ماهواره های رادیو تلویزیون
شکی نیست که وسایل ارتباط جمعی ازقبیل رادیووتلویزیون درپیشبرد هدف‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی وفنی تاثیر بسزایی دارند. درسالهای اخیرپخش صداوتصویر از طریق ماهواره به عنوان موثرترین وسیله در نیل به هدفهای فوق، توجه همگان را به خود جلبکرده است. استفاده از این ماهواره ها برای پخش برنامه هایرادیویی وتلویزیونی است ماهواره ای برفراز قسمتی از زمین قرار داده می شود، برنامه تلویزیونی از یک ایستگاه زمینی به آن فرستاده می شود، سپس ماهواره تصویر فوق راروی یک شعاع باریک که فقط ناحیه مشخص شده ای اززمین رامی پوشاند، برمی‌گرداند.ایستگاه زمینی مقابل با انتنهای  بشقابی شکل , تصویررامی گیردوآن رادوباره پخش می کند.به عبارت دیگرمی تواند درآن واحد وبه طورهمزمان مثلا درایران برنامه‌های تلویزیونی صدا و سیما و مسابقات فوتبال (( دیدنیهای )) خیلی از کشورها را مشاهده کرد. برنامه هایکشورهای خارجی، نمونه هایی ازکاربردآن هستند.اینگونه ماهواره هامی توانند ارتباط برنامه‌های رادیووتلویزیون رابه طورمستقیم بین ماهواره وگیرنده‌های خانگی ( تلویزیون)برقرارکنند.درژاپن وفرانسه تصاویر تلویزیونی مستقیماً ازماهواره به گیرنده‌های خانگی که آنتن‌های کوچک و تقریبا ارزان قیمتی دارند، انتقال پیدا می‌کند. چنانچه قرار باشد. این روش درسطوح وسیع خودبه کارگرفته شود، مسائل بغرنجی درزمینه حقوق فضایی و سیاسی به وجود می آید. کمیته‌های تخصصی سازمان ملل متحد مشغول بررسی هستند تاراه‌حل‌های مناسبی برای این مسایل پیدا کنندپس درحال حاضردر بسیاری ازکشورها امکان این وجود ندارد که با کمک آنتنهای معمولی، برنامه‌های تلویزیونی کشورهای دوردست راگرفت.

مخابرات
زیرپوشش قرارگرفتن نقاط دورافتاده وصعب العبور کشورکه از طریق فرستنده ها, رله هاوشبکه های زمینی نمی توانند زیرپوشش تلفن، تلکس، دیتا و امکانات دیگر ارتباطی قرارگیرند.
۱-پوشش کلیه نقاط قاره ها وکشورهای پهناورازنظر برنامه های ارتباطی، امکان برگزاری کنفرانس تلفنی ازراه دور
۲-تامین سریع ارتباط مخابراتی هنگام بروزسوانح طبیعی از قبیل زلزله، آتش سوزی، طوفان وسیل که باعث قطع ارتباطات موجود می شوند.
۳-تامین سرویسهای پیشرفته ارتباطی بین کشورها باکیفیت بسیار مطلوب در سطح جهانی
۴-ایجاد شبکه دیتا (اطلاعات) در جهت انتقال اطلاعات بین مراکز تحقیقاتی، صنعتی، آموزشی و شعببانکها بامراکز اصلی با کیفیت و سرعت ارتباطی بسیار مطلوب
۵-تامین امکان انتشار روزنامه‌های کثیرالانتشار به طور همزمان در نقاط مختلف کشور وجهان
۶-ارتباط مراکز کامپیوتری با یکدیگر در سطح بین المللی
بیان مساله
عصر کنونی را بسیاری عصر انقلاب اطلاعات وارتباطات نامیده‌اند.عصری که در واقع می توان گفت وسایل ارتباط جمعی پیچیده‌ترین ابزار القای اندیشه‌ها وکارآمدترین سلاحها برای تسخیر آرام جوامع هستند.در چند دهه اخیر با توجه به سرعت سرسام‌آور پیشرفت ورشد تکنولوژی ارتباطواطلاعات؛هر روزه بر پیچیدگی وکارآمدی این ابزار ووسایل در جهان افزوده می شود.گستردگی وپیچیدگی جامعه انسانی در عصر کنونی وجود رسانه‌های جمعی را در صحنه مناسبات اجتماعی انسان ها امری اجتناب ناپذیر نموده است. تصویری که از حقیقت در ذهن خود می سازیم نمادی از ادراک وبرداشت ما از واقعیت محسوس وملموس زندگی است(شاه محمدی؛۱۳۸۵:۸)
اگر چه پیش از این انسانها در ارتباطی رودر رو؛با یکدیگر بوده‌اند ورونق وترویج روش های زندگی از طریق همین ارتباط رودررو؛روندی بسیار کندوضعیف همراه بوده است و لیکن با توجه به فن آوری های (تکنولوژی)امروزی می توان به جرات بیان نمود که قدرت مافوق تکنولوژی به جایی رسیده است که جوامع بشری بصورت آنلاین با هم در ارتباط بوده وهمین باعث شده است تا سبک هاو روش‌های زندگی جدیدی در سطح دنیا در حال چرخش وتغییر باشد. امروزه با پیشرفت ارتباطات جوامع دستخوش تغییرات بسیاری شده اند رسانه های همگانی مانند تلویزیون وماهواره در سطح جامعه جایگاهی را اشغال کرده‌اند که از آن جایگاه بطور فزاینده چه در سطح ملی وبین المللی مطرح شده اند و از آنجا که فرهنگ از طریق رسانه های جمعی جریان می یابد اشکال متفاوت زندگی نیز توسعه می یابند. مک لوهان معتقد بود که هر کسی این وسایل ارتباطی را در اختیار داشته باشد حتی فرهنگ عام را نیز تحت نفوذ دارد و اگر ارشمیدس نقطه اتکایی می خواست تا جهان را دگرگون کند، من رسانه ها را می خواهم تا جوامع را دگرگون سازم(ساروخانی، ۱۳۷۸: ۲۷)
ظهور فناوری های جدید در هر جامعه ای همواره تردید ها؛سر در گمی ها وناآرامی هایی به همراه داشته واین امردر مورد ظهور تلویزیون های ماهواره ای هم مصداق دارد.یکی از مسائلی که توجه بسیاری از اندیشمندان صاحب نظران ودولتمردان جهان را به خود جلب کرده مساله مضر ویا مفید بودن محتوای برنامه های ماهوارهای است.برخی براین باورند که بهره گیری از ماهواره یک دانش است که باید آن را آموخت وگروهی دیگر تاکید بر مضرات ماهواره دارند.
چندیاستکهدرحوزهسرگرمیوتفریحی،شبکههایماهوارهایبهعنوانرقیبیسرسختوقدرتمنددربرابرصداوسیمایجمهوریاسلامیایرانعرضاندام می کردهاند. درحالحاضرسریالهاییازکشورهاوفرهنگهایگوناگونباحضوربازیگرانجوانوخوشچهره،دکورهاییجذابورنگارنگوداستانهاییکهلحظهییهوشوعقلمخاطبرابهحالخودرهانمیکندتوانستهاندجایخودرادرمیانمخاطبانبازکنند. ازسویدیگرباگسترشروزافزوناستقبالازاینشبکههاتوسطمخاطبانایرانینگرانیهاییدرخصوصاشاعهفرهنگبیگانهوتاثیراتمخربآنبرنگرشآنانپدیدآمدهاست.
سوای تاثیرات آنی و کوتاه مدت سریال های شبکه های ماهواره ای، تاثیرات بلند مدت و تغییراتی که آنها در ارزش ها، عقاید و سبک زندگی مخاطبان بوجود می آورد بسیار مهم و چالشی می باشد. تحقیقات مختلف و تحلیل محتوای سریال های خارجی که در شبک ههای مهاواره ای پخش شده یا می شود مشخص کرد که این بار هجمه فرهنگی بسیار ظریف و اندیشده شده می باشد. تخریب ساختار های خانوادگی، ساختار ایدئولوژیک و سبک زندگی از اهداف اصلی این هجمه فرهنگی جدید می باشد. با توجه به این نکات سئوال اصلی تحقیق این است کهسریال های شبکه های ماهواره ای چه تاثیری بر سبک زندگی زنان بندر عباس گذاشته است.؟ منفی یا مثبت
اهداف تحقیق
هدف کلی:بررسی تاثیر برنامه های ماهواره‌ای بر سبک زندگی زنان شهر بندر عباس
اهداف جزیی
۱-بررسی تاثیرات برنامه های ماهوارهای بر تغییرات هویتی زنان
۲-بررسی تاثیر برنامه های ماهوارهای برالگوهای مصرفی زنان
۳-بررسی تاثیرات برنامه های ماهوارهای برچگونگی روابط اجتماعی زنان در جامعه
۴-بررسی میزان دینداری زنان شهر بندعباس
۵-شناسایی سریال های محبوب ماهواره ای زنان شهر بندر عباس
۶-شناسایی کانال های ماهواره ای محبوب زنان شهر بندر عباس
۷-شناخت میزان مصرف رسانه ای(شبکه های ماهواره ای)
ضرورت و اهمیت تحقیق
