عمده­ترین محدودیت، نگرانی آزمودنی­ها از ارزیابی بود با وجود تمام اعتمادسازی که قبل از پاسخ­گویی به پرسش نامه­ ها صورت می­گرفت، ولی باز هم افراد تا حدودی نگران ارزیابی خود بودند و سعی کردند وضعیت را بهتراز آن چیزی که هستند، جلوه دهند.
زیاد بودن تعداد سوالات و وقت­گیر بودن پاسخ سوالات ممکن است بر نتایج تحقیق اثر­گذار باشد.
کمبود اطلاعات و منابع اطلاعاتی جدید در ارتباط با متغیر حمایت سازمانی ادراک شده.
منابع و مآخذ

منابع فارسی:

آرمسترانگ، م. (۱۳۸۶). مدیریت منابع انسانی در عمل، ترجمه ابوالفضل سهرابی، نوای دانش، قم.
ابراهیمی، ا، مشبکی، ا. (۱۳۹۱). بررسی تاثیر ادراک از سیاست­های سازمانی و حمایت سازمانی در بروز رفتارهای انحرافی، فصلنامه مدیریت سازمان­های دولتی. ۱(۲): ۲۲-۷٫
امیر کافی، م. (۱۳۸۱). اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن، نمایه پژوهش، شماره ۱۸٫
امیرکافی، م، هاشمی نسب، ا. (۱۳۹۲). تاثیر عدالت سازمانی، حمایت سازمانی ادراک شده و اعتماد سازمانی بر تعهد سازمانی، مسائل اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره ۱، ۶۲-۳۳٫
پرناک ، ج. (۱۳۹۲). بررسی رابطه اعتماد سازمانی با نوآوری سازمانی دبیران متوسطه شهر گیلانغرب.پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات، دانشگاه بوعلی سینا همدان.
پناهی، ب. (۱۳۸۷). اعتماد و اعتماد سازی در سازمان، پیک نور، سال هفتم، شماره ۴، ۱۰۳-۸۸٫
تورانی، ح. (۱۳۸۵). بررسی دلالت­های نظریه ­ها و سبک­های مدیریت در بروز نوآوری، فصلنامه نوآوری آموزشی، شماره ۱۵، سال۵٫
حاجی کریمی، ع، رضاییان، ع، عالم تبریز، الف، سلطانی، م. (۱۳۹۱). مدلی میان سطحی برای تبیین ارتباط ادراک از حمایت سازمانی، ادراک از احترام سازمانی و مشارکت در تصمیم ­گیری با تعهد سازمانی، اندیشه مدیریت راهبردی، سال ششم، شماره۲، ۲۰۰-۱۷۷٫

حاجی کریمی، ع، فرجیان،م. (۱۳۸۹). بررسی تاثیر سرمایه انسانی و اجتماعی بر موفقیت شغلی مدیران از منظر ادراک از حمایت سازمانی، مهندسی صنایع و مدیریت شریف، شماره ۱، ۹-۳٫
حسن زاده، ح. (۱۳۸۵). شناسایی عوامل موثر بر اعتمادسازی بین کارکنان و مدیران و بررسی وضعیت موجود سازمان هایی اجرایی کشور، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، پردیس قم.
حسنی، س. (۱۳۸۶). بررسی رابطه پاسخگویی سازمان های محلی و اعتماد عمومی نسبت به آن سازمان­ها (مطالعه­ ای در شهرداری قم)، پایان نامه کارشناسی ارشد، پردیس قم، دانشگاه تهران.
خجسته بوجار،م. (۱۳۸۸). بررسی تاثیر سبک رهبری خدمتگزار مدیران بر اعتماد سازمانی کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد.پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
خنیفر، ح، زروندی، ن. (۱۳۸۹). بازکاوی مفهوم اعتماد در سازمان. تهران .انتشارات بعثت.۳۵۲-۱
خنیفر، ح؛ مقیمی، س.م؛ جندقی، غ؛ زروندی، ن. (۱۳۸۸). بررسی رابطه بین مولفه های اعتماد و تعهد سازمانی کارکنان، نشریه مدیریت دولتی، شماره۲، ۱۸-۳٫
دانایی فرد، ح، رجب­زاده، ع، حصیری، ا. (۱۳۸۸). ارتقاء اعتماد درون سازمانی در بخش دولتی: بررسی نقش شایستگی مدیریتی مدیران، ۹۰-۵۹٫
دعایی، ف، برجعلی لو، ل. (۱۳۸۹). بررسی رابطه حمایت سازمانی با تعهد سازمانی و قصد ترک خدمت در یک سازمان دولتی . فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت سلامت. شماره ٣۵. ۳۶-۲۵٫
دلاور، ع. (۱۳۸۸). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
رابینز، ا. (۱۳۸۷). رفتار سازمانی، ترجمه علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی، چاپ بیستم،۳۶۳-۱۱۲٫
رحیمی، د. (۱۳۸۵). رابطه اعتماد­پذیری مدیران با رفتار کارکنان، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی دانشگاه شیراز.
رضایی راد، م، دعایی،ح. (۱۳۹۱). بررسی رابطه راهبردهای منابع انسانی با حمایت سازمانی درک شده و تعهد سازمانی، مدیریت ارتقای سلامت، دوره ۱، شماره ۲، ۴۳-۳۵٫
زکی، م. ع. (۱۳۸۵). بررسی و سنجش حمایت سازمانی، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، سال هجدهم، شماره۳، ۱۲۳-۱۰۴٫
سبک رو، م. کلهریان، ر. کامجو، ز. طالقانی، غ. (۱۳۹۰). تعرض کار و خانواده: نقش ادراک حمایت های سازمانی در قصد ترک خدمت، مدیریت دولتی،۳(۶): ۱۲۶-۱۱۱٫
سجاق، م. (۱۳۸۹). بررسی رابطه بین رضایت شغلی، اعتماد سازمانی و تعهد سازمانی کارکنان بیمارستان­های تامین اجتماعی استان لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بروجرد، دانشکده تحصیلات تکمیلی، گروه مدیریت دولتی.
سرمد، ر.، بازرگان، ع، حجازی، ا. (۱۳۸۸). روش­های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: موسسه­ی انتشارات آگاه.
سقائیان، غ. سمیع، ع. (۱۳۹۱). رابطه بین حمایت سازمانی ادراک شده با تعهد سازمانی و انگیزه پیشرفت کارکنان بخش اداری توسعه نیشکر اهواز واحد فارابی، ماهنامه ارتباط علمی، دوره ۲۴، شماره۲ ،۸-۱٫
سلیمی­منش، ل. (۱۳۹۲). تاثیر اقدامات مدیریت منابع انسانی بر اعتماد سازمانی کارکنان( مطالعه موردی: اداره کل نوسازی مدارس استان لرستان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بروجرد، دانشکده تحصیلات تکمیلی، گروه مدیریت دولتی.
شاکری­نیا، ا، نبوی، س. ص. (۱۳۸۹). رابطه رضایت شغلی و حمایت سازمانی ادراک شده با تعهد سازمانی در کارکنان پلیس راه و پلیس راهور استان گیلان، فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، سال پنجم، شماره ۴، ۶۲۶-۶۰۹٫
شفیع پور مطلق، ف، جعفری پ، یارمحمدیان، م. ح ،دلاور، ع. (۱۳۹۰). رابطه بین اعتماد سازمانی با عدالت ادارک شده دبیران آموزش و پرورش شهر اصفهان، فصلنامه رهیافتی نو در مدریت آموزشی، سال دوم، شماره ی ۴، پیاپی۸، ۲۰-۱٫
شیرازی، ع. خداوردیان، ا. نعیمی، م. (۱۳۹۱). تاثیر اعتماد سازمانی بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی.پژوهش نامه مدیریت تحول، ۴(۷): ۱۵۴-۱۳۴٫
طالقانی،غ. دیواندری،ع. شیرمحمدی م. (۱۳۸۸). تاثیر حمایت ادراک شده از سوی سازمان بر تعهد کارکنان و عملکرد سازمانی، فصلنامه علوم مدیریت ایران، ۴(۱۶): ۲۵-۱٫
عابدی جعفری، ح، سرلک، م. ع. (۱۳۸۵). طراحی و تبیین مدل اعتماد افراد متقاضی تحصیل به دانشگاه­ های مجازی، مجله دانش مدیریت، شماره ۷۱٫
عباسپور، ا. (۱۳۸۶). بررسی رابطه بین اقدامات منابع انسانی و رفتارهای شهروندی سازمانی در میان کارکنان بانک ملت ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران.
عریضی سامانی،ح، دیباجی، س. م، صادقی، ا. (۱۳۹۰). بررسی رابطه تعارض کار-خانواده با حمایت سازمانی ادراک شده، استرس شغلی و خود تسلط یابی در کارکنان اقماری، پژوهش­های روان­شناسی بالینی و مشاوره، ۱(۲)، ۱۷۰-۱۵۱٫
عریضی، ح. گل پرور، م. (۱۳۸۹). الگوی مسیر روابط حمایت سازمانی ادراک شده با متغیرهای شغلی، حرفه­ای و سازمانی. پژوهش­های مدیریت در ایران- مدرس علوم انسانی، ۱۵(۴): ۱۷۳-۱۴۸٫
فاضل، ا. کمالیان، ا. م، خجسته، غ. فاضل، ع. (۱۳۹۰). نقش اعتماد در نوآوری سازمانی. فرایند مدیریت و توسعه، ۷۷: ۸۹-۷۲٫
فرهنگ، ا. سیادت، س. ع. مولوی، ح. هویدا، ر. (۱۳۸۹). بررسی ساختار عاملی اعتماد سازمانی و رابطه آن با یادگیری سازمانی در دانشگاه های دولتی جنوب شرق کشور، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی. ۵۵: ۱۳۰-۱۱۱٫
قاسمی، م. ع. (۱۳۸۴). اعتماد و نظم اجتماعی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم، شماره ۱، شماره مسلسل۲۷٫
قلی پور، آ.، پورعزت، ع. حضرتی، م. (۱۳۸۸). بررسی تاثیر رهبری خدمتگزار بر اعتماد سازمانی و توانمند سازی در سازمانهای دولتی. نشریه مدیریت دولتی، ۱(۲): ۱۱۸-۱۰۳٫
کردونی، ج. (۱۳۹۰). بررسی رابطه حمایت سازمانی ادراک شده با تعهد سازمانی و انگیزه پیشرفت کارکنان شرکت ملی نفت در شهرستان اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت.
کیانی،ف ، سماواتیان، ح، پورعبدیان، س. (۱۳۸۹). آموزش­های ایمنی، حمایت سازمانی ادراک شده برای ایمنی و رویدادهای مرتبط با ایمنی، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال پنجم، شماره ۲۰، ۱۱۰-۸۹٫
گل­پرور، م. (۱۳۸۵). فرا انگیزنده­های عدالت سازمانی در کارکنان و مدیران صنایع و سازمان­ها: بررسی برخی ادارات و سازمان­های شهر اصفهان، مجله علوم انسانی دانشگاه امام حسین(ع).۶۵ (۵)، ۳۱-۱۱٫
مجیبی میکائیلی، ت، یعقوبی، ه. (۱۳۹۱). بررسی ارتباط اعتماد سازمانی و تعهد سازمانی کارکنان، حمل و نقل و توسعه، شماره ۴۲، ۵۹-۳۵٫
محمدنیا، س. (۱۳۹۰). بررسی رابطه بین حمایت سازمانی ادراک شده و رضایت شغلی با میزان تعهد سازمانی کارکنان بانک ملت شهرستان خرم­آباد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بروجرد، دانشکده تحصیلات تکمیلی، گروه مدیریت دولتی.
میرزایی، م. الف. (۱۳۸۷). اعتماد سازمانی و توسعه آن بین کارکنان و مدیریت، راهبرد سال اول، شماره ۲، ۵۸-۳۹٫
نادری، ع، سیف نراقی، م. (۱۳۹۰). روش­های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی (با تاکید بر علوم تربیتی). ویرایش پنجم، چاپ هشتم، تهران: ارسباران.
نادی، م. ع، مشفقی، ن. (۱۳۸۸). شناخت ادراک معلمان از روابط ابعاد سازمانی با تعهد مستمر و عاطفی به منظور ارائه یک مدل معادلات ساختاری مناسب در آموزش و پرورش اصفهان، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزش،سال سوم، شماره ۴٫

