تحقیقات بنیادی. این تحقیقات که گاه  تحقیقات مبنایی یا پایه ای خوانده می شود، در جستجوی کشف حقایق و واقعیت ها و شناخت پدیده ها و اشیاء و روابط بین آنها در جهان بوده، که مرزهای دانش علمی بشر را توسعه می دهند.
تحقیقات کابردی. این تحقیقات با بهره گرفتن از زمینه و و بستر شناختی و معلوماتی که از طریق تحقیقات بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندی های بشر و بهبود و بهینه سازی ابزارها، اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار می گیرند.

تحقیقات کاربردی را می توان به دو دسته تحقیقات توسعه ای و تحقیقات عملی تقسیم بندی کرد.
۱-۸-۲ تحقیقات علمی براساس ماهیت و روش
براساس ماهیت و روش، تحقیقات علمی را می توان به پنج گروه تقسیم کرد که عبارت‌اند از: تحقیقات تاریخی، توصیفی، همبستگی، علی و تجربی (آزمایش).
تحقیقات تاریخی. تحقیق تاریخی با بهره گرفتن از اسناد و مدارک معتبر انجام می شود تا از این طریق بتوان ویژگی های عمومی و مشترک پدیده ها و حوادث تاریخی و دلایل بروز آنها را تبیین کرد.
تحقیقات توصیفی. در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چیستی و چگونه بودن موضوع است و می خواهد بداند ماهیت پدیده، متغیر، شیئ یا مطلب چیست و چگونه است. به عبارت دیگر، این تحقیق وضع موجود را بررسی می کند و به توصیف منظم و نظام دار وضعیت فعلی آن می پردازد و ویژگی ها و صفات، ماهیت، فرایندها و روندهای آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید.
نوع تحقیق “بنیادی-کاربردی"، و روش بررسی آن “توصیفی-تحلیلی” است. ابتدا از طریق بررسی متون و منابع، مبادرت به تدوین چارچوب نظری، فرایند، مواد و روش های توسعه گردشگری می گردد. آنگاه از به بررسی زیرساخت ها ، امکانات و پتانسیل های گردشگری سلامت در استان فارس پرداخته و راه های تقویت گردشگرپذیری سلامت در این استان را مورد ارزیابی قرار خواهیم داد.
۱-۹ روش گردآوری داده ها
برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از دو روش استفاده خواهد شد.
مطالعات کتابخانه ای : به منظور بررسی تحقیقات انجام شده از سایت های مرتبط و معتبر اینترنتی ، کتب و مجلات موجود و تحقیقات دانشگاهی و علمی انجام شده در این زمینه بهره گیری خواهد شد.
مصاحبه : در این تحقیق جهت دست یابی به نتایج بهتر و دقیق تر علاوه بر توزیع پرسش نامه با عوامل ، دست اندرکاران و مسئولان ذی ربط در امر گردشگری سلامت نیز مصاحبه ای صورت می گیرد و از نتایج آن در فصول بعدی تحقیق استفاده خواهد شد.
فصل دوم
مبانی نظری پژوهش
۲-۱ مقدمه
گردشگری واژه ای است متشکل از دو بخش تور (Tour) یعنی سفر ، سیاحت ، مسافرت یا گردش کردن و ایسم (Ism) که پسوندی است مصطلح به معنای مکتب با طرز تفکری خاص .در واقع گردشگری یعنی مکتبی که پایه ی فکری ان سیاحت و جهانگردی است و توریست کسی است که به مسافرت و جهانگردی می پردازد .(ادوارد، ۲۰۰۷، ۳۱)
گردشگری یا گردشگری ، واژه ای فرانسوی است که از ریشه ی تور گرفته شده است . تور در زبان فرانسه به معنای حرکت دورانی ، عمل پیمودن ، طی کردن ، سیر کردن و گردش نمودن می باشد .واژه ی گردشگری نخستین بار در مجله ای تحت عنوان اسپورتینگ مگزین بکار برده شد .در فرهنگ اکسفورد گردشگری به معانی مختلف از جمله : سفر کوتاه و گذر کردن از جایی ، و یا : تجارت تهیه ی خدمات وپذیرایی برای مردمانی که از یک مکان دیدن می کنند و فرهنگ و بستر نیز بیان می دارد: مسافرتی که به منظور تجارت، لذت و یادگیری صورت گیرد و به نقطه شروع بازگردد .