به علت ورود وسائل ارتباطی و گسترش ارتباطات بشر هر روز بیش از پیش به اهمیت استفاده آن در زندگی انسان ها افزوده می شود. اطلاعات بیشتر یعنی قدرت بیشتر بنابراین افراد برای ادامه حیات نیاز بیشتری به داشتن اطلاعات گسترده دارند. رسانه ها مخصوصاً تلویزیون از وزنی بالا در حیات فراغت آدمیان برخوردار هستند.(ساروخانی، ۱۳۷۸: ۱۴۳) با مراجعه به آمار و ارقام موجود در مورد تماشای تلویزیون در ایران می توان به این واقعیت پی برد که تلویزیون بیشترین سهم را در گذرراندن اوقات فراغت افراد و خانوارها دارد.
امروزه در مورد رسانه‌های همگانی از جمله تلویزیون، رادیو، سینما و امثال آنها مطالعات دقیق و منظمی صورت گرفته است(یکی از بزرگترین مراکز تحقیقاتی کشور ما مرکز تحقیقات صدا و سیما است که پژوهش ها یمختلفی در خصوص رسانه انجام می دهد) این مطالعات و تحقیقات گسترده حکایت از اهمیت رسانه های جمعی به عنوان نهاد مهم اجتماعی می کند. لذا با توجه به ضریب نفوذ تلویزیون و شبکه های خارجی می توان گفت که رسانه ها بر شیوه رفتاری، نحوه سلوک و سلیقه های عمومی در جامعه و بر هنجارها اثر می گذارند.
مشاهده شبکه‌های ماهوارهای آثار نامطلوب فردی واجتماعی بر روی شهروندان گذاشته است. چرا که اغلب برنامه های پخش شده در این رسانه در تضاد با ارزش های ایرانی-اسلامی وهنجارهای عمومی جامعه ومروج فرهنگ وارزش های سازندگان وگردانندگان این شبکه هاست.همچنین اگر چه سبک زندگی تبلیغ شده در این برنامه ها مخاطبان عام را مد نظر دارد.اما هر برنامه به طور اختصاصی هم به پیام رسانی والگوسازی برای مخاطبان خاص خود می پردازد یکی از این گروه‌ها کهاهمیت بسیاری برای گردانندگان این شبکه ها دارند زنان جوان ودختران هستند که یکی از بیشترین مخاطبان این شبکه ها را تشکیل می دهند این گروه از جهات مختلف می توانند دارای اهمیت باشند چه از نظر اقتصادی-به دلیل خریداری اجناس تبلیغ شده در این شبکه ها- وچه از نظر فرهنگی با ترویج مدهای ارائه شده که سبک زندگی آنان را دچار دگرگونی نموده استوهمچنین می توان بهتغییر الگوی مصرف-سست شدن بنیاد خانواده ها وکم رنگ شدن اعتقادات دینی وعقیدتی دربین افراد به خصوص زنان که در جوامع اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخور دار هستند.-تغییر در روابط اجتماعی والگوهای رفتاری واخلاقی نیز اشاره نمودهمین امر باعث شده که در جامعه ما نسبت به افزایش مخاطبان این شبکه ها وبه خصوص افزایش مخاطب در بین گروه زنان ودختران ابراز نگرانی شود.
تعریف مفاهیم واصطلاحات
رسانه
به وسایل انتقال پیام ها از فرستنده یا فرستندگان به مخاطب یا مخاطبان گفته می‌شود که شامل روزنامه؛کتاب؛رادیو؛تلویزیون وماهواره وتکنولوژی های نوین ارتباطات واینترنت و…………است.این وسایل دارای ویژگیهایی مانند پیام گیران نا آشنا؛سرعت عمل زیاد وتکثیر پیام هستند.
ماهواره
لغت ماهواره بر طبق تعاریف رایج به سفینه ای گفته می شود که در مداری مشخص و به دور یک سیاره دیگر درحال گردش است. در عصرحاضر که ماهواره و فناوری های وابسته به آن پیشرفت قابل ملاحظه ای در جوامع ایجاد کرده است بخشی از تحقیقات و پژوهش های علمی - تخصصی که در آزمایشگاه های فضایی انجام می شود هرگز امکان انجامشان برروی کره زمین وجودنداشت. این تحقیقات که بسیار زیاد و متنوع است در رشته های پزشکی، مهندسی و سایر رشته ها درحال انجام است و تاکنون دستاوردهای فراوان و ارزنده ای را به جوامع بشری هدیه کرده است. ماهواره هایی که در فضا و درحال گردشند، می توانند اطلاعات باارزشی را در اختیار ما قراردهند که سبب تحولات شگرفی در زمینه های علمی و تحقیقاتی خواهدشد.
سریال
مسلسل‌، ردیفی‌، نوبتی‌، رده‌ای‌، دوری‌، ترتیبی‌، جزء
سبک های زندگی
سبک های زندگی مجموعه ای از طرز تلقی ها ، ارزش ها، شیوه های رفتار، حالت ها و سلیقه ها در هر چیزی از موسیقی گرفته تا هنر و تلویزیون و سبک دادن به باغچه ( گل کاری ) و دکوراسیون و فرش کردن خانه…. را در بر میگیرد. مفهوم سبک زندگی یعنی انطباق دادن یک رهیافت سبک داده شده در زندگی . مثلا برای فرد مهم است که مانند فلان خواننده معروف باشد حتی اگر آن خواننده غذای تایلندی بخورد، دیوار خانه شان را فلان رنگ کند ، یا در خانه تفریح کنند نه بیرون…
نمادهای منزلتی
هر پایگاه اجتماعی با نمادها یا نشانه هایی مشخص می‌شود که موجب تمایز و برتری فرد یا گروهی نسبت به سایرین می شود . گافمن نمادهای پایگاه را در حکم ابزارهای تخصص یافته می داند که  موقعیت افراد را نشان می دهند و ارائه می کنند ، به طورکلی هر نشانه ای که دلالت بر مکان و موقعیت فرد یا گروه در زنجیره  نظم اجتماعی داشته باشد می تواند نماد آن فرد یا گروه از دیدگاه سایرین به حساب آید به همین دلیل پدیده هایی مانند زبان، طرز رفتار و اشیای مادی کمیاب می توانند نقش نماد را ایفا کنند. به طورکلی در دوران هایی که دگرگونی‌های اجتماعی شتاب و سرعت می گیرند و نیز در مناطق شهری پایگاه افراد از دیدگاه یکدیگر ناشناخته است و از اینرو گاه افراد پایین دست یا طبقات متوسط از نماد افراد و گروه های دارای پایگاه بالا برای کسب موقعیت بالاتر و دستیابی به احترام  بیشتر استفاده می‌کنند(ملک ،۷:۱۳۷۷).
نمادهای منزلتی از جمله داشتن اتومبیل‌های گران قیمت، جواهرات، املاک، را ثروتمندان مدتها برای کسب تشخص و تضمین جدایی آنها از دیگر طبقات اجتماعی به کار برده‌اند، اما به دلایل گوناگون این نمادهای منزلتی  اهمیت و اعتبار خود را به تدریج از دست داده‌اند، گسترش اعتبارات وسیع مالی، تولید انبوه کالاها و خدمات و افزایش مدام دستمزدها موجب افزایش قدرت خرید گردیده و این امکان را برای بیشتر خانواده های طبقه متوسط فراهم آورده تا از اتومبیل، اوقات فراغت، تعطیلات، تفریح و خانه شخصی که تا مدتی فقط در اختیار افراد بسیار ثروتمند بود بهره مند شوند. بعلاوه تغییر در ارزش‌های اجتماعی علاقه مردم را به بسیاری از این نمادهای منزلتی کاهش داده است. برای مثال، زمانی که بنزین کمیاب یا گران می شود بسیاری از مردم از خریدن اتومبیل های بزرگ منصرف می شوند یا هنگامی که لباس خز از حیوانی بدست می آید که نسل آن در شرف نابودی است پوشیدن آن از رواج می‌افتد(ربانی وانصاری، ۲۴۲:۱۳۸۵)
نماد فرهنگی
نماد فرهنگی می‌تواند یک تصویر، سمبل، آرم، نام، چهره، شخصیت، ساختمان یا چیزهای دیگری باشد که به سهولت، شاخص و برجسته می‌شود و به طور کلی چیزی یا طرز فکری را با یک مفهوم وسیع فرهنگیبه گروه فرهنگی بزرگی ارائه می‌دهد. ارائه یک شیء یا شخصیت ممکن است از این جهت حائز اهمیت باشد که وضع منحصر به فردی در بیان و ارائه مکان خاص یا دوره‌ای از تاریخیا گروهی از مردم داشته باشد یا قشر خاصی از مردم آن را دوست بدارند یا برای آنها مهم باشد.در رسانه‌ها گرایش روزافزونی بر این امر وجود دارد که جلوه‌های شناخته شده فرهنگ مردمی به عنوان یک نماد (Icon) توصیف شود.
نمادبومی و محلی
نشانه‌ایاست که نشانگر یک اندیشه، شیء، مفهوم، چگونگی و جز اینها می‌تواند باشد ونماد بومی یعنی نشانه وسمبلی که مختص یک منطقه وگروههای خاص آن منطقه معرفی شود.
نماد ملی
نمادی است که مردم یک کشور را با آن می توان شناخت.مانند واحد پول؛قهرمانان؛ پرچم
نماد فراملی