در رابطه(۲-۱۱) مساحت موثر هسته است که به پارامترهایی از قبیل شعاع هسته و تفاوت ضریب شکست هسته-غلاف بستگی دارد.
تحلیلی مشابه رابطه بالا برای پراکندگی القایی رامان در مسیر برگشت، صورت گرفته که قسمت عددی آن به جای عدد ۱۶ عدد ۲۰ می باشد. بنابراین به این دلیل که شرایط آستانه برای پراکندگی رامان در مسیر رفت اول اتفاق می افتد، پراکندگی القایی رامان در مسیر برگشت به طورکلی در فیبرهای نوری دیده نمی شود.] ۱[

۲-۱-۳-تولید رامان با یک بار عبور
نمایش پراکندگی القایی رامان در سال ۱۹۷۲ روی فیبر شیشه ای در ناحیه مرئی با بهره گرفتن از لیزر Nd-YAG دوفرکانسی و پالسی با طول موج ۵۳۲ نانومتر انجام گرفت. توان پمپ مورد نیاز برای تولید تابش استوکس با طول موج ۵۴۵ نانومتر در یک فیبر تک مد به طول ۹ متر و قطر هسته ۴ میکرومتر حدود ۷۵ وات بود.]۱[
در آزمایشات بعدی فرایند SRS با بهره گرفتن از لیزرNd-YAG به طول موج ۱۰۶۴ نانومتر و پمپ پالسی ۱۵۰ نانوثانیه فرو سرخ تولید شد.
در آزمایشی با توان پمپ پالسی ۷۰ وات و طول موج پمپ ۱.۰۶ میکرومتر اولین مرتبه استوکس طبق شکل ۲-۳ در طول موج ۱.۲۲ میکرومتر تولید شد و رویهم رفته ۵ مولفه استوکس تولید شد که در جدول ۲-۱ آمده اند.
جدول۲-۱ طول موج مولفه های استوکس مختلف تولید شده طی فرایند SRS. ]۵[

شکل۲-۳ نقاطs1 تا s5 مولفه های استوکس همزمان تولید شده را با بهره گرفتن از توان پالسی ۱.۰۶ میکرومتر نشان می دهند.]۱[
پراکندگی خود به خود رامان تابش مولفه استوکس را در بازه درون فرکانسی طیف بهره رامان تولید می کند. بعد از طی مسافتی کوتاه از فیبر، این سیگنال های ضعیف با ضرایب بهره مناسب به خاطر اضافه شدن تابش های خود به خودی و جمع شدن آن ها با یکدیگر، تقویت می شوند. در توان های پمپ پایین، رشد طیف استوکس به صورت نمایی می باشد و به صورت است که این موضوع به خاطر فرایند تقویت نمایی است.
۲-۱-۴ لیزرهای فیبری رامان
یک کاربرد مهم SRS در فیبرهای نوری گسترش لیزرهای فیبری رامان است. چنین لیزرهایی می توانند در بازه جابجایی فرکانسی حدود THz10 کار کنند.]۱[
لیزرهای فیبری رامان به عنوان مبدل های طول موج تمام فیبری و منابع مناسب لیزری در ناحیه طول موجی ۹/۱-۱/۱ میکرومتر به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته و دارای کاربردهای زیادی در مخابرات نوری و حسگرها، به خاطر انعطاف پذیری در طراحی می باشند.]۲۰[
شکل ۲-۴ شمای یک لیزر رامان را نشان می دهد. یک قطعه فیبر تک مد درون یک کاواک فابری پرو با دو آینه بازتاب کنندهM1 و M2، قرار دارد. یک منشور درون کاواکی با پاشندگی طول موج مولفه های استوکس مختلف، طول موج لیزر را تنظیم می کند.هر طول موج را می توان با تنظیم آینه M2انتخاب کرد.