توریسم مجموعه تعامل هایی است که در فرایند جذب و میهمانداری ، بین توریست ها ، سازمان های مسافرتی ، دولت های مبدا ، دولت های میزبان و مردم محلی برقرار می شود معادل فارسی گردشگری را جهانگردی و معادل عربی گردشگری سیاحت می باشد .جهانگردی از نظر لغوی به معنی سیاحت ، مسافرت و گردش در شهرهای دنیا می باشد .
گردشگری به مجموعه فعالیتی اتلاق میشود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد ، این فرایند شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه ریزی سفر ، مسافرت به مقصد ، اقامت ، بازگشت و حتی یاداوری خاطرات ان نیز می شود . همچنین فعالیتی را که گردشگر بعنوان بخشی از سفر انجام می دهد ، نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و مهمان را نیز در بر می گیرد . گردشگری و گردشگری در معانی وسیع کلمه، از جمله عادات قدیم طبقه ثروتمند بوده است.
چنین مسافرتهایی جزئی از برنامه های سنتی آموزش و پرورش آنان را تشکیل می داده که بعضاً تدارک آن توسط سازمانهای ویژه ای که مأموریت ترتیب دادن آن را به عهده داشتند انجام می گرفته است.(رهنمایی،۴۳)
در جوامع شرقی می توان نمونه های روشنتری از صور بی شکل گذران اوقات فراغت و گردشگری تفریحی را در میان گروه های اشرافی ردیابی کرد. مثلاً برنامه های شکار دسته جمعی درباریان که در فرهنگ نقاشی ایران چه در سنگ نبشته های تخت جمشید یا طاق بستان و چه در هنر مینیاتور منعکس است، خود حکایت از وجود نوعی از گردشگری تفریحی و سرگرم کننده در بین طبقات اشراف می نمایند. (رضوانی، ۱۳۸۸،۲۸)
اشکال دیگری از گردشگری در دنیای قدیم سفرهای درویشان، قلندران، جاسوسان و مسافرتهای استثنایی ماجراجویان بوده است که برای کسب اطلاعات و ارضاء حس حادثه جویی خود صورت می گرفت.
آنچه مسلم است، از دوران باستان تاکنون همواره سه نوع انگیزه اصلی و اساسی محرک انسان‏ها در تغییر موقت محل‏اقامت آنان و انجام سفرهای کوتاه یا طولانی و خطرناک بوده است: انگیزه‏ های دینی، تفریحی و کنجکاوی.