ظاهر ما به چشم دیگری چگونه می نماید «تصویر سیمایی ظاهری ما ».
داوری آنها درباره ی ظاهر ما چیست ؟
«تفسیر واکنش دیگران »
۳.چه احساسی از خود برای ما پدید می آید ،غرور یا احساس سرشکستگی (رشد مفهوم خود )بنابراین از نظر کولی تصور افراد در باره یکدیگر واقعیتهای اجتماعی را تشکیل می دهد واین واقعیات فرد را قادر می سازد تا تصور «خود »را رشد دهد .

نظریه ی نقش پذیری مید:
به نظر «جورج هربرت مید »یکی از نتایج جامعه پذیری توانایی پیش بینی انتظارات دیگر از ما شکل دادن به رفتارمان بر طبق آنها ،می باشد او استدلال می کند که این توانایی از طریق نقش پذیری بدست می آید مید از طریق مشاهداتی که درباره ی کارکردهای بازی انجام داد . نشان می دهند که چگونه کودک با بازی کردن نقش دیگران (والدین ،هم بازیها ،قهرمانان )ودرونی کردن رفتار آنان از نظر فکری رشد می یابد وجامعه پذیر می گردد . کودک بدین سان مقررات بازی را یاد می گیرد ودر ضمن می آموزد که خود را به عنوان یکی از اعضای گروه بپندارد ؛در حالی که بوسیله ی نقشی که دارد از دیگران متمایز ومتفاوت می شود . برای مید آنچه دربازی می گذرد ،تصویری از زندگی روزمره ی است . خود کودک از طریق همانندی با دیگران در نقشهایی که ایفا می کند وخصوصاًبه وسیله ی درونی کردن «دیگران به طور عمد »رشد می یابد وهمچنین ،کودک «خود »را با تمیز وتشخیصی که بین نقش خود ودیگران می دهد ،می سازد .(روشه ،۶۰:۱۳۶۷)
مید رشد «خود »را در سه مرحله نشان می دهد :
۱.مرحله آمادگی «تقلید »
مرحله ی آمادگی که در دوران کودکی رخ می دهد وشامل سالهای دوم وسوم زندگی می شود ،کودکان رفتار دیگران مثل نحوه قاشق گرفتن یا راه رفتن یا اشاره های ضمنی را تقلید می کنند ؛اما خاصیت وعلت وجودی آن را کمتر درک می کنند . این امر واقعاًنقش پذیری نیست ؛ولی آمادگی برای پذیرش نقش را فراهم می سازد . کودک در طی چنین سالهایی رفته رفته خود را در مقام دیگران می گذارد ،یعنی نقش های دیگران را بازی می کند ،ما این عمل به صورت کاملاًتقلیدی وناآگاهانه انجام می شود . برای این مثال :کودکی ممکن است ادای روزنامه خواندن پدرش را در بیاورد ،وروزنامه را برعکس بدست بگیرد این عمل در ابتدا برای کودک تقریباًبه معنی است که فقط می داند که می خواهد کارهای دیگر اعضای خانواده را انجام دهد ؛ولی از خود آگاهیومشاهده خود در این عمل اثری دیده نمی شود .
۲.بازی بدون قاعده :
کودکان در چهار یا پنج سالگی وارد صحنه ی بازی می شوند ودر نقش مادر ،پدر ،معلم ،پلیس و…بازی می کنند آنان با کفش والدین خود راه می روند و وانمود می کنند که بزرگسال هستند ویک عروسک را سرزنش می کنند ویا خانه بازی می کنند وامثال اینها . کودکان در این بازیها از طریق وانمود کردن به پذیرش نقش دیگران خاص ،نخستین مراحل یادگیری را می گذرانند ؛یعنی دنیا را از دید گاهی غیر از دیدگاه خود می بینند. (رابر تسون،۱۲۲:۱۳۷۲)
۳.بازی باقاعده :
بازی باقاعده (بازی گروهی عبارت است از فعالیتهای گروهی که در آن نقش هر بازیگر شرکت کننده .ایجاب می کند با یک یا چند بازیکن دیگر کنش متقابل داشته باشد .
بازی باقاعده ،برخلاف بازی بی قاعده کاری جدی است واز کودکان انتظار می رود نقشهایی که بر عهده می گیرند انجام دهند ورفتارهای دیگر بازیکنان را به طور مؤثر فرا گیرند ؛زیرا هر بازی باقاعده دارای یک چهارچوب مقرراتی است مثلاًدر بازی فوتبال ،بازیکنان نه فقط باید با وظیفه ونقش خود ،آگاه باشند ،بلکه به نقش دیگر بازیکنان نیز باید آگاهی داشته باشند . در واقع در هر لحظه از بازی هربازیکن ،تصوری از شیوه عمل وحرکت سایر بازیکنان ودر آن واحد ،خود را در نقش دیگر بازیکنان نیز احساس کرد ودر نتیجه ،حرکات وپاسخهای خود را کنترل وپیش بینی کند .
نظریه های روان شناختی جامعه پذیری :
روان شناسان ،جامعه پذیری را به عنوان مبارزه ای میان فرد وجامعه تلقی می کنند ومی گویند فرد مدام در حال گرایش به دور افکندن قید وبندهای اجتماعی وهنجارهای جامعه است . آنها کسب شناخت (دانش )را نیز نتیجه ی رویارویی ومجادله فرد (ذهن )ومحیط (عینیت )می دانند .
نظریه جامعه پذیری فروید :
زیگموند فروید ،جامعه پذیری را فرآیندی می داند که از طریق آن هنجارهای والدین را به صورتی عمقی می پذیرد وبه کسب من برتر می پردازد از نظر او ،از آنجا که مایه وخاستگاه «من »و«من برتر »را محیط تهیه می بیند ،عوامل اجتماعی یا تشکیل این دو پدیده به درون فرد منتقل می شوند بدین شکل فرد «جامعه پذیر »می گردد. فروید سه بخش متمایز شخصیت را به زیر تشخیص می دهد :

1. 1. نهاد :

«نهاد »بخشی از شخصیت انسان است که با خود انسان زاده می شود واز غرایز اولیه ناخود آگاه انسان است که هیچ گونه به قید وبندی نمی شناسد وفعالیت آن بر اسصل ذلت استوار است ومی خواهد به سرعت ارضاءشود این نیروی روانی که منشاءزیستی دارد ،مایهی زندگی و پایه ی اصلی شخصیت است و «من »و«من برتر »از آن منشعب می شوند وبرای فعالیتهای خود نیرویی لازم را از آن می گیرند .
۲.من :
پس از مدت کوتاهی که از تولد کودک می گذرد ،بخشی از نهاد در برخورد وتماس با واقعیت به «من»تبدیل می شود «من» گرچه از همان زیست مایه برای کار خود استفاده می کند ولی کارکردهایش باخصوصیات «نهاد »کاملاًتفاوت دارد. «من »بر اساس اصل واقعیت عمل می کند یعنی به شرایط وواقعیت موجود برای ارضای نیازها یا بر آورده شدن آرزوهای خود توجه دارد ومی تواند ناکامی را تحمل کند . «من »تلاش می کند که توقعات وانتظارات نهاد را در رابطه با واقعیت از یک سو در رابطه با من برتر از سوی دیگر تسهیل کند ،ودر مقابل تهدیدهای درونی وبیرونی توسط ساز وکارهای دفاعی از خود دفاع کند .
در واقع این رشد «من »است که منجر به رسیدگی عاطفی، جنسی،اجتماعی ،و…می شود . در افراد با شخصیتهای نارسیده «من »ضعیف وشکننده است . مرزهای آن استحکام کافی ندارد ودر اثر حوادث ناگوار ویا ناکامی ،ممکن است تاب فشار را نداشته ودر هم فرو شکسته شود .

3. 3. من برتر :

بخشی از من در نتیجه معیارها وارزشهای خانوادگی ،اخلاقی ،مذهبی واخلاقی به من برتر تبدیل می شود در واقع من برتر محل ارزیابی رفتاری فرد است وجایگاه وجدان بنابراین سرزنش کننده وارشاد کننده است . نفوذ والدین در رشد من برتر بسیار قوی است اما دیگر افراد با اقتدار مانند معلمان یا پلیس نیز در رشد آن بی تأثیر نیست .
تضاد میان سه بخش شخصیت :
به نظر فروید ستیز بین نهاد ومن برتر اجتناب ناپذیر است وبین خواسته های آن دو یک بر خورد درونی وجود دارد تا در نهایت من ساخته شود . من باید با فشارهایی که از سه جهت جهان خارج ،نهاد ،من برتر –وارد می شود ،مقابله نماید . فروید می گوید در زندگی روزمره هر کس می تواند به آسانی تضاد بین سه بخش شخصیت را عیناًمشاهده کند . فرض کنید دانشجویی که روز بعد امتحان مهمی دارد به یک مهمانی دعوت شود در این مهمانی که دوستان نیز جمع هستند بساط خوردنی گپ زنی ،وشب زنداری گسترده است . در این وضعیت نهاد ،دانشجو را به رفتن مهمانی تشویق می کند ،زیرا برای لذت بردن باید به مهمانی رفت اما من برتر که فقط مقابل نهاد است به او هشدار می دهد که این امتحان سرنوشت او را تعیین می کند پس باید شب را مطالعه کند تا برای امتحان فردا آماده باشد ،مهمانی را بعداًنیز هم می توان رفت . من در این موقعیت مجبور به ارزیابی هر دو ادعاست ؛مطالعه یا مهمانی شاید من راضی شود بیشتر وقت شب را به مطالعه بپردازد ودو ساعت آخر وقت را در مهمانی بگذراند از نظر فروید ،تصمیم در این باره به توانایی های نهاد ومن برتر بستگی دارد تا من را متقاعد کند .
نظریه ی شناختی رشد پیاژه :
پیاژه روانشناس سرییسی کوشیده است به دور از هنجارهای اجتماعی وپیش رویدادهای بزرگسالان به درک وتحلیل ودیدگاه کودک بپردازد خواسته است زندگی روزانه کودک را با تمام پریشانی ،اضطراب و آشفتگیهایش بازسازی کند . این نوآوری ودگرگونی در روش نگرش ،نتایجی به بار آورده که با ژرفترین واستوارترین اعتقادمان مارا درباره ی دوران کودکی زیر رو کند .
از نظر پیاژه ساختار شخصیت در یک فرآِند تدریجی (پلکانی )شکل می گیرد و آگاهی از خود مستلزم مقایسه مداوم میان من ودیگری است . تأکید او بیشتر بر توانایی های شناختی ،یعنی ظرفیت به کار گیری درک انسان از تفکر ،حافظه ودیگر فرآیندهای ذهنی برای دست یابی بر دانشهاست .
پیاژه بر این باور بود در سال( ۱۹۷۰)که توانایی شناختی کودک طی چهار مرحله ی اصلی رشد می یابد این مراحل در ارتباط با سن کودک است زیرا اولآًمغز کودک باید در طول زمان رشد یابد تا بتواند برخی از انواع شناختها را درک کند . تءثیر تجربه در طول زمان بدست می‌آید به همین دلیل ،اگر بشنویم کودک شش ماهه ای صحبت می کند یا کودک هشت ماهه ای درباره ی ارتباط وکنش متقابل نمادی بحث می کند حیرت زده می شویم . مراحلی که پیاژه از تولد تا دوازده سالگی وپس از آن را شامل می شود به شرح زیر است :

1. 1. مرحله حسی –حرکتی :

مرحله حسی-حرکتی شامل دوسال اول زندگی کودک است کودک در خلال این سالها ،تجربه های حسی (دیدن اشیاء)وفعالیتهای حرکتی (لمس کردن چیزها)را به کمک حواس خود یاد می گیرد وکشف می کند که با دست یابیبه چیزهایی یا رنگ روشن ،مانند اسباب بازی های متحرک با جغ جغه ،قادر است آنها را لمس کند ،بغل بگیرد یاحتی تکان دهد .کودک در چنین حالی قادر به نشخیص خود از محیط اطراف است در سه یا چهار ماهگی ،کودک تواناییاین کار را ندارد ،امادر ۹ماهگی شروع به جستجوی اسباب بازی کرده ،آن راهنگام حرکت با چشم دنبال می کند در این حال است که کودک تمیز می دهد که اسباب بازی دارای موجودیت خاص ومستقل است .
۲.مرحله قبل از تفکر =مرحله تفکر شهودی:این مرحله از دوسالگی تا هفت سالگی را در برمی گیرد پیاژه این مرحله را مرحله ماقبل تفکرنامید زیراکه در طی این دوره کودک قادر به انجام بسیاری از فعالیتها ی ذهنی نیست وبه طور کامل برخی مفاهیم اساسی چون وزن،اندازه،سرعت،علت ومعلول را درک نمی کند .توانایهای آشکار کودک در این مرحله اغواکننده وکاه خطر ناک است .مثلا مربی کودک به او می گوید همین جا بایست ،تکان نخور.مبادابه خیابان بروی سپس برای اطمینان خاطر ممکن است از او بپرسند :قرارشد چه کار کنی وکودک موضوع را توضیح دهد ،در این جا چنین به نظر می رسد که کودک خطر را درک کرده است اما در واقع چنین نیست کودک هنوز سرعت اتومبیل وعلت ومعلول را به طور درست درک نمی کند وبه همین دلیل در خیابان صدمه می بیند یا کشته می شود . بنابراین اگر چه کودک حرفهای مربی رافهمید ولی هوز جوانتر از آن است که بتواند قضیه را دوبار خطر سرعت اتومبیل بفهمد .از سوی دیگر وجه تسمیه تفکر شهودی آن است که کودک در این سنین با تخیلاتی شبیه شهود یا اشراف هنرمندان واندیشمندان بزرگ زندگی می کند ،با این تفاوت که شهود کودک از مقوله نا آگاهی است «جان پنداری »عروسکی در کودک در بغل دارد به او غذا می دهد خسته شدن توپ بازی ،ودهها مثالدیگر از این نوع تفکرات شهودی کودک حکایت می کند .

