جدول شماره (۱۰-۴) : خلاصه تحلیل کوواریانس بررسی فرض دوم ………………………………………..

۴۳

جدول شماره (۱۱-۴) : ترتیب تأثیر روش ها بر نمرات پس آزمون مهارت خواندن ……………………..

۴۵

جدول شماره (۱۲-۴) : خلاصه تحلیل کوواریانس بررسی فرض سوم ……………………………………….

۴۵

جدول شماره (۱۳-۴) : ترتیب تأثیر روش ها بر نمرات پس آزمون مهارت نوشتن ………………………

۴۷

جدول شماره (۱۴-۴) : خلاصه تحلیل کوواریانس بررسی فرض چهارم …………………………………….

۴۷

جدول شماره (۱۵-۴) : خلاصه و جمع بندی نتایج …………………………………………………………………

۴۹

چکیده
این مطالعه با هدف بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر شبیه سازی محیط های تعاملی تجربی بر مهارت های چهارگانه ی زبان آموزی در درس زبان انگلیسی صورت گرفت. بر اساس اهداف مورد پیگیری در مطالعه، روش این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه ی اجرا به شکل شبه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون و با در نظر داشتن یک گروه کنترل می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه ی دانش آموزان پسر نوجوان سنین ۱۳ تا ۱۶ سال هستند که جهت آموزش و یادگیری زبان انگلیسی به یکی از آموزشگاه های زبان انگلیسی در سطح شهر کرمانشاه در نیمه اول سال تحصیلی ۹۳-۹۲ مراجعه کرده اند. به منظور تعیین نمونه از روش نمونه گیری «نمونه در دسترس» استفاده گردید بدین منظور از بین کلاس‌های موجود در یکی از آموزشگاه های زبان در سطح شهر کرمانشاه، ۲ کلاس انتخاب و در دو گروه آزمودنی (یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل) قرار داده شدند. تهیه ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش محقق ساخته و با همکاری تعداد ۴ نفر از مدرسان با سابقه ی آموزشی و دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد آموزش زبان انگلیسی صورت گرفت این آزمون ها در چهار بخش گوش دادن (پاسخگویی به ۲۰ سؤال بر اساس شنیدن چهار مکالمه)، بیان کردن (پاسخگویی به بیست جمله ی مکالمه ای)، خواندن (یک متن با بیست سؤال چهار گزینه ای ) و نوشتن (بیست سؤال چهار گزینه ای مربوط به گرامر و ساختار جمله) بود. روایی ابزار اندازه گیری متغیرهای مورد مطالعه ی پژوهش در هر چهار بخش توسط مدرسین آموزش زبان انگلیسی در آموزشگاه های زبان انگلیسی سطح شهر تعیین گردید. برای تأیید پایایی نیز از روش اجرای دو فرم واحد از یک موضوع بدون فاصله زمانی و با محاسبه ی ضریب همبستگی بین داده های دو آزمون گوش دادن (۹۲/۰)، بیان کردن (۸۸/۰)، خواندن (۷۹/۰)، نوشتن (۹۱/۰) استفاده گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و برای تعیین میزان همگنی یا غیر همگنی گروه ها در متغیرهای مورد مطالعه در پیش آزمون از آزمون آمار استنباطی (تحلیل واریانس چند متغیره و با استناد به نتایج آزمون های اثر پیلاپی، لامبدای ویلکز، اثر هتلینگ و آزمون بزرگترین ریشه روی) و در بخش مقایسه و تحلیل پس آزمون ها، آزمون های «تحلیل کوواریانس با کنترل اثر پیش آزمون» استفاده گردید.