به جرات می‏توان مدعی شد که در دوران باستان، اولین و اساسی‏ترین انگیزه سفر احساسات دینی ‏بوده است و مردم برای دیدن اماکن مقدسه به سفرهای طولانی دست می‏زدند. همین انگیزه، چینی‏های پیرو «بودا» را برای ‏سفر به هندوستان و پیمودن هزاران فرسنگ راه برانگیخته است. یونانیان و رومیان هم در دسته‏ ها و گروه‏ های عظیم به ‏معبد «دلفی» سفر می‏کردند تا به پیشگویی‏های «اراکلس» گوش فرا دهند.   حس کنجکاوی نیز از جمله انگیزه‏ های سفر است که همواره از دوران باستان وجود داشته و انگیزه سفرهای طولانی ‏برای شناسایی آداب و رسوم و سنن قبایل و ملل دیگر بوده است. داستان‏های نقل شده توسط جهانگردان سفرنامه ‏نویس که‏ معروف‏ترین آنها «هرودت» است، گاهی تنها مدرک موجود و مبتنی بر وجود تمدن‏های بزرگی است که ناپدید شده ‏اند، ولی‏ کاوش‏های باستان‏شناسی وجود آنها را ثابت کرده است.(امینی، ۱۳۸۹،۲۵)
بازی‏های المپیک هم طی حدود ۱۲۰۰ سال (از سال ۷۷۶ قبل میلاد تا ۳۹۳ بعد از میلاد مسیح) نه تنها یونانیان، بلکه ‏رومیان را نیز از سراسر امپراتوری و حتی از سرزمین‏های دوردست به خود جلب می‏کرده است. علاوه براین، در دوران ‏باستان خاصیت شفابخشی آب چشمه‏ های معدنی هم یونانیان و رومیان را به امید شفا و سلامت به خود جلب می‏کرده است. در امپراتوری‏های ایران و روم وجود جاده‏ های خوب و سهولت و امنیت مسافرت در پرتو قدرت امپراتوری‏ها و وجودسرویس‏های منظم ارابه و کالسکه رانی، مردم مرفه را به دیدار نقاط جالب و متنعم از آرایش و زیبایی مناظر طبیعی تشویق‏ می‏کرد و گروهی را نیز برای خوشگذرانی به رم و یا سایر نقاط سوق می‏داد. رفته رفته این نوع مسافرت‏های تفریحی نیزبرای خود جایگاه مشخص و مهمی را احراز کردند.
در قرون وسطی زیارت دوباره اهمیت خود را بازیافت، زیرا اروپای قرون وسطی مصادف بود با توسعه مسیحیت که تشویق‏ کننده افراد به سفر برای ادای فرایض دینی است. علاوه بر این، در خاور دور نیز بوداییان برای زیارت معابد به سفرهای خودادامه می‏دادند و در سده هشتم میلادی مکه نیز به صورت یکی از عمده ‏ترین مراکز جلب زایران ممالک اسلامی درآمد.
در این دوران ایجاد شرایط و امکانات لازم برای همزیستی مسالمت‏ آمیز بین قبایل و دول مختلف ضرورت ایجاب‏ می‏کرد که نمایندگان دول همسایه و یا دور از یکدیگر همواره در سفر باشند. افزون بر این، جاذبه و تصور کسب سودهای‏کلان از طریق دستیابی به کالاهای کمیاب، بازرگانان را بر آن می‏داشت تا در جستجوی کالاهای مناسب به نقاط دور دست‏ سفر کنند. به ‏عنوان مثال، یونانیان مستعمراتی را در سواحل دریای سیاه، دریای مدیترانه تا مارسی ایجاد کردند و با اهالی‏اطراف به تجارت پرداختند. تجار رومی نیز در جستجوی کهربا به سواحل بالتیک و به دنبال فولاد به «ویستولا» و برای یافتن‏ روی به جزایر بریتانیا رخنه کردند و به هر حال، مبادلات بازرگانی در کلیه جهات صورت می‏گرفت.(همان،۱۲)
تا آنجا که اطلاعات تاریخی نشان می دهد ، سیر و سیاحت برای استراحت و تفریح از اوایل قرن شانزدهم شروع شده و مردم برای بازدید از شهرهای بزرگ و معروف دنیا، اقدام به مسافرت نموده اند. بدیهی است که انگیزه اصلی سفر سیاحان معروفی چون مارکوپولو، ابن بطوطه، ناصر خسرو و نظایر آنها را نمی توان تفریحی و استراحت دانست. بلکه اینان سیاحان حرفه ای بوده اند که برای اکتشافات ، تجارت، ماجراجویی، شناخت سرزمینها و اقوام دیگر و یا زیارت و مقاصدی که ناشی از استراحت و تفریح نبوده اقدام به سفرهای چندین ساله می کردند.