3. 3. مرحله تفکر عینی:یا مرحله تفکر انضمامی :

در این مرحله که کودکان هفت تا دوازده سال را شامل می شود ،کودکان قادر به استدلال وضعیتهای عینی هستند آنها تجربه ها ومهارتهای شناخت را که لازمه زندگی روزمره است ،فرا می گیرند . اندازه ،سرعت، وزن ،زبان وعلت ومعلول را می فهمند وبر خلاف کودکان جوانتر ،آنها قادرند از دیگران قدر دانی کنند وهمچنان که «مید »معتقد است نقطه نظرات واعمال دیگران را با رفتارها ونقطه نظرات خود هماهنگ وهمراه سازند ،اما هنوز توانایی تفکر انتزاعی را ندارند یا در واقع ،تفکر آنها منضم به حضور شی ءیا شخص است وچون شی ءیا شخص رفت ،تفکر هم پس از مدتی ناپدید می شود .
۴.مرحله ی تفکر انتزاعی =مرحله تفکر منطقی :
در این مرحله که معمولاًپس از دوازده سالگی وآغاز دوره بلوغ روی می دهد نوجوان می تواند مفاهیم انتزاعی را کاملاًدرک کند بدون آنکه لازم باشد به دنیای مادی رجوع کند . در این مرحله نوجوان می تواند تصور دوست داشتن کسی را بکند که وجود ندارد ،یا مفهوم مرگ را بدون آنکه کسی بمیرد درک کند او می تواند درباره ی نظرها وبینش های مختلف با دقت وهوشیاری فکر کند وقادر است تا در مورد عملیات پیچیده ریاضی ،مسائل اخلاقی وقوانین منطقی به بحث بنشیند وبه حل مسائل ومشکلات اقدام نماید ونیز به اظهار نظر ونقد وتحلیل در زمینه مسائل سیاسی فلسفی بپردازد .
به نظر می رسد که فرآِند جامعه پذیری شناختی در همه جای جهان عمومیت دارد به این صورت که در همه جامعه ها مردم از مراحل متوالی یکسان رشد عبور می کنند ،لیکن محتوای این مراحل از لحاظ فرهنگی متغییر است ،چه چیز وچقدر می آموزیم به محیط اجتماعی بستگی دارد . اگر در فرهنگ ما اعتقاد براین است که زمین مسطح است پس از طریق همین مفاهیم جهان را تفسیر خواهیم کرد حتی درون یک جامعه معین نیز عوامل اجتماعی یا فرهنگی ،گروهای مختلفی از مردم را به وجود می آورد که شیوه های متفاوت در باره موضوعهای مختلف فکر می کنند چنانچه زنان ایرانی به گونه ای جامعه پذیر شده اند که احتمالاًبیش از مردان به خانه داری وبچه داری فکر می کنند .
فرهنگ وشخصیت
یکی از ویژگیهای انسان ،دارا بودن نیروی اندیشه است . انسان به یاری اندیشه توانسته است بر خلاف دیگر حیوانات خود را از تسلیم ووابستگی بی قیذ وشرط به طبیعت بر هاند و برای مبارزه وتسلط بر آن ،شیوه ها ،وسیله ها وروشهایی را ابداع کند که ما مجموعه آنها را فرهنگ می نامیم . در واقع اندیشیدن یک نیروی درونی وفرهنگ آفرینی تجلی بیرونی آنی است .به همین دلیل است که انسان شناسان برای آدمی هنری بزرگتر از فرهنگ آفرینی نمی شناسند وگوناگونی پاسخگویی به نیاز های اولیه انسان را فرهنگ می دانند .
تعریف فرهنگ :
فرهنگ شامل همه فعالیتهای انسانها وسیمای واقعی آنان است در واقع فرهنگ تمام آن ساخته ها ،اندیشه ها ،نهادها ،اداب ورسوم ،روش های اخلاقی ونظایر آنهاست که تمامیت آ»ها محیطی را بوجود آورده که ساخته وپرداخته خود انسان است به بیان دیگر ،فرهنگ مجموعاًکوششهای انسان است برای انطباقش با محیط واصلاح شیوه های زندگیش (لینگ ،۸۵:۱۳۴۶)وبالاخره آنچه جامعه می آفریند وبه انسان وا می گذارد فرهنگ نام دارد . (اگ برن ونیم کوف ،۱۳۳:۱۳۵۷)

با نگاهی به ماده ۷۳۴ قانون مدنی می توان عقد کفالت را نیز از اقسام ضمان عقدی محسوب دانست لیکن به نظر استاد دکتر کاتوزیان « تفاوت اصلی عقد ضمان با کفالت در این است که در ضمان تعهد بر دین مدیون است و در کفالت احضار او پس کفالت را نباید سبب انتقال دین شمرد ، التزام کفیل به پرداخت دین ، نتیجه تخلف او در وفای به عهد ( احضار مکفول ) است » همچنین به نظر استاد « کفالت عقد تبعی است و با انحلال و سقوط عقد اصلی از بین می رود . » (۱)
در خصوص ماهیت حقوقی ضمان قهری و ناشی از حکم قانون نیز مقررات قانونی قابل اشاره است از جمله طبق ماده یک قانون مسئولیت مدنی مصوب سال ۱۳۳۹ ورود لطمه ای که بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی موجب ضرر مادی یا معنوی به دیگری شود موجب ضمان
بوده و شخص مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود میباشد .
همچنین در ماده یک قانون بیمه اجباری و مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب آذر ماه ۱۳۴۷ کلیه دارندگان وسائل نقلیه موتوری زمینی و انواع یدک و تریلر متصل به وسائل مزبور و قطارهای راه آهن اعم از اینکه اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند را مسئول جبران خسارت بدنی و مالی ناشی از حوادث وسائل نقلیه مزبور در قبال اشخاص ثالث دانسته و دارندگان اینگونه وسائل را مکلف به بیمه نمودن وسائل نقلیه نزد شرکت سهامی بیمه ایران و یا یکی از موسسات بیمه داخلی نموده است .
در قانون مجازات اسلامی در کتاب چهارم دیات و باب پنجم در موجبات ضمان در مواد ۳۱۶ به بعد به بیان شرایط و موجبات ضمان ناشی از مباشرت و تسبیب واجتماع مباشر و سبب پرداخته است که جملگی از مصادیق ضمان قهری محسوب می گردند . همچنین در ماده ۳۰۸ قانون مدنی اسباب ضمان قهری را بر شمرده که عبارتند از ۱- غصب و آنچه در حکم غصب است ۲- اتلاف ۳- تسبیب ۴- استیفاء
۱ . ۲) انواع ضمان
ضمان بر دو نوع است الف : ضمان عقدی یا قراردادی ب : ضمان قهری یا غیر قراردادی
اول : ضمان عقدی یا قراردادی
ضمان عقدی به معنای خاص به عقد ضمان معروف است که در قانون مدنی در ماده ۶۸۴ تعریف
——————————–
۱) کاتوزیان ، ناصر ، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی ، پیشین ، ص ۴۷۱
شده است « عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد ، متعهد را ضامن ، طرف دیگر را مضمون له و شخص ثالث را مضمون عنه یا مدیون اصلی می گویند » . در اثر ضمان بین ضامن ومضمون له در ماده ۶۹۸ قانون مدنی آمده است « بعد از اینکه ضمان بطور صحیح واقع شد ، ذمه مضمون عنه بری و ذمه ضامن به مضمون له مشغول می شود » بنظر دکتر کاتوزیان : « ماده ۶۹۸ قانون مدنی اثر ضمان مطلق را بیان می کند و قاعده ای است تکمیلی و بر خلاف آن می توان شرط کرد » (۱)
ضمان عقدی به معنای عام شامل عقد ضمان و عقد حواله و عقد کفالت می شود زیرا در هر یک از عقود فوق به موجب عقد و توافق طرفین ، شئی خاصی بر عهده شخصی به نفع دیگری قرار می گیرد . در نتیجه می توان گفت ضمان عقدی نوعی مسئولیت قراردادی است که در نتیجه اجرا نکردن تعهدی که از عقد ناشی شده است بوجود می آید . بنظر می رسد در ضمان ناشی از نقض تعهد و قرارداد نیز اگر چه ضمان در ظاهر ناشی از قرارداد است و طرفین عقد می توانند در میزان خسارت توافق نمایند با این وجود می توان ضمان ناشی از نقض قرارداد را نوعی ضمان ناشی از حکم قانون دانست زیرا اولا اثر عقد در قرارداد ها انجام تعهد است و ضمان پیش بینی شده در صورت عدم ایفای تعهد ناشی از حکم قانون است که بر عهده متعهد قرار می گیرد . ماده ۲۲۱ قانون مدنی در این زمینه بیان می دارد « اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند یا تعهد نماید که از انجام امری خودداری کند در صورت تخلف مسئول خسارت طرف مقابل است ، مشروط بر اینکه جبران خسارت تصریح شده و یا تعهد عرفاً به منزله تصریح باشد و یا بر حسب قانون موجب ضمان باشد . » لذا همانطور که دکتر کاتوزیان می فرمایند « مسئولیت قراردادی در زمره قواعد عمومی قرارداد هاست و فایده شرط تصریح دو طرف یا حکم قانون و عرف مربوط به خساراتی فراتر از متعارف است و وجه التزام پیش بینی شده در قرارداد ها در واقع تراضی در باره خسارات ناشی از عدم انجام تعهد است » (۲)
دوم : ضمان قهری یا غیر قراردادی
در ضمان قهری شئی معینی در عهده کسی استقرار می یابد اما منشاء ضمان قرارداد یا التزام از طرف ضامن نیست بلکه مبنای ضمان ناشی از یک عمل مادی است که ممکن است در قالب اتلاف یا تسبیب و یا استیلای نا مشروع و غیره باشد که از شخص سر می زند و قانون این عمل را موجب مسئولیت و ضمان بداند . صدمات بدنی غیر عمدی مستوجب دیه را میتوان از مصادیق ضمان قهری و قانونی دانست که بر عهده مرتکب قرار می گیرد . عناصری که موجبات ضمان قهری را در اینگونه جرایم غیر عمدی فراهم می سازند ممکن است انجام کاری باشد که در آن احتمال خطر یا صدمه
برای دیگران وجود داشته و یا عدم انجام کاری است که برای پیشگیری از وقوع یک خطر احتمالی الزامی بوده است . همچنین بی احتیاطی و بی مبالاتی و عدم مهارت یا عدم رعایت نظامات دولتی

