسمی و غیر رسمی را به رسمیت می شناسد و گروه های اصلی از بازیگران دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی را شامل و نیز دربرگیرنده فرایند شناسایی و تشخیص تصمیماتی است که در آن مجموعه پایه ریزی شده اند (برنامه اسکان سازمان ملل^[۶۸]، ۲۰۰۹).
هرچند تئوری حکمرانی عمدتاً در چارچوب سرمایه داری جهانی توسعه یافته، اما در حال انتقال تدریجی به کشورهای سوسیالیستی ازجمله چین است و امروزه حکمرانی به عنوان یک مسئله اساسی در راهبرد توسعه کشورهایی به چشم می خورد که عملکرد ضعیفی دارند. مانند چندی از کشورهای آفریقایی. در این رابطه بانک جهانی^[۶۹] در سال ۱۹۸۹ به این نتیجه رسید که مسئله حکمرانی یعنی شیوه مدیریت و اداره کشور یا رابطه شهروندان با حکومت کنندگان، موضوع کلیدی توسعه است. این مسئله به تدریج در بانک جهانی مورد مطالعه و بررسی عمیق تر قرار گرفته تا اینکه این موضوع در گزارش سالانه توسعه جهانی^[۷۰] در سال ۱۹۹۶ با عنوان “از برنامه تا مازاد” به روشنی انعکاس یافته است (یونی تار^[۷۱]، ۲۰۰۳) علاوه بر آن در اعلامیه پیش نویس ونکوور از حکمرانی به عنوان یک پارادایم جدید برای مدیریت بشر نام برده اند (اعلامیه پیش نویس ونکوور^[۷۲]، ۲۰۰۶).
حکمرانی شهری^[۷۳]
حکمرانی شهری، طبق تعریف زیست بوم سازمان ملل عبارت است از مجموعه روش های برنامه ریزی و مدیریت عمومی شهر از سوی افراد، نهادهای عمومی و نهادهای خصوصی ونیز فرایند مستمری است که از آن طریق، منافع متضاد یا متعارض با یکدیگر همراه شده و زمینه کاری و کنش متقابل فراهم می آید. طبق این تعریف حکمرانی شهری، هم نهادهای رسمی و هم اقدامات غیر رسمی و سرمایه اجتماعی شهروندان را دربر میگیرد (یو ان هبیتات، ۲۰۰۶).
بعلاوه نباید از نظر دور داشت تحقق سبک و شیوه مدیریت امور محلی و شهری که از آن به عنوان حکمرانی یاد می شود منوط به شکل گیری یک مجموعه روابط رسمی و ساختارهایی از قبیل قانون مداری ، چارچوب های حقوقی مدون و مشخص، تعریف و تعیین حدود رژیم های سیاسی، تعیین سطوح تمرکز زدایی و فراهم کردن زمینه مشارکت های همگانی در امور تصمیم گیری راجع به خط مشی هاست (اکبری، ۱۳۸۳).
حکمرانی شهری بر خلاف مدیریت شهری، فرایندی مدیریتی است که به اتخاذ و حفظ زیربناها و خدمات شهری می پردازد. حکمرانی شهری فرایندی کاملا سیاسی در نظر گرفته می شود (شریفیان ثانی، ۱۳۸۰) و از آنجا که حکمرانی یا حاکمیت شهری، وظیفه به اجرا در آوردن تصمیمات و سیاست های عمومی در جهت منافع عامه را دارد (پاداش و همکاران، ۱۳۸۶) به عنوان فرایند مشارکتی توسعه، تعریف می شود و به موجب آن همه ذینفعان شامل حکومت، بخش خصوصی و جامعه مدنی تمهیداتی را برای حل مشکلات شهری فراهم می آورند که نتیجه آن رفع نا پایداری توسعه شهری، رفع ناپایداری ها از بدنه نهادهای مدیریتی، برنامه ریزی شهری، کارآمدسازی و مسئولیت پذیری بیشتر در اداره امور شهری و تفویض قدرت، وظایف و صلاحیت ها به حکومت ها و سایر ذینفعان محلی خواهد بود (لاله پور، ۱۳۸۶). بنابراین حکمرانی شهری را می توان فرایندی دانست که بر اساس کنش متقابل میان سازمان ها و نهادهای رسمی اداره شهر از یک طرف و سازمان های غیر دولتی و تشکل های جامعه مدنی از طرف دیگر شکل می گیرد.
حکومت شهری^[۷۴]
حکومت به معانی فرمان دهی کردن، راهنمایی کردن، هدایت کردن، کنترل کردن، تنظیم کردن، نفوذ کردن، تعیین کردن و به طور خاص به معنی فرماندهی از طریق اعمال اقتدار و نیز اداره امور کشور است (راکدی^[۷۵]، ۲۰۰۱).
حکومت شهری رویکرد سنتی به اداره شهرها و مدیریت شهری و کلان شهری است و بیشتر به مناسبات حکومت مرکزی با شهرداری ها و سازمان های رسمی و حکومتی پرداخته و بر روابط عمومی بین آنها تاکید دارد (لاله پور،۱۳۸۶ ) و می توان آن را مشخصه ای از نحوه اداره امور شهر دانست که مجموعه سازمان های مسئول را در بر می گیرد و متکی بر نهادهای رسمی است (برک پور، ۱۳۸۲). بنابر این حکومت به مانند ساختار سازمانی رسمی و جایگاه تصمیم گیری اقتدار مآبانه است که هم شاخه های اجرایی و قانون گذاری کشور و هم کسانی که آنها را کنترل می کنند، در بر می گیرد (راکدی، ۲۰۰۱).
طبق فرهنگ بریتانیا سه نوع سیستم اصلی حکومت شهری در جهان وجود دارد که عبارتند از :

• • سیستم ناپلئونی یا فرانسوی

• • سیستم بریتانیایی

• • سیتم فدرالی

البته یک سیستم فرعی نیز با عنوان اروپای شرقی معرفی شده که تاکنون عینیت خارجی نداشته است و تفاوت بین این سیستم ها در نحوه اداره امور شهر، حدود اختیارات و وظایف شورای شهر و شهرداری و نحوه و نوع ارتباط میان این سطح از حکومت با سطوح بالاتر است. ارکان اصلی پدید آورنده حکومت شهری، شورا و شهرداری هستند. بنابر این باید توجه داشت میان دو مفهوم مدیریت شهری و حکومت شهری، تفاوت وجود داشته و نمی توان این دو واژه را جایگزین یکدیگر به کار برد (لاله پور،۱۳۸۶).
تفاوت بین حکومت شهری و حکمرانی شهری
تحولات اخیر در ساختار اجتماعی، اقتصادی و فضایی نواحی شهری، با تغییری در شیوه اداره شهرها همراه شده است که در متون مرتبط با بازساخت سیاسی شهرها، این نوع تحولات اغلب به عنوان حرکت از حکومت به حکمرانی تعریف می شود. اما با توجه به تفاوتی که میان این دو مفهوم وجود دارد نمی توان به منظور توجیه حرکت، واژه حکمرانی را جایگزین مفهوم حکومت کرد ( لاله پور، ۱۳۸۶).
استفاده از واژه حکمرانی به جای مفهوم حکومت بر این مسئله دلالت دارد که مدیریت شهری تنها وظیفه سازمان های بخش عمومی نیست، بلکه ارتباطات بین عاملان حکومتی و غیر حکومتی را نیز در بر می گیرد که با الگوی حکومت متفاوت است (راکدی، ۲۰۰۱).
در حقیقت حکومت مبانی رسمی سازمانی را تهیه می بیند در حالیکه حکمرانی تدارک و روند آزمون مشارکت در اعمال قدرت عمومی است ( پلر و پیترز، ۱۳۸۶). حکومت مجموعه ای از نهادهای رسمی و حقوقی با قدرت قانونی است. اما حکمرانی نوعی فرایند است. این فرایند متضمن نظام به هم پیوسته ای است که هم حکومت و هم اجتماع را در بر می گیرد. کل نگری و فراگیری همه ابعاد کنشگران وفرایندهای موثر بر حیات و توسعه شهری را می توان خصلت غالب در تلاش ها و تحولات نظری مدیریت شهری دانست. این تحولات را در خلاصه ترین شکل ممکن می توان به صورت حرکت از الگوی پایه و قدیمی حکومت شهری به الگوی حکمرانی شهری تبیین و تعریف کرد ( کاظمیان، ۱۳۸۶). بنابراین دو مفهوم حکومت شهری و حکمرانی شهری را می توان دو سر یک طیف تصور کرد که مبین نگرش ها و الگوهای بسیار متفاوت و متمایزی هستند که هریک شکل و فرایند متفاوتی از مدیریت شهری را پدید می آورند (کاظمیان، ۱۳۸۶).

درمجموع با توجه به اهداف کلی کتاب معلم علوم تجربی تعقیب اهداف نگرشی و مهارتی درنیل به اهداف کلی اهمیت خاص خود را دارد و درعمل خروج ازحدفابل قبول برای هرسه نوع ازاهداف موجب عدم انطباق متغیر اهداف برنامه درسی قصدشده با برنامه درسی اجراشده می باشد. نمایش عدم انطباق این دودسته اهداف می باشد.

