نتیجه آزمون همبستگی پیرسون و سطح معناداری نشان داد که همبستگی مثبت و قوی بین حس لذت بردن از کار و هویت سازمانی وجود دارد. بدین ترتیب هر چه کارکنان احساس کنند که حضور آنها در سازمان و انجام فعالیت های سازمانی برای آن ها لذت آور و مهیج است به همان میزان هویت سازمانی آنها بیشتر می شود در نتیجه فرضیه سوم تحقیق نیز مورد تایید قرار می گیرد.

فرضیه چهارم :
« بین “حس مشترک با جامعه ” و هویت سازمانی رابطه معناداری وجود دارد »
نتیجه آزمون همبستگی پیرسون و سطح معناداری نشان داد که همبستگی مثبت و نسبتاً قوی بین حس مشترک با جامعه و هویت سازمانی وجود دارد. بدین ترتیب هر چه کارکنان حس مشترک بیشتری با جامعه سازمانی خود داشته باشند به همان میزان هویت سازمانی آنها بیشتر می شود.
فرضیه پنجم :
«بین” فرصت هایی برای زندگی درونی “و هویت سازمانی رابطه معناداری وجود دارد»
با نتیجه آزمون همبستگی پیرسون و سطح معناداری نشان داد که همبستگی مثبت و نسبتاً ضعیفی بین حس فرصت هایی برای زندگی درونی و هویت سازمانی وجود دارد. بدین ترتیب هر چه کارکنان در سازمان خود فرصت هایی برای زندگی درونی داشته باشند به همان میزان هویت سازمانی آنها بیشتر می شود در نتیجه فرضیه پنجم تحقیق نیز مورد تایید قرار می گیرد.
فرضیه ششم :
«بین هویت سازمانی و جنسیت کارمندان رابطه معنادار وجود دارد »
نتیجه آزمون t دو گروه مستقل نشان داد که هیچ تفاوتی از لحاظ آماری بین زن و مرد از نظر هویت سازمانی وجود ندارد.
نتایج آزمون رگرسیون چندگانه:
نتایج رگرسیون چندگانه برای تبیین میزان هویت سازمانی در بین کارکنان کتابخانه ای استان اردبیل بر حسب مولفه های معنویت سازمانی شامل حس جامعه بودن تیم، همراستایی ارزش های فردی و سازمانی، حس مشترک با جامعه، حس لذت بردن از کار، فرصت هایی برای زندگی درونی ، نشان داد که در نهایت همه مولفه های معنویت سازمانی در مدل باقی ماندند که میزان همبستگی چندگانه ان ها برابر با ۷۹۰/۰ با سطح معناداری ۰۱/۰>P رابطه خطی معناداری بین متغیر پیش بین و ملاک وجود دارد. مقدار ۶۱۸/۰ = R²_Adj نشان می دهد که ۸/۶۱ درصد از واریانس هویت سازمانی از طریق مولفه های معنویت سازمانی قابل پیش بینی است؛ به طوری که مولفه حس لذت بردن از کار با مقدار بتای ۷۵۳/۰ بیش از سایر مولفه های معنویت سازمانی قدرت تبیین کنندگی متغیر هویت سازمانی را دارد . به عبارت دیگر حس لذت بردن از کار دارای بیشترین سهم در برآورد هویت سازمانی دارد. به این ترتیب هر چه قدر کارکنان از کار خود لذت بیشتری ببرند این مسئله منجر به ارتقای بیش از پیش هویت سازمانی خواهد شد. مولفه همراستایی ارزش های فردی و سازمانی با مقدار بتای ۶۲۵/۰ در رتبه دوم برآورد هویت سازمانی داشته است. حس جامعه بودن تیم با مقدار بتای ۵۹۶/۰، حس مشترم با جامعه با مقدار بتای ۱۸۹/۰ و فرصت هایی برای زندگی درونی با مقدار بتای ۱۶۷/۰ در رتبه های بعدی از نظر قدرت تبیین کنندگی هویت سازمانی قرار دارند.

