۲-۸-۲-عوامل خانوادگی:
عواملی که بیشترین ارتباط رابا خشونت خانوادگی واعتیاددارند عوامل مربوط به والدین وخانواده است،عوامل خانوادگی درگیر دراین مسئله شامل رفتارهای بدین شرح است: ناسازگاری والدین،محیط زندگی فقیرانه،تدابیر انضباطی فوق العاده خشن،تعارض بین والدین،ارتباط درون خانوادگی ضعیف،غیبت ودردسترس نبودن والدین،انزوای اجتماعی خانواده ووجود یانبود حمایت نزدیکان بدیهی است،والدینی که اعتیاد دارند ازبرآوردن صحیح ومناسب نیازهای عاطفی،برانگیختن انگیزه تحصیلی وتأمین نیازهای اولیه فرزندان خود ناتوان می باشند ووقت آنها صرف تهیه مواد مخدر می شود واین شرایط تامرحله ترک ورها کردن فرزندان نیز پیش می رود(همان منبع).
۲-۸-۳-عوامل محیطی:
متغیرهای مربوط به محیط زندگی نیز به هردوعامل (فردی وخانوادگی)تاثیر می گذارند این عوامل شامل هنجارهای اجتماعی،آشفتگی در محیط همسایگان،محروم شدن ازحقوق فرهنگی-اجتماعی وعدم دسترسی به تعلیم وتربیت اجتماعی مناسب.عملکرد آموزشی ضعیف،فرار ازمدرسه وافت تحصیلی نیز عواملی هستند که خطر مصرف مواد رادر نوجوانان افزایش می دهند .این عوامل باوجود کودکان آسیب دیده ونیز خانواده های درگیر اعتیاد ارتباط نزدیکی دارند(همان منبع).
۲-۹-رویکردهای مختلف درمان در اعتیاد:
۲-۹-۱- رویکرد روان کاوی^[۲۱] :
این رویکرد از نظریه فروید^[۲۲] (۱۶۸۹) یکی از بزرگترین دانشمندان تاریخ بشر و در نظریه های پیروان وی ریشه گرفته است .اعتقاداین رویکرد چنین است که نیاز انسان وابسته به مواددرواقع نوعی احساس تعلق داشتن راتسهیل می کندکه نشان دهنده یک خواسته و میل
پنهان (از دوران کودکی تا اکنون) در فرد همراه می باشد .درمان ،شامل شناسایی امیال وخواسته های سرکوب شده در دوران کودکی و جایگزینی مناسب به جای آنهااست(بک، ترجمه: گودرزی،۸۰).
۲-۹-۲-رویکرد شناختی رفتاری :
این رویکرد از نظریات روانشناسی چون پاولف(۱۸۴۹)،واتسون( ۱۳۸۴ )،بک( ۱۹۷۶ )الیس (۱۹۶۲) ریشه گرفته اعتقاد براین است که اعتیادنوعی رفتار آموخته شده است که به وسیله عواقب و همانند هایی مانند اثرات لذت بخش مواد تقویت می گردد. درمان، شامل شناسایی محرکها و آموختن چگونگی اجتناب ازاین گونه محرکها و خاموش شدن پاسخ های شرطی به این محرکهااست. در بعد شناختی ^[۲۳]هدف اصلی درمان ایجاد افکارو رفتارهای مناسب درفردبرای مقابله به مصرف مجدد مواد است(همان منبع).

۲-۹-۳-رویکرد آموزش روانشناختی:
این رویکرد تا حدود زیادی ریشه در نظریه شناختی رفتاری^[۲۴] دارد و گروه را نسبت به عواقب رفتاری ،جسمی و روانشناختی مصرف مواد آگاه میسازد. همچنین فردرا نسبت به نشانه های محیطی و اجتماعی که میتواند موجب بر انگیختن تمایل مصرف مواد و عود^[۲۵] شوند آگاه می سازند. فرددرگروه یاد می گیرد که از افرادآلوده بپرهیزد و دوستان سالم و نیز فعالیت های مثبت را
جایگزین نماید. هدف ازدرمان ،ازبین بردن معضلات موجود در زندگی که موجب گرایش به مصرف مواد می گرددندو باز سازی کردن شیوه های صحیح زندگی وهمچنین پیش بینی و شناخت موانع بهبودی و حل مشکلات زندگی می باشند(همان منبع).