 نمودار ۴-۵ مقایسه اهداف برنامه قصد شده با اهداف برنامه اجرا شده
فرضیه ۱-۲ بین شرایط معلم برنامه قصد شده با شرایط معلم علوم تجربی پایه سوم راهنمایی مدارس ناحیه ۲ شیراز، انطباق وجود دارد.
گویه های۱تا۹ مقیاس دبیرو مدیر، اطلاعات خواسته شده در ابتدای مقیاس از مدیر و دبیر مجموعاً معیارهای مرتبط با دبیررا مشخص می کندکه اطلاعات آماری این مجموعه به شرح جدول۴-۶ می باشد.
جدول ۴-۶: آزمون t برای یک گروه در رابطه با متغیر معلم

نتایج: با توجه به قدر مطلق t محاسبه شده (۵۶/۱) که از t بحرانی جدول (۷۳/۲) در سطح خطاپذیری ۱/۰  و درجه آزادی ۳۳ کوچکتر است، (به عبارت دیگر سطح معنی داری آن۹۹/۰ است، ۰۱/۰p<) فرض صفرتایید می‌گردد. بنابراین بااحتمال ۹۹ درصدبیان می کنیم که بین میانگین به دست آمده ومیانگین مورد انتظار(۵) تفاوت معنی داری وجودندارد.شرایط معلم موردنظر وزرات آموزش و پرورش با معلمی که در مدارس ناحیه۲شیرازمشغول تدریس علوم تجربی پایه سوم راهنمایی هستند، انطباق دارد.درنمودار۴-۶ مقایسه متغیرمعلم دربرنامه اجرا وبرنامه درسی قصد شده صورت گرفته است. میانگین های مربوط به متغیرمعلم پیوست می باشد.
نمودار ۴-۶ مقایسه متغیر معلم در برنامه اجرا و برنامه درسی قصد شده
فرضیه۱-۳ بین شرایط دانش آموز در برنامه قصد شده و شرایط دانش آموزان مدارس ناحیه ۲ شیراز انطباق وجود دارد.
گویه های ۱۰تا۱۷ مقیاس دبیر، منطبق بر مقیاس مدیر وگویه های شماره ۷تا۱۰ مقیاس دانش آموزان مجموعاً معیارهای مرتبط با شرایط دانش آموزان رامشخص می کندکه اطلاعات آماری این مجموعه به شرح جدول ۴-۷ می باشد.
جدول ۴-۷: آزمون t برای یک گروه در رابطه با متغیر دانش آموز

شماره ی سناریو
۱
۲
۳
۴
۵

سود
($)
۱۰^۴×۰۰۱۲/۳
۱۰^۴×۸۵۳۴/۲
۱۰^۴×۹۸۵۶/۱
۱۰^۳×۶۱۰۷/۵
۹۶۹۳/۴۶۳

شکل (۴-۴): نتایج شبیه سازی حالت پایه (در حضور عدم قطعیت قیمت و S=0.05) با در نظر گرفتن بازار انرژی. الف) میانگین تولید DG برای بازار انرژی ب) میانگین بار قطع شده در زمان های مختلف ج) میانگین وضعیت شارژ و دشارژ دستگاه ذخیره ساز الکتروشیمیایی د) میانگین پیشنهاد برای بازار انرژی ه) میانگین مقدار سود در هر ساعت و) میانگین مقدار ظرفیت باقیمانده ذخیره ساز

شکل (۴-۵): پیشنهاد برای بازار انرژی در تکرارهای متفاوت (S=0.05)
همان گونه که بیان شد، با افزایش انحراف معیار تولیدات دستخوش تغییر قرار گرفته اند. چنانکه در شکلهای (۴-۶) و (۴-۷) (مربوط به S=0.10) مشاهده می گردد، تولید DG با کاهش چشم گیری مواجه شده است. مطابق حالت قبل، مقدار میانگین پیشنهاد نیروگاه به بازار در تمامی ساعات مثبت می باشد. لذا چند تکرار به صورت نمونه ذکر گردیده است.

شکل (۴-۶): نتایج شبیه سازی حالت پایه (در حضور عدم قطعیت قیمت و S=0.10) با در نظر گرفتن بازار انرژی. الف) میانگین تولید DG برای بازار انرژی ب) میانگین بار قطع شده در زمان های مختلف ج) میانگین وضعیت شارژ و دشارژ دستگاه ذخیره ساز الکتروشیمیایی د) میانگین پیشنهاد برای بازار انرژی ه) میانگین مقدار سود در هر ساعت و) میانگین مقدار ظرفیت باقیمانده ذخیره ساز
شکل (۴-۷): پیشنهاد برای بازار انرژی در تکرارهای متفاوت (s=0.10)
در سناریوی ششم، با اعمال انحراف معیار S=0.15 تولیدات دارای نوسانات زیادی (نسبت به انحراف معیار ۰٫۰۲) می باشد. همچنین تعداد مقادیر مثبت سود کاهش یافته است. چنین امری به دلیل گستردگی محدوده ی تغییرات قیمت می باشد (شکلهای (۴-۸) و (۴-۹) را ببینید).
شکل (۴-۸): نتایج شبیه سازی حالت پایه (در حضور عدم قطعیت قیمت و S=0.15) با در نظر گرفتن بازار انرژی. الف) میانگین تولید DG برای بازار انرژی ب) میانگین بار قطع شده در زمان های مختلف ج) میانگین وضعیت شارژ و دشارژ دستگاه ذخیره ساز الکتروشیمیایی د) میانگین پیشنهاد برای بازار انرژی ه) میانگین مقدار سود در هر ساعت و) میانگین مقدار ظرفیت باقیمانده ذخیره ساز
شکل (۴-۹): پیشنهاد برای بازار انرژی در تکرارهای متفاوت (s=0.15)
۴-۳-۴ سناریوهای ششم الی نهم (در حضور عدم قطعیت قیمت و تقاضا)
در این حالت، علاوه بر قیمت انرژی، بار نیز دارای عدم قطعیت می باشد و از تابع چگالی نرمال جهت مدلسازی استفاده شده است. از شکلهای (۴-۱۰) الی (۴-۱۳) ملاحظه می شود با وجود عدم قطعیت بار در کنار عدم قطعیت قیمت، ضمن تغییر در تولید DG، دستگاه ذخیره ساز الکتروشیمیایی، استراتژی پیشنهاد خرید و یا فروش به بازار، سود نیروگاه را نیز متاثر نموده است.
جدول (۴-۴): سود انتظاری VPP در بازار انرژی در شرایط عدم قطعیت تقاضا

شماره ی سناریو
۶
۷
۸
۹

سود
($)

شکل ۲۷- ۲: مدل آسیب- استرس (ویلیامز و اندرسون، ۱۹۹۸)
بر اساس مدل آسیب- استرس (ویلیامز و اندرسون، ۱۹۹۸) عوامل روانی- اجتماعی مختلفی وجود دارند که می­توانند احتمال آسیب‌دیدگی را افزایش دهند (۳۹).
این عوامل خطرزا عبارتند از شخصیت، سابقۀ عوامل استرس زا و منابع مقابله. همچنین برای روشن شدن رابطۀ بین استرس-آسیب دو نظریه پیشنهاد داده­اند: الف) اختلال حواس: این نظریه مبتنی بر این عقیده است که استرس در حواس ورزشکاران، از طریق کاهش حواس خارجی اختلال ایجاد می کند؛ ب) افزایش تنش عضلانی: استرس بالا، به تنش عضلانی ویژه‌ای می‌ انجامد که در هماهنگی عصبی عضلانی فرد اختلال ایجاد می کند و در نتیجه احتمال آسیب‌دیدگی افزایش مییابد (۳۷).

همچنین عوامل موقعیتی و ویژگیهای شخصیتی، عوامل تعیین کننده در آسیب‌دیدگی تعیین شده ­اند. ورزشکاری که به موقعیت­های تهدیدآمیز (رفتار هیجانی بالا) تمایل دارند، یا تاریخچۀ زندگی استرس زایی (تحولات عمده در زندگی ودردسرهای روزمره) دارند و منابع مقابلۀ ضعیفی (فقدان حمایت اجتماعی) دارند، احتمالاً واکنشهای استرس زای منفی بیشتری دارند و بنابراین شاید بیشتر مستعد آسیب‌دیدگی باشند. افراد با استرس زیاد، با محدودیت ادراکی و اضطراب رقابتی بیشتری مواجهند. افزایش محدودیت ادراکی بویژه وقتی خطرناک است که ورزشکار در موقعیت پراسترس قرار می گیرد (۳۹).
بر اساس مدل جانگ در سال ۲۰۰۰، ایــن عوامل بر سه قسم می باشند که عبارتند از: اضطراب، مقابله و حـــالت هیجانی (۴۰). همچنین ایوارسون و جانسون (۲۰۱۰) مدلی جدید بیان کردند که مشتمل بر عوامل شخصیتی، اضطراب و مقابله است(۴۱).
شخصیت به عنوان ترکیبی از ویژگی­هایا کیفیت­های شکل دهندۀ شخصیت فرد شناخته می شود ومی تواند بر اینکه ورزشکار چه موقعیت­هایی را استرس­زامی­پندارد اثرگذار باشد (۴۲). چندین عامل خطرزا در رابطه با شخصیت ورزشکار کشف شده ­اند. دونمونه ازآن‌هاکه بیشتر بررسی شده ­اند عبارتند از اضطراب و کمبود اعتماد به نفس (۳۳ و۴۳ ).

اضطراب حالتی

اسپیلبرگر اضطراب حالتی را به عنوان تجربه ای موقت، ذهنی و هشیارانه معرفی نمود که همراه با برانگیختگی سیستم عصبی خود مختار می باشد.(۴۴) آنشل در سال ۱۹۹۱ نیز اضطراب حالتی را به عنوان واکنش هیجانی بلافصل در نظر گرفت که با ترس، تنش و برانگیختگی فیریولوژیک همراه می باشد (۴۵). اضطراب صفتی نیز از نظر اسپیلبرگر به عنوان یک انگیزهیا ویژگی رفتاری اکتسابی در نظر گرفته شده است که فرد را مستعد ادراک تهدیدآمیز موقعیت های بی خطر می سازد؛ بنابراین اضطراب صفتی را می توان به عنوان یک دیدگاه جهانییا ویژگی شخصیتی در نظر گرفت که افراد بر اساس آن به مقابله با موقعیت های محیطی می پردازند (۴۴).
در مجموع اضطراب صفتی یک ویژگی نسبتاً پایدار شخصیتی است که بر اساس پاسخ های قابل پیش بینی افراد به موقعیت های خاص استنتاج می شود (۴۶).