۵-۴- بحث و تفسیر و نتیجه گیری نهایی

هویت سازمانی و معنویت سازمانی دو موضوع بسیار مهم در حوزه های رفتار سازمانی، منابع انسانی، ارتباطات و کنترل و … می باشد، و توجه محققان دانشگاهی و مدیران گرداننده سازمان ها را بطور فزآینده ای به خود جلب کرده است . سازمان ها، گروه های اجتماعی بزرگی هستند که به عنوان منبع مهم هویت اجتماعی خدمت می کنند، و هویت اجتماعی را شکل می دهند بدین دلیل که آنها جایگاه، مرتبه ها و ارزش هایی تعریف می کنند که بوسیله افراد برون از سازمان ارزیابی خواهند شد . آنها به عنوان یک جامعه کاری دیده میشوند و می توانند یک حس جامعه ای فراهم کنند که بوسیله آن؛ گفتمان، هماهنگی، یادگیری بوسیله هویت ساختار پیدا می کند : هر فردی یک” حس تعلق” دارد . افراد اساساً می خواهند به چیزی تعلق داشته باشند و عضو یک جامعه باشند . از سوی دیگر، معنویت در سازمان در سطح فردی؛ تلاش برای یافتن معنا و هدف در زندگی کاری، در سطح گروهی؛ ارتباط قوی بین همکاران و افرادی که به نحوی در کار مشارکت دارند و در سطح سازمانی؛ هماهنگی بین اعتقادات و باورهای اصلی و ارزشهای سازمان است(میلیمام و همکاران،۲۰۰۳).
بنابراین با ملاحظه اهمیت موضوع هویت و هویت سازمانی و نقش آن در شکل گیری بسیاری از رفتارهای سازمانی افراد از یک سو، و نیز معنویت سازمانی از سوی دیگر، این تحقیق به رابطه بین مؤلفه های معنویت سازمانی و هویت سازمانی کتابخانه های عمومی استان اردبیل پرداخته است.
نتایج این تحقیق نشان داد که بین معنویت سازمانی و هویت سازمانی همبستگی مثبت وجو دارد. در توجیه وجود رابطه مثبت بین معنویت سازمانی و هویت سازمانی، به استناد عقیده قلی پور(۱۳۸۶) نگرش ها، ادراکات و احساسات کارکنان از ارزش های آن ها تاثیر می پذیرد. افراد وقتی وارد سازمان می شوند ارزش های ان ها شکل گرفته و بایدها و نبایدهای آن ها رفتارشان را تحت تاثیر قرار داده است و از این رو رفتارهایی را بر رفتارهای دیگر ترجیح می دهند؛ بنابراین ارزش ها باعث می شود که عینیت و عقلانیت سازمانی تحت الشعاع قرار گیرد. در نتیجه باعث شکل گیری هویت سازمانی می شود.
نتایج دیگر این تحقیق نشان داد که بین همراستایی ارزش های فردی با ارزش های سازمانی همبستگی مثبت وجود دارد. در توجیه این یافته می توان چنین گفت که چنانچه ارزش های فرد در راستای ارزش ها و اهداف سازمان باشد و فرد نگرشی مثبت داشته، رفتارهای مثبتی از خود نشان می دهد. بروز رفتارهای مثبت از منظر رفتارهای سازمانی نشانه ای برای افزایش هویت افراد در درون سازمان است(قلی پور،۱۳۸۶).
نتایج دیگر این تحقیق نشان داد که بین حس جامعه بودن و هویت سازمانی همبستگی مثبت وجود دارد. در تفسیر این یافته می توان چنین استدلال کرد که هر چه قدر کارکنان در محیط کاری خود احساس بودن به عنوان بخشی از خانواده داشته باشند همچنین هر چه قدر اعضا از همدیگر حمایت و مراقبت نمایند و اعضا یک هدف مشترک داشته باند به همان میزان نسبت به سازمان خود همذات پنداری کرده و موجب شکل گیری و بهبود هویت واحد سازمانی می شود.
نتایج دیگر این تحقیق نشان داد که بین حس لذت بردن از کار و هویت سازمانی همبستگی مثبت وجود دارد. و این عامل بیشترین سهم را در برآورد هویت سازمانی کارکنان داشته است. در تفسیر این یافته می توان چنین استدلال کرد که هر چه کارکنان هنگام کار احساس شادی و نشاط داشته باشند و لذت و سرور را هنگام کار در سازمان تجربه نمایند به همان میزان میزان نسبت به سازمان خود هم ذات پنداری کرده و موجب شکل گیری و بهبود هویت واحد سازمانی می شود.
نتایج دیگر این تحقیق نشان داد که بین حس مشترک با جامعه و هویت سازمانی همبستگی مثبت وجود دارد. در تبیین این یافته می توان چنین گفت که هر چه کارکنان احساس کنند که فعالیت آن ها در سازمان با مسائل مهم زندگی مرتبط بوده و فعالیت آن ها برای کل جامعه مفید است به همان میزان به سازمان و کار خود علاقمند شده و هویت خود را از هویت سازمان جدا نمی داند.
و اینکه نتایج دیگر این تحقیق نشان داد که بین فرصت هایی برای زندگی درونی و هویت سازمانی همبستگی مثبت وجود دارد. در تبیین این یافته می توان چنین گفت که هر چه کارکنان احساس کنند که ارزش های معنوی در محیط کار آن ها ارزشمند بوده و معنویت در سازمان آنها جاری و ساری است به همان میزان با سازمان خود هویت واحد پیدا می کند.
به عقیده هیتن و همکاران(۲۰۰۴) یکی از حوزه های مدیریت که می تواند استفاده زیادی از معنویت داشته باشد، مدیریت تغییر سازمانی است که هدف آن کمک به تغییر رفتار افراد در سازمان و در نتیجه آن کسب اهداف عملکردی به صورت اثربخش و سریع است. در این شیوه از مدیریت اعتقاد بر این است که افرادی که زندگی معنوی را تجربه می کنند، می توانند با روش های سازگار با اهداف سازمانی موجب رشد و توسعه خود و سازمان شوند.
همچنین پژوهشگران بیان می کنند که افزایش و تشویق معنویت در محیط کار می تواند مزایا و منافع یا طقبیل افزایش خلاقیت(فریشمن،۱۹۹۹)، افزایش صداقت و اعتماد(وانگر و همکاران،۱۹۹۹)، افزایش حس تکامل شخصی(بوراک،۱۹۹۹)، افز یش تعهد سازمانی(میلیمان و همکاران،۲۰۰۳)، بهبود نگرش های شغلی کارکنان همچون افزایش رضایت شغلی، مشارکت شغلی و نیز کاهش تمایل به ترک خدمت(همان)، افزایش اخلاق و وجدان کاری، انگیزش بیشتر(مارکوس و همکاران،۲۰۰۵) شود و همه این ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم سبب بهبود هویت سازمانی می شود. و نیز به گفته میلیمان(۲۰۰۳)، ترویج معنویت در محیط کار به شهود و خلاقیت، صداقت و اعتماد، خودکامیابی، تعهد و بهبود هویت سازمانی می انجامد.
نتیجه گیری نهایی اینکه هیچ تردیدی وجود ندارد که در محیط کار، تغییرات بنیادی در حال شکل گیری است و معنویت یکی از موضوعات اساسی خواهد بود. ایجاد معنویت در کار، دارای مزایای بسیاری برای مدیریت کارکنان وسازمان است. معنویت ماهیت کار را تغییر می دهد. افراد در جستجوی معنا در کارشان هستند، آن ها به دنبال راهی هستند که زندگی کاریشان را با معنویت پیوند بزند و با بصیرت و هدفی هماهنگ شوند که فراتر از به دست آوردن پول است.

۵-۵- پیشنهادات و راهکارها

در پایان براساس نتایج حاصل از تحقیق، پیشنهاداتی برای بهبود معنویت سازمانی برای بهبود هویت سازمانی اراده می شود:

۵-۵-۱- پیشنهادات کاربردی

1. 1. فرضیه اصلی تحقیق و رگرسیون چند متغیره نشان داد که معنویت سازمانی موجب بهبود هویت سازمانی می شود؛ بر این اساس پیشنهاد می شود مدیران کتابخانه ها در ارتقای سطح معنویت سازمانی اهتمام بیشتری داشته باشند.