واژه های کلیدی: شبیه سازی محیط های تعاملی تجربی، خواندن، نوشتن، زبان انگلیسی.
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه:
امروزه آموزش زبان انگلیسی به دلیل توسعه ی اطلاعات، فناوری و ارتباطات به صورت یک اولویت جهانی درآمده است. اما در کشور ما آموزش زبان، خصوصاً در سطح مدارس راهنمایی و دبیرستان که سنگ بنای آموزش زبان انگلیسی می باشد، با مسائل و مشکلات خاص خود روبرو است (کلانتری و غلامی، ۱۳۹۲، ص ۱۰۰). منشأ بسیاری از این مشکلات از این واقعیت سرچشمه می گیرد که آموزش زبان انگلیسی همانند سایر دروس در بسیاری از مدارس و حتی آموزشگاه های خصوصی به صورت معلم محور اداره می شوند و فاقد یک محیط تعاملی هستند (حسینی فاطمی و همکاران، ۱۳۸۹، ص ۵). و این در حالی است که آموزش و یادگیری زبان در این قرن دچار تغییرات زیادی شده و شاید بیشتر از هر رشته ی دیگری در تمام جهان در کلاس درس تمرین شده است.
تنها دلیل موفقیت یا ناکامی زبان آموز در کلاس ها و مؤسسات زبان خارجی هوش و استعداد ذاتی او نیست. بلکه این موضوع جوانب بیشتری را در بر می گیرد. حوزه ی آموزش زبان معمولاً به زبان آموز در چهارچوب کلاس محدود می شود و تصور معلم از فراگیری نگرش «جزیره ای» است. چرا که تلاش می شود که کل فرایند یادگیری فراگیر در کلاس درس صورت بگیرد (پیشقدم و مرادی مقدم، ۱۳۹۲، ص ۳۱). و این در حالی است که نتایج بسیاری از پژوهش ها روشن ساخته است که آموزش زبان بیش از هر چیز به محیط وابسته است. چرا که رویکرد آموزش زبان به شکل ارتباطی در یک محیط تعاملی به جای تکیه بر پایه های زبان شناختی ساخت گرایانه و فرضیه یادگیری رفتارگرایی بر پایه های زبان شناسی زایشی و نظریه یادگیری شناختی استوار است. علاوه بر آن، در این رویکرد به جای توانش زبانی، توانش ارتباطی هدف قرار می گیرد و طبقه بندی ساختاری برنامه جای خود را به تمرکز بر کنش ها، مفاهیم، و یا ایفای نقش در تعامل زبانی می دهد (رابرتس، ۱۹۸۲، به نقل از گونی بند شوشتری، ۱۳۷۵، ص ۸۸).
لذا در دهه ی گذشته، نقش محیط های تعاملی و روش های ارتباطی آموزش زبان، بیش از سایر روشها، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است (چانگ و لهمان^[۱]، ۲۰۰۲، ص ۸۱). و روش استفاده از ارتباطات شفاهی آموزشی زبان، به عنوان یکی از شناخته شده ترین استراتژی آموزشی ارتباطی مطرح گردیده است (لام^[۲]، ۲۰۰۶، ص ۱۴۲).
بر این اساس و با توجه به اینکه امکان حضور زبان آموزان در محیط های واقعی برای یادگیری زبان انگلیسی وجود ندارد می توان با شبیه سازی این محیط ها در فضاهای آموزشی، حس در محیط واقعی بودن را برای فراگیران مهیا نمود. بر این اساس این مطالعه با هدف بررسی نقش آموزش مبتنی بر شبیه سازی محیط های تعاملی تجربی بر ارتقاء سطح مهارت های چهارگانه زبان انگلیسی نوجوانان صورت گرفت.
۱-۲ بیان مسئله:
در روش های سنتی یاددهی-یادگیری، که امروزه از آنها به عنوان روش های غیرفعال یاد می شود، معلم نقش فعالی در جریان تدریس دارد و مطالب را به طور شفاهی در کلاس بیان می کند و دانش آموزان بدون نقش فعال، فقط باید به صحبت های او گوش دهند و مطالب مورد نظر را حفظ می کنند. در چنین شرایطی زمینه های لازم برای رشد اجتماعی، پیشرفت تحصیلی و رشد فکری فراگیران فراهم نمی شود. به همین دلیل امروزه موضوع روش های آموزشی فعال، و یادگیرندگان فعال، جایگاه ویژه ای در مباحث تربیتی پیدا کرده است (یاریاری و همکاران، ۱۳۸۷، ص ۱۴۶).