اضطراب رقابتی

مارتنز با افزودن بعد رقابت به مفاهیم اضطراب اسپیلبرگر، نظریه اضطراب رقابتی را مطرح نمود . در نظریه مذکور، از اضطراب رقابتی به عنوان احساس عصبانیت و یا تنش فیزیکییاد شده است که مرتبط با فعالیت ورزشی می باشد. اضطراب رقابتی منجر به ایجاد نوعی ناهماهنگی شناختی بین توانمندی های شخص و مقتضیات عملکرد در دستیابی به هدف می گردد. مارتنز نیز با تمایز قائل شدن بین صفت و حالت اضطراب، آن را بـــه دو بخش اضطراب صفتی-رقابتی و اضطراب حالتی-رقابتی تقسیم نمود . بنابر اظهارات وی، اضطراب صفتی-رقابتی به عنوان شاخصی از سرشت و طبیعت افراد در نظر گرفته می شود که به سبب آن موقعیت های رقابتی، تهدید آمیزتر از آن چه هستند ارزیابی می شوند و در نتیجه فرد با اضطراب حالتی بالا به آن موقعیت ها پاسخ می دهد. اضطراب حالتی-رقابتی نیز به عنوان حالت هیجانی خاص و وابسته به موقعیت توصیف شده است که تنش ایجاد شده در آن منجر به ارزیابی تهدیدآمیــز موقعیت می شود. مارتنز، معتقد بود که افراد با اضطراب صفتی-رقابتی بالا در موقعیت های تهدید آمیز با تنش بیشتری به محرک ها پاسخ می دهند و در نتیجه دارای اضطراب حالتی-رقابتی بالاتری می باشند (۴۷).
آیرنک تمایز بین اضطراب حالتی و صفتی را بر مبنای اختلاف زمانی آن‌ها توجیه نمود. در واقع، اضطراب حالتی در مقایسه با اضطراب صفتی از دوام و پایداری کمتری برخوردار است در حالیکه اضطراب صفتی طی مدت زمانی طولانی، نسبتاً ثابت و بدون تغییر باقی می ماند (۴۶).
مطابق با پژوهش های صورت گرفته توسط مارتنز، ویلی و بورتون، اضطراب حالتی از ساختاری تک بعدی به ساختاری چند بعدی تحول یافت و دو بخش شناختی و جسمانی برای آن در نظر گرفته شد. اضطراب شناختی، مؤلفه ذهنی اضطراب است که با ارزیابی منفی نسبت به عملکرد و اجرا در ارتباط است در حالیکه اضطراب جسمانی، مؤلفه فیزیولوژیک و عاطفی تجربه اضطرابی است که بر برانگیختگی های فیزیولوژیک ناشی از ادراک خطر دلالت دارد (۴۷).
مطابق با پژوهش های صورت گرفته ، اضطراب حالتی از ساختاری تک بعدی به ساختاری چند بعدی تحول یافت و دو بخش شناختی و جسمانی برای آن در نظر گرفته شد. اضطراب شناختی، مؤلفه ذهنی اضطراب است که با ارزیابی منفی نسبت به عملکرد و اجرا در ارتباط است در حالیکه اضطراب جسمانی، مؤلفه فیزیولوژیک و عاطفی تجربه اضطرابی است که بر برانگیختگی های فیزیولوژیک ناشی از ادراک خطر دلالت دارد (۴۸,۴۹).

عزت نفس

عزت نفس از جمله سازه­های روانشناختی است که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران قرار گرفته است.اهمیت عزت نفس برای کسانی که با نوجوانان سروکار دارند امری روشن است. بطورکلی ارزیابی­هایی که فرد از خود می­ کند عزت نفس او را شکل می­دهد(۵۰). همچنین عزت نفس درجه تصویب، تائید، پذیرش و ارزشمندی است که فرد نسبت به خود احساس می­ کند. عزت نفس از خود پنداره متفاوت است خود پنداره عبارت است از مجموعه ویژگی­هایی که فرد برای توصیف خویش بکار می­برد. عزت نفس عبارت است از ارزشی که اطلاعات درون خود پنداره برای فرد دارد و از اعتقادات فرد در مورد تمام صفات و ویژگی­هایی که در او هست ناشی می­ شود(۵۱).از دیدگاه مازلو عزت نفس عبارت است از احساس شایستگی، توانمندی، اطمینان استقلال و آزادی. چنانچه عزت نفسی توسط احساسات فرد ارضا گردد افراد احساس ارزشمندی، توانایی و مثمر ثمر بودن و اعتماد به خود می­ کنند و اگر ارضاء نشود به احساس حقارت و ضعف در فرد منجر می­گردد(۵۲).
همچنین از نظر مازلو عزت نفس یا احترام به خود، شامل احساس کسب توفیق و تائید احساس شایستگی و احساس کفایت و مهارت، یعنی نیاز فرد به ایجاد تصور مثبت در دیگران نسبت به خودش است(۵۳). افرادیکه عزت نفس پایین دارند اگر به نحوی ابلهانه و بی رحمانه رفتار کنند بیشتر از دیگران احساس ناهماهنگی می­ کنند. کسی که خود را فرد لا ابالی بداند انتظار دارد کارهای ناشایست هم انجام دهد.به عبارت دیگر فردی که عزت نفس پایین دارد خیلی مشکل نیست که مرتکب عمل غیر اخلاقی گردد(۵۴). راجرز معتقد است احساس عزت نفس در اثر نیاز، نظر مثبت به خود بوجود می ­آید. نیاز به نظر مثبت دیگران شامل برخوردها: طرز برخورد گرم و محبت آمیز، احترام، صمیمیت پذیرش و مهربانی از طرف محیط و به خصوص خانواده می باشد.کوپر اسمیتبیان می کندکه عزت نفس بر روابط فرد اثر می­ گذارد و از آن­ها تائید می­پذیرد.کوپر اسمیت خاطرنشان کرده است بچه­هایی که از عزت نفس زیاد برخوردارندمعمولاً روابط بین فردی بهتری دارند و اغلب به عنوان رهبر انتخاب می­شوند(۵۵).
از این رو عزت نفس یکی از عوامل تفاوت­های فردی در شخصیت افراد است که می ­تواند اثر زیادی بر رفتارهای افراد داشته باشد. یکی از ابزارهای اندازه ­گیری عزت نفس افراد پرسشنامه ۱۰ سؤالی عزت نفس روزنبرگ است (۵۶).

شخصیت

واژه « شخصیت» در زبان روزمره معانی گوناگونی دارد. مثلاً وقتی که در مورد کسی گفته می­ شود «بسیار با شخصیت است» غالباً درجه کارآیی و جاذبه اجتماعی وی مورد نظر است. معمولاً در پرورش شخصیت سعی بر این است که به شخص برخی مهارت­ های اجتماعییاد دهند و وضع ظاهری و شیوۀ سخن گفتن او را بهبود بخشند تا وی واکنش مطلوبی در دیگران برانگیزد. گاه کلمۀ شخصیت به منظور توصیف بارزترین ویژگی شخص به کار می­رود.روان شناسان در بحث از شخصیت، بیش از هر چیز به تفاوت­های فردی توجه دارند، یعنی ویژگی­هایی که یک فرد را از افراد دیگر متمایز می­ کنند. روان شناسان در مورد تعریف دقیق شخصیت اتفاق نظر ندارند ( ۵۷).
لغت شخصیت که در زبان لاتین (Personalitc) و در زبان آنگلوساکسون (Personality) خوانده می­ شود، ریشه در کلمه لاتین (Persona) دارد. این کلمه به نقاب یا ماسکی گفته می­ شود که بازیگران تئاتر در یونان قدیم به صورت خود می­زدند. به مرور معنای آن گسترده تر شد و نقشی را نیز که بازیگر ادا می­کرد، در بر گرفت. بنابراین، مفهوم اصلی و اولیه شخصیت، تصویری صوری و اجتماعی است و بر اساس نقشی که فرد در جامعه بازی می­ کند، ترسیم می­ شود. یعنی در واقع، فرد به اجتماع خود شخصیتی ارائه می­دهد که جامعه بر اساس آن، او را ارزیابی می­نماید (۵۸).
شخصیت را بر اساس صفت بارز، یا مسلط یا شاخص فرد نیز تعریف کرده ­اند و بر این اساس است که افراد را دارای شخصیت برونگرا، یا درونگرا و یا پرخاشگرو امثال آن می­دانند(۵۹).
نظری اجمالی به تعاریف شخصیت، نشان می­دهد که تمامی معانی شخصیت را نمی­ توان در یک نظریه خاص یافت، بلکه در حقیقت تعریف شخصیت به نوع تئوری و نظریه هر دانشمند بستگی دارد. برای مثال کارل راجرز، شخصیت را یک خویشتن سازمان یافته دائمی می­داند که محور تمام تجربه ­های وجودی است. یا آلپورتاز شخصیت به عنوان یک مجموعه عوامل درونی که تمام فعالیت­های فردی را جهت می­دهد، نام می­برد. جی.بی.واتسون پدر رفتارگرایان، شخصیت را مجموعه سازمان یافته­ای از عادات می­پندارند. اریک اریکسون، روان پزشک، معتقد است که رشد انسان از یک سلسله مراحل و وقایع روانی اجتماعی ساخته شده و شخصیت انسان، تابع نتایج آن­ها است. جورج کلییکی از روان شناسان شناختی معاصر، روش خاص هر فرد را در جستجو برای تفسیر معانی زندگی شخصیت می­داند و بالاخره زیگموند فروید عقیده دارد که شخصیت از نهاد، خودو فراخود ساخته شده است (۵۹).
شخصیت مجموعه ­ای پایداراز ویژگی­ها و گرایش­هاست که مشـابهت­ها و تفاوت های رفتارروان شناختی افراد ( افکار ، احساسات و اعمال ) را که دارای تداوم زمانی بوده و ممکن است به واسطه فشارهای اجتماعی و زیست شناختی موقعیت­های بلاواسطه شناخته شوند یا به آسانی درک شوند، مشخص می­ کند(۶۰).
مراد از شخصیت­، الگوهای معینی از رفتار و شیوه ­های تفکر است که نحوۀ سازگاری شخص را با محیط تعیین می­ کند (۶۱).
یکی از ابزارهای اندازه ­گیری ویژگی­های شخصیتی، پرسشنامه شخصیت آیزنک می­باشد که سه زیرمقیاس خطرپذیری، پرخاشگری و هیجان­طلبی را می­سنجد (۹).

