۲-۱-۴- نیازهای پنبه
پنبه گیاهی گرما دوست بوده و به آفتاب فراوان احتیاج دارد. کمبود نور باعث ریزش قوزه و افزایش رشد سبزینه‌ای آن می‌شود. این گیاه برای تکمیل رشد به ۱۶۰ تا ۲۰۰ روز احتیاج دارد. حداقل درجه حرارت برای جوانه‌زنی بذر پنبه حدود ۱۵ درجه سانتی‌گراد است. پنبه در دمای زیر ۱۵ درجه سانتی‌گراد غیر فعال و با نزدیک شدن به این درجه حرارت فعالیت کندی دارد. بنابراین وقوع سرما و یخبندان‌های غیر منتظره بهاره و یا زودرس پائیزه، گیاه را با خطر مواجه می‌سازد (هاشمی طرقی و همکاران، ۱۳۸۹).

زمین­های مورد کشت پنبه باید حاصلخیز با اسیدیته بین ۵/۵ تا ۸ دارد. بهترین خاک برای این زراعت، خاک­های خنثی، رسی آهکی، لیمونی، رسی لیمونی و شنی هوموسی است. این گیاه نسبت به شوری خاک تا حدی مقاوم است (هاشمی طرقی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۱-۵- ارقام مورد کشت پنبه
در استان­های مازندران و گلستان عمدتاً از رقم ساحل، استان فارس رقم بختگان و در سایر استان­های پنبه خیز کشور بیشتر از رقم ورامین جهت کاشت استفاده می‌گردد. البته ارقام دیگری مانند اولتان و مهر نیز در بعضی از مناطق در سطوح کمتری برای کشت مورد استفاده قرار می­گیرند. بیشتر ارقامی که امروزه در جهان کاشته می شود به گونه G. hirsutum تعلق دارند (نعمتی و عالیشاه، ۱۳۸۹).
۲-۱-۶- موارد مصرف پنبه و فرآورده‌های آن
پنبه مهم ترین گیاه لیفی است. از پنبه در تهیه نخ، پارچه‌های ظریف، پنبه‌های بهداشتی و هیدروفیل، روغن خوراکی، روغن صابون، چوب‌پنبه، باند و گاز استریل در مصارف پزشکی، پوشک بچه، نوار بهداشتی، در تهیه فیلم عکاسی، فیلم اشعه ایکس، پوست مصنوعی، ابریشم مصنوعی، گلیسیرین، کنجاله دام، ماده شمع، روغن رنگ، رنگ آلکالوئید، ویتامین E، الکل، در تهیه مواد منفجره، تهیه لوازم آرایشی، در تهیه مبل و نئوپان استفاده می‌شود (عالیشاه و محمدی، ۱۳۸۹).
برای تهیه نخ، الیاف آن را به شکل گسترده و رشته‌رشته درآورده تا دراز، پیچیده و در هم شوند. سپس از نخ برای تولید پارچه استفاده می‌شود (عالیشاه و محمدی، ۱۳۸۹).
پنبه نه تنها از نظر صنعت نساجی، بلکه از نظر غذایی بسیار حائز اهمیت بوده و در بازارهای جهانی جزء پنج دانه روغنی یعنی سویا، آفتابگردان، بادم زمینی و شلغم روغنی محسوب می­ شود. علت این امر آن است که دانه پنبه یا همان پنبه دانه منبع غنی از روغن و پروتئین بوده و با سابقه­ای بیش از یک قرن، روغن آن مصرف خوراکی دارد. کنجاله پنبه دانه ۳۳ الی ۴۳ درصد پروتئین دارد و بعنوان مکمل پروتئین در جیره دام مصرف می شود.
کاغذ از مخلوط الیاف چوب، آب و چسب تهیه می­گردد. اگر الیاف پنبه با الیاف چوب، مخلوط شوند، کاغذ ظریف، ولی محکمی به دست می آید (برزعلی و همکاران، ۱۳۸۳؛ عالیشاه و محمدی، ۱۳۸۹).
۲-۱-۷- تولید پنبه در جهان
پنبه با سطح زیر کشت ۳۰۰۰۰۰۰ هکتار با متوسط عملکرد دانه ۱۷۵۰ کیلوگرم در هکتار یکی از گیاهان مهم صنعتی دنیاست (فیضی، ۱۳۸۷).