شکل ۲-۴ شمای یک لیزر رامان کوک پذیر]۱[
آستانه لیزر به توان پمپ که در آن تقویت رامان در طول یک رفت و برگشت به اندازه کافی برای غلبه بر تلفات بزرگ است، بستگی دارد. این تلفات بیشتر شامل تلفات عبور از آینه ها در دو انتهای فیبر هستند.
اگر ما برای تلفات یک رفت و برگشت مقدار۱۰ دسی بل را فرض کنیم، شرایط آستانه به صورت زیر است:
(۲-۱۲)
(۲-۱۳)
اگر فیبر نوری قطبیدگی را حفظ نکند، در رابطه بالا با عامل ۲ کاهش می یابد. در
توان های پمپ بالا، طول موج های مرتبه بالاتر استوکس درون فیبر تولید می شوند. این طول موج ها را می توان توسط منشور درون کاواکی به صورت فضایی پراکنده نمود و با قرار دادن آینه های مجزا برای هر پرتو استوکس، یک لیزر رامان هم زمان چند طول موجی درست کرد. که هر کدام را می توان به صورت مستقل توسط تنظیم آینه های کاواک کوک نمود.
توسعه لیزرهای رامان در طول دهه ۱۹۹۰ صورت گرفت. با ظهور صفحات براگ فیبری، تعویض آینه های کاواکی با این صفحات امکان پذیر شد.]۱[
۲-۲ صفحات براگ فیبری
خواص نوری فیبرهای سیلیکا وقتی در معرض تابش های پرشدت لیزری در ناحیه طیفی آبی یا فرابنفش قرار می گیرد به صورت دائمی تغییر می کند.این اثر حساس به نور را می توان برای ایجاد تغییرات دوره ای در ضریب شکست در طول فیبر مورد استفاده قرار داد که نتیجه آن تشکیل صفحه براگ درون هسته ای است. صفحات براگ فیبری را می توان برای کاربرد روی ناحیه وسیعی از طول موج ها از فرا بنفش تا فرو سرخ طراحی نمود. ]۲[
صفحات پراش از یک مولفه نوری استاندارد تشکیل شده اند که به صورت مداوم در ابزارهای نوری مختلف مثل طیف سنج ها استفاده می شوند. یک صفحه پراش به هر عنصر نوری که توانایی ایجاد تغییرات پریودیک در دامنه یا فاز نور ورودی را داشته باشد اطلاق می شود. بنابراین یک محیط نوری که در آن ضریب شکست به صورت دوره ای تغییر می کند مثل صفحه ای عمل می کند که باعث ایجاد تغییرات دوره ای در فاز نوری می شود که درون آن منتشر می شود. چنین صفحاتی را صفحات شاخص^[۲۷] می نامند]۲[
شکل ۲-۵ شمایی از صفحات براگ فیبری را نشان می دهد.
شکل۲-۵ شمای یک صفحه فیبری براگ را نشان می دهد. نواحی تیره و روشن درون هسته فیبر تغییرات دوره ای ضریب شکست را نشان می دهند. ]۲[
۲-۲-۱-پراش براگ
پدیده شکست نور نشان می دهد که وقتی نور با زاویه فرود وارد صفحات براگ می شود، با زاویه شکست پیدا می کند و رابطه آن به صورت زیر است.
(۲-۱۴)
که دوره صفحات، طول موج نور درون ماده با ضریب شکست میانگین و mمرتبه پراش براگ است.شرط بالا شبیه شرط جور شدگی فاز عمل می کند و به صورت زیر نوشته می شود:
(۲-۱۵)
که و بردار های موج مربوط به نور ورودی و نور شکسته شده هستند. بردار موج دارای مقدار است و جهت این بردار موج در جهتی است که ضریب شکست ماده به صورت دوره ای تغییر می کند.
در مورد یک فیبر تک مد سیلیکا هر سه بردار موج در راستای محور فیبر می باشند. بنابراین و نور شکسته شده در جهت عقب منتشر می شود و با توجه به شکل ۲-۵ یک صفحه فیبری براگ برای طول موج های خاصی از نورکه در آن شرایط جور شدگی فاز برقرار است، شبیه یک بازتاب کننده عمل می کند.
اگر و باشندو m=1 باشد، دوره تناوب صفحه و طول موج به صورت با هم رابطه پیدا می کنند. در چنین شرایطی صفحات را صفحات براگ می نامند و به این شرط، شرط براگ گفته می شود. برای یک صفحه فیبری در ناحیه طول موجی ۱.۵ میکرومتر، دوره تناوب صفحات است.
صفحات براگ درون فیبرهای نوری اولین بار در سال ۱۹۷۸ توسط پرتو دهی یک فیبر سیلیکا با ناخالصی ژرمانیوم ساخته شدند. این فیبرها را به وسیله پرتو لیزر پرشدت یون- آرگون برای چند دقیقه پرتودهی می کردند تا صفحات براگ روی آن ها تشکیل شود. تناوب این صفحات با طول موج لیزر یون- آرگون ثابت می شد.
به خاطر کاربردهای صفحات براگ در مخابرات نوری، تکنیک هولوگرافی برای تولید صفحات فیبری براگ در ناحیه طول موجی ۱.۵۵ میکرومتر به سرعت روی کارآمد. در اوایل سال های ۱۹۹۰ کارهای قابل توجهی برای فهم مکانیزم فیزیکی خاصیت حساس به نور فیبرها انجام شد که باعث پیشرفت تکنیک هایی برای ایجاد تغییرات بزرگ در ضریب شکست شد. حوالی سال ۱۹۹۵ صفحات فیبری براگ به صورت تجاری در دسترس قرار گرفتند و حوالی سال ۱۹۹۷ تبدیل به یک مولفه استاندارد تکنولوژی موج نوری شدند.]۲[
فصل سوم
لیزرهای فیبری آبشاری رامان
۳-۱ انواع لیزرهای رامان فیبری بر اساس ناخالصی های درون فیبر
معمولا لیزرهای فیبری رامان بر اساس دو نوع فیبر مختلف سیلیکات فسفر^[۲۸]یا سیلیکات ژرمانیوم^[۲۹] هستند. شکل ۳-۱ طیف بهره رامان برای هر دو نوع فیبر را نشان می دهد.]۸[
شکل۳-۱ طیف بهره رامان برای فیبرهای سیلیکات فسفر و سیلیکات ژرمانیم. ]۲[
بهره فیبرهای سیلیکات ژرمانیم دارای قله ای نزدیک و فیبرهای سیلیکات فسفر دارای قله ای نزدیک هستند. کاربرد یک فیبر سیلیکات فسفر در مینی موم کردن تعداد مراحل تبدیل رامان و برای ساده کردن چیدمان لیزر رامان (از نظر کم تر کردن تعداد جفت صفحات براگ نسبت به فیبر سیلیکات ژرمانیم) است. فیبرهای سیلیکات ژرمانیم تلفات نوری کمتر و بازده بالاتری دارند. ]۸[
۳-۲ انواع لیزرهای رامان فیبری بر اساس توان
لیزرهای فیبری پیوسته مختلف را می توان به سه گروه تقسیم کرد: ]۹[
گروه اول
لیزر فیبری کم توان که درون هسته پمپ می شوند. توان خروجی این لیزرها محدود به توان پمپ منبع نیم رسانا است و در یک مد گسیل می کند و معمولا توان این لیزرها از چند صد میلی وات تجاوز نمی کند. چنین لیزرهایی در مخابرات نوری، سنسورها و طیف سنجی کاربرد دارند.
گروه دوم
لیزرهای با توان متوسط هستند که براساس فیبرهای فعال دو غلافی است که در آن منبع نیم رسانای چند مدی پرتوان به عنوان پمپ استفاده می شود. در این لیزرها توان ماکزیمم خروجی به چند ده وات میرسد و دارای کاربردهایی از قبیل مخابرات نوری، داروسازی، تجزیه مواد و حسگری دور برد^[۳۰] می باشند.

آنچه در این جا شایان ذکر است این است که بر اساس مکتب جناب صدرالمتألهین (رحمه الله) امری که مانع حضور و ادراک است ماده و لوازم آن است و لذا در عالم مجردات که ماده وجود ندارد، حقایق در نزد هم حاضرند. ایشان بر همین اساس این مسأله را به اثبات می رسانند که علم و عالم و معلوم در عالم تجرد همه متحدند، در حقیقت هر وجود به میزان ادراکش از وجودات مراتب دیگر با آن مرتبت الحاق یافته و با آن وجود متحد می‌گردد. به همین سبب توجه و التفاط یک وجود نسبت به وجود دیگر، باعث اتحاد وجودی آن دو خواهد شد.
این امر هنگامی با مسأله احتضار و نزع نفس از بدن، ارتباط می یابد، که در بررسی و جمع با روایات وارده از ائمه معصومین (علیهم السلام)، مبنی بر حضور انوار ولایی ایشان بر بالین محتضر، نگریسته شود. در همین رابطه روایات تبشیری و انذاری بسیاری از ائمه هدی نقل شده است، که در این مجال به برخی اشاره می نماییم.
۲-۱-۳-۱ بیان چند حدیث در اثبات حضور ولایت ائمه بر بالین محتضر
در کلامی ارزشمند از حضرت امیرالمومنین (علیه و علی آبائه السلام) خطاب به حارث همدانی آمده است: «من یمت یرنی»^[۵۳] این کلام به صورت کلی و بدون هیچ قید زمانی و مکانی بیان شده است و وجود نورانی ایشان در ادامه تأکید می کنند که چه این فرد محتضر، مومن باشد چه منافق. لذا می‌توان آن را شاهدی بر حضور قطعی ایشان و نور ولایت در هنگامه احتضار و مرگ هر فرد دانست.
عبایه اسدى نقل مى‌کند که او از على علیه السّلام شنیده که آن حضرت فرمود:
به خدا سوگند! هرگز بنده‌اى مرا دشمن نمى‌دارد که بر دشمنى من بمیرد، مگر آن‌که هنگام مرگش مرا ببیند و بر او ناخوش آید و هرگز بنده‌اى مرا دوست نمى‌دارد که بر دوستى من بمیرد، مگر آن‌که هنگام مرگش آن‌گونه مرا ببیند که دوست مى‌دارد.^[۵۴]
در حدیثی شریف و مفصل از حضرت ابوعبدالله، امام جعفر بن محمد صادق (علیهما السلام) نیز به حضور نور ولایت ائمه معصومین (علیهم السلام) در لحظه احتضار اشاره‌شده است. با این وجود، در عین مفصل بودن به دلیل نیاز بحث و استفاده خواننده، این روایت شریف را به تمامه ذکر می نماییم.
عمّار بن مروان گوید: یکى از افرادى که خدمت حضرت امام صادق (علیه السّلام) رسیده بود، گفت: حضرتش فرمود: به خدا سوگند! فقط از شما (شیعیان) عملى پذیرفته مى‌شود، و به خدا سوگند! براى شما (گناه) بخشیده مى‌شود و به خدا سوگند! فاصله‌اى میان هر یک از شما و میان آن‌که به آرزویش برسد و خوشحال شود و چشمش روشن گردد، نیست مگر آن‌که جان او به این جا برسد، (و با دست مبارکش به گلویش اشاره فرمود) .
سپس فرمود: چون چنین شود و شخص در حال احتضار باشد، رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله)، على (علیه السّلام)، جبرئیل و ملک الموت (علیهما السّلام) نزد او حاضر شوند. على (علیه السّلام) به او نزدیک شده و فرماید: اى رسول خدا! این شخص، ما اهل بیت را دوست مى‌داشت او را دوست بدار. رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مى‌فرماید: اى جبرئیل! این شخص، خدا، رسول خدا و اهل بیت رسول خدا را دوست مى‌داشت، او را دوست بدار. جبرئیل به ملک الموت گوید: این شخص، خدا، رسول خدا و اهل بیت رسول خدا را دوست مى‌داشت، او را دوست بدار و با وى مدارا کن.
ملک الموت به او نزدیک شده، مى‌گوید: اى بندۀ خدا! آیا برات آزادى خود را گرفتى؟ آیا امان نامه برائت خود را از آتش گرفتى؟ که در زندگى دنیا به عصمت کبرى چنگ زدى؟ سپس امام فرمود: خداوند به او توفیق داده و بر سخن گفتن توانایش مى‌کند و شخص در این حال مى‌گوید: آرى!
ملک الموت مى‌گوید: آن وسیله چیست؟ شخص مى‌گوید: ولایت على بن ابى طالب علیهما السّلام. ملک الموت مى‌گوید: راست گفتى، آن‌چه را که از آن مى‌ترسیدى، خداوند تو را از آن ایمن ساخت، و آن‌چه را که به آن امید داشتى، دریافتى، بشارت باد تو را به همراهى با گذشتگان نیکو و همراهى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله، على و فاطمه (علیهما السّلام). سپس با مهربانى و نرمى جان او را مى‌گیرد.
آن‌گاه کفن و حنوطش-که از مشک خوش‌بوست-از بهشت فرود مى‌آید و با آن کفن شده، و حنوط مى‌گردد، پس از آن، لباس نفیس زرد رنگى از لباس‌هاى نفیس بهشتى بر تنش مى‌کنند. چون او را در قبرش مى‌نهند، درى از درهاى بهشت برایش گشوده شود، که از آن بوى خوش روح بخش بهشتى او را فرا مى‌گیرد. سپس از پیش‌رو و از جانب راست و چپش هر کدام به اندازۀ پیمودن یک ماه راه برایش وسعت دهند. آن‌گاه به او مى‌گویند: بخواب! همچون خواب عروس در بستر خود، مژده باد تو را به نسیم و بوى خوش و نعمت‌هاى بهشتى و پروردگارى که از تو خشمگین نیست.