۲-۱۰-دیدگاه های مختلف درمورداعتیاد:
۲-۱۰-۱-اعتیاد به عنوان یک عامل غیر اخلاقی^[۲۶]:
براساس این دیدگاه اعتیاد به مواد به دلیل اثرهایی که از خود بجا میگذارد عملی غیراخلاقی است و گناه محسوب میشود که افرد بایستی از آن اجتناب کنند. کشورهای کثیری ضمن غیرقانونی شمردن سوء مصرف مواد روانگردان ، قوانین مختلفی جهت مجازات معتادان به موادمخدروضع کرده اند و کنترلهای شدیدوخفیف برتولید،ورود،توزیع،خریدوفروش و مصرف مواد افیونی اعمال می گردد(زارع،۸۲).
۲-۱۰-۲-اعتیاد بعنوان یک بیماری^[۲۷]:
براساس این دید گاه که بیشتر جنبه پزشکی دارد فرد به دلیل شرایط زیستی خود مانند زمینه های ژنتیکی برای اعتیادآمادگی دارد وبنابراین اعتیاد خارج ازاراده فرد است(همان منبع).
۲-۱۰-۳-اعتیاد بعنوان یک رفتار غیرانطباقی^[۲۸]
براساس این دیدگاه همانطور که هرانسانی رفتارهای گوناگون به اوآموخته میشود، رفتارهای اعتیادگونه نیزآموخته میشوند. بنابراین شرایط محیطی ، خانوادگی ، اجتماعی ، شخصیتی و روانی فرد باعث شکل گیری رفتارهای اعتیادگونه می شوند (توماس ^[۲۹]، ۱۹۹۹).
۲-۱۱-فرایندهای شناختی اعتیاد:
مارلت وگوردن^[۳۰] ( ۲۰۰۰) چهار فرایند مربوط به اعتیادراکه منعکس کننده مدلهای
شناختی هستند توصیف میکند:۱ -احساس بسندگی شخصی ۲- انتظار درمورد پیامدها۳- اسنادهای علی ۴- فرایندهای تصمیم گیری(زارع،۸۲).
۲-۱۱-۱-احساس بسندگی شخصی:
به نوع قضاوت شخص درمورد توانایی خودبرای مواجه شدن با موقعیت اخیر یا موقعیت های چالش آمیز یا پرخطر اطلاق میگردد. نمونه های اعتقاد به بسندگی بالا عبارتند از( میتوانم بطور موثری باوسوسه مصرف مواد مقابله کنم یامیتوانم به مواد نه بگویم)نمونه هایی ازاعتقادات مربوط به پایین بودن احساس نابسندگی عبارتند از (برده مصرف مواد هستم. نمیتوانم بدون مواد روز راسپری کنم ) مارلات معتقد است که سطوح پایین احساس بسندگی شخصی با عود و مصرف موادهمراه است و سطوح بالای احساس بسندگی شخصی ، با پرهیز ازمصرف موادمخدرهمراه است (همان منبع).
۲-۱۱-۲-اسنادهای علی:^[۳۱]
به اعتقادات فرد به این که مصرف دارو به عوامل درونی یا بیرونی قابل استناد است اطلاق می شود . برای مثال فردممکن است دارای اعتقادات زیرباشد(( همه همسایه های من خود شان موادمخدراستفاده میکنند” عامل بیرونی ” یا ” من از نظر جسمی به الکل اعتیاد دارم و بدنم بدون آن نمیتواندزنده بماند” ( عامل درونی ) که به احتمال زیاد این عقایددرفرد منجر به ادامه مصرف موادمخدر میگردد.زیراکه فرد مصرف مواد راازقبل تعیین شده و خارج ازکنترل خود می بیند(همان منبع).