پرخاشگری

پرخاشگری درروانشناسی و دیگرعلوم رفتاری واجتماعی، به معنی رفتاری است که منجر به آزارودردمی‌شود. گروهی از صاحب نظران علوم رفتاری نظیر فروید و لورنز معتقدند که پرخاشگری یک رفتاری است که ریشه در ذات و فطرت انسان دارد. این دو معتقدند که پرخاشگری به عنوان یک نیروی نهفته در انسان دارای حالت هیدرولیکی است که به تدریج در شخص متراکم و فشرده می‌شود و سرانجام نیاز به تخلیه پیدا می‌کند. به نظر لورنز اگر چنین انرژی به شکل مطلوب و صحیح مثلاً در طرق ورزش‌ها و بازیها تخلیه شود جنبه سازندگی خواهد داشت. در غیر اینصورت به گونه‌ای تخلیه می‌شود که مخرب خواهد بود و ممکن است اعمالی از قبیل قتل، ضرب و شتم، تخریب و نظایر آن را در برداشته باشد. از نظر فروید پرخاشگری در انسان نماینده غریزه مرگ است که در مقابل غریزه زندگی در فعالیت است، یعنی همچنان که غریزه زندگی مارا در جهت ارضای نیازها و حفظ هدایت می‌کند غریزه مرگ به صورت پرخاشگری می‌کوشد به نابود کردن و تخریب کردن بپردازد این غریزه چنانچه بتواند دیگران را نابود می‌کند و از بین می‌برد و اگر نتواند دیگران را هدف پرخاشگری و تخریب خود قرار دهد به جانب خود متوجه شده و به صورت خودآزاری و خودکشی جلوه گر می‌شود، بنابراین از نظر وی پرخاشگری حالتی مخرب و منفی دارد (۶۲).

هیجان طلبی

زاکرمن هیجان طلبی را به صورت صفتی تعریف کرده است که ویژگی های آن جستجوی هیجان و تجربه متنوع، تازه، پیچیده و جدید و میل پرداختن به خطرهای بدنی، اجتماعی و مالی به خاطر خود این تجربه هاست(۶۳). وی هیجان طلبی را دارای چهار بعد دانسته است: ۱- هیجان خواهی و ماجراجویی(۶۴) : میل به فعالیت های بدنی که سرعت، خطر و تازگی داشته باشند.۲-تازه جویی و تجربه خواهی(۶۵) : جستجوی تجربه های نو به کمک مسافرت، موسیقی، هنر و یا سبک زندگی ناهمگون با اشخاصی که گرایش های مشابهی دارند. ۳- بازداری زدایی(۶۶) : تمایل به تکانشی بودن، سرکشی در برابر هنجارهای اجتماعی و ترجیح دادن موقعیت های غیرقابل پیش بینی ۴-حساسیت نسبت به یکنواختی: بیزاری از تجارب تکراری کارهای عادی و افراد قابل پیش بینی.

خطر پذیری Risk Taking

خطر پذیری به حالتی گفته می‌شود که فرد برای انجام کاری یا پذیرش مسئولیتی که احتمال شکست در آن وجود دارد، اعلام آمادگی می کند. خطر کردن ممکن است به آگاهی فرد از موضوع بستگی نداشته باشد و حتی فرد از نتایج و پیامدهای احتمالی آن نیز بی اطلاع باشد خطر پذیری ویژگی ذاتی صرف نیست بلکه محیط در پرورش آن نقش اساسی دارد. خطر پذیری از یک طرف به ویژگی‌های شخصیتی افراد از قبیل کانون کنترل درونی، عزت نفس، ابراز وجود و غیره و از طرف دیگر به امکاناتی که محیط در اختیار افراد می گذارد از قبیل تشویق و ترغیب والدین (شیوه فرزندپروری)،مربیان و مسئولان و حمایت دولت و غیره بستگی دارد (۶۷).
بر اساس نتایج پژوهش رجایی(۱۳۸۵) افراد با میزان حضور اجتماعی بالا همچنین جرأت ابرازشخصی بالا تمایل به خطرجویی بیشتری دارند همچنین افرادی که از نظر سلطهگری و توانایی رهبری در سطح بالاتری میباشند تمایل به خطرجویی بالاتری دارند (۶۸). در تحقیقی دیگر مشخص شد افرادی که ورزشهای خطر آمیز میکنند از نظر هیجانی ثبات بیشتری دارند و کمتر نوروتیک هستند (۶۹).

پیشینه تحقیق

طی بررسی ها و مطالعات محقق، هیچگونه پژوهشی ارتباط بین آسیب دیدگی های مکرر و ویژگی های روانشناختی را بررسی نکرده است. لذا از پژوهش هایی که به بررسی ویژگی های روانشناختی و تاثیر آنها بر بروز آسیب پرداخته اند؛ استفاده می کنیم.

تحقیقات انجام شده در داخل کشور:

رضایی، میثم (۱۳۸۴) در تحقیقی با عنوان “ارتباط عوامل روانی (عزت نفس، اضطراب صفتی رقابتی ) با میزان شیوع آسیب های ورزشی در رشته کشتی و هندبال” نشان داد بین عزت نفس با میزان شیوع آسیب ورزشکاران ارتباط معناداری وجود ندارد. بین اضطراب صفتی و رقابتی با شیوع آسیب های ورزشی هندبال و کشتی ارتباط معناداری وجود دارد و بین میانگین آسیب ورزشی در ورزشکاران دارای اضطراب صفتی و رقابتی بالا و پایین تفاوت معناداری وجود دارد. و بین میانگین آسیب ورزشی در ورزشکاران دارای عزت نفس بالا و پایین تفاوت معناداری وجود ندارد. و در نهایت بین میزان همبستگی (عزت نفس و اضطراب صفتی رقابتی ) با شیوع آسیب در دو رشته هندبال و کشتی اختلاف معناداری وجود ندارد. بر اساس یافته های این تحقیق می توان بیان داشت عوامل روانی چون اضطراب صفتی رقابتی را می توان در پیش بینی شیوع آسیب های ورزشی مورد استفاده قرار داد (۷۱).
حق شناس و همکاران (۱۳۸۵) در مطالعه ای به “بررسی ویژگی های روانشناختی ورزشکاران آسیب دیده و غیر آسیب دیده” به منظور تعیین تاثیر عوامل روانی بر آسیب دیدگی پرداختند. از میان تمامی دانشجویان پسر ورزشکار، ۱۶۹ نفر دانشجوی شرکت کننده در مسابقات دانشجویی دو و میدانی با میانگین سنی ۲۲٫۵ سال نمونه آماری در دسترس انتخاب شدند. بر اساس نتایج پرسشنامه آسیب، آزمودنیها به دو گروه ورزشکاران آسیب دیده (۷۵ نفر)، و غیر آسیب دیده (۹۴ نفر) تقسیم شدند. از این تعداد ۲۶ نفر نیز در حین انجام مسابقات دچار آسیب دیدگی شدند. در این تحقیق از برگه مشخصات فردی، پرسشنامه اضطراب حالتی رقابتی (CSAI-2) رینر مارتنز، پرسشنامه ۳۴ سوالی آیزنک (خطر پذیری، هیجان طلبی و پرخاشگری)، مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته آسیب های ورزشی قبل از انجام مسابقات دو و میدانی استفاده و در مورد گروه های نمونه اجرا شد. نتایج نشان داد ورزشکارانی که اعلام کردند در ۲ سال قبل از مسابقات آسیب دیده اند، در ویژگی های روانشناختی اضطراب شناختی، اضطراب تنی، خطرپذیری، هیجان طلبی و پرخاشگری نسبت به ورزشکاران غیر آسیب دیده امتیاز بالاتری کسب کرده بودند و اعتماد به نفس کمتری داشتند (۰٫۰۱>p). بین ویژگی های روانشناختی اضطراب تنی، خطرپذیری، هیجان طلبی و پرخاشگری ورزشکاران آسیب دیده در حین مسابقات و ورزشکاران غیر آسیب دیده تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۱>p). ولی بین اضطراب شناختی و اعتماد به نفس دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشد. وجود تفاوت معنادار در ویژگی های روانشناختی دو گروه نشان می دهد که ورزشکاران آسیب دیده روحیه خطرپذیری و هیجان طلبی دارند و از خطر کردن واهمه ای ندارند، به همین دلیل احتمالا خود را بیشتر در موقعیت های خطرزا که پیامد آن آسیب دیدگی است قرار می دهند (۹).
نوری مفرد (۱۳۸۶) در تحقیقی با عنوان ” بررسی رابطه بین اضطراب صفتی رقابتی و میزان شیوع آسیب های ورزشی در مردان نخبه رشته کاراته” این نتایج بدست آمد که بین میزان اضطراب صفتی رقابتی و فراوانی هیچ یک از انواع آسیب های مفصلی، اسکلتی و عضلانی-تاندونی ارتباط معناداری مشاهده نشد. همچنین هیچ رابطه معناداری بین اضطراب صفتی رقابتی و فراوانی آسیب در هیچ یک از مناطق مختلف سر و صورت، اندام فوقانی، تنه و اندام تحتانی مشاهده نشده است. علاوه بر ان هیچ رابطه معناداری بین اضطراب صفتی رقابتی و فراوانی هیچ یک از آسیب های خفیف، متوسط و شدید مشاهده نشد (۷۲).
حق شناس و همکاران (۱۳۸۷)تحقیقی را با عنوان “پیش بینی آسیب دیدگی ورزشکاران با توجه به عوامل روان شناختی” انجام دادند. آنها بدین منظور از میان دانشجویان پسر ورزشکار در سال ۱۳۸۴، ۱۶۹ دانشجوی شرکت کننده در مسابقات دو و میدانی با میانگین سنی ۷/۳ ± ۷/۲۲ سال، به صورت نمونه در دسترس انتخاب و بر اساس نتایج پرسشنامه آسیب, آزمودنی ها به دو گروه ورزشکاران آسیب دیده (۷۵ نفر) و غیر آسیب دیده (۹۴ نفر) تقسیم شدند. در این تحقیق از برگه مشخصات فردی, پرسشنامه اضطراب حالتی رقابتی (CSAI-2)^[50] رینر و مارتنز، پرسشنامه ۳۴ سؤالی آیزنک، مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته آسیب های ورزشی، قبل از انجام مسابقات دو و میدانی استفاده و در مورد گروه های نمونه اجرا شد. همچنین از روش آماری تحلیل واریانس یکطرفه برای بررسی تفاوت های بین دو گروه، و از روش تحلیل تمایزات برای پیش بینی احتمالی آسیب دیدگی ورزشکاران استفاده شد. به طور کلی نتایج این تحقیق بین ویژگی های روان شناختی دو گروه، تفاوت نشان داد. همچنین نتایج تحلیل تمایزات مشخص نمود ورزشکارانی که از پرسشنامه این تحقیق نمره ۸۳ به بالا را کسب کنند، مستعد آسیب هستند و در آینده بیشتر احتمال دارد دچار آسیب دیدگی شوند (۷۳).
برخواه محمد (۱۳۸۸) در تحقیقی با عنوان ” ارتباط بین برخی عوامل روانی با میزان شیوع آسیب های ورزشی در وزنه برداران نخبه کشور” به این نتایج دست یافت: بین سطح عزت نفس و شیوع آسیب های ورزشی آزمودنی ها رابطه معناداری وجود دارد. بین سطح اضطراب صفتی رقابتی و شیوع آسیب های ورزشی آزمودنی ها، رابطه معناداری وجود ندارد (۷۴).
رهنما و همکاران (۱۳۸۹)طی تحقیقی درباره وضعیت روانی ورزشکاران آسیب دیده از دید فیزیوتراپیست ها با عنوان “دیدگاه فیزیوتراپیست­های ایرانی به کاربرد مهارت­ های روانشناسی در برنامه های بازتوانی ورزشکاران آسیب دیده “دریافتند که ورزشکاران آسیب دیده از لحاظ روحی تحت تاثیرآسیب قرار می­گیرند.این محققین همچنین اعلام داشتند که از نظر فیزیوتراپیست­ها تمایل به ادامه ورزش مهمترین مشکل روانی ورزشکاران آسیب دیده است و در این میان اعتماد بنفس نیز مهم ترین خصوصیت روانی برای موفقیت در برنامه بازتوانی است. ضمن آنکه افزایش اعتماد بنفس، تشویق به مثبت نگریستن به روند درمان، آموزش فنون آرمیدگی به ترتیب مهم­ترین تکنیک­های روانی آنها برای درمان بوده است(۱۰).
عربی آیسک و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی به “بررسی ابعاد روان شناختی ورزشکاران آسیب دیده در دوران توانبخشی و بازگشت به رقابت” پرداختند. در این پژوهش میزان خرده مقیاس های انگیزشی و تحلیل رفتگی ورزشکاران زبده هندبال قبل و بعد از آسیب دیدگی بررسی شده و با تکیه بر تئوری انگیزش
خود مختاری دسی و ریان به پیش بینی تحلیل رفتگی ورزشکاران پس از آسیب دیدگی پرداخته شده است. آزمودنی های مورد بررسی این تحقیق، ۲۸ هندبالیست آسیب دیده فصل رقابتی ۸۷-۸۶ لیگ حرفه ای ایران بودند. برای جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه شامل پرسشنامه مقیاس انگیزش ورزشی (SMS)^[51] پل لیتیر و همکاران (۱۹۹۵)، پرسشنامه تحلیل رفتگی ورزشی (ABQ)^[52] ریدیک و اسمیت (۲۰۰۱) و پرسشنامه مشخصات فردی (محقق ساخته) استفاده شد. با توجه به تحلیل آماری در زمینه رابطه تحلیل رفتگی با خرده مقیاس های انگیزشی، نتایج نشان داد رابطه معنی دار و معکوسی بین تحلیل رفتگی با خرده مقیاس های انگیزش درونی (۸۷۰/۰ - =r؛ ۰۰۰/۰=P) و انگیزش بیرونی (۷۰۶/۰ - =r ؛ ۰۰۰/۰=P) و رابطه معنی دار و مستقیمی بین تحلیل رفتگی و بی انگیزشی آزمودنی ها (۸۷۸/۰=r ؛ ۰۰۰/۰=P) وجود دارد. همچنین نتایج آماری در زمینه پیش بینی تحلیل رفتگی نشان داد ۶/۸۱ درصد میزان تحلیل رفتگی با توجه به میزان انگیزش ورزشکاران تبیین می شود. به علاوه، خرده مقیاس های بی انگیزشی (۷۷۱/= R2) و انگیزش درونی (۷۵۷/۰=R2) به ترتیب مهم ترین عوامل پیش بینی کننده تحلیل رفتگی بودند، اما انگیزش بیرونی مبین پیش بینی کننده قوی تحلیل رفتگی نیست (۴۹۹/۰= R2). نتایج نشان داد بین خرده مقیاس های انگیزشی و میزان تحلیل رفتگی ورزشکاران پس از آسیب دیدگی رابطه معنی داری وجود دارد و تحلیل رفتگی این ورزشکاران را می توان از روی خرده مقیاس های انگیزشی آنها برآورد کرد. بنابراین، توجه به کارکرد مهم خرده مقیاس های انگیزشی در دوران توانبخشی و بازگشت به ورزش پس از آسیب دیدگی حائز اهمیت است و توجه به رفتارها و نگرش های ورزشکاران راهنمای مناسبی برای کمک به بهبود و توانبخشی آنان خواهد بود (۷۵).
شهبازی و همکاران (۱۳۹۰) به بررسی ” تأثیر آمادگی روانی ورزشکاران شرکت کننده در دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان سراسر کشور بر میزان بروز آسیب‌های ورزشی در آنان” پرداختند. بدین منظور ۳۷۵ نفر از این افراد در دو گروه دختر (۱۷۸ نفر) و پسر (۱۹۷ نفر) در این پژوهش شرکت کردند. آزمودنی ها از هفت رشته ورزشی انتخاب شدند که در دو دسته رشته های تیمی و انفرادی قرار گرفتند. اطلاعات تحقیق از طریق فرم گزارشی آسیب‌های ورزشی و پرسشنامه آمادگی روانی (OMSAT)^[53] جمع آوری شد. بررسی تفاوت های جنسیتی در متغیرهای تحقیق نشان داد که بیشترین میزان بروز آسیب در ورزشکاران دختر در اندام تحتانی بود، درحالی که در ورزشکاران پسر اندام فوقانی بیشترین شیوع آسیب دیدگی را داشت. ضمن اینکه ورزشکاران دختر و پسر در سه دسته مهارت‌های روانی تفاوت زیادی با یکدیگر نداشتند. نتایج نشان داد که در ورزشکاران دختر بین مهارت‌های شناختی و میزان بروز آسیب در اندام تحتانی ارتباط معکوس و معنی‌داری وجود داشت (۰۱۵/۰=r). همچنین بین مهارت‌های شناختی و میزان شیوع آسیب‌ها در استخوان ها و مفاصل ارتباط معکوس و معنی داری مشاهده شد (۰۰۳/۰=r و ۰۴۶/۰=r). اما در ورزشکاران پسر ارتباط معنی داری بین مهارت های روانی و آسیب در اندام ها و بخش های مختلف بدن وجود نداشت. در مجموع یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که برخورداری از سطح بالایی از مهارت‌های شناختی (مانند طرح مسابقه) به ورزشکاران کمک می‌کند تا بهتر بتوانند با موقعیت‌های مختلفی که در ورزش اتفاق می‌افتد کنار بیایند (۷۶).
ولایتی (۱۳۹۱) درتحقیقی به ” سطح اضطراب رقابتی بسکتبالیستهای نخبه ی ایران و ارتباط آن با آسیب های ورزشی” پرداخت . جامعه ی آماری پژوهش شامل ۱۴۴ نفر از بازیکنان بسکتبال مرد شرکت کننده در لیگ برتر بسکتبال ایران بوده است که تعداد ۱۲۷ نفر از آنان مورد آزمون قرار گرفتند. برای جمع آوری داده های پژوهش از پرسشنامه ی اطلاعات شخصی، پرسشنامه ی اضطراب رقابتی ورزشی (SCAT) و پرسشنامه ی آسیب دیدگی های ورزشی استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t مستقل، آزمون ANOVA و ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین میانگین نمرات اضطراب رقابتی ورزشی بازیکنان بسکتبال نخبه ی آسیب دیده و آسیب ندیده وجود ندارد. لذا به نظر می رسد اضطراب رقابتی ورزشی رابطه ای با آسیب های ورزشی دربازیکنان بسکتبال نخبه ایران ندارد (۷۰).