——————————
۱ – کاتوزیان ، ناصر ، همان ، ص ۴۵۷
۲ – همان منبع ، ص ۲۱۴
را می توان از عناصر منشاء مسئولیت قهری و قانونی نام برد .
نتیجه آنکه در ضمان قهری بر خلاف ضمان عقدی قصد و اراده متعهد در ایجاد ضمان تاثیری ندارد بلکه منشاء ضمان ناشی از حکم قانون است و به عبارت دیگر در ضمان قهری تعهد به پرداخت مال اختیاری نیست خواه مبنای ضمان ناشی از قرارداد باشد یا یک واقعه حقوقی ویا عمل ناشی از تقصیر .
۱ . ۳) برخی شرایط اساسی ضمان عقدی د ر قانون مدنی
اول : طبق ماده ۶۸۶ قانون مدنی ضامن باید برای معامله اهلیت داشته باشد ، از آنجایی که عقد ضمان میان ضامن و مضمون عنه بسته می شود رضای هر دو شرط است و به همین دلیل اهلیت هر دو ضروری است .
دوم : طبق ماده ۶۸۵قانون مدنی که مقرر می دارد « در ضمان رضای مدیون اصلی شرط نیست »
زیرا عقد ضمان بین ضامن و مضمون عنه منعقد می شود
سوم : بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مدنی « در ضمان شرط نیست که ضامن مالدار باشد ، اگر مضمون له در وقت ضمان به عدم تمکن ضامن جاهل بوده باشد ، می تواند عقد ضمان را فسخ کند . ولی اگر ضامن بعد از عقد غیر ملی شود مضمون له خیاری نخواهدداشت. »
چهارم : یکی از شرایط مهمی که در قانون مدنی در خصوص عقد ضمان به آن اشاره شده است ممنوعیت تعلیق در ضمان است . ماده ۶۹۹ قانون مدنی در این مورد بیان می دارد « تعلیق در ضمان مثل اینکه ضامن قید کند که اگر مدیون نداد من ضامنم باطل است ولی التزام به تادیه ممکن است معلق باشد . » بنابر این آنچه در ضمان باطل است تعلیق در ضمان است نه التزام به تادیه که ممکن است معلق باشد ، مثل اینکه کسی بگوید من ضامن فلانی هستم ، اگر او دین خود را نپردازد من می پردازم . (۱)
پنجم : طبق مواد ۷۰۲ و ۷۰۳ قانون مدنی عقد ضمان ممکن است حال باشد یا مدت دار . و در ضمان که مدت داشته باشد حتی اگر دین حال شد مضمون له تا قبل از انقضاء مدت حق رجوع به ضامن را جهت وصول طلب خود را ندارد و بر عکس در ضمان حال مضمون له علیرغم موجل بودن دین ، حق مراجعه به ضامن و مطالبه طلب خود را دارد .
رویه قضایی :
رای شماره ۹۱۴ مورخ ۳/۵/۱۳۲۸ شعبه سوم دیوانعالی کشور : « …… اگر عبارت ضمانت نامه این باشد ، اینجانب ضمانت مدیون را می نمایم چنانچه در اول موعد بدهی خود را به داین نداد از عهده آن برآیم ، چنین ضمانتی حاکی از تعلیق در عقد ضمان نسیت و مطابق ذیل ماده ۶۹۹ و ماده ۷۲۳ قانون مدنی ممکن است التزام به تادیه معلق باشد …. » (۲)
——————————
۱) محمدی ، ابوالحسن ، مبانی استنباط حقوق اسلامی ، انتشارات تهران ، ۱۳۸۹ ، ص ۵۹
۲) معاونت آموزش قوه قضاییه ، رویه قضایی ، منبع پیشین ، ص ۱۴۹
۱ . ۴) ضمانت نامه بانکی
یکی از روش های تضمین ثمن که بیشتر در معاملات و قرارداد های بین المللی مورد استفاده قرار می گیرد اخذ اعتبار نامه های بانکی است . ضمانت نامه های بانکی یکی از انواع اعتبار نامه می باشد . در تعریف ضمانت نامه بانکی آمده است « ضمانت نامه بانکی یک تعهد ابتدایی و مستقل است که بوسله ضمانت کننده بعهده گرفته می شود تا وجه آن طبق شرایط پرداخت شود . »(۱)
معمولا ضمانت نامه های بانکی با دو هدف صادر می شوند . گاهی هدف از صدور ضمانت نامه های بانکی این است که اگر خریدار ثمن معامله را در موعد مقرر پرداخت نکند ، فروشنده بتواند از محل ضمانت نامه صادره مطالبات خود را وصول نماید . هدف دیگر از صدور ضمانت نامه بانکی تضمین منافع خریدار جهت حسن اجرای تعهد از سوی فروشنده در تحویل و تسلیم مبیع ویا به منظور اخذ تامین لازم در برابر تادیه ثمن قبل از تحویل کالا می باشد .
ضمانت نامه های بانکی اغلب بصورت تعهد بدون قید و شرط توسط بانکها صادر و در صورتی که ذینفع دلایل لازم را ارائه نماید بانک موظف به تادیه می باشد . از این جهت ضمانت نامه های بانکی شبیه اعتبارات اسنادی تایید شده توسط بانکها می باشند .
رویه قضایی :
موضوع : نفس مراجعه مضمون له به بانک ضامن دلالت بر تخف مضمون عنه نیست
رای شماره ۷۱ مورخ ۲۲/۹/۱۳۴۶ هیات عمومی دیوان عالی کشور
« نظر به اینکه به دلالت صریح ضمانت نامه مستند دعوی ، تعهد بانک تهران به پرداخت مبلغی ( تا حدود هشتصد هزار ریال ) به فرجامخواه مطلق نبوده و مقید به اعلام تخلف شرکت پخش فیلم از ناحیه فرجامخواه به بانک تهران در اجرای مواد قراردادی که بین شرکت مزبور و نامبرده منعقد گردیده بوده است و نظر به اینکه هیچ یک از نامه های فرجام خواه بایگانی در پرونده خطاب به بانک ایران و خاور میانه و بانک تهران ، اشعاری بر اعلام تخلف شرکت پخش فیلم ندارد و اعتراض وکیل فرجامخواه به اینکه به نفس مراجعه موکل به بانک به دلالت التزام دال بر تخلف شرکت است وارد و موجه نمی باشد علیهذا دادنامه فرجام خواسته به اکثریت آراء ابرام می شود . » (۲)
۲) شرط وجه التزام در عقد
۲ . ۱) تعریف وجه التزام
یکی دیگر از راه های تضمین پرداخت ثمن و جلوگیری از تخلف در تادیه ثمن در سررسید تعیین وجه التزام می باشد . متعاقدین می توانند ضمن عقد بیع شرط نمایند که چنانچه مشتری در تاریخ سررسید از پرداخت ثمن امتناع کند ملزم به پرداخت مبلغ معینی به عنوان خسارت و وجه التزام به
——————————-
۱) اخلاقی ، بهروز ، مقاله بحثی پیرامون ضمانت نامه های بانکی ، مجله کانون وکلا شماره ۱۴۹- ۱۴۸ ، ص ۱۵۳
۲) معاونت هموزش قوه قضاییه ، رویه قضایی ، منبع پیشین ، ص ۵۴ )
بایع خ

در نخستین گام برای تحقق جامعۀ مدنی، الزامی است که کانونهای خصوصی و سازمانهای غیر انتفاعی که بن مایه های اصلی جامعۀ مدنی اند، به صورت داوطلبانه و خود انگیخته از متن جامعه با توجه به نیازهای مردمی شکل گیرند. اگر این سازمانها یا کانونها فرمایشی باشند یا صرفا شیرازۀ اهداف آنها را تطبیق پروژه های کوتاه مدت تشکیل دهد، در واقع از همان نخست نباید به این سازمانها امید داشت.

همچنین باید دید که زمینه های فرهنگی این مفهوم، در لایه های اجتماعی آن جامعه یافت میشود یا خیر.در مجموع، لازمه ظهور جامعۀ مدنى عبارت است از: تعددوتنوع بازیگران، رقایت گروهی، مشارکت گسترده سیاسی، منابع متعدد قدرت، استقلال عمل و چرخش نخبگان، خرد ورزى، تکثر، رقابت، اصالت قانون و قانونگرایى، انتخابات، مشارکت شهروندان، رعایت ‏حقوق و آزادیهاى شهروندان، مساوات در برابر قانون، کارگزارى دولت. این ویژگی‏ها از جمله ذاتیات جامعۀ مدنى به شمار میروند.» (کدیور،، ۱۳۷۹، ص ۲۵۸ – ۲۶۳)
در اینجا به اصل موضوع مورد بحث میرسیم؛ ویژگی هایی که در فوق برای جامعۀ مدنی گفته شددر واقع زمینۀ وجود یا رشد آنها مساعد نخواهد بود، مگر اینکه بستر مساعد سیاسی در جامعه وجود داشته باشد.
وجود نظام دموکراسی در بدو امر، اساس و بنیاد جامعۀ مدنی را تشکیل میدهد که در عین حال، شدید ترین حامی جامعۀ مدنی نیز خواهد بود .در تعریف حکومت مردم سالار و یا حکومت مبتی بر دموکراسی، این موضوع شاخص است که شکل گیری جامعه در جامعۀ مدنی، از پایین است و در جامعۀ غیر مدنی از بالا. در جامعۀ مدنی، مردم سرنوشت و اختیار خویش را در اختیار دارند، مردم قدرت و ارادۀ شان را به حکومت تفویض میکنند تا حکومت به نمایندگی مردم، ادارۀ عمومی نظام را به عهده داشته باشد. مردم، ناظر عملکرد حکومت اند و حکومت در استخدام مردم. حکومت نهاد مردمی است و مردم، محور حکومت و این یعنی جامعۀ مدنی.
نظام دموکراسی با ویژگی های منحصر به فرد آن در تئوری، معقول ترین نظام برای رشد جامعۀ مدنی است، در واقع به جرأت میتوان ادعا کرد که این دو در کنار هم رشد بیشتری خواهند یافت و برای سامان سیاسی و فرهنگی جوامع، افزونتر واقع خواهند شد؛ زیرا اصلاحات دموکراتیک، زمینه را برای ایجــاد فرهنگ مدنی، ابتکار، وجــدان، همبستگی و اخلاق فراهم میکند. به اندازه یی که عناصر جامعۀ مدنی و اخلاق سیاسی آن تقویت شوند، قدرت مطلق دولت همچنین کاهش خواهد یافت و این، اساسی ترین خواستگاه دموکراسی است.

