۴-۲-۵- وزن تر ریشه

نتایج تجزیه واریانس مربوط به صفت وزن تر ریشه نشان داد که تاثیر موقعیت قلمه، غلظت هورمون و اثر متقابل آنها بر وزن تر ریشه در سطح ۱ درصد معنی‎دار بود (جدول ۴-۳). نتایج مقایسه میانگین داده‎ها در ارتباط با اثر موقعیت قلمه بر وزن تر ریشه نشان داد که بیشترین میزان این صفت (۰۰/۶ ‎گرم در گلدان) در قلمه تحتانی و کمترین آن (۴۵/۰ ‎گرم در گلدان ) در قلمه انتهایی مشاهده شد (شکل۴-۱۱-A). نتایج مقایسه میانگین داده‎ها در ارتباط با اثر غلظت‎های مختلف هورمون IBA بر وزن تر ریشه نشان داد که کمترین میزان این صفت در غلظت ۱۰۰۰ پی‎پی‎ام (۳۷/۲ گرم در گلدان) و بیشترین آن در غلظت ۲۰۰۰ پی‎پی‎ام IBA (38/4 گرم در گلدان ) به دست آمد (شکل۴-۱۱-B). در هر سه نوع قلمه با افزایش غلظت هورمون IBA، وزن تر ریشه افزایش یافت، هرچند میزان افزایش وزن تر ریشه در قلمه‎های مختلف متفاوت بود. به طور کلی در بین موقعیت‎های قلمه و غلظت‎های مختلف هورمونی، بیشترین و کمترین میزان وزن تر ریشه به ترتیب از قلمه تحتانی و غلظت ۲۰۰۰ پی‎پی‎ام (۸۱/۸ گرم در گلدان) و قلمه انتهایی در غلظت ۴۰۰۰ پی‎پی‎ام IBA (32/0 گرم در گلدان ) به دست آمد بدست آمد (جدول۴-۴). عقیده بر این است غیر از اکسین عوامل دیگری نیز در ریشه زایی قلمه‎ها نقش دارند. هم زمان با تحریک ریشه‎زایی توسط اکسین، انتقال کربوهیدرات‎ها از برگ به سوی ریشه، به ریشه‎زایی کمک شایانی کرده و همین امر درصد ماده خشک ریشه‎ها را افزایش می‎دهد. به طور کلی قندها، ترکیبات حاوی نیتروژن، ترکیبات فنلی و سایر کوفاکتورها در ریشه‎زایی قلمه‎ها مؤثرند (خوشخوی، ۱۳۷۰؛ فتحی و اسماعیل‎پور، ۱۳۷۹). به نظر می‎رسد در این آزمایش افزایش وزن ریشه‎ها در اثر مصرف غلظت بالای IBA و تحریک انتقال مواد به ریشه‎ها صورت پذیرفته باشد.

B
A
شکل ۴-۱۱- مقایسه میانگین مربوط به اثر موقعیت قلمه (A) و غلظت IBA (پی‎پی‎ام) (B) بر وزن تر ریشه قلمه‎های گل کاغذی (در هر قلمه)
حداقل یک حرف مشابه نشان دهنده عدم اختلاف معنی‌دار در سطح ۵ درصد بر اساس آزمون دانکن می‌باشد.