1. 1. در فرضیه اول و رگرسیون چند متغیره مشاهده شد که حس جامعه بودن با هویت سازمانی رابطه معنی داری دارد، لذا پیشنهاداتی به شرح زیر توصیه می شود:

• • به مدیران کتابخانه ها پیشنهاد می شود که شرایطی را ایجاد کنند که کارکنان در محیط کار خود را به عنوان بخشی از یک خانواده بدانند؛

• • به مدیران کتابخانه ها پیشنهاد می شود روحیه جمع گرایی و جامعه بودن را در بین کارکنان تقویت نمایند.به کارکنان کتابخانه ها پیشنهاد می شود همدیگر را در همه شرایط حمایت نمایند؛

• • به کارکنان کتابخانه ها پیشنهاد می شود از همدیگر در همه شرایط مراقبت نمایند؛

• • به مدیران کتابخانه ها پیشنهاد می شود برای همه کارکنان اهداف مشترک ترسیم نمایند؛

1. 1. در فرضیه دوم و رگرسیون چند متغیره مشاهده شد که همراستایی ارزش های فردی با سازمانی با هویت سازمانی رابطه معنی داری دارد، لذا پیشنهاداتی به شرح زیر توصیه می شود:

• • به مدیران کتابخانه ها پیشنهاد می شود شرایطی را ایجاد کنند که کارکنان نسبت به ارزش های غالب سازمان احساس و نگرش مثبتی پیدا کنند؛

• • به مدیران کتابخانه ها پیشنهاد می شود شرایطی را ایجاد کنند که کارکنان نسبت به آینده سازمان احساس و نگرش خوبی پیدا کنند؛

• • به مدیران کتابخانه ها پیشنهاد می شود به زندگی درونی کارکنان خود احترام بگذارند؛

• • به مدیران کتابخانه ها پیشنهاد می شود که کمک کنند تا کارکنان در زندگی خود آرامش پیدا کنند؛

• • به مدیران کتابخانه ها پیشنهاد می شود که شرایطی را ایجاد کنند که کارکنان احساس کنند که برای کل جامعه مفید هستند.

1. در فرضیه سوم و رگرسیون چند متغیره مشاهده شد که حس مشترک با جامعه با هویت سازمانی رابطه معنی داری دارد، لذا پیشنهاداتی به شرح زیر توصیه می شود:

۴-۲-۱۳) کلاس آموزشی
متغیر کلاس آموزشی دارای میانگین ۰۲/۴ و انحراف معیار ۶۸۳/۰ و واریانس ۴۶۷/۰ می باشد. همچنین کلاس آموزشی دارای حداقل نمره ۵۰/۱ و حداکثر ۵ است.
جدول۴-۱۳) جدول توصیفی کلاس آموزشی

نمودار ۴-۱۳) نمودار هیستوگرام کلاس آموزشی
۴-۲-۱۴) پاداش
متغیر پاداش دارای میانگین ۱۶/۴ و انحراف معیار ۷۱۷/۰ و واریانس ۵۱۵/۰ می باشد. همچنین پاداش دارای حداقل نمره ۰/۲ و حداکثر ۵ است.
جدول ۴-۱۴) جدول توصیفی پاداش

نمودار ۴-۱۴) نمودار هیستوگرام پاداش
۴-۲-۱۵) کارایی
متغیر کارایی دارای میانگین ۷۱/۳ و انحراف معیار ۵۴۷/۰ و واریانس ۳۰/۰ می باشد. همچنین کارایی دارای حداقل نمره ۲ و حداکثر ۵ است.
جدول ۴-۱۵) جدول توصیفی کارایی

نمودار ۴-۱۵) نمودار هیستوگرام کارایی
۴ ـ۳) آزمون فرضیه های تحقیق
در این قسمت به بررسی فرضیه های پژوهش می پردازیم. همانگونه که در فصل سوم بیان گردید، با توجه به نوع فرضیه از آزمون ضریب همبستگی استفاده می کنیم. جهت مشخص نمودن نوع ضریب همبستگی(پارامتریک یا ناپارامتریک)، ابتدا از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف استفاده می کنیم که به شرح زیر است:
جدول ۴-۱۶) آزمون کولموگروف-اسمیرنوف

: توزیع داده ها نرمال است.(ادعا)
 : توزیع داده ها نرمال نیست.
همانگونه که در جدول شماره ۴-۱۶ مشاهده می گردد از آنجاکه سطح معنی داری بیشتر از ۰۵/۰ است (sig=0/570)بنابراین توزیع داده ها نرمال است و می توان از آزمون های پارامتریک مانند رگرسیون استفاده نمود.

۴-۳-۱) آزمون فرضیه اول :
بین میزان پاداش کارکنان و کارایی آنها رابطه وجود دارد.
 : بین میزان پاداش کارکنان و کارایی آنها رابطه وجود ندارد.
: بین میزان پاداش کارکنان و کارایی آنها رابطه وجود دارد.
جدول ۴-۱۷) جدول همبستگی میزان پاداش کارکنان و کارایی

همانگونه که در جدول همبستگی ۴-۱۷ مشاهده می گردد، از آنجا که مقدار ۰۲۷/۰ sig = بوده و این مقدار کمتر از ۵%=  است، لذا  رد شده و با اطمینان ۹۵ درصد می‌توان گفت که بین میزان پاداش کارکنان و کارایی آنان رابطه معنادار وجود دارد و ضریب همبستگی(شدت رابطه) ۱۴۶/۰ است.
۴-۳-۲) آزمون فرضیه دوم
بین کلاسهای آموزشی در مورد اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود دارد.
: بین کلاسهای آموزشی در مورد اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود ندارد.
: بین کلاسهای آموزشی در مورد اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود دارد.
جدول ۴-۱۸) جدول همبستگی کلاسهای آموزشی در مورد اهداف سازمان و کارایی

همانگونه که در جدول همبستگی ۴-۱۸ مشاهده می گردد، از آنجا که مقدار ۰۰۰/۰ sig = بوده و این مقدار کمتر از ۵%=  است، لذا  رد شده و با اطمینان ۹۵ درصد می‌توان گفت که بین کلاسهای آموزشی در مورد اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه معنادار وجود دارد و ضریب همبستگی(شدت رابطه) ۵۰۹/۰ است.

۴-۳-۳)آزمون فرضیه سوم

بین میزان آگاهی کارکنان از اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود دارد.
: بین میزان آگاهی کارکنان از اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود ندارد.
: بین میزان آگاهی کارکنان از اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود دارد.
جدول ۴-۱۹) جدول همبستگی میزان آگاهی کارکنان از اهداف سازمان و کارایی آنان

همانگونه که در جدول همبستگی ۴-۱۹ مشاهده می گردد، از آنجا که مقدار ۰۰۰/۰ sig = بوده و این مقدار کمتر از ۵%=  است، لذا  رد شده و با اطمینان ۹۵ درصد می‌توان گفت که بین میزان آگاهی کارکنان از اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه معنادار وجود دارد و ضریب همبستگی(شدت رابطه) ۹۷۰/۰ است.

۴-۳-۴) آزمون فرضیه چهارم

بین مشارکت کارکنان در تعیین اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود دارد.
: بین مشارکت کارکنان در تعیین اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود ندارد.
: بین مشارکت کارکنان در تعیین اهداف سازمان و کارایی آنان رابطه وجود دارد.