۲-شرایط اقتصادی

یکی ازاستنتاج هایی که پیرامون رابطه نظام های سیاسی با عناصر متشکله آنها به عمل می آید،رابطه دموکراسی باتوسعه اقتصادی است.بر این اساس هراندازه ملتی از کیفیت مناسب ترزندگی بهره مند باشد به همان نسبت از دموکراسی بیشتری برخوردار است .از زمان ارسطو تا به امروز، مباحثات زیادی در مورد رابطه رفاه اقتصادی و دموکراسی به عمل آمده است .ارسطو معتقد بود که تنها در یک جامعه مرفه می توان شرایطی را به وجود آورد که توده مردم از روی تعقل در امور سیاسی مشارکت داشته باشند و فقط در چنین شرایطی است که مردم می توانند از تسلیم در برابر عوام فریبان غیر مسئول احتراز کنند.به این ترتیب جامعه ای که به دو گروه اکثریت فقرزده و اقلیت مرفه تقسیم شده باشد به ایجاد نوعی حکومت الیگارشی و یا نوعی حکومت ظالمانه کمک می کند . امروزه دو نظام سیاسی کلاسیک مزبور را می توان در پاره ای از مناطق دنیا مشاهده کرد.(قوام، ۱۳۸۷:ص۴۹)
برای بررسی فرضیه مزبور شاخص های توسعه اقتصادی، نظیر درآمد، شهرگرایی، تعلیم وتربیت وصنعتی شدن مورد توجه قرار گرفته، هریک از معیارهای فوق در میان کشورهای کم وبیش دموکراتیک مورد مقایسه قرار می گیرند. (قوام،۱۳۷۸:ص۵۰)
در ارتباط با شرایط اقتصادی باید خاطرنشان کرد که افزایش ثروت تنها به توسعه دموکراسی از طریق تغییر وتحولات شرایط اجتماعی گروه های کم درآمد مربوط نمی شود، بلکه بیشترین تاثیر آن بر روی نقش سیاسی این گروه از طریق تغییر شکل ساختار طبقاتی است .به طوری که نظام موجود از یک هرم بلند وکشیده که عده کثیری از طبقات پایین را در قاعده خود جا داده، به یک نظام کثرت گرا بدل میشود که در این روند با ورود افراد بیشتر در فرایند تصمیم گیری وگسترش مشارکت سیاسی تعدیلاتی در تضادهای درونی جامعه به وجود می آید.بدین طریق، انبساط نظام سیاسی می تواند به صورت سدی در برابر به قدرت رسیدن گروه های ضد دموکراتیک به شمار رود.( قوام،۱۳۸۷: ص۵۱)

۳- شرایط فرهنگی

یکی از الزامات جامعه مدنی برای گذار به دموکراسی داشتن یک نگرش دموکراتیک میباشد، قطعا این نگرش باعث داشتن یک حکومت دموکراسی خواهد شد در کنار مردم نگرش دموکراتیک دولتمردان در رسیدن به دموکراسی بسیار مهم و حیاتی است .امروزه کشورهایی در جهان هستند که مدعی حکومت دموکراسی هستند اما در عمل حاکمان و دولتمردان آنها به دلیل نداشتن نگرش دموکراتیک بدان پایبند نیستند و همین مسئله باعث تشویش ملتهای آن جوامع شده است.
به اعتقاد تسلر، وجود نگرش و ارزش دموکراتیک در میان مردم کماهمیتتر از نهادهای دموکراتیک برای پیشرفت و نهایتا ثبات یک گذار دموکراتیک نیست، در واقع وجود نگرش دموکراتیک یکی از ملزومات ثبات دموکراتیزاسیون است. اینگلهارت نیز اظهار میدارد که دموکراسی تنها با تغییرات نهادی و سازمانی یا عملیات نظامی در سطح نخبگان پدید نمیآید، بلکه بقای آن به ارزشها و اعتقادات حاکم بر شهروندان بستگی دارد. تحقیقات صورت گرفته در سالهای اخیر به این ملزومه جهت رسیدن به دموکراسی صحه میگذارد، این تحقیقات به سمت نظریههای فرهنگی سوق پیدا کرده است، به این صورت که بیشتر محققان بر نقش ارزشها و نگرشهای اعضای یک جامعه در گذار به دموکراسی خصوصا ثبات دموکراسی تاکید کردهاند(امامجمعهزاده و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۶۵).
تسلر عقیده دارد در جهت گذار به دموکراسی و تثبیت آن دو عامل مهم باید مورد توجه قرار گیرد: ۱٫نهادها و سازمانهای سیاسی؛ و۲٫نگرش و ارزشهای شهروندان که میتوان به آن نام فرهنگ سیاسی داد. نهادها و فرایندها همان سازوکارهایی هستند که رهبران سیاسی را نسبت به نحوه اداره جامعه پاسخگو میکند؛ از قبیل آزادی، رقابت و انتخابات منظم. اما فرهنگ سیاسی گرایشهای افراد معمولی است تا جایی که به دموکراسی مربوط میشود؛ و میتوان آنها را توسعه هنجارهای مدنی و مشارکتی در میان فرد فرد شهروندان دانست . رابطه میان فرهنگ سیاسی دموکراتیک و رژیم دموکراتیک یک رابطه بازگشتی است؛ گسترش اندیشه ها و اعتقادات دموکراتیک در جامعه به عنوان لازمهای برای نگرشها و الگوهای حمایتی از شیوه رفتاری میباشد که تثبیت نهادهای دموکراتیک را تایید و تقویت میکند(هریک، : ۵۶،۱۹۹۴)^[۲۳].

۴- شرایط اجتماعی

کرن هاوزر گونه شناسی خود را در تقسیم بندی دولتها برمبنای ساخت اجتماعی آنها بنا نهاد و بیشتر به ساخت اجتماعی که نقش میانجی را بین فرد ودولت ایفا می کنند،توجه می کنند که در این مورد باید به نقش نهادهای میانجی توجه کرد.(قوام،۱۳۸۷: ص ۴۷)
. شرایط اجتماعی ترکیب دو شرط فکری و روانشناختی است که در کل به میزان آمادگی جامعه برای پذیرش دموکراسی گفته میشود.

الف. شرایط فکری

توانایی و تجربه استفاده از استعدادهای عقلی شهروندان، رکن اساسی این شرط است. بدین منظور بایستی در جامعه جریان آزاد اطلاعاتی و طرح اندیشه های مختلف وجود داشته باشد چرا که باعث توانمندی شهروندان در مقولاتی مثل قدرت انتخاب و داوری و… میشود، قطعا برای استفاده از این امکانات اطلاعاتی مهارتهای آموزشی لازم است که شامل آموزشهای پایه انسانی است که امکان مهارت در تعاملات انسانی را فراهم کرده و لازمه آن استقلال اندیشه و پروردن هنرهای ارتباطی است. جامعه دموکراتیک به عقیده کوهن، جامعهای است که در آن اعضا مرتب با هم در گفتگو باشند و عقاید و پیشنهادها را با یکدیگر مبادله کنند. جفرسون^[۲۴] میگوید «در تمدن جدید اگر ملتی انتظار داشته باشد جاهل و آزاد باشد، انتظار چیزی را دارد که نبوده است و نخواهد بود».(کوهن، ترجمه: مجیدی، ۱۳۷۳). نهانن^[۲۵] نیز عقیده دارد که سطح سواد و نرخ آموزش پیشرفته، راه اصلاحات دموکراتیک را هموار کرده است.(اسپینگ^[۲۶] و همکاران، ۲۰۰۸: ۳۴۱-۳۲۱).