تحقیقات انجام شده در خارج کشور:

بند اول: مشاهده در محیط آزاد
در این روش فردی که مورد تحقیقات و آزمایش­هایی که برای شناخت شخصیت وی به کار می­رود به زندگی عادی اجتماعی خود ادامه می­دهد. بازپرس یا قاضی به وسیله مددکاران اجتماعی و متخصصین، اطلاعات لازم را راجع به وضع خانوادگی، جسمی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، محیط تحصیلی، محیط تفریحی و وضع مسکن و تمام اعمال و رفتار و معاشرت­های فرد متهم به دست می­آورند. مددکاران اجتماعی و متخصصین پیوسته با شخص متهم، افراد خانواده، مربیان آموزشی، دوستان و همسایگان فرد آزمون­شونده و کلیه کسانی­که در دایره معاشرتهای وی قرار دارند، در تماس هستند. آنها هر اقدامی که جهت رفع مشکلات و حل اختلافات و پیشگیری از انحراف مجدد وی لازم باشد، بعمل می­آورند. لذا مداوم بحث اصلاح و تربیت فرد متهم را در نظر داشته اند، و با راهنمایی خود زمینه را برای اصلاح و تربیت فرد فراهم می­ کنند در آبسرواسیون در محیط باز، چنانچه مددکاران یا متخصصین با مواردی مواجه شدند که لزوم آزمایش­های پزشکی و روانپزشکی را تشخیص دهند، بلافاصله مراتب را به مقام صالح که دستور آبسرواسیون را صادر نموده، اعم از بازپرس یا قاضی دادگاه اطفال یا دادسرا اطفال اعلام می­دارند.^[۱۱۰]