منافع اصلی

مخالفت با یکدیگر

همگرایی یا همسویی با یکدیگر

تمرکز روابط

کوتاه مدت

بلند مدت

۳-۴-۲-۲ مذاکره با حالت ساخت دهی
هل رگل و همکارانش ( ۱۹۹۸ ، ۴۴۶) در مورد این نوع مذاکره اینگونه بیان کرده اند :
در تمام فرا گرد مذاکره ، هر یک از طرفین ، الگوی ویژه ای از رابطه میان فردی به نمایش می گذارد ( نظیر رفتار خصمانه یا دوستانه و رفتار رقابتی یا مبتنی بر همکاری ) که تعامل انها را ، تحت تاثیر قرار می دهد . حالت ساخت دهی فرایندی است که از طریق ان ، طرف ها ی مذاکره سعی در ایجاد حالت و روابط مطلوب بین طرفین مذاکره و احتراز و دوری کردن از حالت عداوت ، خصومت و رقابت منفی و مخرب را دارند .
۴-۴-۲-۲ مذاکره درون سازمانی
این نوع مذاکره مربوط به گروه ها ی سازمانی می باشد و هل ریگل و همکاران (۱۹۹۸ ، ۴۴۸) معتقدند که
گروه های سازمانی اغلب از طریق نمایندگان خود مذاکرات را برای رفع تعارض آغاز می کنند . برای انجام این کار نمایندگان ابتدا موافقت گروه متبوع خود را قبل از هر گونه موافقت با دیگران به دست بیاورند . در مذاکرات درون سازمانی ، هر بخشی از مذاکرات سعی در ساخت دادن به توافق عام و اجماع کلی برای مذاکره کننده گروه دارد .

۵-۲-۲ سبک های مذاکره^[۵۳]
چهار سبک عمده مذاکره وجود دارد که عبارتند از :

سبک واقع گرایی ^[۵۴]
در این سبک فرض اساسی این است که حقایق همه چیز را بیان می کند . در این روش رفتارها به این سورت می باشند : نشان دادن واقعیات به شکل بی طرف ، یادداشت برداری از آنچه که گفته شده است ، صحبت های افراد را دوباره به آنها یاد آوری کردن ، دانستن جزئیات بیشتر موضوع بحث شده و مشارکت با دیگران ، ارتباط دادن واقعیات با تجربه ، عکس العمل آرام و متین ، گنکاش برای پیدا کردن دلیل و مدرک و بیانات متکی بر دلیل و مدرک .
راهنمایی برای مذاکره برای افرادی که سبک واقع گرایی دارند .
در بیان حقایق مربوط به خود باید دقیق بود .
به گذشته رجوع کرد ( آنچه که قبلا آزموده اید ، آنچه که قبلا کار شده است )
استقرایی بودن ( از واقعیات به اصول رسیدن )
شناخت اسناد و مدارک ( شامل جزئیات )
آنچه که فرد میگوید با سند و مدرک است

سبک شهودی ^[۵۵]
با این فرض اساسی که قوه تخیل یا تصور میتواند هر مسئله ای را حل کند رفتار ها در این روش به صورت زیر می باشد .
بیان عبارات گرم و هیجان انگیز ، تمرکز بر کل مسئله یا موقعیت ، مبنا قرار دادن اصول و مبانی ، طرح ریزی آینده ، خیالی بودن و خلق تخیل در موقعیت ، استفاده از یک موضوع برای ایجاد ایده ای دیگر ، ماوراء حقایق رفتن ، ایجاد ایده های ساختگی در تمام اوقات ، فشار آوردن در یک زمان و عقب نشینی در یک زمان دیگر ، طرح سریع موضوعات به صورت دو به دو با یکدیگر ، حصول حقایق در بعضی اوقات با کمی خطا و قیاسی بودن .
راهنمایی برای مذاکره با افرادی که سبک شهودی دارند :
تمرکز بر موقعیت به عنوان یک کل
فرد باید آینده را برای خود طرح ریزی کند ( با توجه به فرصتها )
تصورات و تخیلات طرف مقابل را به کار گیرد .
در عکس العمل نشان دادن آرام باشد ( پریدن از یک ایده به ایده دیگر )
پیشنهاد و ایده ای را مبتنی بر عکس العمل طرف مقابل ارائه نماید .
۳-۵-۲-۲ هنجاری یا تکلیفی^[۵۶]
با این فرض اساسی که مذاکره همچنان چانه زنی است و رفتار ها شامل موارد زیر میباشد :
قضاوتی برخورد کردن ، تشخیص و ارزیابی واقعیات مطابق مجموعه ارزشهای فردی ، رد و تایید کردن ، موافقت یا مخالفت ، پیشنهاد چانه زنی ، پیشنهاد پاداش و محرک ها ، متوسل شدن به احساسات و عواطف برای رسیدن به توافق ، مطالبه کردن ، الزام داشتن ، تهدید کردن ،
استفاده از موقعیت اقتدار ، احساس همبستگی کردن ، ابراز بیانات موثر ، توجه به ارتباطات و فرایند های گروهی ، بدنبال مصالحه گشتن .
راهنمایی برای مذاکره به افرادی که سبک هنجاری دارند .
تعیین روابط منطقی و صحیح در نخستین گام مذاکره
در آن چیزی که طرف مقابل می گوی باید علاقه نشان داد .
ارزشهای طرف مقابل را شناخت و خود را به منظور تطبیق با او متعادل کرد .