این موضوع در مورد آموزش زبان انگلیسی از اهمیت و نمود بیشتری برخوردار است چرا که، فرایند یادگیری هیچگاه در خلأ اتفاق ﻧﻤﻲافتد و محصول پایانی دربرگیرندۀ تعاﻣﻞهای مختلف فراگیر با دنیای اطرافش است. اکثر مواقع، زبان‌آموز در قالب یک رابطۀ دو طرفۀ معلم- زبان‌آموز سنجیده ﻣﻲشود و در این رابطه، محیط آموزشگاه و کلاس درس، اولین و آخرین ﻧﻘﻄﻪای است که به آن نگریسته ﻣﻲشود. با توجه به اهمیت عوامل اکولوژیک و محیطی در یادگیری زبان انگلیسی، ایجاد و شبیه سازی محیط های یادگیری تعاملی و مبتنی بر تجربه برای فراگیران از پتانسیل بالایی برای یادگیری برخوردار است (پیشقدم و مرادی، ۱۳۹۲، ص ۳۱).
طبق نظریه ی زبان شناسان، مهارت‌های اساسی یادگیری زبان انگلیسی به ترتیب اولویت عبارت‌اند از شنیدن، بیان کردن، خواندن و نوشتن. در مواردی که انگلیسی به عنوان زبان خارجی تدریس می شود، امکان استفاده از مهارت‌های یاد شده در کلاس درس برای فراگیران وجود ندارد (عباسی و همکاران، ۱۳۸۸، ص ۱۴۳). لذا فراگیری زبان انگلیسی برای این گروه از کودکان دشوار است و موفقیت در دستیابی به پیچیدگی های این زبان، نیازمند تلاش فراوان است. اگر چه کلاس های زبان انگلیسی به عنوان مکانی برای بهبود زبان افراد، ارائه نوآوری های آموزگاران و فراگیران زبان به منظور تسهیل این روند دشوار است (محمدی، ۱۳۸۸، ص ۱۰۳). در این راستا، استفاده ی مدام آموزگاران از روش‌های سنتی و یکنواخت سبب دل زدگی و ترس فراگیران از یادگیری زبان گردیده است.
آموزش زبان انگلیسی با توجه به ویژگی های خاص این درس، همواره با مشکلات و مسائلی همراه بوده و بیش از همه، برای دبیران و مدرسان آن که در ارتباط مستقیم با امر آموزش هستند، ملموس و مطرح است (احمدپور، ۱۳۸۳، ص ۱۶). از این رو، در طی چند سال اخیر، آموزش کارآمد زبان انگلیسی از عمده دغدغه های اصلی مسئولان امر برنامه ریزی درسی کشور شده است، زیرا به رغم صرف مقدار زیادی زمان، انرژی و سرمایه، میلیون ها دانش آموز ایرانی پس از شش یا هفت سال آموزش زبان انگلیسی در مدارس، در نهایت از دستیابی به توانایی برقراری ارتباط مفید و مؤثر عاجز می مانند (سجاد، ۱۳۸۴؛ محسنی مقدم، ۱۳۸۴؛ همایی، ۱۳۷۹). تجربه نشان می دهد که شیوه ی آموزش فعلی، چه در راهنمایی و دبیرستان، و چه در دانشگاه، ناموفق بوده و هر گونه تغییر در امر آموزش زبان تاکنون با شکست روبرو گردیده است. ناموفق بودن برنامه ی آموزش زبان آن چنان تجربه ای تلخ از ناکامی در زبان آموزان ایجاد می کند که تا پایان تحصیل زبان آموزان ادامه می یابد (پیشقدم، ۱۳۸۷، ص ۲۴).
و همه ی اینها در حالی است که با رشد و پیشرفت روافزون ارتباطات جهانی در عصر ارتباطات مبتنی بر تلفن های همراه، اینترنت و سایر رسانه های ارتباطی آسان، روز به روز بر اهمیت آموزش زبان انگلیسی افزوده می شود و این زبان، همراه با جهانی شدن در قرن بیست و یکم، تأثیر فراوانی در کسب و کار، برون سپاری، گردشگری، مسافرت های بین المللی، مهاجرت، بهره گیری از منابع علمی و بسیاری موضوعات دیگر، دارد (ماباسالت^[۳]، ۲۰۱۲، ص ۳ ).