پس از آن، آل محمّد علیهم السّلام را در باغ‌هاى رضوان زیارت مى‌کند و به همراه آنان از طعامشان مى‌خورد، از آشامیدنى آن‌ها مى‌نوشد و در محافل آنان با حضرتشان گفت‌وگو مى‌نماید تا قائم ما اهل بیت عجّل اللّه فرجه قیام کند، و چون قائم ما قیام کند، خداوند آنها را بر مى‌انگیزد و گروه گروه به او لبیک مى‌گویند. در این هنگام است که باطل‌گرایان شک مى‌کنند و هتک‌کنندگان حریم نابود مى‌شوند، و کم هستند آنان که مى‌مانند، عجله کنندگان فرج هلاک شوند، و آنان که فرج را نزدیک مى‌دانند، نجات مى‌یابند. به همین سبب، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله به على علیه السّلام فرمود: تو برادر منى، و وعدۀ من و تو، وادى السّلام است.
حضرتش فرمود: هرگاه کافر در حال مرگ مى‌افتد، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله، على علیه السّلام، جبرئیل و ملک الموت علیهما السّلام بر بالینش حاضر شوند. على علیه السّلام به او نزدیک شده به رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مى‌فرماید: اى رسول خدا! این شخص، ما اهل بیت را دشمن مى‌داشت، او را دشمن بدار. رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مى‌فرماید: اى جبرئیل! این شخص، خدا، رسول او و اهل بیت رسول خدا را دشمن مى‌داشت، او را دشمن بدار. سپس جبرئیل مى‌گوید: اى ملک الموت! این شخص، خدا، رسول خدا و اهل بیت رسول خدا را دشمن مى‌داشت، او را دشمن بدار. و بر او سخت‌گیرى کن.
ملک الموت به او نزدیک شده، مى‌گوید: اى بندۀ خدا! آیا برات آزادى خود را گرفتى؟ آیا امان خود را از آتش گرفتى؟ و آیا در زندگى دنیا به عصمت کبرى چنگ زدى؟ مى‌گوید: نه! ملک الموت مى‌گوید: بشارت باد تو را-اى دشمن خدا! -به غضب خداى متعال و عذاب و آتش دوزخ. هان که از آن‌چه که مى‌ترسیدى، بر تو نازل خواهد شد.
سپس با سختى جان او را مى‌گیرد، آن‌گاه سیصد شیطان بر روح او گماشته مى‌شوند که همۀ آن‌ها آب دهان بر صورتش مى‌افکنند و روحش را مى‌آزارند و آن‌گاه که در قبر گذاشته مى‌شود، درى از درهاى دوزخ به رویش بازگردد، بوى آتش و زبانۀ آن، او را فرامى‌گیرد.^[۵۵]
۲-۱-۳-۱-۱ تحلیل و بررسی روایات مذکور بر اساس مبانی فلسفی
آنچه که از این روایت و روایات وارده و رسیده مشابه بدست می آید این است که در لحظه احتضار علاوه بر حضور ملک الموت و ملائک موکل که وظیفه قبض روح شخص به عهده ایشان است، انوار مطهره و منوره ائمه معصومین علیهم السلام نیز حاضر می شوند. و عبد مومن و کافر در مواجهه با رضایت و غضب ایشان لذت و الم را می چشد.
به فرموده خداوند در قرآن کریم در ارتباط با پاداش بهشتیان و عذاب اهل نار، بهترین و بالاترین پاداش الهی مقام رضوان و رضای رب العالمین «وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ»^[۵۶] و ملازما سخت ترین عذاب در روز رستاخیز عدم توجه و التفاط پروردگار به کافران است «ِوَ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ لا یُزَکِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ».^[۵۷] و ناگفته پیداست که انوار ائمه طاهرین (صلوات الله علیهم اجمعین) که بر بالین محتضر حاضر می شوند، مسلما طبق آیات ذکر شده، برخورد مطابق همین آیات، با هریک از محتضرین مومن و کافر خواهند داشت. چرا که انوار مطهره ایشان، تجلی اعظم و اعلای اسماء و صفات خداوند اند و آنچه در لحظه احتضار در نگاه اول نمود می یابد، شعاعی از رحمت و یا غضب رب العالمین است.
این است که به هنگامه احتضار، محتضر، چهره حضرت امیرالمومنین (علیه و علی آبائه السلام) را با لبخند و یا با غضب مشاهده می کند. فردی که فطرت خدایی خویش را تباه کرده است و در راه های کفر و نفاق حرکت نموده، وجودی پست و حقیر خواهد داشت. این چنین فردی هرگز ظرفیت پذیرش انوار وجودی اول نور عالم را نخواهد داشت، درحالیکه وجود نازینین معصومین (علیهم السلام) در نورانیت، جذبه، روشنگری و هدایت برای همه یکسانند. لیکن آنچه دلیل تفاوت مزاج ها در چشیدن طعم مرگ می شود، کمی، کاستی و کدری ذائقه و وجود انسان است.
و در مقابل، هرچه آیینه وجود انسان صافی تر و پاک تر باشد، بهتر و بیشتر و زیباتر منعکس کننده و پذیرنده انوار حق تعالی و ائمه معصومین (علیهم السلام) خواهد بود و به تبع آن در لحظات تلخ و سخت احتضار که به یکباره خود را در برابر دریای عظیم رحمت الهی، یعنی ائمه طاهرین (علیهم السلام) می بیند، سرمست و مدهوش از این ملاقات مرگ برایش أحلی من العسل می شود.
در حقیقت بر اساس مکتب فلسفی ملاصدار، برداشتی که از این روایت به ذهن حقیر می رسد، این است که اولا در هنگامه احتضار و نزع روح اتصال و انفصالی رخ می دهد که در اثنای آن سعادت و شقاوت عبد برای وی متعین می‌گردد. آنچه در روایت بدان تصریح شده است، حضور انوار پاک و مطهر معصومین (علیهم السلام) است در لحظه جان دادن.
ثانیا از طرفی ذکر شد که در هنگام احتضار بر طبق آیات و روایات سختی های فراوانی بر انسان وارد می آید، به طوری که طبق فرموده حضرت امام (رحمه الله علیه) صرف جدایی نفس از بدن سختی هایی دارد به دلیل انس نفس با بدن به عنوان ابزار مادی اش. از این جهت انفصال از بدن امری است ناخوش آیند و کراهت آور. اما به کرات اشاره‌شده و اهل مکاشفه بیان داشته اند که قبض روح عبد مومن به مانند بوییدن گل و یا نوشیدن شربتی گواراست.
بنابراین چه بسا بتوان نتیجه گرفت که عبد صالح و بنده خلّص پروردگار به هنگامه احتضار، وقتی در وانفسای سکرات موت قرار می گیرد، با مشاهده نور وجود حضرت امیرالمؤمنین (علیه و علی آبائه السلام) چنان اشتیاق و علاقه ای در وجود او زبانه می کشد و آنچنان مجذوب نور وجود مطهر ایشان می شود، که از تمام عوالم و آنچه در آن است فارغ می‌گردد، چه برسد به هراس مرگ و سکرات آن.
پیش از این یادآور شدیم که ادراک و علم در عالم مجردات به معنای اتحاد وجودی و الحاق به مرتبت است. بنابراین، چه بسا بتوان بر اساس مکتب ملاصدرا اینگونه عنوان داشت که وجود عبد صالح در هنگام احتضار، با مشاهده نور مطهر حضرت امیرالمؤمنین (علیه و علی آبائه السلام)، ادراک می کند که ایشان همان وجودی است که در تمام مدت زندگانی دنیا، دانسته و یا نادانسته به وجودش عشق می ورزیده و در برابر عظمتش سر تعظیم فرو می آورده است، و در حرکت و سیر تکاملی وجودی خویش به سمت این مرتبه و این مقام و این نور در حرکت بوده و قدم در این صراط نورانی می نهاده است. در این حالت، جذب و انجذاب این ادراک همان، و پیوستن وجودش به عنوان یک قطره به دریای عظمت وجودی ولی الله الاعظم همان.
در حقیقت لحوق وجود عبد به نور پاک علی بن ابی طالب (علیه و علی آبائه السلام) در پی همین ملاقات و ادراک اتفاق می افتد. این اتحاد وجودی عبد و مولا دقیقا همان اتصال نفس است به عالم مجردات و البته حقیقت جنت و نعیم که در قرآن کریم مکررا بدان بشارت داده شده است.
در مقابل عبد عاصی و کافر در شداید لحظه جان دادن، هنگامی که مشاهده می کند که همه وعده ها و وعید ها حقیقت محض بوده و همه آنچه برایش در تلاش بوده تاریکی عدم و نیستی است و خود را در تنگنای سکرات مرگ گرفتار می بیند، با مشاهده حقایق عالم، می فهمد که جز نور علی ابن ابی طالب (علیه و علی آبائه السلام) چیزی در عالم امکان وجود ندارد و رو برگرداندن ایشان از وی به معنای تنهایی محض و خطرات و سکرات دهشتبار و عذاب دردناک است.