۲-۱۱-۳-انتظار درمورد پیامدها:
به عقیده الیس وقتی حادثه فعال کننده ای برای فرداتفاق می افتد اوبراساس تمایلات ذاتی خود ممکن است دو برداشت متفاوت از آن حادثه داشته باشد .یکی برداشت افکار ، عقاید و باورهای منطقی و عقلانی ^[۳۲] و دیگری برداشت افکار، عقاید و باورهای غیرمنطقی و غیرعقلانی ^[۳۳] می باشد . افرادی که افکار و باورهای منطقی و عقلانی راانتخاب میکنند دارای شخصیت سالمی هستند در حالتی که فرد تابع و دستخوش افکار و عقایدغیرمنطقی و غیر عقلانی خود باشد در این حالت فردی است مضطرب و غیرعادی که دارای شخصیتیی ناسالمی است وتا
زمانی که تفکر غیر منطقی ادامه یابد اختلالات عاطفی نیزبقوت خودباقی میماند وباعث افزایش ومیل به مصرف مواد در فرد می گردد(همان منبع).
۲-۱۱-۴-فرایندهای تصمیم گیری:
مصرف موادوعوددرافرادوابسته به مواد یک فرایند شناختی تصمیم گیری است که مصرف مواد نتیجه تصمیم گیریهای عدیده هر فردمی باشد و بسته به این که تصمیم گیریها درست (منطقی)یا غلط(غیر منطقی) باشند منجر به مصرف یاعدم مصرف می شوند)همان منبع).
۲-۱۲-پیشینه تحقیق:
۲-۱۲-۱-تحقیقات انجام شده درداخل کشور :
محمد نژاد (۱۳۷۹) پژوهشی تحت عنوان علل گرایش به مواد مخدر وتاثیر آن در پیدایش خشونت وارتکاب جرم انجام داد. نتایج پژوهش نشان داد پیشگیری از آسیبهای اجتماعی به ویژه اعتیاد بیشتر از باز پروری معتادان واجد اهمیت است وهمچنین در زمینه پیشگیری از اعتیاد باید مصون نگه داشتن خانواده ها را ازآسیبهای اجتماعی وارتقاءبخشیدن سطح سلامت روان خانواده در درجه اول برنامه های مبارزه با جرم وخشونت معتادین به حساب آورد.
صالحی(۱۳۷۹) در جمعبندی تحقیقات انجام شده در خصوص اعتیاد معتقد است اختلاف وتنش بین والدین ،جدایی و طلاق ،کمبودهای عاطفی،رفتارهای خصمانه واعتیاد در خانواده های آنان باعث روی آوردن نوجوانان وجوانان به مصرف مواد مخدر می گردد.
منوچهری (۱۳۷۹) در تحقیق خود تحت عنوان بررسی رابطه بین خانواده های آسیب دیده ومیل به مصرف مواد مخدرتوسط فرزندان آن خانواده،به این نتایج دست یافت که وجود والدین معتاد،فقر ،بیکاری،تشنج در محیط خانواده ،منازعات ومشاجرات ناشی از اعتیاد باعث افزایش وشدت مصرف مواد توسط فرزندان آن خانواده به مواد مخدر می گردد.
ابراهیمی (۱۳۸۰) درجمعبندی تحقیقات انجام شده در خصوص بررسی اثر بخشی مصرف مواد مخدر برشکل گیری پرخاشگری دراعضاءخانواده معتقد است مصرف مواد مخدر حتی دریک عضو ازاعضاء خانواده می تواند اثرات وسیعی بر کل خانواده داشته باشد.این اثرات به طور گوناگون نظیر رفتار های خشن وپرخاشگری ،نارسایی عملکرد خانواده،سازش نایافتگی خانواده،استفاده ازمکانیزمهای دفاعی زیانبار وبدرفتاری جسمی وجنسی متبلور شده است.نتایج پژوهش نشان داد که مصرف مواد مخدر باعث شکل گیری وافزایش پرخاشگری دراعضاء خانواده می گردد.