نتایج مطالعات موجود دلایل مختلفی را برای ضعف آموزش زبان در ایران گزارش نموده اند. ریاضی (۲۰۰۵) مشکل اساسی آموزش زبان در ایران ره به نبود برنامه ی مدون یا سیاست مشخص و روشن درباره ی آموزش زبان نسبت می دهد. باطنی (۱۳۶۹) معتقد است برنامه های زبان آموزی در مدارس، جز اتلاف سرمایه و نیروی اسنانی نتیجه ی اثربخشی ندارد. بیرجندی (۱۳۹۱) از مؤلفین کتاب های درسی زبان انگلیسی، ضعف توانش و مهارت های معلمان، کمبود امکانات در منابع و آماده سازی کتاب، عدم همکاری مسئولان مدرسه، فضا و امکانات مدرسه، فقدان وسایل سمعی و بصری، نبود کلاس ثابت برای درس زبان و فقدان سیاستی مدون در خصوص اهداف زبان آموزی را از محدودیت های تألیف کتب زبان انگلیسی بیان نموده است. ضیاحسینی (۱۳۷۶) علت عدم موفقیت و پیشرفت زبان انگلیسی در ایران را به خاطر استفاده از روش تدریس غالب «ترجمه – دستور» بیان نموده و اظهار می دارد: «هر چند در سال های اخیر روش های جدید توصیه می شود ولی به علت فقدان دبیران خوب، فعال و خبره و نیز کمبود ساعات تدریس و نحوه ی غلط امتحان گرفتن و تأکید بر آزمون های کتبی، متأسفانه هنوز موفقیت و پیشرفت قابل توجهی در فرایند یادگیری زبان انگلیسی در کشور ما به چشم نمی خورد». بخشی و همکاران (۱۳۷۵) با مطالعه ی وضعیت تحصیلی زبان انگلیسی در هفت استان کشور، علل عدم پیشرفت و موفقیت زبان انگلیسی را ناشی از پایین بودن سطح سواد والدین و عدم ارتباط آنها با مدرسه، فقدان وسایل کمک آموزشی، پرازدحام بودن کلاس ها، ضعیف بودن کتاب ها بر اساس معیارهای ارتباطی – شناختی، عدم به کارگیری آزمون های پیش آزمون در اول سال تحصیلی برای شناخت بهتر دانش آموزان و نیازهای آنان، محور بودن آزمون های کتبی از طرف وزارت مربوطه، کمی حقوق دبیران و فقدان انگیزه کافی و عدم توانایی بعضی از دبیران برای تدریس بیان نموده اند.
در این راستا و به منظور جستجوی راه های مناسب برای رفع بخشی از ایرادات موجود، پژوهش های فراوانی در داخل و خارج کشور به جستجوی، راه ها، روش ها، الگوها، ابزار و راه کارهایی مؤثر برای ارتقاء سطح یادگیری زبان انگلیسی در زبان آموزان پرداخته اند. آنچه بیشتر محققان بر آن تأکید دارند تأثیر محیط بر یادگیری زبان است. مگر کودکان هر سرزمینی چگونه زبان مادری خود را می آموزند؟ اگر چه قرار گرفتن در محیط های واقعی جز برای تعداد بسیار اندکی از افراد امکان پذیر است، اما با یک طراحی مناسب می توان این محیط ها را در شرایط آموزشگاهی ایجاد نمود. لذا سؤال و مسأله ی اصلی این پژوهش تعیین میزان تأثیر ایجاد چنین محیطی بر ارتقاء سطح چهار مهارت زبان آموزی در نوجوانان است. در این راستا در این پژوهش تلاش می گردد تا با ایجاد یک محیط تعاملی – تجربی مبتنی بر سیستم های صوتی و تصویری و با ایجاد یک شرایط واقعی برای یادگیری زبان، تأثیر ایجاد چنین محیطی را بر هر یک از چهار مهارت اساسی زبان انگلیسی افراد مورد مطالعه تعیین نماید.
۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:
تا پیش از سال ۱۹۸۰، بیشتر روش های آموزشی، مبتنی بر انتقال دانش با تأکید بیشتر بر نتیجه ی یادگیری بودند، نه فرایند یادگیری. هدف از آموزش، توانا کردن دانش آموختگان برای دریافت اطلاعاتی بود که متخصصان تأیید شده و معلمان – که تنها وسیله ی انتقال دانش به دانشجویان منفعل هستند – انتقال می دادند. تانگهاناکانوند (۲۰۰۶) معتقد است که در این وضعیت، معلمان به عنوان انتقال دهندگان اطلاعات، و دانشجویان به منزله ی دریافت کنندگان منفعل دانش انتقال یافته از سوی معلمان، شناخته می شدند. این روش، کمترین میزان شرکت فعالانه ی دانش آموزان را در نظر می گرفت و برای تغییر آن، دگرگونی ای اساسی در ساختار تعلیم و تربیت پیشنهاد گردیده است (نفیسی و نوروزی، ۱۳۹۰، ص ۱۲۸). از سوی دیگر در دنیای امروز، اهمیت دانستن یک زبان خارجی و بین المللی بر کسی پوشیده نیست و زبان انگلیسی یکی از پرکاربردترین زبان های زنده دنیاست. امروزه، تقریباً کمتر کشوری را می شناسیم که حداقل در بخشی از ارتباطات بین المللی خود مجبور به استفاده از زبان انگلیسی نباشد (فهیم و حقانی، ۱۳۸۷، ص ۲). و این در حالی است که بنا به نتایج پژوهش های موجود سیستم آموزشی ما نتوانسته است در این زمینه موفق عمل نماید. در مورد نقاط ضعف روش های سنتی در آموزش زبان انگلیسی و قدرت روش های آموزش گویای زبانی، بسیار صحبت شده است. با این حال هنوز وضعیت عمومی تدریس زبان انگلیسی و یادگیری آن بسیار رضایت بخش نیست و عنوان «انگلیسی لال^[۴]» هنوز هم به شکل سرسختانه در تعداد زیادی از زبان آموزان زبان انگلیسی وجود دارد. بنابراین این ساده لوحی است که ما بگوییم هنوز راه درازی تا بهسازی آموزش انگلیسی و ارتقاء کیفیت آموزش انگلیسی داریم (ژو^[۵]، ۲۰۱۲، ص ۸۰۱). از این رو آموزش انگلیسی ما در مدارس نیازمند به کارگیری روش‌های نوین، جذاب و مؤثر آموزشی است و معرفی و شناساندن این روش‌ها به زبان آموزان و معلمان آنان از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است.
تاکر^[۶] (۲۰۰۱) می گوید بهترین روش تدریس آن است که برای فراگیران یک محیط لذت بخش یادگیری فراهم نماید. یکی از شیوه های جذاب در آموزش زبان انگلیسی که می تواند فراهم ساز یک محیط یادگیری لذت بخش باشد، شبیه سازی محیط تعاملی تجربی همراه با چند رسانه ای هایی نظیر صدا و تصویر است. در این محیط ها دانش آموزان خود را در محیطی شبیه محیط های واقعی در کشورهای انگلیسی زبان می بینند، به زبان انگلیسی با دوستان خود صحبت می کنند، خرید می کنند، بازی می کنند، داستان می گویند و … . آموزش مبتنی بر شبیه سازی محیط های تعاملی تجربی، به عنوان یکی از روش های فعال در امر یاددهی یادگیری و از جمله ی روش های مبتنی بر هم آموزی است. در این روش دانش آموزان سعی می کنند تا با کمک هم یاد بگیرند و به هم یاد بدهند. ایجاد این محیط ها در فضای آموزشگاه، باعث ساخت محیطی واقعی، شاد و جذاب برای دانش آموزان گشته و زمینه ای را فراهم می کند تا آنها ساخت شناختی خود را با تعامل های ارتباطی مداوم در همه ی زمینه ها با سایر فراگیران و معلم، تقویت کنند و در فرآیندی افزایشی و جمع گرایی بتوانند دانش بیاموزند و بیاموزانند. تمام این موضوعات زمینه ساز به کارگیری مهارت های پایه زبان آموزی در شرایطی تا حد امکان، واقعی است. لذا اهمیت و ضرورت پژوهش هایی نظیر پژوهش حاضر از آن جهت است که می تواند در جهت تثبیت، تکمیل و گسترش نتایج پژوهش های مرتبط با حوزه ی آموزش زبان انگلیسی باشد و نیز با توجه به واقعیت های موجود در خصوص وجود شدید ضعف زبان انگلیسی در میان کودکان و نوجوانان ایرانی، بیشتر و بهتر می توان ضرورت و اهمیت اجرای چنین پژوهش هایی را تبیین نمود.
۱-۴ اهداف پژوهش:
۱-۴-۱ الف) هدف کلی