شکل ۳-۷: تعداد گل در گل آذین
درصد گل کامل: در اواخر اردیبهشت سال ۹۱ بعد از شکوفایی گل­ها تعداد گل­های کامل که به سبب مادگی بزرگشان براحتی از گل­های نر قابل تشخیص بودند، شمارش و سپس به صورت درصد بیان شد.
تشکیل میوه اولیه: خردادماه سال ۹۱، ۱۵ روز بعد از تمام گل تعداد میوه­ ها و تخمدان­های باقی­مانده روی شاخه­ها شمارش گردید و درصد میوه­دهی اولیه^[۷] از رابطه زیر محاسبه شد (دسوکی و همکاران،۲۰۰۹).
تشکیل میوه ثانویه: در تیر ماه سال ۹۱، ۴۰ روز بعد از تمام گل تعداد میوه­های تشکیل شده یاداشت­برداری شده و درصد میوه­دهی نهایی^[۸] از رابطه زیر محاسبه گردید (دسوکی و همکاران،۲۰۰۹).
شکل ۳-۸ : تعداد میوه دهی نهائی
در مورد خصوصیات پومولوژیکی نیز صفات زیر اندازه گیری شدند:
وزن تر میوه :
هم­زمان با اتمام تغییر رنگ میوه از هر تکرار ۵۰ نمونه به صورت تصادفی برداشت شد. اندازه ­گیری وزن تر میوه بلافاصله در محیط آزمایشگاهی مرکز تحقیقات گیلوان و با بهره گرفتن از ترازوی آزمایشگاهی (دقت ۰.۰۱) انجام شد و با میانگین­گیری وزن تک میوه بدست آمد و به گرم منظور گردید.
وزن تر هسته و گوشت میوه :
با بهره گرفتن از دستگاه هسته­گیر، ۵۰ نمونه هر تکرار هسته­گیری شد. سپس وزن تر هسته و گوشت میوه به صورت جداگانه با بهره گرفتن از ترازوی آزمایشگاهی (دقت ۰.۰۱) اندازه ­گیری و متوسط وزن آن­ها محاسبه شد و به گرم منظور گردید.
نسبت گوشت به هسته برحسب وزن تر: از تقسیم وزن تر گوشت میوه به وزن تر هسته بدست آمد.
وزن خشک میوه: از مجموع وزن خشک گوشت میوه و وزن خشک هسته، وزن خشک میوه بدست آمد و به گرم منظور گردید.
وزن خشک هسته : پس از توزین وزن تر، هسته­ها در محیط آزمایشگاه قرار گرفتند تا خشک شوند. پس از طی ۷۲ ساعت وزن خشک هسته­ها (۵۰ نمونه برای هر تکرار) اندازه ­گیری شد. بعد از میانگین­گیری وزن خشک تک هسته بدست آمد و به گرم منظور گردید.

وزن خشک گوشت میوه : برای اندازه ­گیری وزن خشک گوشت میوه، نمونه­ها به مدت ۲۴ ساعت در دمای ۱۰۵ درجه سانتی ­گراد قرار گرفتند ( آویدان و همکاران،۱۹۹۷) پس از طی ۲۴ ساعت نمونه­ها از دستگاه آون خارج شده و با بهره گرفتن از ترازوی آزمایشگاهی (دقت ۰.۰۱) وزن خشک آن­ها اندازه ­گیری و بعد از میانگین­گیری به گرم منظور شد.
نسبت گوشت به هسته برحسب وزن خشک : از تقسیم وزن خشک گوشت میوه به وزن خشک هسته بدست آمد.
طول و قطر میوه و نسبت طول به قطر میوه : طول و قطر میوه­ ها قبل از هسته­گیری با بهره گرفتن از کولیساندازه­گیری شد و متوسط آن­ها محاسبه شده و به میلی­متر بیان گردید.
نسبت طول به قطر میوه: از تقسیم طول میوه به قطر میوه بدست آمد.
طول و قطر هسته: طول و قطر هسته­ها با بهره گرفتن از کولیس اندازه ­گیری شد. متوسط آن­ها محاسبه شده و به میلی­متر بیان گردید.
نسبت طول به قطر هسته : از تقسیم طول هسته به قطرهسته،بدست آمد.
طول و عرض برگ: ۱۵ برگ از گره سوم و چهارم برای هر تکرارانتخاب شد. طول و عرض برگ­ها با خط کش اندازه ­گیری شد و به سانتی­متر منظور گردید.
نسبت طول به عرض برگ : از تقسیم طول برگ به عرض برگ بدست آمد.
سطح ویژه برگ (SLA)1: از نسبت سطح برگ به وزن خشک برگ بدست آمد (باسلاروهمکاران،۲۰۰۶). سطح ۱۵ نمونه برگ با دستگاه leaf area meter (DELTA-T DEVICES.RS 232C) اندازه ­گیری و بعد از میانگین ­گیری به­ صورت سانتی­متر مربع بیان شد.
وزن خشک برگ: برگ­ها به مدت ۴۸ ساعت در داخل آون با دمای ۷۰ درجه سانتی ­گراد قرار گرفتند. (باسلارو همکاران،۲۰۰۶). سپس با ترازوی آزمایشگاهی (دقت ۰۱/۰) وزن شدند و به گرم منظور گردیدند. بعد از میانگین­گیری وزن خشک یک برگ بدست آمد.
عملکرد در شاخه: در زمان برداشت، تعداد میوه­ ها در شاخه­ های انتخابی شمارش شد. از حاصلضرب وزن تک میوه در تعداد میوه، عملکرد در۴۰ سانتی­متر طول شاخه بر حسب گرم بدست آمد (روساتی و همکاران، ۲۰۱۰)
درصد روغن
درصد روغن میوه با بهره گرفتن از سوکسله که به عنوان روشی رسمی انتخاب شده است اندازه ­گیری شد. برای این منظور در حدود دو گرم از نمونه خشک شده گوشت زیتون که بوسیله آسیاب پودر شده بود، در داخل کاغذ صافی­های خشک که وزن آنها از قبل مشخص بود قرار داده شد و به دستگاه سوکسله (BUCHI-811) منتقل گردید. نمونه در داخل دستگاه سوکسله به مدت ۴ ساعت با بهره گرفتن از حلال اتر نفت (^°۶۰-۴۰) مورد شستشو قرار گرفت. بعد از طی این مدت نمونه­ها از دستگاه خارج شدند و به مدت ۵ ساعت در آون ۷۰ درجه­سانتی ­گراد قرار گرفتند. نمونه­ها بلافاصله بعد از خارج شدن از آون بوسیله ترازوی آزمایشگاهی توزین شدند. میزان روغن بر اساس وزن ماده خشک گوشت طبق فرمول زیر محاسبه و به صورت درصد بیان شد .