در حقیقت خشم و سخط ولی الله که در طول غضب الهی است، و در این مقام، بر اساس قاعده «کلّ أمر یرجع إلی اصله»^[۵۸] و البته آیات فوق الذکر، روح عبد گنهکار به شیاطین إلحاق می یابد و این همان، عذاب الیمی است که در آیات مذکور خداوند بدان اشاره فرموده و بارها در قرآن کریم کافران را بدان بشارت داده است.
چراکه به فرموده زیارت کامله جامعه کبیره «من أحبکم فقد أحب الله و من أبغضکم فقد أبغض الله»^[۵۹]، پس رضایت ائمه در طول رضایت پروردگار قرار دارد، و در همین معناست آنچه از حضرت ختمی مرتبت (صلی الله علیه و آله و سلم) در مقام و منزلت دخت گرامیشان نقل شده که ایشان اذیت و غضب دخترشان را اذیت و غضب خویش و بالاتراز آن، اذیت و غضب خداوند می دانند.
۲-۱-۳-۲ تعبیر دیگری از حضور ولایت کلیه در هنگامه احتضار
حضرت آیت الله شاه آبادی (أعلی لله مقامه الشریف) در ارتباط با این موضوع در تعبیری زیبا اینگونه می‌فرمایند: کیفیت ظهور ولى بر مردم قبل از مرگ انان، بر دو قسم است: یا آن شخص داراى آینه‌اى نمایانگر و قلبى صاف است و ولى را مطابق آنچه در آینه‌اش هست مى‌بیند و با وى بیعت مى‌کند و به وى ایمان مى‌آورد. همچنین اگر به او با عنوان خاصى اعتقاد داشته باشد، عنوان وى را مشاهده مى‌کند و با شخص وى بیعت مى‌کند.
اما کسى که به ولى معتقد نیست، (خود این طیف دو دسته‌اند:) یا قاصر ساده‌اى است که در حق ولى کوتاهى و تقصیرى روان نداشته است و در ضمن از رذایل پاک و پیراسته است، که لا محاله او را به صورت نورانیت مشاهده مى‌کند، به وى ایمان مى‌آورد و پس از ان به سوى سراى نیکبختى مى‌رود.
یا علاوه بر اینکه به ولى معتقد نیست، در حق وى نیز کوتاهى به خرج مى‌دهد یا منکر او است. در نتیجه چنین فردى آینه‌اى ندارد تا او را در آینه‌اى ندارد تا او را در آینه قلب خود ببیند. ازاین‌رو ناگزیر خود را در آینه ولى مى‌بیند. و از آنجایى که صورت و فعل وى به خاطر اعمال ناشایست، اخلاق ناروا، عقاید فاسد، و انکار شرایع زشت و منکر شده است؛ آنچه در آینه مى‌بیند، با ولى اشتباه مى‌گیرد و به وى کینه مى‌ورزد و در نتیجه به سراى شقاوت مى‌رود.^[۶۰]
پس از بیان این مقدمات مى‌گوییم: افراد مستعدى که پس از بعثت پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله وسلم) و ولى خاتم آمده‌اند، ناگزیر باید مقام ولایت و نبوت بر انان ظهور کند؛ و لو در حال احتضار انان، و این چیزى شبیه رجعت عترت بر امت است که قبلاً براساس آیه و ضرورت (منطقى) درباره ان بحث شد.^[۶۱]
۲-۲ احوالات محتضر
۲-۲-۱ اقسام نفوس محتضرین
مرگ حقیقتی است که گریزی از آن نیست و سرنوشتى است که درک آن از احدى فوت نمى‏شود، «أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فی‏ بُرُوجٍ مُشَیَّدَهٍ»^[۶۲] و آنگاه که با قید «کل» آمده، به فرموده خداوند عزیز بر هر نفسی عارض می شود. آنجا که فرمود: «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَهُ الْمَوْتِ»^[۶۳] طبق آیه شریفه هر نفسی به هر حالت و کیفیتی مرگ را خواهد چشید. و ادراک قوه ذائقه تعبیری است دقیق و لطیف از عارض شدن حالت مرگ بر نفوس. به فرموده حضرت علامه طباطبایی (قدس سره الشریف) در تفسیر المیزان ذیل آیات مذکور نفس مورد اشاره آیه، همان نفس انسانی است، با وجود اینکه آن را بدون مضاف إلیه آورده است.
بر طبق مکتب صدرالمتألهین و مرام و عقیده حضرت امام (علیهما الرحمه)، الفاظ برای ارواح معانی وضع شده اند و هر امری که در عالم شهادت وجود دارد، معنایی در عالم بالا و مفهومی مجرد در عوالم مثال و عقل نیز دارد، که از جهت وجودی شدید تر و به لحاظ مفهومی صافی تر است. علاوه بر این خداوند در قرآن کریم بارها اموری را به ذات کبریایی خویش، که عاری از هرگونه نقصی است نسبت داده، مانند سمع و بصر و ید و… . مفهوم ذائقه نیز از این امور، مستثنا نیست، بر این اساس می‌توان اینگونه بیان داشت که امر چشیدن همانند دیگر امور دنیایی و مادی، مفهومی فراتر و صافی تر در عالم مجردات دارد. که شدت وجودی‌اش بیشتر و در ادراکش عمیق تر است.
به همین سبب چشیدن مرگ، شاید به نوعی تعبیر از درک لذت و ألم در مواجهه با حقیقت مرگ باشد. همان‌طور که در عالم ماده، درک طعم شیرین و تلخ، باعث بوجود آمدن احساسات خوب و بد می شود. آنچه به ظرافت این تشبیه می افزاید، ویژگی قوه چشایی انسان است، که گویی طعم چشیده شده با وجود انسان متحد می شود و ذره ذره احساسش درگیر شیرینی و تلخی آن می‌گردد. و البته مواجهه با مرگ، بسیار فراتر و شدید تر از چشیدن مادی و این دنیایی است. امری که لذت و ألم آن همه ذرات وجود انسان را فرا می گیرد و گریزی از چشیدن آن نخواهد بود.
مرگ طبق آیات و روایات رسیده بر مؤمنان گوارا و برای کافران و ناسپاسان تلخ و رنج آور است، از این مطلب می‌توان اینگونه استفاده کرد: همان‌طور که، شخصی که سلامت است و در قوه ذائقه او خللی وارد نشده، از چشیدن عسل احساس شیرینی و لذت می کند و اما کسی که به دلیل بیماری و مرض، مثلا سرماخوردگی ذائقه اش مختل، و کام او تلخ شده است حتی اگر شیرین ترین عسل ها را هم به او بدهند نه تنها لذتی نمی برد بلکه طعم تلخی را احساس می کند و حس ناخوشایندی به او دست می دهد.
نفس نیز در مواجهه با مرگ اینچنین است. مرگ به فرموده قرآن کریم، حق وحقیقت است «وَ جاءَتْ سَکْرَهُ الْمَوْتِ بِالْحَق»^[۶۴] و هر امر حقی نور است و وجود آن منشأ خیر و برکات و به طور طبیعی نفسی که سالم است و صفا نورانیت خود را حفظ کرده از مواجهه با حق و خیر متلذذ گشته و از برکات وجودی آن استفاده می کند و با نورانیت آن متحد می شود، به همین جهت است که فرد مؤمن و صالح مرگ را شیرین تر از عسل می داند.
در مقابل، شخصی که عمر خود را ضایع نموده و نفسش را به انواع زشتی ها و گناهان آلوده است، ظرفیتی برای پذیرش امر حق نخواهد داشت و هنگام نزول امر حق مرگ بر کوه انانیت و رذایل وجودی‌اش آن را به شدت خرد و متلاشی خواهد کرد. این است که فرد بی ایمان، کافر و منافق در هنگام مرگ، سخت ترین رنج ها و بلاها را متحمل می شود. آنچه مسلم است ارتباط میان ظرفیت پذیرش حق در نفس محتضر و کیفیت نزع روح است. نفوس محتضرین به حسب میزان صفا و نورانیت و کدورت و ظلمت در هنگام احتضار حالات متفاوت و بعضا متضاد خواهند داشت.
یکی از مهمترین ویژگی های حیات مادی، اختلاط خیر و شر در آن است. افراد در این دنیا، خوب و بدشان به هم آمیخته است و از طریق ظاهر نمی‌توان در مورد آن ها قضاوت کرد، ولی باطنشان با هم متفاوت و بعضا متضاد است. برخی باطنشان بر ظاهرشان غلبه دارد و برخی ظاهرشان بر باطنشان، و بعض دیگر هم خوبی و بدی در آنها برابر است.
از آنجا که نوع بشر ممکن الخطا آفریده شد و امر اختیار در او به اجبار نهاده شده است. هر فرد با هر میزان خوبی و بدی ممکن است از وی اعمال خوب یا بد سر بزند. بدین معنا که فردی که ایمان به خدا دارد و اعمال شایسته انجام می دهد و در راه بهتر شدن و کسب فضایل و دوری از رذایل تلاش می کند، ممکن است اعمال قبیحه ای هم احیانا از وی سر بزند. افرادی هم که باطنشان بد است و فسق و فجور با نهادشان متحد گشته است، بعضا کارهای پسندیده ای هم انجام می دهند.
این ویژگی اختلاط و درهم آمیختگی خیر و شر در عالم شهادت، ناشی از وجود ماده و حجب مادی است. لیکن در عالم مجردات که از ماده و مانعیت آن خبری نیست، به طور قطع باید سرائر آشکار، و بواطن نفوس عیان گردد. این امر اتفاق نمی افتد مگر اینکه سره ار ناسره جدا، و خیر و شر هرکدام معلوم گردد. همان‌طور که ویژگی دنیای مادی اختلاط امور و وجود حجب و غایب بودن امور است، ویژگی عالم مجردات هم عیان شدن بواطن و حضور دائم و جدایی خیر و شر است.