سعید نژاد(۱۳۸۰) پژوهشی به عنوان تاثیر اعتیاد،برروی ۶۰ معتاد بستری شده در بیمارستان تهران انجام داد به این نتایج دست یافت که اعتیاد عامل مهم وتعیین کننده ای در ایجاد پرخاشگری می باشد وعلاوه بر این اعتیاد پدر موجب سرگردانی وآشفتگی فرزندان می شود.
تفنگچی (۱۳۸۰) تحقیقی تحت عنوان بررسی علل بازگشت افراد وابسته به مواد به عود مجدد انجام داد نتایج پژوهشی نشان داد که در صد بالایی از معتادان در خانواده هایی بزرگ شده اند که بین پدر ومادر خود اختلاف وجود داشته است ومحیط خانوادگی رضایتبخش است وکنترل تکانه والدین در برابر رویدادهای استرس زا پایین بوده است.
گورانی (۱۳۸۰) پژوهشی تحت عنوان اعتیاد وعوامل موثر درآن وراه های مقابله وپیشگیری از آن راانجام داد.نتایج پژوهش نشان داد که آموزش گروهی مراکز مشاوره ای از جمله آموزش مهارتهای زندگی بر کاهش عود معتادین تاثیر داشته است.
دادستان (۱۳۸۰) در پژوهش خود به بررسی وارزیابی پرخاشگری وبزهکاری نوجوانان
خانواده های مصرف کننده وخانواده های عادی پرداخت، نمونه تحقیق تعداد ۱۶۰نوجوان که ۸۰ نفر آنها به عنوان گروه آزمایش و۸۰نفر به عنوان گروه گواه شرکت داشته اند . وتحلیل آماری نشان می دهد، که میانگین پرخاشگری نوجوانان در خانواده های مصرف کننده ۵۵/۱۲ و
میانگین پرخاشگری در خانواده های عادی ۳۵/۷ وانحراف معیاردرخانواده مصرف کننده ۶۷/۵ و
درخانواده های عادی ۰۳/۶ است لذا میزان پرخاشگری در نوجوانان خانواده مصرف کننده بیشتر از خانواده عادی است وهمچنین میزان بزهکاری در نوجوانان خانواده مصرف کننده با اختلاف میانگین ۵۶/۳ وانحراف معیار ۷۶/۲ بیشتر از نوجوانان خانواده عادی است، همچنین میزان بزهکاری در نوجوانان خانواده مصرف کننده با اختلاف میانگین ۵۶/۳ وانحراف معیار۷۶/۲ بیشتر از نوجوانان خانواده عادی است. همچنین نتایج نشان دهنده این است که رفتارهای نابهنجار دربین نوجوانان دختر وپسر متفاوت است ومیزان پرخاشگری وبزهکاری با اختلاف میانگین ۱۰/۳ وانحراف معیار ۵۱/۱ در پرخاشگری پسران واختلاف میانگین ۵۷/۴ وانحراف معیار ۶۳/۳ بزهکاری در پسران خانواده مصرف کننده بیشتر از دختران است.
سپرده (۱۳۸۱) پژوهشی تحت عنوان تنش خانواده در اعتیاد جوانان بر نمونه ای ۷۰ نفری در ترک اعتیاد شهر کرج انجام داد ،نتایج پژوهش اشاره بر ۴ مورد عوامل اعتیاد آورد دارد.
۱-مدل سازی ناقص از والدین ورابطه نا مناسب پدر وفرزند
۲-ساختار خانوادگی معتادان آسیب زا،پرتنش وپر استرس بوده است
۳-اکثر والدین معتادان به نیازهای فرزندان خود توجهی نداشتند