۳-۷. روش تجزیه و تحلیل دادها
پس از دسته‌بندی داده‌ها در نرم‌افزار اکسل و به دست آوردن پارامترها، اطلاعات به دست آمده در سطوح ۰۵/۰ و ۰۱/۰ با نرم افزار SAS تجزیه واریانس گردید و مقایسه میانگین تیمارها با آزمون چند دامنه‌ای دانکن، مورد آزمون واقع شد. میزان همبستگی کلیه‌ی متغیر‌ها نیز با نرم افزار SAS محاسبه شد.
فصل چهارم
نتایج
۴- نتایج
۴-۱- نتایج حاصل از اندازه گیری صفات رشدی
۴-۱-۱ قطر تنه
نتایج تجزیه واریانس مربوط به قطر تنه، نشان داد که نوع رقم بر قطر تنه درخت زیتون تاثیر معنی داری نداشت (جدول ۴-۱).
۴-۱-۲ ارتفاع درخت
نتایج تجزیه واریانس مربوط به ارتفاع درخت نشان داد که نوع رقم بر ارتفاع درخت در سطح ۰۱/۰ درصد تاثیر معنی دار داشت (جدول ۴-۱). نتایج مقایسه میانگین ارتفاع درخت در سطوح مختلف نوع رقم نشان داد که رقم کایلت بیشترین ارتفاع و رقم مانزانیلا کمترین ارتفاع درخت را داشت (نمودار ۴-۱).
۴-۱-۳ اولین رشد رویشی در سال جاری
نتایج تجزیه واریانس مربوط به اولین رشد رویشی در سال جاری نشان می دهد که نوع رقم بر رشد رویشی در سال جاری تاثیر معنی دار نداشت (جدول ۴-۱).
۴-۱-۵ طول برگ
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که نوع رقم بر طول برگ در سطح ۰۱/۰ تاثیر معنی دار داشت (جدول ۴-۲). نتایج مقایسه میانگین طول برگ در سطوح مختلف نوع رقم نشان داد که رقم کنسروالیا بیشترین طول برگ و رقم مانزانیلا کمترین مقدار را داشت (نمودار ۴-۲)
۴-۱-۶ عرض برگ
نتایج تجزیه واریانس مربوط به عرض برگ، نشان داد که نوع رقم بر عرض یرگ درخت زیتون تاثیر معنی داری نداشت (جدول ۴-۲).
جدول ۴-۱: تجزیه واریانس نوع رقم بر قطر تنه، ارتفاع درخت، اولین رشد رویشی در سال جاری، طول برگ، عرض برگ

شکل ۴-۵٫ پس از بروز فعالیت burst در نتیجه افزودن لینالول ۲/۰ میلی مولار NiCl به محفظه ثبت اضافه گردید ………………………………………………………………………….. ۵۲
شکل ۴-۶٫ پس از بروز فعالیت burst در نتیجه افزودن لینالول ۲/۰ میلی مولار، نیفدیپین به محفظه ثبت اضافه گردید ……………………………………………………………. ۵۳
شکل ۴-۷٫ پس از بروز فعالیت burst در نتیجه افزودن لینایول ۲/۰ میلی مولار، H89 به محفظه ثبت اضافه گردید …………………………………………………………………………. ۵۴
شکل ۴-۸٫ پس از بروز فعالیت burst در نتیجه افزودن لینالول ۲/۰ میلی مولار، کلریترین به محفظه ثبت اضافه گردید …………………………………………………………… ۵۵
فهرست نمودارها و جدول­ها
عنوان…………………………………………………………………………………………………………صفحه
نمودار ۴-۱٫ مقایسه میانگین پتانسیل استراحت غشاء و فرکانس پتانسیل عمل در شرایط کنترل و در ۵ و ۱۰ دقیقه پس از افزودن غلظت ۱/۰ میلی مولار لینالول به رینگر حلزونی نرمال………………………………………………………………………………………..۳۹
نمودار ۴-۲٫ مقایسه استانه و دامنه در پتانسیل عمل ثبت شده در حضور غلظت ۱/۰ میلی ­مولار لینالول …………………………………………………………………………………………. ۴۱
نمودار ۴-۳٫ مقایسه میانگین سطح زیر منحنی، فاصله بین پتانسیل‌های عمل و طول مدت پتانسیل عمل در شرایط کنترل و در ۵ و ۱۰ دقیقه پس از افزودن غلظت ۱/۰ میلی مولار لینالول به رینگر حلزونی نرمال (۸=n) ………………………………………….. 43
نمودار ۴-۴٫ مقایسه میانگین دامنه AHP و طول مدت AHP بین سه حالت کنترل، ۵ و ۱۰ دقیقه پس از کاربرد لینالول ۱/۰ میلی مولار (۸=n) …………………………………… 44
n) …….. 45
نمودار ۴-۶٫ مقایسه میانگین مدت دوره مهاری بعد از فعالیت برانگیخته پس از تزریق جریان های دپلاریزان (nA1-2) در شرایط کنترل و ۱۰ دقیقه پس از افزودن غلظت ۱/۰ میلی مولار لینالول به رینگر حلزونی نرمال (۶=n) ……………………………………………. 46

n). ………….. 49
نمودار ۴-۹٫ مقایسه میانگین مدت دوره مهاری بعد از فعالیت برانگیخته پس از تزریق جریان‌های دپلاریزان(nA2-1) در شرایط کنترل و در ۱۰ دقیقه پس از افزودن غلظت ۲/۰ میلی مولار لینالول به رینگر حلزونی نرمال (۶=n)……………………………………….50
جدول ۴-۱٫ مقاومت ورودی سلول در شرایط کنترل و ۱۰ دقیقه پس از کاربرد لینالول ۱/۰ میلی مولار ……………………………………………………………………………………………… ۴۷
جدول ۴-۲٫ مقاومت ورودی سلول در شرایط کنترل و ۱۰ دقیقه پس از کاربرد لینالول ۲/۰ میلی مولار ……………………………………………………………………………………………… ۵۰
فصل اول
مقدمه
۱-۱) بیان مساله
صرع از جمله اختلالات سیستم عصبی مرکزی است که در آن یک ناحیه محدود مغزی و یا نواحی گسترده­ای از مغز فعالیت­های کنترل نشده خود­بخودی نشان می­ دهند. این بیماری مجموعه ­ای از سندرم­های جداگا­نه است که یا اولیه­اند ویا متعاقب صدما­ت مغزی به وجود می­آیند. کانون صرع­زا می ­تواند به وسیله فاکتورهای متفاوت و متنوع ژنتیکی و محیطی ایجاد شود (Cavalheiro et al., 1991; Lopez da Silva et al., 1992). شواهدی مبنی بر دخالت تغییر در سیستم­های نوروترنسمیتری مختلف به ویژه گلوتامات، آسپارتات و گابا در ایجاد صرع وجود دارد (Pinto et al., 2005). به طور کلی تغییر در الگوی فعالیت سیناپس­ها و مختل شدن عملکرد کانال­های یونی، بعنوان مکانیسم­های اصلی زمینه­ ساز حمله­های صرعی شناخته شده ­اند (Nobels, 2003; Wuttke and Lerche, 2006).
اسانس ­های گیاهی^[۱] و انواع عصاره­های گیاهی از رایج­ترین فراورده­های استخراجی از گیاهان هستند که در طب سنتی و نوین جهت درمان صرع مصرف می­شوند. اسانس ­های روغنی به دلیل تبخیر شدن در دماهای معمولی روغن­های فرار نیز نامیده می­شوند. ترپن­ها^[۲] و فنیل­پروپانوئیدها^[۳] دو دسته گسترده از اسانس ­های روغنی هستند (de Almeida et al., 2011). این محصولات حاوی طیف وسیعی از ترکیبات با ویژگی­های ساختمانی متنوع هستند که برخی از آنها قادرند از بروز الگوی فعالیت صرعی در نورون­ها جلوگیری کنند. اثرات درمانی چنین ترکیباتی غالباً برایند برهم کنش و تاثیر چندین ترکیب است که می­توانند تقویت کننده (سینرژیک) یا مخالف هم باشند. تصور عمومی مبنی بر بی­ضرر بودن فراورده­های گیاهی باعث شده که در بسیاری موارد بیماران به خود درمانی با چنین محصولاتی روی آورند و حتی پزشک معالج خود را از مصرف چنین ترکیباتی آگاه نکنند که می ­تواند برهم­کنش نامطلوب با داروهای تجویز شده توسط پزشک را به دنبال داشته باشد (Spinella, 2001; Ruha et al., 2003). شناسایی مکانیسم­های دخیل در اثرات فراورده­ای گیاهی با پتانسیل درمانی می ­تواند ضمن کمک به کاربرد موثرتر آنها در درمان صرع از بروز برهم­کنش­های نامطلوب نیز جلوگیری نماید.