۱۰/۱

۰۰/۱

عاطفه منفی

پیش آزمون

پس آزمون

۵۰/۶

۰۸/۱

۰۰۲/۰

پیگیری

۰۰/۶

۵۵/۱

۰۱۹/۰

پس آزمون

پیگیری

۵۰/۰-

۹۴/۰

۰۰/۱

بر اساس نتایج آزمون بنفرونی در جدول ۴-۷ و سطوح معناداری درج‌شده در این جدول، مشاهده می­ شود در عاطفه مثبت بین مرحله پیش آزمون و پس آزمون (۰۱/۰p<)؛ و پیش آزمون با پیگیری تفاوت معناداری وجود دارد (۰۰۱/۰p<). به عبارتی، آزمودنیهای گروه آزمایش که tDCS دریافت کرده اند میانگین نمرات شان در عاطفه مثبت از پیش آزمون (۲۴) تا پس آزمون (۶۲/۳۰) و پیگیری (۵۰/۳۱) افزایش معناداری داشته است. بین مرحله پس آزمون و پیگیری در عاطفه مثبت تفاوت معناداری وجود ندارد (۰۵/۰p>). همچنین نتایج آزمون بنفرونی در جدول فوق برای عاطفه منفی نیز نشان می دهد بین مرحله پیش آزمون و پس آزمون (۰۱/۰p<)؛ و پیش آزمون با پیگیری تفاوت معناداری وجود دارد (۰۵/۰p<). به عبارتی، آزمودنیهای گروه آزمایش که tDCS دریافت کرده اند میانگین نمرات شان در عاطفه منفی از پیش آزمون (۱۲/۳۸) تا پس آزمون (۶۲/۳۱) و پیگیری (۱۲/۳۲) کاهش معناداری داشته است. اما بین مرحله پس آزمون و پیگیری در عاطفه منفی تفاوت معناداری وجود ندارد (۰۵/۰p>). در مجموع نتایج فوق حاکی از تایید فرضیه دوم پژوهش و بعبارتی بهبود خلق و خوی افراد دریافت کننده tDCS می باشد.

همچنین جهت بررسی معناداری بالینی تغییرات عاطفه مثبت و عاطفه منفی از پیش آزمون تا پس آزمون و از پس آزمون تا پیگیری، شاخص درصد بهبودی برای هر یک از متغیرها محاسبه شد. شاخص درصد بهبودی از مرحله پیش آزمون تا پس آزمون (۵۸/۲۷-) و از مرحله پیش آزمون تا پیگیری (۲۵/۳۱-) برای عاطفه مثبت؛ و همچنین شاخص درصد بهبودی از مرحله پیش آزمون تا پس آزمون (۰۵/۱۷) و از مرحله پیش آزمون تا پیگیری (۷۳/۱۵) برای عاطفه منفی، بهبودی قابل توجهی را نشان می داد. بعبارتی tDCS افزایش عاطفه مثبت و کاهش عاطفه منفی در افراد وابسته به مت آمفتامین را در پی داشته است.

فصل پنجم

بحث و نتیجه گیری

اعتیاد به عنوان یک بیماری مزمن جسمى، روانى و اجتماعى، پیشرونده، عود کننده^[۱۷۲] و تخریب کننده فرد، خانواده و جامعه که در نوع خود یکى از آسیب رساننده ترین بیمارى ها و مشکلات اجتماعى است، توصیف شده است. در این میان مخرب ترین ویژگى اعتیاد عودهاى مکرر پس از دوره هاى کوتاه و بلند قطع مصرف بوده و در این راستا ولع­ مصرف مواد^[۱۷۳] به عنوان مهمترین عامل در بازگشت ^[۱۷۴]به مصرف مطرح مى باشد(فاکس، تاله، مالیسون، آندرسون، و کرک^[۱۷۵] ۲۰۰۵).
همچنین گفته می شود که اعتیاد بیماری مغزاست، یعنی فرایند حیاتی که رفتار اختیاری مصرف مواد را به مصرف جبری مواد تبدیل می کند، ریشه در تغییراتی در ساختمان و شیمی اعصاب مغز مصرف کننده دارد)کاپلان سادوک،۱۳۸۹). مطالعات تصویربرداری عصبی نواحی درگیر مغزی در ولع مصرف را به خوبی نشان داده است.در آسیب شناسی فیزیولوژیکی ولع یک شبکه عصبی شامل هسته آکومبنس^[۱۷۶]، آمیگدالا^[۱۷۷]، سینگولیت قدامی^[۱۷۸]، قشر پیش پیشانی حدقه ای^[۱۷۹] و قشر پیش پیشانی پشتی جانبی^[۱۸۰] مشارکت دارد.(کامپرودون،راگا،آلونسو-آلونسو،شیح ، پاسکال^[۱۸۱]،۲۰۰۷).
در مطالعات مختلف همچنین به ارتباط بین مصرف مواد و خلق و خو(عاطفه مثبت و منفی)پرداخته شده است. عاطفه منفی با رفتارهای مصرف مواد مرتبط هستند. یافته ها پیشنهاد می کنند که حالت های خلقی منفی قابلیت وابستگی به نیکوتین را بیشتر می کنند(لاملی و همکاران،۱۹۹۴؛به نقل از کوک و همکاران،۲۰۰۴) و آسیب پذیری در عود مصرف را افزایش می دهد (هال و همکاران،۱۹۹۶؛به نقل از کوک و همکاران،۲۰۰۴).
یکی از انتقال دهنده های عصبی مداخله گر در سو مصرف و ولع مصرف مواد دوپامین است. دوپامین یک ماده شیمیایی در بدن است که اساسی ترین نقش را در بالا بردن احساس لذت دارد.این انتقال دهنده شیمیایی از مرکز پاداش (تقویت مثبت) در مغز ترشح می شود. این مرکز مسئول ایجاد سرخوشی و عواطف و روحیه ی شادی بخش در انسان است. دوپامین به کنترل دستگاه کناره ای مغز که بخشی است از مغز مربوط به نیازهای اساسی و عواطف مثل گرسنگی ، درد، لذت، رضایت، روابط جنسی و انگیزه های غریزی کمک می کند.
تکنیک‌های تحریک مغز در اعتیاد مورد پژوهش واقع شده و به عنوان ابزار‌های تحقیقاتی در تغیر تحریک‌پذیری قشری در اختلال مزمن اعتیاد محسوب می شوند. بسیاری از این مطالعات برای ارزیابی تغیر در تحریک‌پذیری قشرحرکتی انجام شده‌است (بوترس^[۱۸۲]و همکاران، ۲۰۰۵ ، لانگ^[۱۸۳]و همکاران،۲۰۰۸ ،ساندرسان^[۱۸۴] و همکاران، ۲۰۰۷ ،زایمان^[۱۸۵] و همکاران، ۱۹۹۵). بنابراین تکرار تحریک مغز پتانسیل کاهش مصرف مواد و رفتارهای اعتیاد گونه را دارد.در اینگونه مطالعه تکنیک تحریک مغز در DLPFC به کار برده شده‌است( آمیاز^[۱۸۶] و همکاران، ۲۰۰۹، کمپرادون^[۱۸۷] و همکاران، ۲۰۰۷،پلیتی^[۱۸۸] و همکاران،۲۰۰۸). به طور کلی مشخص شده است که تحریک PFC می تواند مصرف گذرا دارو و سطح ولع‌مصرف را کاهش دهد. تحریک DLPFC می‌تواند آزادسازی دوپامین در هسته‌های دمدار را افزایش‌دهد(استرافلا^[۱۸۹]، پائوس^[۱۹۰]، بارت^[۱۹۱] و داگر^[۱۹۲]، ۲۰۰۱). بنابراین تکرار تحریک ممکن است سازگاری نورونی را در سیستم دوپامینرژیک به وجود بیاورد.کاهش فعالیت دوپامینرژیک با افزایش سطوح ولع‌مصرف و عود تداعی شده‌است(دیانا^[۱۹۳]، اسپیگا^[۱۹۴]و آکوآس^[۱۹۵]، ۲۰۰۶). بنابراین این امکان وجود دارد که افزایش گذرا آزادسازی دوپامین توسط تحریک مغز به کاهش سطوح ولع مصرف در افراد کناره گیر از مواد کمک کند( بلوم و همکاران، ۲۰۰۸).
در مورد اثرات تحریک مغز بر روی ولع مصرف مواد و حالت های خلقی بحث هایی وجود دارد مبنی بر اینکه این اثرات بلند مدت نبود و ساعاتی پس از تحریک از بین میرود.در داخل کشور پژوهشی که ماندگاری اثرات تحریک الکتریکی مغز از روی جمجمه را بر روی ولع مصرف و بهبود حالت های خلقی افراد وابسته به مت آمفتاین بررسی کرده باشد،وجود ندارد.در تحقیقی که شاه بابایی و همکاران(۲۰۱۴) بر روی کاهش ولع به مت آمفتامین بوسیله tDCS صورت گرفت منطقه مورد تحریک الکتریکی،rDLPFC بود و مطالعه پیگیری هم در آن پژوهش صورت نگرفت،ولی در این پژوهش ما به نبال تحریک LDLPFC بودیم و همچنین مطالعه پیگیری انجام شد.
بررسی فرضیه های پژوهش
این پژوهش قصد داشت به بررسی میزان تغییرات در ولع القایی به مصرف مواد وبهبودخلق و خو، با بهره گرفتن از تحریک الکتریکی مغز از روی جمجمه در افراد وابسته به مت آمفتامین در قالب دو فرضیه بپردازد.