مزایای روش مشاهده در محیط آزاد این است که دولت متحمل هزینه­ های زیادی نمی­ شود. مددکاران اجتماعی می­توانند مددجو را در زندگی عادی خود مورد تحقیق و پژوهش قرار دهند و علل و عواملی را که باعث شده بزهکار در مسیر ارتکاب جرم سوق دهند از نزدیک بررسی و مشاهده کنند. اشکالات این روش، مراقبت فردی که مورد تحقیق و پژوهش اجتماعی قرار می­گیرد در محیط آزاد فوق­العاده مشکل است. فرد آزمون شونده و خانواده وی به آسانی دخالت افراد دیگر در امور خصوصی و خانوادگی نمی­پذیرد.^[۱۱۱] حتی دوستان وآشنایان به سادگی مددکاران را در امور خصوصی و خانوادگی مساعدت نمی­نمایند. در بسیاری از موارد مددکاران در می­یابند که محیط زندگی فرد از علل ارتکاب جرم بوده، و باید او را از آن محیط دور نمود. تغییر دادن آن محیط و افرادی که با آن محیط در تماس هستند بسیار سخت و مشکل است
بند دوم: مشاهده در محیط بسته
در مواردی که به علت اهمیت و خطرناک بودن فرد مورد آزمون در محیط طبیعی، بازپرس یا قاضی دادگاه اطفال، جهت تحقیق و بررسی دقیق علل ارتکاب جرم و بروز حالت خطرناک، فرد را در یک مرکز علمی، برای مدت معینی نگهداری می­نمایند. این تحقیقات در مراکز دولتی، تربیتی و مراقبت و یا موسسات خصوصی که به کمک دولت تأمین می­شوند؛ انجام می­گیرد. متخصصین مربوط، فرد را از لحاظ جسمی و روانی و وضع خانوادگی و اجتماعی مورد تحقیق و بررسی قرار می­ دهند.
در مدت مذکور، رئیس موسسه، مربیان تربیتی، روانشناس، روانپزشک، پزشک و مددکاران اجتماعی و تمام کسانی که با فرد آزمون­شونده تماس دارند، بررسی­ها و آزمایش­های لازم را انجام می­ دهند. و اعمال و رفتار و کردار او را گزارش می­ دهند. پس از اتمام دوره بررسی و آزمایش، تمامی کسانی که با آزمون­شونده در تماس بوده ­اند با متخصصین مربوط تشکیل جلسه داده پس از مشورت روشی را که بایستی در مورد آزمون­شونده اجرا گردد به مقام صلاحیتدار پیشنهاد می­نمایند.^[۱۱۲] در اینجا پس از بررسی مندرجات پرونده شخصیت، پیش ­بینی خود را مبنی بر اصلاح و تربیت یا عدم اصلاح و تربیت وی اعلام داشته و روش موثری را در اصلاح ودرمان فرد پیشنهاد می­ کنند.
مزایای این روش در محیط بسته این است که آزمون­شونده دائماً در اختیار متخصصین است و تمام اعمال و رفتار وی را تحت مراقبت قرار می­گیرد. متخصصین گروهی کار می­ کنند و از مشاهدات و بررسیها و عقاید همکاران خود مطلع می­شوند.^[۱۱۳] اشکالات این روش، تأسیس یک مرکز مجهز علمی گران تمام می­ شود رابطه فرد آزمون­شونده با محیط طبیعی او قطع می­گردد. آزمون­شونده در یک محیط غیر عادی، تحت تحقیق و پژوهش و آزمایش قرار می­گیرد قطع رابطه با زندگی عادی اجتماعی سبب ناراحتی شدید روانی شده وحسّ انتقام و نفرت را در آزمون­شونده بر­می­انگیزد و به آسانی حاضر به بیان حقیقت نخواهد بود.^[۱۱۴]
تحقیقات انجام شده در هر دو قسم در مجموعه ­ای جمع­آوری می­شوند که این مجموعه مستند و مکتوب را پرونده شناسایی شخصیت می­نامند.
برای تشکیل پرونده شخصیت تمام عواملی که در تکوین شخصیت متهم نقش داشته و او را به بزهکاری کشانده است باید با نهایت دقت توسط متخصصین امر مورد بررسی قرار گیرند. از جمله تحقیقات و پژوهش­های لازم در تشکیل پرونده شخصیت عبارتند از: تحقیق و پژوهش اجتماعی، تحقیقات و پژوهش­های پزشکی، روانپزشکی و روانشناسی که در اینجا مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.
گفتار سوم: تحقیق و پژوهش اجتماعی
تحقیق و پژوهش اجتماعی از مهمترین فاکتورهای مورد نیاز جهت شناسایی شخصیت فرد آزمون­شونده می­باشد. تحقیق که به صورت مصاحبه با فرد آزمون شونده و کسب اطلاعات فرا حقوقی از افراد مختلف از جمله والدین، سرپرست، مربیان در محیط آموزشی، استادکار در محیط کار آموزشی و یا کار، فرمانده در محیط نظامی، همکاران در محیط شغلی و دوستان در محیط تفریحی بعمل می ­آید.^[۱۱۵]
بنابراین ضرورت دارد که شخصی مسئول تنظیم گزارش در این خصوص است اولاً از صلاحیت کافی و آموزش وافی برخوردار باشد و ثانیاً در تحلیل و برداشت از اطلاعات به دست آمده دقت فراوان و حوصله کافی به کار ببرد و سعی کند برای جستجوی ریشه بزهکاری، از مکان تولد او گرفته تا مناطقی که او در آن زندگی و کار کرده است و ماجراهایی که داشته همه را به رشته تحریر در آورده و از کلیه کسان و آشنایان متهم و یا افرادی که به نحوی از انحا از خلال کودکی تا ارتکاب بزه با او سر و کار داشته اند و اظهارات و اطلاعات آنان می­توانددر شناسایی شخصیت متهم مفید باشد تحقیق لازم و کافی به عمل آورد.
ارزش تحقیق و پژوهش­های اجتماعی با صلاحیت تحقیق کننده رابطه مستقیم دارد. تحقیق و پژوهش­های اجتماعی توسط مددکاران اجتماعی انجام می­ شود. که باید علاوه بر داشتن صلاحیت و تخصص در مددکاری، بایستی با قوانین، کیفری، جرم­ شناسی و کیفر­شناسی، حقوق کیفری اطفال، علوم پزشکی، علوم اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و روانشناسی آشنایی داشته باشند.^[۱۱۶]
مددکار اجتماعی که تنظیم پرونده شخصیت و نخستین سند آن یعنی گزارش اجتماعی را به عهده دارد آن چنان باید در کار خود ورزیده باشد که بتواند اعتماد تحقیق­شونده را برای اذعان اطلاعات واقعی به خود معطوف دارد. زیرا بدیهی است در صورتی که اخذ اطلاعات توأمان با ورزیدگی شخص مصاحبه کننده نباشد تردید مصاحبه­شونده را برانگیخته و او را راضی نخواهد کرد اطلاعات کافی در اختیار مسئول امر بگذارد. طرز تشخیص چگونگی روابط بین افراد حائز اهمیت است. هر چه سن فرد آزمون شونده زیادتر باشد پی بردن به روابط خانوادگی مشکل­تر می­گردد. اطمینان به حقایقی که فرد آزمون شونده با شرح حال خود بیان می­ کند همواره مورد اعتماد نبوده و گاهی نکات مهمی که از لحاظ جرم­ شناسی بالینی حائز اهمیت می­باشد به ذهن خطور نکرده و توجه تحقیق کننده را از مطلب اصلی دور می­سازد.^[۱۱۷] بنابراین مقام تحقیق باید از والدین، همسایگان متهم، دوستان ایام تحصیل او … تحقیق به عمل آورد و معین نماید که ایام فراغت خود را با شخص یا اشخاصی و چگونه می­گذرانده با نتایج این تحقیقات در سرنوشت بزهکاران و متهمین نقش کلیدی خواهد داشت. زیرا، اطلاعات به دست آمده مبین خصوصیات و ویژگی­های اخلاقی و هم چنین وضع خانوادگی و فرهنگی و اقتصادی او خواهد بود. لذا هر گاه مددکار اجتماعی نتواند اعتماد مددجو را جلب کند تا با روحیه و خواست­های باطنی اوپی ببرد، در کسب اطلاعات از وضع خانوادگی و زندگی اجتماعی متهم یا محکوم و هم چنین هدایت و راهنمایی او توفیقی نخواهد داشت.^[۱۱۸]
امروزه همهً جرم­شناسان اهمیت عوامل اجتماعی را در مطالعاتشان لحاظ می­ کنند و کوچکترین شکی بین آنها وجود ندارد که بزهکاری قبل از هر چیز یک پدیدهً اجتماعی است.^[۱۱۹] تنها تفاوتی که وجود دارد در نوع اثرگذاری، کیفیت و درجهً آن است. گروهی از جرم­شناسان انگیزه­ های اجتماعی را علاوه بر عوامل فردی دلیل بزهکاری فرد می­دانند. حال عده­ای از آنها جامعه و عوامل موجود در آن را تنها دلیل سقوط فرد در ورطه بزهکاری دانسته و اعتقاد دارند که فرد قبل از تأثیر این عوامل کوچکترین نشانه­ای ازبزهکاری در خود ندارند^[۱۲۰] اما به واقع، عوامل مختلف محیط هر چند بالقوه متضمن تأثیرات معینی می­باشد ولی چگونگی اثر این شرایط بر افراد بستگی و تناسب با خصایص سنی، جنسی، روحی، روانی و کیفیت شکل­ گیری مراحل رشد و ساختار شخصیت آنان دارد، به همین دلیل است که دیده می­ شود محیط مشابه بر افراد مختلف نتایج رفتاری متفاوتی به بار می ­آورد.^[۱۲۱]
تحقیقات و پژوهش­های اجتماعی، سعی در شناخت ویژگی محیط جرم­زا و مقایسهً آن با محیط سالم، بررسی بزهکاری در محیط­های مختلف به منظور شناخت شرایط و عواملی که فرد را به سوی بزهکاری سوق داده است، دارد. لذا مددکاراجتماعی برای تهیهً گزارش اجتماعی بزهکار باید سراغ این عوامل برود. او به تحقیق پیرامون خانواده، همسالان، وضعیت سواد، اقتصاد، شغل و… در فرد بزهکار می ­پردازد تا با بررسی آنها علت بروز جرم را در وی کشف نماید. یکی از وظایف بسیار مهمی که برای مددکاران اجتماعی در قانون جدید آیین­دادرسی کیفری مورد نظر است شناسایی و تشکیل پرونده شخصیت است
گفتار چهارم: تحقیق و پژوهش پزشکی و روانپزشکی
در این قسمت از پرونده مجرم، وضعیت سلامتی شخص متهم یا محکوم مشخص می­ شود اگر انحرافات جسمی و اخلاق در نتیجه این عوامل باشد با کشف علت، در رفع معلول اقدام می­گردد. در این قبیل مسائل باید از طریق تن­پیمایی؛ یعنی اندازه ­گیری قسمت­ های مختلف بدن به نسبت متقابل رشد جسمانی و قوای دماغی پی برد و ناهماهنگی را معلوم ساخت. آزمایش­های مربوط به قلب، فشار شریانی، شمارش گلبول­ها، تعیین گروه خون، قدرت بینا­یی، تشخیص رنگ­ها و میزان شنوایی را انجام داده و نتایج حاصله را در پرونده منعکس نمود و در قسمت دیگری، در مورد انواع بیماریهای آمیزشی، وراثتی، اعتیاد والدین به الکل و مواد مخدر، طرز کار غدد داخلی و رشد تمایلات جنسی معاینه و آزمایش انجام داده و در هر قسمت با توجه به نتیجه حاصله اقدامات ویژه­ای را پی­گیری نمود.
در اطفال و نوجوانان، آزمایش شروع بلوغ و یا تکامل بلوغ که در رفتار و کردار آنان تأثیر دارد حائز اهمیت زیادی می­باشد. نتایج آزمایش­ها با تعیین نوع بیماری و یا ناراحتی جسمی و یا روانی آزمون شونده در ورقه مخصوص ثبت و ضمیمه­ی پرونده شناسایی شخصیت می­گردد.^[۱۲۲]
قسمت دیگر، حاوی اطلاعاتی در مورد آزمایش­های روانپزشکی است، در این قسمت جهت تشخیص نوع بیماریها و اختلالات روان، حالات عصبی، ضایعات مغزی روانپزشک فرد آزمون­شونده را مورد آزمایش قرار می­دهد. آزمایشات روانپزشکی از آزمایشات نورولوژیکی قابل تفکیک نیست زیرا در روانپزشکی نیز از وضع جسمانی و روانی، نیروی عمومی، میزان حساسیت، تحریک­پذیری، مقاومت عضلانی و عاطفی آزمایش به عمل می ­آید.^[۱۲۳] امروزه یکی از مهمترین آزمایش­هایی که در این مورد انجام می­گیرد ثبت امواج الکتریکی سلول­های عصبی مغزبر روی نوار کاغذ می­باشد.^[۱۲۴] با توسل به این مدارک می­توان حقایق را شناخت و در اصلاح وبازپذیری فرد اقدام نمود تا از کثرت جرایم در جامعه کاسته شود. بدون شک ارزش آزمایش­های روانپزشکی مانند پزشکی تابع صلاحیت علمی و شخصی روانپزشک و میزان دقت، امکانات و وسایل و شرایط موجود برای آزمایش است.
گفتار پنجم: تحقیق و پژوهش روان­شناسی
روانشناسی در سالهای اخیر مورد توجه واقع شده و همراه با پیشرفت سایر شعب گسترش و توسعه یافته است.در گذشته به هیچ وجه توجهی به علل جرم از نظر کیفیت روانی وحالات خاص مجرم مبذول نمی­گردید و حتی جنون یا سایر عوارض شبیه آن نمی­توانست از موجبات معافیت مجازات باشد. علت این بودکه در آن دوران برای صدور احکام کیفری فقط نفس جرم مورد توجه قضات قرار می­گرفته نه حالات و نفسانیت مجرم.
خوشبختانه، روانشناسان جدید با طرح پیشگیری از وقوع جرم و توجه به شخصیت مجرم و شیوه ­های بهسازی و نوسازی او، باب جدیدی را در مباحث کیفری گشودند. بعضی از روانشناسان نیز متوجه این نکته بودند که مقام قضایی صالح نباید در رسیدگی به رفتارهای جنایی و صدور رأی فقط نفس جرم را مد­نظر قرار دهند و به بازداشت و جریمه یا زندان و اعدام بزهکار قناعت کنند؛ زیرا با این عمل مسئله اصلی که پیشگیری از تکرار جرم در جامعه است حل نمی­گردد، بلکه باید به مطالعه و شناخت علل و انگیزه­ های جنایت، شخصیت اختصاصی بزهکار، وضعیت جسمانی و روانی بویژه تجربه ­های تلخ دوران کودکی، محیط خانوادگی و اجتماعی و تربیتی او اقدام نمایند و به ارزیابی میزان مسئولیت و خودآگاهی در ارتکاب جرم و نقش ناخودآگاه در آن بپردازند و بالاخره باید انگیزه­ های آشکار و پنهان، که او را به تبهکاری کشانده مورد بررسی قرار دهند و حکمی متناسب صادر کنند.^[۱۲۵] روانشناسی جنایی، علم مطالعه شخصیت بزهکار و شناخت علل و انگیزه­ های وی و نیز روش­های جامعه­پذیری و تجربه ­های دوران کودکی و محیط زندگی بزهکار و نقش ناخودآگاه او در ارتکاب جرم است.^[۱۲۶]
