در این پژوهش پس از تکمیل پرسشنامه، داده های گرد آوری شده بر اساس مقیاس های انداره گیری متغیرها کدگذاری شده و با نرم افزار SPSS پردازش و تجزیه و تحلیل شده اند. در این بند به توصیف و تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده پرداخته می شود. ابتدا با بهره گرفتن از آمار توصیفی و جداول فراوان یک بعدی و آمارهای متناسب با هر متغیر به توصیف یافته ها در رابطه با عوامل موثر در هویت بخشی در بافت های تاریخی پرداخته و اطلاعات آمار توصیفی آن ارائه می­گردد. سپس فرضیه پژوهش با بهره گرفتن از آمار استنباطی و آزمون های مناسب از جمله آزمون همبستگی رگرسیون چند متغیره و همچنین آزمون پیرسون به منظور آزمون وجود رابطه میان متغیرها و شدت و درصد روابط میان آن ها استفاده شده است.
۳-۲-۷- تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها
در این قسمت به توصیف داده های گرد آوری شده از نمونه مورد مطالعه به واسطه آمار توصیفی پرداخته می شود. نمونه آماری مورد مطالعه در این پژوهش ۱۰۰ نفر از کارشناسان ساکن در شهر اردبیل و متخصص در حوزه بافت های تاریخی و فرسوده شهری می باشد. بنابراین در این جا ویژگی ها و شرایط عمومی پاسخگویان و نیز پاسخ آنان به سوالات توصیف گردیده است.

۳-۳- معرفی شاخص ها و مولفه های موثر در هویت بخشی کالبدی شهر بافت تاریخی شهر اردبیل
شهر اردبیل به دلیل داشتن قدمت تاریخی و همچنین قرار گیری در موقعیت جغرافیایی و اقلیمی واجد ویژگی های ممتاز شهر نشینی است. همچنین به دلیل سابقه طولانی سکونت در آن دارای بناهای و بافت ها و محلات گران بهای تاریخی است که در هویت بخشی به این شهر نقش اصلی را ایفا می کنند.
اما آنچه در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است مجموع عوامل موثر بر هویت بخشی به بافت های تاریخی شهر و همچنین رتبه بندی میزان اهمیت این عوامل و شاخص ها از دیدگاه کارشناسان حوزه مسائل شهری و بافت های فرسوده شهر بوده است.
مهم ترین عواملی که در این پایان نامه در ارتباط با هویت بخشی کالبدی به شهر اردبیل مورد بررسی قرار گرفته عبارتند از محلات با قدمت تاریخی و میادین و فضاهای اجتماعات جمعی و همچنین فضاهای باز شهری. در ادامه در بخش شناخت محدوده مورد بررسی تحولات تاریخی، سیاسی و اجتماعی شهر اردبیل ارائه شده است. این شاخص ها با توجه به فرضیات مطرح شده در فصل اول پایان نامه در قالب سه فرضیه مورد بررسی قرار می گیرند. همچنین متغیر وابسته هویت کالبدی نیز با سنجه ها و شاخص هایی که از فصل دوم پایان نامه برگرفته شده است قابل بررسی می باشد. این شاخص ها در موارد زیر به طور مختصر بیان می گردند:
تمایز/ تشابه، به معنای تمایز از غیر و تشابه با خودی. در بحث هویت کالبدی در بافت های تاریخی وجود نشانه ها و عناصر، کارکرد ها و روابط اجتماعی خاصی می تواند تمایز بافت تاریخی شهر از ساختار کلی فضایی شهر را ایجاد کرده و از سوی دیگر تشابه و این همانی را در درون خود بافت ایجاد نمایند.
تداوم و تحول: به معنای پیوند با گذشته و عدم انقطاع(تداوم معنی و ارزش های خودی) در عین نوآوری و خلاقیت با توجه به شرایط زمانه(خود ماندن ولی همان نماندن). در ارزیابی عوامل تاثیرگذار در هویت شهری از بعد کالبدی وجود برخی کارکردها و همچنین روابط و فعالیت های اقتصادی و اجتماعی می تواند تداوم حیات کالبدی محلات را تضمین می­ کند و از سویی دیگر به واسطه روابط و تعاملات اجتماعی در درون این بافت ها و همچنین در گره ها و میادین شهری می تواند زمینه های بروز خلاقیت و نوآوری در شهروندان را ایجاد کرده و تحولات بنیادین و سازگار با هویت محلات را باعث گردد.
وحدت/ کثرت، به معنای پیوند میان اجزای متفاوت، ناهمگون و حتی متضاد، به گونه ای که در کنار هم یک کل را به وجود بیاورند. معیارهای مورد بررسی در این زمینه در حوزه های معماری و طراحی شهری هستند.(میر مقتدایی،۱۳۸۳). در زمینه این ویژگی هویت می توان چنین بیان کرد که به عنواون مثال تنوع عملکردها و کاربری ها در محلات و میادین شهری در بافت های تاریخی می تواند علی رغم کثرت و توع مفهوم وحدت و یکپارچگی را نیز در درون خود داشته باشد تا از یکنواختی تام در این بافت ها جلوگیری به عمل آید.
همانطور که بیان گردید علاوه بر اینکه در بخش تعریف و تعیین متغیر وابسته موضوع مولفه های آن تعیین گردیده است، به منظور انجام شیوه ای منطقی و استاندارد سنجه هایی نیز برای متغیرهای مستقل که فرضیات بر اساس آن ها مطرح گشته اند، تعیین گردید. از این رو با توجه به مبانی نظری و پیشینه های مطالعاتی صورت گرفته در زمینه شناسایی عوامل موثر در هویت بخشی کالبدی به بافت های تاریخی میادین و فضاهای دارای قدمت، محلات با قدمت تاریخی و همچنین فضاهای باز شهری در بافت های با ارزش تاریخی به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده اند که زیر مولفه های آن ها در موارد زیر قابل طرح بوده اند.