فرضیه اول: میزان ولع القایی در مرحله پیش آزمون در مقایسه با مرحله پس آزمون، بعد از تحریک الکترکی مغز کاهش خواهد یافت.

فرضیه اول بیان میداشت که میزان ولع القایی در مرحله پیش آزمون در مقایسه با مرحله پس آزمون، بعد از تحریک الکترکی مغز کاهش خواهد یافت.نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول نشان می دهد که درمان بوسیله tDCS در میزان ولع افراد وابسته به مت آمفتامین از مرحله پیش آزمون تا پس آزمون تغیر معنادار داشته است.همچنین نتایج نشان داد که بین مرحله پیش آزمون و پیگیری،پس آزمون و پیگیری در میزان ولع تفاوت معناداری وجود ندارد.
نتایج این پژوهش با یافته های پژوهش شاه بابایی و همکاران(۲۰۱۴) که روی ولع افراد وابسته به مت آمفتامین مطالعه کرده بودند همسو می باشد.با این تفاوت که در پژوهش حاضر ناحیه پیش پیشانی پشتی جانبی چپ مورد تحریک آنودی قرار گرفت در حالیکه در مطالعه شاه بابایی و همکاران ناحیه پیش پیشانی پشتی جانبی راست مورد تحریک آنودی قرار گرفته است.
نتایج همسوی دیگری از گروه های آزمایشی متفاوتی بدست آمده است که به توضیح آنها می پردازیم.
نتایج این تحقیق نیز با مطالعه جیانسونگ و همکاران(۲۰۱۳) که از tDCS آندی LDLPFC برای کاهش ولع مصرف سیگار استفاده کرده بودند، همسو بود.
باجیو و همکاران (۲۰۰۹) گزارش کردند که روش tDCS بر ولع‌مصرف سیگار تاثیر می‌گذارد. یافته این پژوهش که حاکی از اثربخشی این روش بر کاهش ولع ‌مصرف مت آمفتامین می‌باشد با پژوهش باجیو و همکاران همخوان است. البته نوع اجرای این روش در دو پژوهش متفاوت است. این درمان در پژوهش حاضر به مدت ۱۰روز متوالی به طول انجامید.در حالی که باجیو و همکاران درمان را در ۵ روز متوالی اجرا کردند. بنابراین، علی‌رغم هماهنگی نتایج این دو پژوهش، اجرای پژوهش در مدت زمان یکسان و مقایسه نتایج ضرورت پیدا می‌کند.
منگ و همکاران (۲۰۱۴) پژوهشی با هدف تاثیر tDCS در ناحیه فرونتال- پریتال- تمپرال در کاهش رفتار سیگار‌ کشیدن انجام دادند تحقیق نشان داد افراد قبل از درمان تعداد نخ یکسانی مصرف می‌کردند ولی بعد از درمان به نسبت قابل‌توجهی تعداد نخ کاهش یافت حتی بررسی یک آزمون دیگر در این مطالعه نشان داد تحریک کاتد باعث کاهش دو برابری نشانه‌های سیگار کشیدن می‌شود. نتیجه تحقیق حاضر مبنی بر تأثیر روش مذکور بر کاهش ولع ‌مصرف مت آمفتتامین و کاهش توجه به سیگار با پژوهش منگ و همکاران همسو می‌باشد.
همچنین در مطالعه ای دیگر که توسط داسیلوا و همکاران(۲۰۱۳) بر روی ولع افراد وابسته به الکل انجام شد،نتایج آن مطالعه نشان داد که تحریک آنودی LDLPFC موجب کاهش معنادار ولع مصرف الکل در گروه آزمایش نسبت به گروه دارونما می شود که با نتایج پژوهش حاضر همسو می باشد.
کاهش فعالیت دوپامینرژیک با افزایش سطوح ولع‌مصرف و عود تداعی شده‌است(دیانا ، اسپیگا و آکوآس ، ۲۰۰۶). بنابراین این امکان وجود دارد که افزایش گذرا آزادسازی دوپامین توسط تحریک مغز به کاهش سطوح ولع مصرف در افراد پرهیز از مواد کمک کند( بلوم و همکاران، ۲۰۰۸).
همچنین مطالعات مختلفی مطرح کرده اند که ولع ارتباط علی و دو سویه ای با سوگیری توجه دارد،در واقع ولع بعد هیجانی و سوگیری توجه بعد شناختی وابستگی به مواد هستند که می توان با مداخله در یکی، دیگری را نیز تحت تاثیر قرار داد. بنابراین اینگونه به نظر می رسد که ناحیه DLPFC مغز در هر دو بعد هیجانی و شناختی وابستگی به مواد درگیر است و با تحریک آن میتوان در هر دو بعد مداخله کرد و تغییرات معناداری را در میزان ولع افراد ایجاد کرد.
بنابراین با توجه به نتایج پژوهش های ذکر شده شاید بتوان اینگونه نتیجه گرفت که تحریک DLPFC می‌تواند آزادسازی دوپامین در هسته‌های دمدار را افزایش‌دهد (استرافلا ، پائوس ، بارت و داگر ، ۲۰۰۱). بنابراین تکرار تحریک ممکن است سازگاری نورونی را در سیستم دوپامینرژیک به وجود بیاورد. در واقع تحریک مکرر الکتریکی مغز در ناحیه پیش پیشانی موجب ترشح بیشتر دوپامین از سیستم دوپامینرژیک می شود و این امر باعث کاهش ولع مصرف مواد می شود.

فرضیه دوم: خلق و خوی افراد وابسته به مت آمفتامین در مرحله پیش آزمون در مقایسه با پس آزمون، بعد از تحریک الکتریکی مغز بهبود خواهد یافت.

فرضیه دوم بیان میداشت که خلق و خو در افراد وابسته به مت آمفتامین در مرحله پیش آزمون در مقایسه با پس آزمون، بعد از تحریک الکتریکی مغز بهبود خواهد یافت.