در قرن هیجدم به دنبال دگرگونیها و تحولاتی که در ساختار اجتماعی و اقتصادی اروپا منبعث از انقلابات کشاورزی و صنعتی روی داد، به تدریج یک نوع مسافرت تفریحی برای استفاده از سواحل دریاها و سرگرمی و استراحت، جای مسافرتهای سنتی – آموزشی اشراف را گرفت و افرادی که بدین منظور بویژه به فرانسه مسافرت می کردند، «توریست» نامیده شدند.
جریان صنعتی شدن، رشد شهر نشینی، افزایش تولید، سرعت در وسایل ارتباطی و حمل و نقل و غیره ، باعث شده است که زندگی خانوادگی، مذهبی، گذران اوقات فراغت، ادبیات، هنر و تحولات اقتصادی – فرهنگی و سیاسی عمیقاً و سریعاً  در مدت زمان بسیار کوتاهی دستخوش دگرگونی قرار گرفته و بدین ترتیب شیوه های تولید و معیشت و سکونت و مصرف و فرهنگ نیز متحول گردیده اند.
اثرات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و جغرافیایی انقلاب صنعتی که مبدأ آن را سال ۱۷۶۰ تعیین کرده اند ، در قرن نوزدهم میلادی نمودهای خود را عیان ساخته و شهرهای زیادی که از نظر شرایط محیط توان گسترش داشتند، جمعیت زیادی را که در جستجوی کار، روستاهای خود را ترک گفته بودند به خود پذیرفتند. بدنبال این روند جمعیت پذیری ، چشم انداز جغرافیایی شهرها دگرگون شد و مهاجرتهای بین قاره ای، این روند را شدت بخشید. جذب نیروهای آزاد شده از جامعه روستایی در جامعه شهری و تبدیل آنان از کارگران پراکنده کشاورزی به کارگران متمرکز صنعتی بافت اقتصادی – سیاسی و اجتماعی شهرها را تغییر داد. تمرکز و جایگزینی این عناصر شهری محیط مسکونی آنان را فشرده تر ساخته و جشم انداز یکنواختی را بوجود آورد. در طی چنین گسترشی ، اراضی و فضاهای شهری را ساختمانهای مسکونی بلعیدند و چهره های محیط بیش از پیش از مظاهر و چشم اندازهای طبیعی خالی شدند. به عبارت دیگر ساکنین جوامع شهری لاجرم با چشم انداز یکنواختی از طبیعت تحت تصرف خود روبه رو بودند. نیاز شدید به تنوع محیط طبیعی آنان را به گردش در پارکها و باغات یا نواحی سرسبز واقع در محیط درون و یا پیرامون شهری می کشاند که به نحوی صنعت گردشگری را ابعاد جغرافیایی می بخشید.
از طرف دیگر تمرکز نیروهای کار در محیط های شهری امکان ارتباط آنان با یکدیگر و تشکیل سازمانها و تشکیلات صنفی را فراهم نموده و کارگران توانستند خواستهای خود را در جهت محدود کردن زمان کار، بهبود شرایط و محیط کار، داشتن حق مرخصی سالیانه و نظایر اینها را مطرح ساخته و به دنبال کوششهای پی گیر به اخذ این امتیازات نائل گردند به نحوی که زمان کار از روزی ۱۳ تا ۱۵ ساعت در روز در اواخر قرن نوزدهم به کمتر از نصف تقلیل یافته و در برخی کشورها تا مرز ۷ ساعت در روز یا ۳۵ ساعت در هفته نیز رسیده است و این امر نشان می دهد که ضمن اینکه زمان خواب تقریباً ثابت مانده،  اما اوقات فراغت و گردشگری به نحو چشمگیری فزونی یافته است.