اشخاصی که مرتکب جرم می­شوند و یا در حالت خطرناک هستند غالباً از لحاظ جسمی با افراد عادی تفاوت ندارند انحراف و ناسازگاری آنها اکثر از وضع ادوار مختلف زندگی و محرومیت­های عاطفی و اجتماعی است که منجر به ناراحتی­های روانی و رفتارهای غیر عادی شده و آنان را به سمت ارتکاب جرم سوق می­دهد. میان مشکلات روانی و بزهکاری وقتی رابطه علت و معلولی برقرار می­ شود که با محیط نامتناسب توأم گردد. در آزمایش­های روانی روانشناس از آزمون­شونده می­خواهد تمام تاریخچه زندگی خود را بیان کند و هیچ نکته­ای را نا­گفته نگذارد و هم چنین آزمایش­های مختلفی برای تعیین میزان هوش، ذوق و استعداد آزمون­شونده به عمل می ­آورد.^[۱۲۷]
علت بزهکاری بزهکاران را بدون کمک روانشناسی و شناخت محیط رشد و تربیت خانوادگی وی نمی­ توان یافت. رشد روانی و اجتماعی آدمی از کودکی آغاز شده و اگر با مانعی روبرو نشود به موازات رشد جسمی او به سوی کمال می­رود. احساس امنیت و اطمینان خاطر از نیازهای اساسی است که اگر در دوران کودکی و نوجوانی تأمین شود و به موازات آن غذای خوب و کافی و محبت نیز وجود داشته باشد سبب سلامت تن و روان خواهد شد.
به نظر روانشناسان، عدم تعادل روانی باعث اختلال شخصیتی افراد شده و آنها را به سوی ارتکاب جرم هدایت می­ کند. افراد مبتلا به اختلالات فکری و یا پریشانی­های خلقی ویا عوارض روانی بسیار شدید، قدرت سازگاری و تطبیق خود با محیط و اجتماع را نداشته و راحت­تر از افراد معمولی تحت تأثیر عوارض و شرایط واقع و مرتکب اعمال منافی با نظم عمومی می­گردند. آنگونه افراد به دلیل زمینهً روانی قبلی، دارای اراده ضعیف و متزلزل وشخصیتی تلقین­پذیر بوده و در برخورد با شرایط جرم­زا زودتر از سایرین تسلیم می­شوند.^[۱۲۸] لذا بررسی اختلالات روانی در مقوله بزهکاری بسیار مهم است.
اهمیت عوامل روانی در کشاندن یک فرد به سوی بزهکاری انکار­ناپذیر است. لیکن با تعمق در ماهیت بزهکاری و شخصیت بزهکاران، این حقیقت آشکار می­ شود که بر خلاف عقیده پیشین، بزهکاران دیوانه یا بیمار روانی نیستند. بلکه نقش عوامل روانی گر چه بسیار حائز اهمیت است اما به حدی که بعضی از متخصصین این رشته برای آنها قائلند مورد قبول نخواهد بود؛ زیرا اگر عوامل روانی به شکلی در گذشته مورد قبول بوده است، عاملی بی­چون و چرای سقوط در ورطه بزهکاری فرض شود، امروزه اغلب افراد جامعه به نوعی دچار اختلالات مختلف خفیف یا شدید روانی و روحی هستند. پس باید پذیرفت که همه افراد اجتماع از بزهکاری ناگزیرند. لذا چنین عقیده­ای پس از مطالعات و بررسی­ها که بر مجرمان انجام می­ شود بسیار کم­رنگ می­ شود، زیرا بزهکارانی که مبتلا به اختلالات شخصیتی می­باشند در اقلیت قرار دارند و اکثر بزهکاران افراد عادی هستند. پس می­توان گفت بزهکار بیمار روانی نیست و هر بیمار روانی هم بزهکار نیست.^[۱۲۹]
امروزه مسلم است که اختلالات روانی و بیماریهای مغزی بر حالات روحی، اخلاقی، کنش­ها و واکنش­های افراد در زندگی اجتماعی، نقش مهمی ایفاء می­نماید و اساساً رفتار هر انسانی تابع شخصیت اوست و در نتیجه عدم تعادل روانی و شخصیتی، نا­هنجاری وی را تسهیل می­بخشد.
با تشکیل پرونده شخصیت تمام علل و انگیزهایی که در ارتکاب جرم موثر بوده و هم چنین مولفه­های نظیر سن، جنس، بررسی سابقه شخصی و کیفری مجرم، موقعیت اجتماعی و شغل و وضعیت روانی و جسمی و… توسط متخصصین امر چون پزشکان، روانپزشکان، مددکاران اجتماعی و جامعه­شناسان مورد تحقیق و پژوهش علمی قرار می­گیرد تا اصلاح و تربیت و برگشت مجرمان به جامعه ممکن باشد و از تکرار جرم توسط آنها پیشگیری بعمل آورند. یکی از رویکردهای اصلاحی در قانون جدید آیین­دادرسی کیفری، توجه به اصول روانشناسی و تربیتی در محاکمه و مجازت و اصلاح طفل خطا­کار است. با توجه به شرایط خاص اطفال و نوجوانان ضرورت اصلاح رفتارهای مجرمانه آنها، قانونگذار بر حضور مشاوران در دادگاه تأکید داشته است.
در جرایم حدود و قصاص تناسب مجازات با شرایط بزهکار از پیش در قانون مورد توجه قرار می­گیرد و غالباً فردی کردن به شیوه فردی کردن تقنینی می­باشد با این حال شارع مقدس فردی کردن قضایی مجازات را کاملاً مسدود نکرده است. قانونگذار متأثر از فقه غنی شیعه در برخی از جرایم حدود و هم چنین قصاص نفس و دیات در مرحله تحقیقات مقدماتی پرونده شخصیت در مورد اطفال و نوجوانان و بزرگسالان الزامی کرده است. لذا شرایط تشکیل پرونده شخصیت در اطفال و نوجوانان متفاوت از بزرگسالان می­باشد.
فصل چهارم
آثار و نتایج و چالش­ها چالش­های اجرایی تشکیل پرونده شخصیت
برای رسیدن به هدف تربیت و بازسازی و در نهایت باز­اجتماعی کردن بزهکار، اجرای کیفر به روش واحد علیه تمامی بزهکاران مطلوب نیست این موضوع بر اساس آموزه­های جرم­ شناسی بالینی نیز مورد تأکید است که در تعیین و اجرای کیفر، شرایط و اوضاع و احوال بزهکار از رهگذر تشکیل پرونده شخصیت در مراحل پیش­دادرسی، دادرسی و پسادادرسی و الزام و بکارگیری این پرونده پیراقضایی در کنار پرونده قضایی ضرورت دارد. با اجرایی شدن قانون جدید آیین­دادرسی کیفری و تا تصویب آیین­ نامه­ هایی که بر عهده قوه قضائیه می­باشد. جهت اجرای مفاد موادی که در آنها لزوم تشکیل پرونده شخصیت اجتناب­ناپذیر است و قضات برای نیل به هدف غایی قانونگذار ناگزیر به استفاده از این نهاد می­باشند؛ رسیدگی­ها بدون تشکیل پرونده شخصیت ادامه می­یابد. در این فصل ابتدا به آثار و نتایج تشکیل پرونده شخصیت و سپس به چالش­ها و موانع اجرایی آن می­پردازیم.
مبحث اول: کارکرد تشکیل پرونده شخصیت در مراحل مختلف فرایند کیفری
در قانون جدید آیین­دادرسی کیفری، مقنن نگاه خود را از جرم ارتکابی به سمت مجرم و خصوصیات او چرخانده، و تشکیل پرونده شناسایی شخصیت را در برخی از جرایم مهم الزامی کرده است. با توجه به اصل فردی نمودن کیفر و پذیرش اصل موقعیت داشتن تعقیب و برخورد کیفری با مجرم، را مورد ملاحظه قرار داده است. هم چنین در قانون جدید آیین­دادرسی کیفری و مجازات اسلامی۹۲، در غالب موارد و تصمیمات دادگاه ضرورت تشکیل پرونده شخصیت وجود دارد. و قاضی کیفری برای صدور مناسب­ترین و عادلانه­ترین حکم یا تصمیم نسبت به بزهکار، به طور ضمنی مکلف به تنظیم نوعی پرونده شخصیت شده است.
در این مبحث پرونده شخصیت بعنوان یکی از یافته­های جرم­ شناسی بالینی در سه گفتار مورد بررسی قرار گرفته است. که در گفتار اول، کارکرد پرونده شخصیت در مرحله دادسرا، گفتار دوم، کارکرد پرونده شخصیت در مرحله تعیین مجازات و در نهایت، کارکرد پرونده شخصیت درمرحله اجرای حکم می­پردازیم.
گفتار اول: کارکرد تشکیل پرونده شخصیت در مرحله دادسرا
دادسرا به عنوان نماینده اجتماع، وظیفه دارد که متهم را تحت تعقیب قرار دهد. بنابراین نهاد دادسرا از یک­ سو باید منافع جامعه را حفظ نماید. و از سوی دیگر، متهم نیز از اعضای جامعه بوده و دادسرا باید حقوق و آزادیهای وی را مد­نظر قرار دهد.
بدون تردید یکی از پیچیده­ترین و حساس­ترین مراحل فرایند کیفری، مرحله تحقیق و باز­جویی است. که پرونده کیفری و ساختار آن در این مرحله شکل می­گیرد، به طوریکه که تا حدود زیادی تصمیمات و اقدامات مراحل بعدی متأثر از آن می­باشد. اهمیت این مرحله از آن جایی است که اولاً، تحقیقات مقدماتی به فاصله کمی از وقوع جرم به انجام می­رسد و مقام تحقیق از تمام اشخاص دخیل در پرونده ­های جزایی تحقیق به عمل می ­آورد. ثانیاً، بسیاری از پرونده­ هایی که در دادسرا نزد مقام تحقیق مطرح می­ شود، در همان مرحله از فرایند دادرسی خارج می­شوند. اقدمات مقامات قضایی در این مرحله همانند سایر مراحل باید طوری باشد که ضمن توجه به جبران و ترمیم خسارت بزه­دیدگان و نظم عمومی و منافع اجتماعی، به شخصیت متهم و مجرم توجه و حقوق و آزادی­های اساسی آنها نیز تأمین و رعایت گردد.
مقامات قضایی، عدالت و انصاف را نباید فدای تعجیل در انجام تحقیقات نمایند، که به گونه ­ای به شخصیت متهم توجه نشده و اشخاص بی­گناه به ناحق تحت تعقیب کیفری قرار گرفته و علیه ایشان کیفر خواست صادر شود. بدین لحاظ نظام حقوقی کشور­ها تلاش دارند، حقوق دفاعی اشخاص مظنون یا متهم را نیز در این مرحله حفظ و توسعه دهند. ضرورت انطباق واکنش کیفری با ویژگی­های شخصیتی کسی که مخالف هنجارها رفتار نموده است به عنوان ابزاری جهت دفاع از جامعه امری ضروری به نظر می­رسد. دیگر نمی­ توان به سوابق اداره سجل کیفری یا به اطلاعاتی که به سرعت در مورد وضع اخلاقی متهم جمع ­آوری می­ شود بسنده کرد.^[۱۳۰]
تشکیل پرونده شخصیت می ­تواند در تمام مراحل دادرسی به­ ویژه در مرحله تحقیقات مقدماتی مفید و موثر باشد. اطلاع از حقایق مربوط به متهم موجب می­ شود که از همان ابتدا، مستنطق یا قاضی، درطرح سوالات و بازجویی روش­های مناسب با شخصیت بزهکار اعمال نماید^[۱۳۱]
نظر به اینکه مرحله تحقیقات مقدماتی، نقش مهمی در محتوای قرارها و در نهایت آراء کیفری ایفاء می­ کنند. در این مرحله آزمایش علمی شخصیت برای شناخت ویژگی­های روحی و روانی، وضعیت خانوادگی و اجتماعی شخصی که نظم اجتماع را مختل کرده است، امری ضروری است. لذا یکی از مواردی که در مرحله تحقیقات مقدماتی ضرورت توجه به شخصیت افراد را توجیه می­ کند بحث تحت­نظر بودن اشخاص با عنایت به حفظ آبرو و حیثیت آنان است. (مواد۴۹ تا ۵۲ قانون جدیدآیین­دادرسی کیفری)
حال سوال این است که آیا، وضعیت تحت نظر بودن همه اشخاص در مرحله تحقیقات مقدماتی باید یکسان باشد؟ خیر وضعیت تحت­نظر قراردادن یک شخص ولگرد و شرور که سابقه محکومیت کیفری دارد با کسی که یک استاد دانشگاه ، وکیل یا پزشک است با توجه به شخصیت آنها متفاوت است. بنابرین آیین ­دادرسی کیفری باید به نحوی شفاف و صریح، حقوق متهم را در مرحله تعقیب و تحقیق تأمین کند، و به عبارت دیگر در بیان چگونگی کشف جرم و تحصیل ادله جرم و چارچوب اختیارات قاضی و ضابطین دادگستری به حقوق متهم نیز توجه کند همانگونه اصل بیست و دوم قانون اساسی تصریح کرده است:حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون بماند، و روشن است که در تأمین چنین هدفی، توجه به شخصیت مجرم از اهمیت ویژه­ای برخوردار است.
بررسی و تحقیق پیرامون ابعاد شخصیت متهم توسط شخص بازپرس و عندالزوم ضابطین دادگستری بر اساس قانون جدید آیین دادرسی کیفری در مرحله تحقیقات مقدماتی باید صورت گیرد. موادی که در این قانون به شخصیت متهم توجه داشته اند: بعنوان مثال می­توان به موارد زیر اشاره کرد:
حفظ آبرو و حیثیت متهم در محل تحصیل، کار، سکونت و … از طریق احضار متهم به وسیله ایمیل، نمابر و تلفن (ماده ۱۷۵ قانون جدید آیین­دادرسی کیفری)
توجه به وضعیت جسمانی متهم برای مکان بازجویی، در صورتی که متهم بیمار باشد بازپرس بر بالین وی رفته و از او بازجویی نماید. (ماده ۱۸۷ قانون جدید آیین­دادرسی کیفری)