*رتبه بندی عوامل موثر بر رضایت مشتریان از کیفیت خدمات در شعب بانک اقتصاد نوین مشهد
فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه ازاد اسلامی- مصطفی کاظمی و شیما مهاجر - واحد سنندج-سال۴-شماره ۱۰-سال۸۸
در این تحقیق ۲۴ مورد از عوامل موثر بر رضایت مشتریان مورد بررسی قرار گرفت که نتایج به ترتیب اولویت به صورت زیر می باشد:
۱-پاسخگویی و مسئولیت پذیری کارکنان
۲-اهمیت دادن به وقت مشتری و کاهش مدت انتظار برای دریافت خدمات بانکی

۳-عمل به قوانین و مقررات رییس شعبه و کارکنان
۴-استفاده از فناوری های نوین بانکی(تلفن بانک-دستگاه های خود پرداز-پرداخت اقساط به صورت غیر حضوری)
۵- مناسب بودن محل قرار گرفتن شعبه از نظر سهولت دسترسی و جای پارک اتومبیل
۶-آگاهی و تخصص رییس شعبه و کارکنان
۷-استفاده از سیستمهای کارامد نظیر سیستم نوبت دهی
۸-ساختار و چیدمان جذاب شعبه و مشخص بودن بخش های مختلف درون شعبه
۹-سیستمهای امنیتی کارامد و اجرای سیاست امنیت اطلاعات مشتری
۱۰-ایجاد واحد فعال ،به روز و پاسخ گو جهت رسیدگی به شکایات و انتقادات به خدمات بانکی و بانک
۱۱-تعدیل سود تسهیلات بانکی به صورت تک رقمی
۱۲-صدور کارت بانک در کمترین زمان با حداقل هزینه
۱۳-تعدیل مدت زمان دریافت و بازپرداخت تسهیلات بانکی
۱۴-تعهد و پشتیبانی مدیریت ارشد از استراتژیها و برنامه های مشتری محور در بانک
۱۵-تطابق ساعات کار شعب با ساعات کار ی و نیازهای مشتریان در مواقع اضطراری
۱۶-مرتب و موجه بودن وضعیت ظاهری کارکنان
۱۷-تامین واحد سیار و افزایش خودپردازها در محیط های پرتراکنش
۱۸-ایجاد مرکز اطلاع رسانی در مورد ضوابط و تعهدات بانک و اطلاع رسانی حمایتی جهت جلوگیری از جریمه شدن ها
۱۹-ایجاد امکان برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات میان بانک های کشور به صورت الکترونیکی
۲۰-شناسایی مشتریان خاص،اهدای بسته های تشویقی،ارسال پیامک در مناسبتها،ارائه خدمات مشاوره ای مالی بانکی و غیر بانکی
۲۱-نشان دادن جایگاه بانک در میان بانک های داخلی و خارجی و مطابقت با استانداردهای جهانی
۲۲-امکان ارتباط مستقیم با مدیریت ارشد سازمان
۲۳-امکانات رفاهی نظیر صندلی،پذیرایی و …
۲۴-چاپ بولتن و ماهنامه بانکی و ارسال ان برای مشتریان
*شناسایی و رتبه بندی مهم ترین عوامل موثر بر وفاداری مشتریان (بانک مسکن)
چشم انداز مدیریت-خورشید جوادی –شماره۷۳-زمستان۹۰
در این تحقیق،عوامل زیر به تفصیل و به صورت موضوعی و طبقه بندی شده مورد بررسی قرار گرفت:
۱-عوامل مربوط به شایستگی کارکنان(جنبه های شخصیتی،رفتاری و ظاهری مانند نوع پوشش کارمند،رابطه صمیمانه یا رسمی کارمند با مشتریان،علاقه مندی به پاسخگویی به مشتریان و…)
۲-عوامل مربوط به خدمات(تنوع خدمات،ارائه خدمات غیر حضوری ،ثبات در ارائه خدمات ،شرایط پرداخت وام و…)
۳-عوامل فیزیکی محیطی(جنبه های ظاهری و فیزیکی،نمای درونی و بیرونی شعبه ،ساعات و روزهای کاری،قرار گرفتن شعب نزدیک اماکن تجاری و اداری،وجود دستگاه خودپرداز و ..)
نتایج زیر به ترتیب اهمیت بدست آمده است:
سرعت و دقت در ارائه خدمات-شرایط و بهره اعطای وام-متناسب بودن خدمات با خواسته ها-سود سپرده های بانکی-احترام به مشتری و راهنمایی-تعهد،مسئولیت پذیری و راهنمایی-ارائه خدمات غیر حضوری-ارائه خدمات جدید و منحصر به فرد-تجربه و تخصص کارکنان-مدت زمان انتظار برای دریافت خدمت-ارئه تمامی خدمات در یک شعبه –رفتار مودبانه و آراستگی کارکنان-تعدد و پراکندگی شعب در شهر-مناسب بودن محل شعب بانک-متنوع بودن خدمات-وجود دستگاه های خودپرداز در شعب-ساعات و روزهای کاری
*تحقیق شناسایی و رتبه بندی مهم ترین عوامل مؤثر بر وفاداری مشتریان، با بهره گرفتن از روش های تصمیم گیری چند معیاره در سال ۸۸ توسط غلامحسین خورشیدی ، محمد جواد کاردگر انجام گرفته که در مجله چشم انداز مدیریت شماره ۳۳ به چاپ رسیده است..
تحقیقات نشان داده است که وقتی روابط مشتریان با یک شرکت ادامه می یابد سود شرکت به شدت افزایش می یابد. بر همین اساس در تحقیق حاضر سعی شده است تا ابتدا عوامل مؤثر بر وفاداری مشتریان بانک مسکن را بر اساس نظرات و اظهارات مشتریان و مقایسه میانگین TOPSIS و AHP شناسایی و سپس با کمک رو ش های تصمیم گیری چند معیار ه عوامل، اهمیت هر یک از عوامل مذکور را بر وفاداری مشتریان تعیین کنیم . به نظر می رسد که مدیران بانک مذکور بتوانند با مورد توجه قرار دادن این عوامل مؤثر، راهبردهای مناسب تری تدوین، و منابع خود را فراخور اهمیت هر یک از این عوامل اختصاص دهند . البته، نتایج مطالعه می تواند برای سازما ن ها مشابه نیز مفید واقع شوند.
فرضیه اصلی ۱: میان عوامل الف فیزیکی- محیطی؛ ب مربوط به خدمات و ج مربوط به شایستگی کارکنان با وفاداری مشتریان ارتباط معنا داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۱: بین عوامل فیزیکی- محیطی با وفاداری مشتریان ارتباط معناداری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۲:بین عوامل مربوط به خدمات با وفاداری مشتریان ارتباط معناداری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۳: بین عوامل مربوط به شایستگی کارکنان با وفاداری مشتریان ارتباط معناداری وجود دارد.
فرضیه اصلی ۲: میان رتبه بندی عوامل به وسیله روش های AHP ،TOPSIS و مقایسه میانگین ها اختلاف معناداری وجود ندارد.
که تمام فرضیات مطرح شده تایید شده اند.
*تحقیقی تحت عنوان بررسی عوامل موثر بر رضایت مشتریان بانک کشاورزی و پارسیان در شهر اصفهان توسط الهام وحدتی در سال ۹۰در شهر اصفهان صورت گرفته که در این تحقیق عوامل موثر بر رضایت مشتریان بانک های کشاورزی و پارسیان در شهر اصفهان با طرح ۷ فرضیه در خصوص مکان شعب بانکی، کیفیت خدمات بانکی، فعالیت های ترویجی بانکی، هزینه های ارائه خدمات بانکی، نحوه انجام فرایند عملیات بانکی، نحوه برخورد کارکنان شعب بانکی و امکانات فیزیکی شعب بانکی مورد بررسی قرار گرفته اند. برای آزمون فرضیه های پژوهش یک نمونه آماری ۱۶۰ نفری از مشتریان شعب بانک های کشاورزی و پارسیان در شهر اصفهان به طور اتفاقی انتخاب شد و بین افراد نمونه پرسشنامه توزیع گردید.
‏ نتایج کلی حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد از دیدگاه مشتریان بانکهای کشاورزی و پارسیان در شهر اصفهان هزینه های ارائه خدمات بانکی،نحوه برخورد کارکنان شعب بانکی و نحوه انجام فرایند عملیات بانکی به میزان خیلی زیادی بر رضایتمندی مشتریان موثر است. همچنین مکان شعب بانکی، کیفیت خدمات بانکی، امکانات فیزیکی شعب بانکی تا حد زیادی بر جلب رضایت مندی مشتریان این بانک ها موثر می باشد‏. در این میان فعالیت های ترویجی این دو بانک (پذیرایی از مشتریان، جوایز و هدایای بانکی، خوش نام بودن بانک و …) بر رضایت مشتریان بی تأثیر بودند
*در سال ۹۰ نیز تحقیق تحت عنوان بررسی عوامل مؤثر بر رضا تمندی مشتریان (الگوی جدید ) توسط دکتر سید علیرضا موسوی ، دکتر سید مسعود نونژاد و مهنوش قائدی انجام گرفت که در این پژوهش محقق با بررسی عوامل مؤثر بر رضایت مشتری و بررسی تعامل بین آنها ا، الگوی جدیدی از رضایت مشتری را ارائه نموده است، که جنبه نوآوری دار د. متغیرهای اصلی این الگو عبار تند ا ز: انتظارات مشتر ی، کیفیت ادراک شد ه، ارزش ادراک شده، باورهای مشتری، نگر شهای مشتری، رضایت مشتری.
فرضیه اول : انتظارات مشتری بر کیفیت ادراک شده مشتری تاثیرمستقیم دارد.
فرضیه دوم : انتظارات مشتری بر ارزش ادراک شده مشتری تأثیر مستقیم دارد.
فرضیه سوم : کیفیت ادراک شده بر ارزش ادراک شده مشتری تأثیر مستقیم دارد.
فرضیه چهارم: انتظارات مشتری بر باورهای مشتری تأثیر مستقیم دارد.
فرضیه پنجم : کیفیت ادراک شده بر باورهای مشتری تأثیر مستقیم دارد.
فرضیه ششم : ارزش ادراک شده برباورهای مشتری تأثیر مستقیم دارد.
فرضیه هفتم : باور های مشتری بر نگرش های او تأثیر مستقیم دارد.
فرضیه هشتم : نگرش مشتری بر رضایت مشتری تأثیر مستقیم دارد.
که تمام فرضیات فوق در انتها تایید می شوند.
*تحلیل عوامل موثر بر جذب مشتری در بانک توسعه صادرات ایران(۹۰)