از این هنگام به بعد، جنبش گردشگری، با توسعه گرفتن جامعه صنعتی و حاصل آمدن پیشرفتهای مادی دنبال می شود. بروز انقلاب در امر حمل و نقل که نخست در راه های آهن و کشتیهای بخار اتفاق می افتد و سپس به روالی بسیار انعطاف پذیرتر توسط اتومبیل ادامه می یابد، تا بعدها که گردشگری در نواحی دور دست با هواپیما، باب روز شد، عمل نقل مکان گردشگران را بسیار تسهیل کرده است.
از سوی دیگر بر قرار ساختن رسم مرخصی با بهره گرفتن از حقوق، تا حدود زیادی در افزایش شمار استفاده کنندگان از تعطیلات ، موثر افتاده است. زیرا که برخوردار شدن از امتیاز تعطیلات، خود نتیجه توسعه اقتصادی بشمار می رفت. همین امر سبب شد که به مروز زمان، گردشگری و گردشگری از انحصار افراد طبقات ممتاز و اشراف خارج شده و تقریباً تمامی قشرهای اجتماعی را در کشورهای توسعه یافته، سوای طبقه دهقانان که با بندهایی از الزام و انقیاد، چون حفاظت ازدامها، وابسته به محل دائم اقامت خویش اند را در بر بگیرد. هرچند که استفاده از ماشین آلات کشاورزی و رواج کشت گروهی، بیش از پیش دهقانان را از الزامات کارهای کشاورزی رها می سازد و زمینه را برای فراغت آنان از کار کشت را فرام می آورد.
زمانی که بخش گردشگری تنها به طبقات ممتاز جامعه اختصاص داشته است، تدارکات و تجهیزات مربوط به هتلداری متضمن وجود تعداد زیادی مهمانخانه های بزرگ (پالاسها) و یا اماکن مجهز بوده است. مردمی کردن بیش از پیش مراکز تفریح و سرگرمی، موجب تعدد هتلهای ساده تر و بروز بحرانی وخیم در هتلداری تجملی ، به ویژه در جریان سالهای بحران اقتصادی (۱۹۵۳-۱۹۲۹ میلادی) شده است و از آن پس نیز این بحران بصورت تبدیل هتلهای شخصی به آپارتمان و فروش آپارتمانها به افراد، خود را نشان می دهد. امروزه علاوه بر اینکه هتلهای بزرگ و متجمل هنوز به توسعه خویش ادامه می دهند، مراکز توریستی، به ویژه پیرامون اماکن مسکونی ارزان قیمت ، تثبیت شده اند: از آن جمله می توان به حریمهایی که برای پذیرش چادرها و یا کاروانها در نظر گرفته شده اند و یا به اجاره دادن اتاقها در اماکن مسکونی اشاره نمود.
۲-۲ تاریخچه گردشگری
پدیده گردشگری ریشه در حرکت و جابه جایی دارد و تحرک بخش لاینفک زندگی انسانهاست. از این رو می توان گفت که تاریخ صنعت گردشگری شاید به قدمت فعالیتهای نوع بشر است و فقط اشکال و اهداف آن متفاوت بوده است.(حیدری،۱۳۸۹: ۱۱) گردشگری پدیده‌ای است کهن که از دیر زمان در جوامع انسانی وجود داشته است و به تدریج در طی مراحل تاریخی مختلف، به موضع فنی، اقتصادی و اجتماعی کنونی خود رسیده است.( رضوانی، ۱۳۸۸: ۲۷) گردشگری بر بنیاد عامل اساسی سفر و جا بجایی قرار دارد. در نتیجه دگرگونیهای آن تابع تغییرات مختلفی از قبیل دگرگونیهای ناشی از انگیزه سفر و وسیله حمل و نقل می‌باشد. سفر در سرشت انسان است، آدمی چنان آفریده شده و چنان هستی گرفته است که باید به سفر برود.