مونوترپن­ها از جمله رایج­ترین ترکیباتی هستند که هم در فراورده­های گیاهی با اثر صرع زا^[۴] و هم فراورده­هایی با اثرات ضد صرعی حضور دارند (Burkhard et al., 1999). این ترکیبات با فرمول مولکولیC₁₀H₁₆ به طور وسیعی در گیاهان و به ویژه در اسانس ­های روغنی یافت می شوند (Ishida, 2005) و با تعدیل سیستم گاباارژیک و گلوتاماترژیک اثرات ضد صرعی خود را اعمال می­ کنند (Sayyah et al., 2004). به برخی از مونوترپن­ها از جمله لینالول^[۵]، اوجنول^[۶]، منتول^[۷] و لیمونن^[۸] اثرات ضد­صرعی نسبت داده شده است (Burkhard et al., 1999).
لینالول، مونوترپنی است که به عنوان ترکیب اصلی در بسیاری از اسانس ­های روغنی معطر وجود دارد. مطالعات متعددی تاثیر آرام­بخشی و ضد صرعی لینالول را گزارش کرده ­اند. گیاهانی مانند گشنیز Coriandrum sativum و برگ­بو Laurus nobilis که در طب سنتی به عنوان ترکیبات ضد تشنج به کار رفته و اثرات ضد صرعی آنها تایید شده حاوی لینالول هستند (Elisabetsky et al., 1995; Sayyah et al., 2002). اثرات آرام­بخشی و خواب­آوری روغن Aniba rosaeodora، به میزان بالای لینالول در آن نسبت داده شده است (de Almeida et al., 2009a).
رسپتورهای NMDAنقش کلیدی در تولید وگسترش حملات صرعی دارند. جلوگیری از رهایش و تاثیر تحریکی گلوتامات از طریق مهار رقابتی رسپتورهای NMDA به عنوان مکانیسم اصلی اثرات ضد صرع این مونوترپن پیشنهاد شده است. در تحقیقات مختلف نشان داده شده است که لینالول اثر ضد تشنجی خود را از طریق اثر مهاری روی متصل شدن گلوتامات در کورتکس موش صحرایی و تاثیر بر روی انتقالات گاباارژیک و گلوتامات ارژیک ایجاد می­نماید (Brum et al., 2001). de Almedia وهمکاران با توجه به تاثیر این روغن در کاهش تحریک­پذیری عصبی و کاهش دامنه­ پتانسیل عمل در عصب سیاتیک و نظر به فقدان رسپتورهای NMDA یا گابا در تنه­ی عصب پیشنهاد کرده ­اند که این تاثیر تا حدودی از طریق تاثیر بر کانال­های یونی مانند مهار کانال­های سدیمی وابسته به ولتاژ یا افزایش کنداکتانس پتاسیمی اعمال می­ شود (de Almedia et al., 2009). از آن جایی که تعدیل کانال­های وابسته به ولتاژ به وسیله داروها یک اصل درمانی است، لینالول ممکن است از این طریق با فرآیندهای سلولی مرتبط با صرع تداخل نماید .(Altrup et al., 2003)
۱-۲)دلایل استفاده از نورون­های حلزون
در تحقیقات انجام شده روی الگوی فعالیت صرعی و روش­های درمان آن از مدل­های حیوانی مختلف استفاده شده است. با این حال مکانیسم­های اساسی ایجاد کننده الگوی فعالیت صرعی در نمونه­های جانوری مختلف مشابه است. از طرفی نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که الگوی فعالیت صرعی ایجاد شده در نورون­های حلزون با الگوی فعالیت ثبت شده در سیستم عصبی مهره­داران از جمله انسان شباهت دارد (Altrup et al., 2003; Janahmadi et al., 2008).
مزایای تکنیکی متعدد نورون­های گانگلیون بی­مهر­گان در مقایسه با نورون­های مهره­داران از جمله وجود نورون­های بزرگ قابل تشخیص، تنوع کانال­های یونی و امکان مطالعه گانگلیون در شرایط in vitro بدون تغییر در ویژگی­های ساختمانی و عملکردی باعث شده تا این نورون­ها در موارد متعددی جهت مطالعه مکانیسم­های پایه سیستم عصبی مورد استفاده قرار گیرند. نرم‌تنان بزرگترین نورون‌ها را در سلسله جانوران دارند و اندازه بزرگ نورون‌هایشان، شناسایی و ورود الکترود به سلول را تسهیل می‌کند و از طرفی خونسرد بودن این رده جانوری، مشکلات نگهداری آن‌ها را در شرایط in vitro کاهش می‌دهد. این عوامل باعث شدند بسیاری از مطالعات اولیه الکتروفیزیولوژیک برای نخستین بار روی نورون‌های نرم‌تنان انجام شوند (Hodgkin and Hoxley, 1939; 1952). در مقایسه با نمونه­های بی مهره، مطالعه مکانیسم‌های سلولی و مولکولی در نورون‌های پستانداران اغلب مستلزم مراحل آماده‌سازی است که ممکن است همراه با تغییراتی در سازمان­بندی کلی نورون‌ها باشد. بعلاوه اندازه بسیار کوچک نورون‌ها و نیاز به شرایطی با حداقل تغییرات نسبت به شرایط in vivo، انجام ثبت داخل سلولی را مشکل می‌سازد. عملکرد سیستم عصبی بی‌مهرگان و مهره‌داران از جهات بسیاری شبیه می­باشد، از جمله داشتن گیرنده‌های حسی، شبکه عصبی مرکزی، خروجی‌های حرکتی و مجموعه‌ای از ناقل‌های عصبی، مسیرهای انتقال سیگنال و انواع کانال‌های یونی مشابه (Altrup et al., 1992). بنا به دلایل ذکر شده استفاده از گانگلیون حلزون در مطالعات الکتروفیزیولوژیک مرتبط با فعالیت صرعی به نظر معقول و مفید می­رسد.