ب. شرایط روانشناختی

یکی از شرایط دموکراسی شرایط روانشناختی است؛ یعنی خصوصیات، منش و عادتهایی ذهنی که اعضای یک اجتماع باید واجد آنها باشند تا بتوانند دموکراسی را عملی سازند. در نهایت، جای این شرایط در حالت درونی فردی شهروندان یعنی در روان آنان است اما در واقع به عنوان یک امر عملی، تاکید باید روی جلوههای بیرونی و رفتاری ویژگیهای منش صورت گیرد. این ویژگیها را دقیقا میتوان گرایش به رفتار کردن به شیوههایی معین تلقی کرد.(کوهن،۱۳۷۳ص۲۰۵).
اینکه اعضای یک اجتماع تا چه حد باید شرایط روانی را به منصه ظهور برسانند به طور دقیق قابل تعیین نیست، اما به یقین میتوان گفت که لازم نیست هر عضو اجتماع این صفات را نمایان سازد و نیز لازم نیست بخشی از اجتماع آنها را به طور پیوسته نشان دهند، اما دموکراسی ایجاب میکند که درصد قابل توجهی از اعضای یک اجتماع اکثر اوقات این رفتار را ظاهر سازند؛ به خصوص در مواقع بحرانی و در مورد مسایل بحث برانگیز باید چنین کنند. در واقع خلق و خوی عمدهای که لازمه دموکراسی است، همه بروی هم چیزی را تشکیل میدهد که «چارچوب دموکراتیک ذهن» نامیده میشود. شروط اجتماعی دموکراسی بسیار بااهمیت تلقی میشوند. شهروند دموکراتیک کسی است که آزادی فردی معتقد باشد، تحمل سیاسی بالایی داشته باشد و در عین حالی که به قدرت سیاسی بیاعتماد است به شهروندان دیگر جامعه اعتماد کافی داشته باشد و دولت را به عنوان امری تحمیلی از جانب قانون بنگرد گیبسون،.^[۲۷] وجود روحیه رقابت، تحمل چندگانگی و تنوع و تکثرگرایی نیز از خصوصیات انسان دموکراتیک است(میشلر و ریچارد، ۲۰۰۵ ص۱۳۷)^[۲۸] اسمر نیز شخص دارای ارزشهای دموکراتیک را چنین میداند: به دیگران اعتماد داشته باشد، به شرکایش اعتماد داشته باشد، آزاد باشد، بردبار باشد، اهل مصالحه باشد، میانهرو باشد و منتقد قدرت حاکم بوده اما آن را رد نکند(اسمر،۲۰۰۲: ۲۶۵-۹۸)^[۲۹]. طبق نظریه اینگلهارت توسعه اجتماعی اقتصادی منشا تغییرات فرهنگی است که دامنه انتخابگری انسان را روز به روز از طریق افزایش امکانات، شناخت و منابع اجتماعی افزایش می‌دهد، این به نوبه خود باعث افزایش تاکید و توجه به خود ابزاری شده که سرآغاز بالا رفتن تقاضای عمومی برای آزادیهای مدنی و سیاسی، برابری جنسیتی، دولت پاسخگو و در نهایت کمک به استقرار و برقراری نهادهایی است که متناسب با حداکثر میزان توانایی انتخابگری مردمند؛ یعنی دموکراسی. وی شاخص خود ابزاری را اینگونه تعریف میکند: «اعتماد، استقلال، اعتماد به برابری جنسیتی، آزادی جنسی، آزادی اعتقاد و مذهب و غیره.» (اینگلهارت،۲۰۰۵ :۵۶). او با تایید تم اصلی حاکم بر نظریههای توسعه کلاسیک که توسعه اجتماعی و اقتصادی بوده، به این نکته اشاره میکند که روند تغییرات آنگونه که کلاسیکها پیشبینی میکردند نبوده، بلکه روند دیگری در جریان این توسعه شکل گرفته که همان تغییرات ارزشی است.
یکی دیگر از نظریهپردازان الکسی دوتوکویل^[۳۰] است در اغلب موارد، منظور وی از واژه دموکراسی، نشان دادن وضع و حالتی از جامعه است، نه صورتی از حکومت آن جامعه. در دید وی دموکراسی در جهت مخالف آریستوکراسی قرار دارد. وی در توضیح این مساله مینویسد: «به این ترتیب که توده ملت به سوی دموکراسی روی میکند، طبقه خواص که به صنعت و تولید میپردازد اشرافیتر میشود. در طبقه توده، آدمها بیش از پیش به یکدیگر شباهت پیدا میکنند و در طبقه اشراف صاحب صنعت، مردم بیش از پیش از یکدیگر متفاوت میشوند و در حالی که در طبقه توده نابرابری مردم افزایش مییابد، به همان نسبت نابرابری در طبقه اشراف کاهش پیدا میکند.» به نظر وی تعریف رایج دموکراسی این است که ذاتا منافی آریستوکراسی است و قائل به انحلال نظام امتیازات و از میان رفتن تمایزات طبقاتی، و مآلا گرایش به برابری اقتصادی و یکسان شدن روش های زندگی مردم دارد. با آمدن آریستوکراسی، رابطه خادم و مخدوم از میان میرود و فرمانروایی اشراف مقید به الزاماتی می‌شود که هدف آن حمایت از رعیت فرمانبردار است. به طور خلاصه عمده نظریات دوتوکویل عبارتند از: ۱٫آزادی سیاسی بالاترین ارزشها است، حتی به هنگامی که نظامهای استبدادی آن را به نام دموکراسی زیر پا میگذارند؛ ۲٫ آزادی موقوف است بر آزادیهای شخصی و فکری و حمایت قوانین از انسانها تا بازیچه خودکامگی حاکمان قرار نگیرند، و نیز اینکه شهروندان بتوسط نمایندگی که بر میگزینند مداخله کنند؛ ۳٫ مادامی که در یک نظام سیاسی برابری و استبداد حاکم باشد سطح عواطف و عقول مردم پیوسته تنزّل خواهد کرد؛ ۴٫اگر کسی از روی فرصتطلبی از یک رژیم فاقد مشروعیّت اطاعت کند، به شهروند رعیّت شده مبّدل میگردد، یعنی به مصرفکنندهای که تنها نگران آسایش و رفاه خویش است و دیگر اعتنایی مسئولانه و توجهّی به امور عامه و منافع عمومی ندارد.
برای گذار جامعه مدنی بایستی تمامی عوامل سیاسی، اجتماعی و … در کنار یکدیگر باشند آنچه از همه این عوامل مهمتر میباشد این است که موانع رسیدن به دموکراسی در این عوامل شناسایی شود تا در تحقق این مهم خللی ایجاد نشود.

گفتار هفتم) طرح اجمالی دو الگوی رابطه دولت و جامعه مدنی و نهادهای مدنی درچارچوب نظریه سیستمی

هر چند مفهوم نوین جامعهمدنی محصول دوره نوین تاریخ تفکری بشر است، اما چنانچه در سیاست ارسطو آمده است، از همان دوران نیز انسان به نهادهایی میاندیشید که جدای از دولت بتوانند حیات اجتماعی آدمیان آزاد را محقق سازند. مفهوم جامعه مدنی و اثرات گوناگون آن، همواره و به ویژه در قرون جدید یکی از مهمترین مشغلههای ذهنی متفکران سیاسی و اجتماعی بوده است.(سلیمی، ۱۳۸۵). در رابطه با دولت و جامعه مدنی و نهاد مدنی بین متفکران اختلاف نظر وجود دارد.
یک عده از اندیشمندان برای جامعه مدنی در ذات آن اصالتی قائل نیستند و اصولا برای جامعه مدنی به عنوان مجموعه نهادهایی که فارغ از دولت، حقوق و آزادیهای افراد را تضمین میکنند، اصالتی قائل نیستند؛ بلکه جامعه مدنی را نهادهای دستساخته و یا در خدمت کلیت جامعه میدانند؛ جامعهای که مظهر و تجلی آن یک دولت عقلایی مدبر است که حال از دیدگاه برخی به عنوان مظهر عقلایی بشر عمل میکند و از نظر برخی دیگر، کمیته اجرایی طبقه یا گروه اجتماعی طبقه حاکم است.
اما دستهای از متفکران به جامعه مدنی اصالت میدهند. آنها جامعه مدنی را عرصه تضمین و تثبیت حقوق و آزادیهای افراد بشر میدانند. به عبارت بهتر، پایه اصلی جامعه مدنی را نهادینه شدن حقوق بشر میشمرند. از نظر آنها دولت و کلیت اجتماعی، مقدم و ارجح بر جامعه مدنی نیستند بلکه باید در خدمت آن باشند.
گذشته از نظر متفکران در ارتباط با دولت و جامعه مدنی و اینکه کدام یک از اولویت برخوردار است، بررسی رابطه بین آنها از اهمیت بالایی برخوردار میباشد. به اعتقاد هگل فرد در جامعه مدنی بر خلاف خانواده قادر است به استقلال دست یابد، زیرا فردیتی که در خانواده تحت شعاع و نفوذ نیازهای مشترک قرار میگیرد، در جامعه مدنی به واقعیت عینی میپیوندد، یعنی ایده اخلاقی از مرحله مفهومی به مرتبه واقعی خود میرسد. بدین گونه، گذر فرد از خانواده به جامعه مدنی به معنای ارتقای مرتبه منطقی-حقوقی، پدیدارشناختی و متافیزیکی او از شکلی جزیی به شکلی کلی است. اما جامعه مدنی بیانگر تمامیت جامع وحدت و یکپارچگی میان جزء و کل نیست، زیرا تمامیت در جامعه مدنی در وجود خصوصی افراد متبلور میشود. بنابراین تنها نهاد دولت تجلی واقعی یکسانی میان جزء و کل است، زیرا دولت به شکلی مطلق تحقق مییابد و دارای غایتی مطلقا کلی است. دولت تبلور آزادی تحقق یافته و زندگی اخلاقی کامل است.( ایرانیطلب، ۱۳۷۸:ص۲۵).
در تعبیر دیگر نهادهای مدنی در حکم کرم روده ی دولت و مزاحم دولت تلقی می شوند،.در این تعبیر یک نگاه خصمانه به نهادهای مدنی است و اجازه شکل گیری و مشارکت به نهادهای مدنی داده نمی شود .ارتباط دولت با جامعه مدنی و نهاهای مدنی یا به صورت غیر تعاملی است و یا تعاملی و همکاریجویانه؛

الف) الگوی غیرتعاملی و بیاعتمادی بین دولت و جامعه مدنی و نهادهای مدنی

در این الگو رابطه بین دولت و جامعه و نهادهای مدنی در یک راستا و همسو نیست، بلکه با هم در تناقض میباشند. گاها اقدامات دولت جامعه مدنی را سرکوب و نابود میکند و برای فرار از این مشکل بعضا همه سطوح جامعه را غیردولتی میکنند و مالکیت را تغییر میدهند. و از عوامل سیاسی مانند ایجاد اقتصاد توسعهیافته مبتنی بر بازار کار، خودمختاری جامعه و همه بخشهای آن، حاکمیت قانون و تاکید بر شهروندان استفاده میکنند.
فرهنگ سیاسی دموکراتیک، جامعه دموکراتیک، همچنین آزادیهای اخلاقی و معنوی، عوامل تغییر و نوآوری هستند جدا از هر چیز، ضروری است موقعیت طبقه میانی از حالت فقر (موجود در آن) بهبود یابد؛ طبقهای که ستون فقرات جامعه مدنی به شمار میآید. علاوه بر آن لازم است توسعه فرهنگ سیاسی دموکراتیک که بدون آن نهادهای سیاسی دموکراتیک به فساد و انحطاط گرایش می‌یابند تشویق گردد. فرهنگ سیاسی، فرهنگ مدنی، موثرترین پاسدار و انتقال دهنده ارزشهای اساسی فرهنگی، چشم انداز اخلاقی زندگی اجتماعی و روابط میان جامعه و دولت است. چنانچه روابط بین دولت و نهادهای مدنی و جامعه مدنی بر اساس بی‌اعتمادی باشد این اهداف متحقق نخواهد شد و جامعه و دولت متضرر خواهند شد. چرا که این عوامل کلیدی برای ایجاد هماهنگی میان دو عرصه خصوصی و عمومی، فردی و اجتماعی، خط مشیهای جامعه مدنی و دولت است.

ب) الگوی تعاملی و همکاریجویانه

در این الگو رابطه دولت با جامعه مدنی و نهادهای مدنی در یک راستا و هماهنگ با یکدیگر است و اهداف مشترکی را دنبال میکنند و اهداف آنها با یکدیگر تناقض ندارد. طبق این الگو هیچ یک دیگری را با فعالیتهای خود سرکوب نمیکند بلکه تمامی فعالیتها با یکدیگر همپوشی دارد. در این الگو با در نظر گرفتن نقش و کارکرد دولت، جامعه مدنی و نهادهای مدنی یک نگاه مسالمتجویانه به وجود میآید و جنگ و ستیز در آن نخواهد بود. جامعه مدنی در خدمت و درون کلیت دولت معنی پیدا میکند و موجب کمال انسان میشود و دولت محافظ و نگهدارنده جامعه مدنی و نهادهای مدنی است.