انسان از دیرباز برای رهایی از تنهایی و سختی و نیز وابستگیهای محلی و عادات و آداب و رسوم یکنواخت و مکرر زندگی خود دست به سفر می‌زده است، در میان انگیزه‌های مختلف سفر نیاز روانی بیش از همه برانگیزاننده امواج توده‌های انسانی در امر مسافرت و جا به جایی است. ( همــان منبع: ۲۸)
۲-۳ گردشگری در گذر تاریخ
۲-۳-۱ عهد باستان
بشر اولیه از آغاز، در سطح زمین به دنبال کنجکاوی، شناخت طبیعت و برای یافتن غذا، پناهگاه، فرار از خطر و کسب امنیت وگذران اوقات فراغت محیط زندگی بهتر پیوسته در زمین به جستجو وگردش مشغول بوده است. با گذشت زمان چنین حرکتها و جنبش هایی به صورت میل به گردش همراه با شور و نشاط، ماجراجویی و اکتشاف تغییر شکل داد و امروزه میل به سیر و سفر به عنوان گردشگری مطرح گردیده است.
مردم تمدن های ماقبل تاریخ با انگیزه بدست آوردن غذا، دوری از خطر و نقل مکان به آب و هوای  مساعد مسافرت می کردند. با افزایش مهارت و کسب فنون نیاز انسان به زندگی بدوی و خانه بدوشی کاهش یافت و دیگر با انگیزه تجارت و معامله کالا مسافرت می کرد. از آنجا که امپراتوریهای عهد باستان در قاره های آفریقا، آسیا و خاور میانه ایجاد شدند زیر بنای اقتصادی بوجود آمد که باعث ایجاد جاده ها و راه های آبی و همچنین وسایل نقلیه ای برای سهولت راه شد. (چاک،وای گی، ۲۰۰۵: ۲۷)
قدیمیترین اشکال گردشگری که در اروپا بسیار رایج بوده، مسافرتهای اشراف و شاهزاده‌های جوان بوده است که به منظور آشنایی با شیوه‌های مختلف حکومت و زندگی مردم به نقاط مختلف صورت می‌گرفته است. چنین مسافرتهایی جزئی از برنامه‌های سنتی آموزش و پرورش آنان را تشکیل می‌داده که بعضاً تدارک آن توسط سازمانهای ویژه‌ای که ماموریت ترتیب دادن آن را به عهده داشتند انجام می‌گرفته است. گردشگری و سفر از جمله عادات قدیم طبقه حاکم و ثروتمند بوده است، هاردین امپراطور رم در فاصله سالهای ۱۱۷ تا  ۱۳۸ میلادیبهقصدسیاحتونظارهلحظهطلوعآفتاب از ستیغ قله آتنا رنج سفر را بر خود هموار کرد تا به خواسته‌هایش دست یابد و رومیان صاحب مال و جاه و مقام نیز همواره به منظور اقامت و کسب درآمد و گذران اوقات فراغت، خانه‌هایی را در روستاهای پیرامونی شهر محل سکونت خود خریداری کرده و مورد استفاده قرار می‌دادند. (رضوانی، ۱۳۸۸: ۲۷)
تا آنجا که اطلاعات تاریخی نشان می دهد، قرنهای پیش از میلاد مسیح، فینیقی ها که مردمی تجار پیشه بودند، از طریق دریا و زمین برای عرضه و فروش محصولات خود و خرید اجناس و محصولات دیگران سفر می کردند و این شجاعت و استقبال آنها از خطر، راه را برای نشر تمدن وگسترش فرهنگ اقوام مختلف و آشنا ساختن آنها با یکدیگر هموار می ساخت(کاظمی،۸:۱۳۸۵).
۲-۳-۲ قرون وسطی
در جوامع شرقی می‌توان نمونه‌هایی از صور گذران اوقات فراغت و گردشگری تفریحی را در میان گروه های اشرافی ردیابی کرد، مثلاً برنامه‌های شکار دسته جمعی درباریان که در فرهنگ نقاشی ایران و در هنر مینیاتور منعکس است، خود حکایت از وجود نوعی از گردشگری تفریحی و سرگرم کننده در بین طبقات اشراف می‌نمایند.