فصل دوم
۲- مروری بر تحقیقات پیشین
۲-۱) صرع
صرع یک اختلال پیچیده عصبی می باشد که ۱ تا ۲ درصد از کل جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار داده است (cascino, 1994). تشنج­های صرعی در نتیجه فعالیت الکتریکی بیش از حد و غیر طبیعی نورونها در مغز رخ می­ دهند و بر سلامت و کیفیت زندگی فرد تاثیرات شدیدی می­ گذارد.(Zainuddin et al., 2012)
تغییر در الگوی فعالیت سیناپس­ها و مختل شدن عملکرد کانال­های یونی مکانیسم­های اصلی زمینه­ ساز حمله­های صرعی می­باشند (Nobels, 2003; Wuttke and Lerche, 2006). عدم تعادل بین تحریک و مهار در شرایط صرعی ممکن است از تغییر فعالیت ذاتی برخی نورون­ها و یا از تغییرات سیناپسی ناشی شود. تغییر در عملکرد نوروترنسمیترهای گلوتامات و گابا بیش از سایر نوروترنسمیترها در پاتوژنز صرع دخیل است (Meldrum et al., 1999).
با وجود در دسترس بودن داروهای ضد صرعی، حدود یک سوم افراد مبتلا به صرع تشنج­هایی را نشان می­ دهند که حتی با بهترین داروهای موجود کنترل نمی­شوند. بسیاری از افراد مبتلا به صرع به درمان دارویی طولانی مدت نیاز دارند که اغلب با عوارض جانبی ناتوان کننده و تداخلات دارویی همراه است (Reddy et al., 2010). در دهه­های اخیر مشخص شدن عوارض جانبی داروهای شیمیایی منجر به بازنگری روش­های درمانی طبیعی و آغاز سری جدیدی از پژوهش­ها در زمینه گیاهان دارویی شد (Braun and Cohen, 2007).
۲-۲) اسانس ­های گیاهی
از دیر باز گیاهان معطر به خاطر خواص دارویی و نگهدارنده از اهمیت ویژه­ای برخوردار بودند و بعنوان طعم دهنده نیز استفاده می­شدند. اسانس ­های روغنی ترکیباتی چند جزئی، پیچیده و طبیعی هستند. این اسانس ­ها عمدتاً متشکل از ترپن­ها و برخی از ترکیبات غیر ترپنی می­باشند که به طور گسترده برای پیشگیری و درمان بیماری­های انسانی مورد استفاده قرار می­گیرند (de Almeida et al., 2011). اسانس‌ها به طور معمول از ترپن‌های آروماتیک فرار و فنیل پروپانوئیدها تشکیل شده‌اند. این مولکول‌ها آزادانه از غشای سلول عبور می‌کنند و ممکن است نقش‌های سیگنالینگ متنوعی را در سلول داشته باشند. بعلاوه گزارشاتی حاکی از مداخله ترکیبات اسانس‌های گیاهی با کانال‌های یونی و رسپتورها وجود دارد (Goncalves et al., 2008).
الف) ترپن­ها:
ترپن­ها گروه متنوعی از محصولات طبیعی که شامل بیش از ۲۰۰۰ عضو هستند و از لحاظ ساختاری و عملکردی از کلاس‌های مختلفی تشکیل شده‌اند. واحد ساختاری آن‌ها ایزوپرن^[۹] (C₅H₈) نام دارد که از ۵ کربن تشکیل شده است. ترپن‌های اصلی شامل مونوترپن‌ها (C10) و سسکوئی‌ترپن‌ها^[۱۰] (C15) می‌باشند (Bakkali, et al., 2008).
ب) ترکیبات آروماتیک
ترکیبات آروماتیک از فنیل پروپان مشتق می­شوند و شامل آلدهیدها، الکل­ها، فنول­ها، مشتقات متوکسی و ترکیبات متیل­دی­اکسی می­باشند (Bakkali, et al., 2008).
۲-۳) اثرات بیولوژیک اسانس ­های گیاهی
۲-۳-۱) اثرات سیتوتوکسیک اسانس ­ها
اثرات سیتوتوکسیک اسانس ­ها شامل آسیب­های غشائی، افزایش نفوذپذیری غشاء، اختلال در توزیع یون­ها، کاهش پتانسیل غشاء، اختلال در پمپ پروتون و کاهش ذخیره­ی ATP می­باشد (Ultee et al., 2000; 2002). اسانس‌ها می‌توانند با لخته کردن سیتوپلاسم به لیپیدها و پروتئین‌ها آسیب برسانند (Burt, 2004; Gustafson et al., 1998).
۲-۳-۲) اثرات موتاژنیک اسانس ­ها در سطح هسته و سیتوپلاسم
اسانس ­های گیاهی مختلف القاء کننده­ جهش^[۱۱]­های هسته­ای نیستند. با این حال استثناهایی نیز وجود دارند. در سطح سیتوپلاسمی اسانس ­های گیاهی قادر­اند به غشاء و DNA میتوکندریایی آسیب زده و منجر به ایجاد جهش­هایی در ژن­های مربوط به پروتئین­های دخیل در تنفس سلولی شوند (Bakkali et al., 2008).
۲-۳-۳) اثرات آنتی موتانژنیک اسانس ­ها
اسانس ­ها ویژگی­های آنتی­موتاژنیک خود را از طریق مکانیسم­های زیر اعمال می­ کنند:
ممانعت از نفوذ موتاژن­ها به سلول (Shankel et al., 1993)، غیرفعال کردن موتاژن­ها به شیوه­ Scavening مستقیم (Ipek et al., 2005)، مهار تبدیل متابولیت­ها از فرم پیش­موتاژن^[۱۲]به موتاژن توسط فاکتور P450 (Ramel et al., 1986; Waters et al., 1996) و یا فعال کردن پروسه­ی سم زدایی آنزیمی^[۱۳] موتاژن­ها (Kada and Shimoi, 1987).
۲-۳-۴) اثرات سرطان زایی^[۱۴] اسانس ­ها