ج) تحلیل نظری رابطه تعاملی و همکاریجویانه بین دولت و نهادهای مدنی در چهارچوب مدل سیستمی

برای تحلیل نظری رابطه تعاملی بین دولت و نهادهای مدنی ابتدا به تشریح ابعاد رابطه دولت و نهاد مدنی پرداخته شده است تا ضمن روشن شدن این ابعاد به تحلیل رابطه تعاملی و همکاری جویانه آن‌ها دست یافت.
از دید لاری دیاموند (۱۹۹۷: ۴) جامعه مدنی، حوزه زندگی اجتماعی سازمان یافته، ارادی، خودجوش و مستقل از دولت است که گستره ای از نهادهای صنفی، اجتماعی،گروه های مدنی، اقتصادی، فرهنگی، آگاهی دهنده، آموزشی، گروه های معطوف به توسعه، معطوف به هدف خاص، مطبوعات و انجمن های داوطلبانه در عرصه عمومی و حد فاصل بین عرصه خصوصی و دولت ها را در بر می‌گیرد.
فیلیپ اشمیتر، جامعه مدنی را متشکل از انجمن ها، گروه ها و نهادهای میانجی مستقل از دولت و در حد فاصل بین خانواده ها و دولت می داند که : مستقل از مقامات عمومی شکل می گیرند، قادر به گفتگو و سازمان دهی برای اقدام به کنش جمعی برای پیگیری خواسته ها و مطالبات خود هستند و فعالیت آنها در چهارچوب قانون است. وی چهار ویژگی یا عنصر برای جامعه مدنی قائل است که عبارتند از: ۱)استقلال دوگانه (هم در شگل گیری و هم ایفای نقش) ۲) کنش جمعی هماهنگ ۳)عدم تعدی به حقوق و مصالح دیگری ۴) مدنی بودن. برای مثال گروه های مافیایی از ویژگی های سوم و چهارم برخوردار نیستند. به نظر می رسد که این تعریف، جامع باشد و نیاز به تکرار تعریف های دیگر نباشد.
نگاه ما به نهادهای مدنی نباید به صورت پیشینی و با استناد به اهداف اعلامی آنها باشد، بلکه باید عمدتا یک نگاه واقع بینانه، عینی، عملکردی و پسینی باشد. اگر نهادهای مدنی اهداف اعلامی و خواسته های اعضاء قانونمندی و اخلاق فاصله بگیرند و به سمت الیگارشیک شدن و تحقق اهداف قدرت طلبانه رهبران خود حرکت کنند، در واقع از جامعه مدنی فاصله گرفته و به سمت جامعه سیاسی با محوریت قدرت طلبی حرکت کرده اند.
به عبارتی دیگر ماباید یک نگاه آسیب شناسانه در مورد نهادهای مدنی با در نظر گرفتن احتمال و پتانسیل های فساد و قدرت طلبی را مدنظر داشته باشیم. مهمتر آنکه بررسی کنیم آیا خود نهاد مدنی تعهد عملی به اصول دموکراسی و اخلاق مدنی دارد یا نه ؟ آیا نهادهای مدنی عمدتاً اراده معطوف به قدرت و کسب مستقیم قدرت سیاسی دارند یا اراده معطوف به قانونمندی اخلاق، توسعه، پیگیری خواسته های اعضاء و اهداف عمومی؟ البته تمایز جامعه مدنی از جامعه سیاسی به این معنی نیست که مشارکت نهادهای مدنی در عرصه پویش های سیاسی برای تاثیر بر سیاست و تصمیمات حکومتی را به معنی سوق یافته آنها به جامعه سیاسی تلقی کنیم ؛ در واقع، باید هدف نهادهای مدنی مشارکت در پویش های سیاسی برای پیگیری منافع اعضاء در کنار اهداف عمومی و با رعایت قانونمندی و احترام به حقوق دیگران باشد .(سردارنیا،، ۱۳۹۰،ص۸۰).
مفهوم جامعه مدنی به گونهای با جامعه سیاسی یا دولت پیوند خورده است. هر چند جامعه مدنی به معنای دولت نیست اما بنابر اقتضای نیازها دارای تعاملی دوسویه هستند و این رابطه بر اساس تعامل و همکاری است. حوزه جامعه مدنی یک نظامنامه خاصی است که متعلق به حقوق خصوصی میباشد. در حقیقت میتوان گفت یک دولت بیرونی است. و در این دولت بیرونی نیازها و مقتضیاتی میباشد که در سایه دولت و نهادها میسر میشود و بدین منظور نیازمند رابطه همکاریجویانه و تعاملی است.
یکی از مدلهای نظری مطلوب در ارتباط باتاثیر جامعه مدنی و نظام سیاسی،مدل سیستمی یانظام سیاسی است که توسط دیویدایستون،الموند وهمکارانش ارائه شده است.تحلیل سیستمی محور بررسی خود را کل نظام یاسیستم دولت_ملت شامل مجموعه تعاملات سیاسی، اقتصادی واجتماعی قرار داده است ومی توانددر فرایند مقایسه،انتخاب وسازماندهی اطلاعات دارای ارزش ابزاری فراوانی باشد.ایستون نظام سیاسی را مجموعه ای از کنش های متقابل تعریف می کندکه ازطریق آن، ارزشها،خدمات وکالاها برحسب قدرت معتبربرای همه بخش های جامعه سهم بندی می شود.در تحلیل سیستمی،مرزبندی های نظام ازاهمیت خاصی برخوردار است زیرا براین اساس است که فرآیندهای تعاملی به سه قسمت نهاده،تبدیل وداده تقسیم می شوند.ازطریق نهاده ها وداده هاست که نظام سیاسی با سایر نظام های اجتماعی ارتباط برقرار می کند و باعث تبادل میان نظام ومحیط آن می شود.(قوام،۳۲:۱۳۸۱)
ناتوانی نظام سیاسی یا عدم پاسخگویی آن در ارائه داده های مناسب منجربه تغییر رژیم وبه هم ریختگی جامعه سیاسی خواهد شد.رابطه میان محیط سیاسی ونظام سیاسی عبارت است از حالت تعادل یا عدم تعادل میان نهادها وداده ها. ماهیت تعاملی نظام ومحیط آن تابعی از درجه سازواری وتطابق نظام با دگرگونی واغتشاش در محیط برای حفظ تعادل است.از آنجاکه نظام سیاسی باز است کلیه پارامترهای سیاسی اعم ازنهاده ها وتبدیل آن به داده ها ونیزبازگشت آن به محیط،براساس نوعی مکانیسم تعاملی تحلیل می شود.(قوام،۴۰:۱۳۸۱)

بر اساس این مدل:

پیشنهادات پژوهش
منابع
فصل اول : « کلیّات »
مقدمه:
اشتغال یکی از اساسی ترین فعالیت های زندگی انسان به شمار می رود و هر کس به خاطر امرار معاش و تداوم زندگی باید ساعاتی از اوقاتش را کار کند.اشتغال واقعه ای است از زندگی انسان که برای همۀ انسان ها در برهه ای از زمان اتفاق می افتد و هیچ کس را گریزی از آن نیست.همچنین بقا و رشد جامعه به اشتغال آن وابسته است.اشتغال صحیح و گزینش افراد مناسب برای انجام مشاغل از مهمترین عوامل مؤثر در رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه و تأمین کننده سلامت افراد و نیل به خودکفایی و بی نیازی از دیگران می باشد.همچنین جوامعی که انسان های فعال و کارآمد دارند بر زندگی خود حاکمند و به انواع گوناگون در تعیین شیوۀ زندگی جوامع دیگر تأثیر می گذارد.رضایت شغلی تعیین کنندۀ مهمی در رضایت از زندگی است و تمام رفتارها و روابط انسان ها بطور مستقیم و غیر مستقیم از چگونگی اشتغال آنها متأثر می باشد.مفاسد اجتماعی به دلایل متعدد ریشه مهمی در بیکاری دارند و از طریق اشتغال می توان نابسامانی ها را برطرف کرد.(شفیع آبادی ۱۳۷۱)

پرواضح است افرادی می توانند از شغل خویش راضی باشند که تمامی عوامل مؤثر در رضایت شغلی را به نوعی داشته باشند و تمامی عوامل منفی را که به نوعی رضایت شغلی را تحت تأثیر قرار می دهند تقلیل دهند.همچنین خداوند در قرآن کریم می فرمایند : «هر کسی امید لقای پروردگارش را دارد باید عمل صالح انجام دهد»
گاهی موقعیت های سخت و ناگوار شغلی و عدم تغییر شغل در افراد باعث می شود فرد دچار رنجش روز افزون مشاغل و درونی شدن و نارضایتی فرد گردد.همان طور که می دانیم زمان و استفاده بهینه از زمان هم باعث رضایت شغلی در فرد خواهد شد.(شفیع آبادی ۱۳۷۱)
زمان از جمله نعمت های گرانبهایی است که نیازمند برنامه ریزی دقیق می باشد و این امر ملاحظاتی را می طلبد و افرادی که قصد دارند وقت خود را برای انجام امور متنوع زندگی سازماندهی کنند باید ملاحظات را رعایت نمایند و به این صورت است که افراد باید کار خود را در نظر داشته باشند یعنی کاری را که می خواهند انجام دهند نیازمند چه زمانی است که بتوانند کار را به درستی و با رضایت کامل انجام دهند.برتری افرادی که زمان خود را مدیریت می کنند در این است که در زمان مساوی کارهای بیشتری نسبت به دیگران انجام می دهند و از لحظات زندگی شان به بهترین شکل استفاده می کنند ، و همچنین به رضایت شغلی هم دست می یابد.(غلامرضا خاکی ۱۳۷۸)
طرح مسئله :
یکی از ارکان مهم و حیاتی نظام های پویا و در حال توسعه و توسعه یافته ، میزان اشتغال و فرآیندهای آن در حیات اجتماعی است چنانچه برهه کنونی نظام های پیچیدۀ جهانی و استفاده از امکانات تکنولوژی در عرصه تولید خدمات در مقابل افزایش روزافزون جمعیت و انتظارات آحاد مردم از برخورداری از موقعیت های بالاتر شغل باعث شده است ، انتخاب شغل و رسیدن به شغل و راحتی ادامۀ شغل فرایند روابط خانوادگی و روابط اجتماعی را تحت الشعاع قرار دهد. (شفیع آبادی ۱۳۷۴)
هویت حیات موجودات انسانی بستگی به تلاش و فعالیت و کوشش مستمر او دارد که تلاش زمینه حیات موجودات بقای انسان به عنوان اشرف مخلوقات است.تاریخچۀ حیات انسانی هرچند از فعالیت ناایستاده است امروزه که قرن فضا و ارتباطات است و علم به سرعت در حال توسعه می باشد هر روز اختراعات و تکنولوژی جدید عرضه می شود هر چند اکثر کارها توسط رباطها انجام می گیرد بیشتر کارها کامپیوتری صورت می گیرد وزندگی ماشینی جایگزین تحرک شده