اشکال دیگری از گردشگری در دنیای قدیم سفر‌های درویشان، قلندران، جاسوسان و مسافرتهای استثنایی ماجراجویان بود، که برای کسب اطلاعات و ارضا حس حادثه جویی خود، صورت می‌گرفت. اینان اقدام به سفرهای زمینی و دریایی متهورانه می‌نمودند و با کشف سرزمینها یا راه های تازه اعم از زمینی یا دریایی نامشان به عنوان کاشف در تاریخ ثبت شده است مانند کریستف کلمب، ماژلان، واسکودوگاما و بسیاری از سیاحان و مکتشفین که هنوز برای ما ناشناخته‌اند. (رضوانی، ۱۳۸۸: ۲۸)
مسافرتهای زیارتی به اماکن و یا شهرهای مذهبی از گذشته‌های دور وجود داشته و در بین پیروان تمام ادیان روز به روز رونق گرفته و با استفاده و به کارگیری تسهیلات جدید، گسترش خارق العاده‌ای یافته است. حج یکی از عوامل اصلی در ترغیب مسلمین به گردشگری بوده است. مردمان بیشماری از کلیه نقاط جهان آن روز، به کعبه مشرف می‌شدند. بسیاری از مسلمانان خصوصاً دو قشر بازرگانان و علما در اثر برخورد با مسلمانان سایر بلاد به سیاحت و زیارت سرزمینهای دیگر ترغیب می‌شدند. برخی چون ابن فضلان، ابن جبیر، ابن بطوطه و ادریسی آثاری را بر جای گذاشته‌اند که بیانگر عظمت تمدن اسلام و پیشتازی علمای مسلمان در این رشته است. اما آنچه مهم است این که بسیاری از سرزمینها برای اولین بار توسط مسلمانان کشف شده است، مثلاً نخستین توصیفی که از سرزمین چین به عمل آمده از سلیمان تاجر است و نخستین گزارش مکتوب درباره روسیه از ابن فضلان است.(همان منبع: ۲۹)
تجارت و مسافرت در اروپای قرون وسطی (قرن پنجم تا چهاردهم میلادی) رونق کمتری داشت، بصورتی که جاده ها تقریباً ازبین رفته و شرایط مسافرت بسیار مشکل و حتی خطر ناک شد. طی این دوره دیدار از کلیساهای مسیحیان نخستیناولویت مسافرت بود زیرا صومعه های زیادی در نقاط مختلف پراکنده بودند و راهبان و کشیشان مسیحی مردم را تشویق به زیارت این مکان ها می کردند. در سده چهاردهم، مسافرت به قصد زیارت به صورت یک پدیده انبوه و سازمان یافته درآمد و شبکه بزرگی از سازمانهای خیریه به کمک طبقات مختلف اجتماعی ایجاد شد. مسیحیان به بیت المقدس و روم مسافرت می کردند و با وجود این که این مسافرتها اساس و رنگ مذهبی داشتند، مسافرتهای تفریحی و اجتماعی هم به حساب می آمدند.
در نیمه دوم سده سیزدهم، مارکوپولو مسیری از اروپا به به آسیا تعیین کرد. او در چین، پی به یک سیستم جاده ای بسیار عالی،که برای اولین بار در زمان سلطنت خانواده چو ساخته شده بود برد (۱۱۲۲-۱۲۲۱ قبل از میلاد). مارکوپولو کتاب خود را بر مبنای این سفر نوشت و این کتاب نخستین منبع اطلاعاتی غرب درباره زندگی شرق در آن دوران قرار گرفت. با اختراع چاپ، کتابها در این زمینه رونق بسیار یافت، برای نمونه کتاب سرجان مندویل به نام مسافرت در سال ۱۳۵۷ به چندین زبان منتشر شد، که شرح مسافرت به نقاط دور و نزدیک دنیا، حتی تا آسیای جنوب شرقی به تفصیل در آن آمده است .