نمودار(۳-۱) : عوامل و معیارهای موثر در هویت کالبدی بخش تاریخی شهر اردبیل
عوامل موثر در هویت بخشی به بافت تاریخی اردبیل
مجود محلات با قدمت
میادین قدیمی در بافت
فضاهای باز در بافت
وضعیت بهداشتی- درمانی
تاسیسات و تجهیزات
تاثیر نزدیکی به مرکز شهر
ارزش زمین در بافت تاریخی
وجود مراکز تجاری در بافت
ساکنین اولیه و افراد بومی ساکن در بافت
حضور مهاجرین
خانه هایی دارای قدمت تاریخی
نشانه های شهری در محلات مانند بقعه شیخ صفی…
مجموعه کاربری های پیرامون میادین
شکل و فرم کالبدی میادین
تعاملات اجتماعی پیرامون میدان
میدان عالی قاپو
مصلی و مجموعه بازار
فضاهای سبز شهری
پیاده راه های تاریخی
فضاهای اجتماعات مرکز محله
راه ها و شبکه های دسترسی
۳-۴- بررسی و شناسایی محدوده مورد مطالعه
شهرستان اردبیل، در منطقه ای با خصوصیات جغرافیایی ´۴۸˚۴۷ تا ´۳۹˚۴۸ طول شرقی و ´۵۶˚۳۷ تا ´۳۳˚۳۸ عرض شمالی، قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان مشگین شهر، از شرق به شهرستان نمین و بخشی از استان گیلان، ازجنوب به شهرستان های نیر و کوثر و از غرب به استان آذربایجان شرقی، محدود شده است. شهرستان اردبیل با مساحت ۲۴۹۸ کیلومترمربع، ۹۸/۱۳ درصد از سطح کلی استان، و با جمعیت ۴۶۲۶۳۲ نفری، در حدود ۶/۳۹ درصد از جمعیت آن را، در بر گرفته است^[۴۰]. این محدوده، سومین شهرستان استان از نظر وسعت، و اولین آنها از جنبه جمعیت ساکن، محسوب می شود که به لحاظ مکانی در مرکزیت استان اردبیل قرار گرفته است.
۳-۴-۱- تقسیمات سیاسی شهرستان اردبیل
شهرستان اردبیل، شامل ۳ بخش (مرکزی، هیر، سرعین)، ۳ شهر (اردبیل و هیر و سرعین)، ۱۱ دهستان و ۲۰۶ آبادی است.
نقشه شماره(۳-۱) : تقسیمات موقعیت کشوری و استانی شهرستان اردبیل
۳-۴-۲- علل و عوامل پیدایش شهر اردبیل
هسته اولیه شهر اردبیل را بازار تشکیل می دهد. این شهر بر سر راه جاده ابریشم با عملکرد خدماتی و تجاری شکل گرفته است.
در جغرافیای شهری هنگام بررسی علل پیدایش شهرها بیش تر بر چهار نظریه تاکید می شود:
نظریه هیدرولیک یا مبنای محیط گرایی: مفهوم مازاد تولید.
نظریه اقتصادی: شهر به عنوان یک بازار.
نظریه شهر به عنوان یک پایگاه نظامی – دفاعی.
نظریه مذهبی: گسترش معابد و عبادتگاه ها.
با توجه به وجود بازار به عنوان هسته اولیه شهر اردبیل نظریه اقتصادی پیدایش شهر در این شهر بیش تر از نظریه های دیگر قابل استناد است.
در نظریه های اقتصادی شهر مرکز مبادله کالا و کانون اصلی تجارت شناخته می شود. شهر به عنوان مرکز یک ناحیه جغرافیایی باعث می شود مبادلات تجاری در داخل ناحیه، همواره در مرکز آن صورت گیرد و تجارت راه دور نیز در آن متمرکز می شود.
در این نظریه شهر کانون برخورد مسیرهای تجاری به شمار می آید که در بخش بازار این مسیرها به هم می­رسند. برای حفظ ثروت و امنیت تجاری شهر، اطراف شهر برج و بارو می سازند تا دفاع از آن امکان پذیر گردد. البته به قول برخی تاریخدانان و شهرسازان وجود جمعه مسجد در اردبیل که قبلا عبادتگاه زرتشتیان بوده، نقش عمال مذهبی در شکل گیری این شهر و هسته اولیه آن قوی تر از عامل اقتصادی بوده است.
شهر اردبیل به دلیل قرارگیری در منطقه ای کوهستانی با اقلیم سرد و نیز داشتن تاریخی پرفراز و نشیب همواره تحت تاثیر عوامل گوناگونی بوده است. از عوامل طبیعی موثر در شکل گیری شهر رودخانه بالخلی چای می باشد که از عوامل بازدارنده رشد آن در جهت جنوب نیز محسوب می شود. همچنین شهر به دلیل قرار گیری در منطقه سردسیر، بافتی درهم تنیده، منسجم، ارگانیک و غیر منظم داشته است.
۳-۴-۳- مطالعات کالبدی- فضایی
تعیین موقعیت و جایگاه بافت تاریخی در شهر اردبیل و تعاملات اجتماعی، اقتصادی، ساختاری و کالبدی آن با شهر
محدوده و موقعیت بافت تاریخی شهر اردبیل