۴-۲-۶- وزن خشک ریشه

صفت وزن خشک ریشه نیز تحت تاثیر موقعیت قلمه، غلظت هورمون و اثر متقابل آنها در سطح ۱ درصد قرار گرفت (جدول ۴-۳). نتایج مقایسه میانگین داده‎ها در ارتباط با وزن خشک ریشه تحت تاثیر موقعیت قلمه نشان داد که کمترین میزان آن در قلمه انتهایی (۲۳/۰ ‎گرم در گلدان) و بیشترین آن در قلمه تحتانی (۷۱/۳ گرم در گلدان ) مشاهده شد (شکل۴-۱۲-A). نتایج مقایسه میانگین داده‎ها در ارتباط با اثر غلظت‎های مختلف هورمون IBA بر وزن خشک ریشه نشان داد که بیشترین و کمترین میزان این صفت به ترتیب در غلظت‎های ۲۰۰۰ (۳۲/۲ ‎گرم در گلدان ) و ۱۰۰۰ پی‎پی‎ام (۳۹/۱ گرم در گلدان) به دست آمد (شکل۴-۱۲-B). اثر متقابل موقیت قلمه و غلظت هورمون نشان داد که در هر سه موقعیت قلمه، با افزایش غلظت هورمون IBA، میزان این صفت نیز افزایش نشان داد، به طوری که بیشترین وزن خشک ریشه (۱۸/۴ ‎گرم در گلدان ) در قلمه تحتانی در غلظت ۲۰۰۰ پی‎پی‎ام و کمترین آن (۲۱/۰ گرم در گلدان) در قلمه انتهایی و غلظت ۴۰۰۰ پی‎پی‎ام هورمون IBA بدست آمد (جدول ۴-۴). این نتایج با نتایج به دست آمده از پژوهش سینگ و همکاران (۱۹۸۲) در افزایش رویشی شیشه‎شور همخوانی دارد. آنها گزارش کردند که تیمار قلمه‎های چوب نیمه سخت شیشه‎شور با IBA به غلظت ۴۰۰۰ میلی‎گرم در لیتر ریشه‎زایی را به طور معنی‎داری افزایش داد. سینگ (۱۹۹۲) نشان داد که در قلمه‎های چوب نیمه‎سخت شیشه‎شور با افزایش میزان IBA از ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلی‎گرم در لیتر وزن خشک ریشه در هر قلمه افزایش یافت. همچنین باهاتاچارجی و بالاکریشنا (۱۹۸۶) در رابطه با قلمه‎های ختمی درختی گزارش کردند که تیمار ۴۰۰۰ میلی‎گرم در لیتر IBA نسبت به همین میزان NAA در ریشه‎زایی قلمه‎های ساقه موثرتر بود و آنها نشان دادند که میزان بالای اکسین‎های قوی مانند NAA می‎تواند بر ریشه‎زایی قلمه‎ها اثر بازدارندگی داشته باشد.

B
A
شکل ۴-۱۲- مقایسه میانگین مربوط به اثر موقعیت قلمه (A) و غلظت IBA (پی‎پی‎ام) (B) بر وزن خشک ریشه قلمه‎های گل کاغذی (در هر قلمه)
حداقل یک حرف مشابه نشان دهنده عدم اختلاف معنی‌دار در سطح ۵ درصد بر اساس آزمون دانکن می‌باشد.

۴-۳- اثرات موقعیت قلمه و غلظت هورمون ایندول بوتریک اسید بر ریشه‎زایی قلمه‎های شیشه‎شور

۴-۳-۱- درصد ریشه‎زایی

نتایج تجزیه واریانس مربوط به صفت درصد ریشه‎زایی نشان داد که تاثیر موقعیت قلمه و غلظت هورمون در سطح ۱ درصد و اثر متقابل آنها در سطح ۵ درصد معنی‎دار بود (جدول ۴-۵). نتایج مقایسه میانگین اثر موقعیت قلمه بر درصد ریشه‎زایی نشان داد که بیشترین و کمترین میزان این صفت به ترتیب در قلمه‎های تحتانی و انتهایی (۴۲/۵۲ و ۰۰/۲۳ درصد) مشاهده شد (شکل۴-۱۳-A). درصد ریشه‎زایی با افزایش غلظت هورمون‎ IBA افزایش یافت به طوری که بیشترین درصد ریشه‎زایی در غلظت‎ ۴۰۰۰ پی‎پی‎ام IBA (78/49 درصد) حاصل شد و کمترین میزان این صفت نیز از تیمار شاهد (۱۱/۲۳ درصد) به دست آمد (شکل۴-۱۳-B). مقایسه میانگین اثر متقابل موقعیت قلمه و غلظت هورمون نشان داد که در هر سه موقعیت قلمه، با افزایش غلظت هورمون IBA، میزان این صفت نیز افزایش نشان داد، به طوری که بیشترین درصد ری
شه‎زایی در قلمه‎ی تحتانی و غلظت ۴۰۰۰ پی‎پی‎ام (۰۰/۶۶ درصد) و کمترین آن در قلمه‎ی انتهایی و غلظت صفر هورمون IBA (67/13 درصد) به دست آمد (جدول ۴-۶). ریشه‎زایی قلمه فرایند پیچیده‎ای است و همان گونه که بیان گردید مجموعه‎ای از عوامل درونی و محیطی در موفقیت یا عدم موفقیت آن نقش اساسی دارند. به نظر می‎رسد تیمار با اکسین‎ها باعث تسریع و شتاب در انتقال مواد غذایی از بخش‎های بالایی قلمه به قسمت‎های پایین قلمه می‎شود و به دلیل افزایش یافتن فعالیت آنزیم‎ها، هیدرولیز کربوهیدرات‎ها افزایش یافته و باعث مهیا ساختن انرژی کافی برای فعالیت سلول‎ها در محل ریشه‎زایی می‎گردد و بدین گونه ریشه‎زایی تحریک و تسریع می‎شود (Arya et al, 1994).