بر اساس آمار تجارت جهانی (WTO) در سال ۱۳-۲۰۱۲ چین با ۴/۶ میلیون تن بیش­ترین تولید جهان را داشت و پس از آن هند پاکستان، آمریکا، برزیل قرار گرفتند (شکل ۲).
شکل ۲- میزان تولید پنبه در کشورهای عمده تولید کننده طی سال­های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ ( اقتباس از آمارنامه کشاورزی، ۱۳۹۱).
۲-۱-۸- تولید پنبه در ایران
سطح کشت پنبه کشور در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹، حدود ۱۱۷ هزار هکتار برآورد گردیده که ۳/۹۸ درصد آن کشت آبی بوده است (جدول ۱). سهم اراضی کشت دیم پنبه ۷/۱ درصد است که فقط در استان­های خراسان شمالی، گلستان و مازندران می­گیرد (آمارنامه کشاورزی، ۱۳۹۱).
استان­های خراسان رضوی و گلستان هر یک به ترتیب با سهم ۷/۳۸ و ۲/۱۵ درصد، کشت پنبه در مقام­های اول و دوم کشور قرار گرفته­اند (شکل ۳). این دو استان در مجموع بیش از نیمی (۸/۵۳ درصد) از کشت پنبه کشور را به­خود اختصاص دادند. استان­های فارس با ۶/۱۱ درصد، خراسان جنوبی با ۳/۹ درصد و خراسان شمالی با ۱/۶ درصد به ترتیب رتبه‌های سوم تا پنجم را دارا هستند. کمترین میزان کشت پنبه کشور متعلق به استان قزوین با ۰۸/۰ درصد می­باشد (آمارنامه کشاورزی، ۱۳۹۱).
۲-۱-۹- میزان تولید
میزان تولید پنبه در کشور حدود ۲۷۱ هزارتن برآورد شده که ۵/۹۹ درصد آن از اراضی آبی بدست آمده است.
استان­های خراسان رضوی و فارس از نظر تولید به ترتیب با ۵/۳۷ و ۹/۱۶ درصد تولید، در جایگاه اول و دوم قرار گرفته­اند (شکل ۴). بیش از نیمی (۴/۵۴ درصد) از پنبه کشور در این دو استان تولید شده است. سه استان خراسان جنوبی با ۹/۹ درصد، گلستان با ۸/۸ درصد و خراسان شمالی با ۹/۵ درصد در تولید پنبه کشور، حائز رتبه ­های سوم تا پنجم هستند. کمترین میزان تولید متعلق به استان قزوین با ۰۷/۰ درصد می­باشد (آمارنامه کشاورزی، ۱۳۹۱).
۲-۱-۱۰- عملکرد در هکتار
عملکرد محصول پنبه کشور در اراضی آبی ۲/۲۳۳۹ کیلوگرم در هکتار و در اراضی دیم ۷/۷۰۶ کیلوگرم در هکتار می­باشد.
استان البرز با عملکرد ۸/۴۹۲۸ کیلوگرم در هکتار، بیشترین و استان گلستان با ۴/۱۴۱۰ کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد پنبه آبی را در کشور دارا هستند.
استان خراسان شمالی با عملکرد ۳/۱۷۱۴ کیلوگرم در هکتار بیشترین و استان گلستان با عملکرد ۲/۶۶۸ کیلوگرم در هکتار، کمترین عملکرد پنبه دیم را در کشور دارا هستند (آمارنامه کشاورزی، ۱۳۹۱).
در جدول ۱ سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد در واحد سطح پنبه در استان­های کشور نشان داده شده است.
جدول ۱- سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد در هکتار محصول پنبه به تفکیک استان در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ (آمارنامه کشاورزی، ۱۳۹۱).

نام استان

سطح

میزان تولید

عملکرد

آبی

دیم

جمع

آبی

دیم

جمع

آبی

دیم

آذربایجان شرقی

۱۷۱۴

۰

۱۷۱۴

۴۸۶۴

۰

۴۸۶۴