۲-۶- گیاه رزماری
گیاه رزماری که بطور گسترده‌ای به خاطر خواص روغن‌های ضروری‌اش مورد بررسی قرار گرفته، شامل پنج گونه در منطقه مدیترانه است.

1. 1. Rosmarinus officinalis

1. 1. Rosmarinus eriocalyx

1. 1. Rosmarinus laxiflorus

1. 1. Rosmarinus lavandulaceus

1. 1. Rosmarinus tomentosus

Rosmarinus officinalis یک گیاه دیپلوئید و دوجنسی است که در حوضه‌های آبخیز مدیترانه رشد می‌کند. این گیاه، یک گونه برجسته بخاطر روغن‌های ضروری و فنول بیولوژیکی موجود در آن است. روغن رزماری تهیه شده از جمعیت‌های طبیعی تفاوت‌هایی را در فعالیت ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی نشان می‌دهد. تفاوت در ترکیبات شیمیایی روغن‌های ضروری این گونه‌ها بخاطر تفاوت در منطقه رشد آن‌ها، شرایط محیطی و کشاورزی، زمان برداشت محصول، مراحل رشد گیاه و روش‌های استخراج عصاره است [۷۸].
مهم‌ترین ترکیب رزماری کافئیک اسید^[۸۳] است که یکی از مشتقات رزمارینیک اسید (RA)^[84] می‌باشد. این ماده دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی است. رزمارینیک اسید، ترکیبی فنولی است که یکی از حلقه‌های خود را از فنیل‌آلانین^[۸۵] موجود در کافئیک اسید و حلقه‌ی دیگر را از تیروزین^[۸۶] موجود در دهیدروکسی‌فنیل‌لاکتیک اسید^[۸۷] می‌گیرد. ساختار بیرونی رزمارینیک اسید به صورتی است که دارای پیوند با فنیل‌آلانین و تیروزین است و به همین دلیل دارای مشتقات زیادی است. رزمارینیک اسید به خوبی از دستگاه گوارش و پوست قابل جذب است. این ماده باعث افزایش تولید پروستاگلاندین^[۸۸] E2 و کاهش تولید لوکوترین^[۸۹] B4 در لوکوسیت‌های چندهسته‌ای انسان می‌شوند و فعالیت سیستم کمپلمانت را محدود می‌کند. در نتیجه ترکیبات رزماری بخصوص کافئیک اسید که از رزمارینیک اسید مشتق می‌شود، خاصیت دارویی برای درمان یا پیشگیری از آسم^[۹۰]، گرفتگی ماهیچه‌ای^[۹۱]، زخم معده^[۹۲]، بیماری‌های التهابی^[۹۳]، مسمومیت کبد^[۹۴]، آرتروز^[۹۵]، بیماری نارسائی قلب^[۹۶]، آب مروارید^[۹۷]، سرطان و تحرک کم اسپرم^[۹۸] دارد [۱۸].

۲-۶-۱- گیاه‌شناسی رزماری
رزماری درختچه‌ای شاخه‌شاخه و همیشه سبز با ساقه‌های عمودی است که ارتفاع آن به حدود یک متر می‌رسد. گل‌هایی سفید-آبی و برگ‌هایی کوچک با رنگ سبز تیره دارد که لبه‌های آن به عقب برمی‌گردند. در زیر لبه‌ی برگ‌های تاشده این گیاه، غده‌های کوچکی وجود دارد که حاوی روغن‌های معطر هستند. این گیاه به طور وسیعی در سواحل شمالی و جنوبی دریای مدیترانه و همچنین در مناطقی از هیمالیا رشد می‌کند [۱۸].
۲-۶-۲- استفاده‌های تجاری از رزماری
گیاه رزماری به خاطر داشتن روغن معطر به نام روغن رزماری پرورش داده می‌شد. این روغن با عصاره‌گیری از برگ‌های تازه و گل‌های آن بدست می‌آید. از رزماری بعنوان حشره‌کش و آفت‌کش نیز استفاده می‌گردد. در درمان خارجی، از رزماری به عنوان مرهمی برای تحریک رشد مو و درمان اگزمای پوست سر، درمان سوختگی و زخم مورد استفاده قرار می‌گیرد [۱۸].
۲-۶-۳- شیمی رزماری
هنگامی که عصاره رزماری را به منظور مشخص ساختن ترکیبا‌ت آن مورد آنالیز قرار دادند، ترکیبات شیمیایی آن که دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضد اکسیداسیون چربی بودند،‌ آشکار شد. این ترکیبات شامل رزمارینیک اسید، کافئیک اسید، کلروژنیک اسید^[۹۹]، کارنوزولیک اسید^[۱۰۰]، رزمانول^[۱۰۱]، کارنوزول^[۱۰۲] و دی‌ترپن‌های مختلف، رزماری دی‌فنول^[۱۰۳]، رزماری‌کوئینون^[۱۰۴] و ترکیبات آنتی‌اکسیدان متنوع دیگری نظیر اورسولیک اسید^[۱۰۵]، گلوکوکولیک اسید^[۱۰۶] و آلکالوئید رزماریسین^[۱۰۷] هستند. روغن رزماری حاوی ۶-۲ درصد استر که عمدتا شامل بورنئول^[۱۰۸]، سینئول^[۱۰۹] و ترپن‌های متعدد (بخصوص آلفا-پینن^[۱۱۰] و کامفن^[۱۱۱]) است، می‌باشد. از میان این ترکیبات، رزمارینیک اسید و کافئیک اسید به عنوان عوامل داروئی مورد توجه محققین قرار گرفته‌اند. این دو ترکیب به طور گسترده‌ای در سلسله گیاهان و گیاه رزماری یافت می‌شود [۱۸].
۲-۶-۳-۱- شیمی رزمارینیک اسید
مسیر سنتز طبیعی ترکیبات فنولی نظیر کافئیک اسید، دهیدروکسی فنیل لاکتیک اسید^[۱۱۲] و رزمارینیک اسید در شکل ۲-۱ آورده شده است.