سیستمهای هوشمند کسب‌وکار
سیستمهای هوشمند کسب‌وکار فرایندی است که با ذخیره ومهیا کردن داده‌های موجود سازمان مانند خرید،فروش،مالی، و… تحت یک سیستم متمرکز و یکپارچه و با بهره گرفتن از ابزارهای خاص^[۱۳] امکان تحلیل و آنالیز فرایندهای سازمانی راجهت بهبود در تصمیم‌گیری فراهم می کند.در واقع هدف اصلی سیستمهای هوشمند کسب‌وکار مهیا نمودن اطلاعات صحیح برای تصمیم سازی درست در زمان مناسب می‌باشد.فرایند عمومی سیستمهای هوشمند کسب‌وکار مبتنی بر تبدیل داده‌های سازمانی بر اطلاعات و دانش سازمانی در شکل شماره (۲) نمایش داده شده است.

شکل ۲ فرایند تصمیم سازی در سیستمهای هوشمند کسب‌وکار
معماری سیستمهای هوشمند کسب‌وکار با واکشی و جمع‌ آوری همه داده‌های سازمانی اهم از ساختار یافته مانند سیستمهای اطلاعاتی و غیرساختاریافته مانند فایلهای داده‌ای ،نقشه و… شروع‌شده و پس از پاک‌سازی به پایگاه داده انبار داده^[۱۴] بار گزاری می‌گردد،سپس با بهره گرفتن از ابزارهای تحلیلی ، توسط کاربران خبره ، گزارشات تحلیلی وپیش‌بینی های کاری در اختیار افراد تصمیم گیر برای تصمیم سازی قرارمیگیرد.
از مهم‌ترین اجزای هوشمند کسب‌وکار میتوان به انبار داده ، ^[۱۵]ETL،^[۱۶]OLAP، داده کاوی^[۱۷] وابزارهای گزارشی و نمایشی مانندگزارشات وداشبوردهای مدیریتی اشاره نمود.
انبار داده
انبارداده یک سیستم بازیابی ویکپارچه سازی داده‌های مختلف است که بصورت پریودیک با توجه به ماهیت کسب‌وکار و محدودیتهای فنی، بروزمیشود ودارای ساختاری، ارتباطی با افزونگی کنترل شده و چندبعدی است،که در نهایت بصورت یک پایگاه داده‌ای ، داده‌هایی را جهت سیستم هوشمند کسب‌وکار و یا هر سیستم تحلیلی دیگر فراهم میکند.
به بیان دیگر یک انبار داده سیستمی است که داده‌هایی را از منابع مختلف بصورت متناوب بصورت یکپارچه و متمرکزدر پایگاه داده‌های چندبعدی یا نرمال شده بازیابی میکند. ماهیت انبار داده باعث می‌شود که آن بصورت فقط خواندنی در اختیار کاربران قرار گیرد و بروز رسانی داده‌های آن بصورت دسته ای^[۱۸] و در قالب مکانیزمهای ETL می‌باشد نه مانند سیستمهای عملیاتی ^[۱۹] که به ازای هر تراکنشی ممکن است منجر به بروزرسانی گردند . دلیلی که باعث اعمال این کنترل می‌باشد جهت حفظ سازگاری داده‌های موجود در انبار داده و داده‌های سیستمهای عملیاتی می‌باشد.
تفاوت دیگر آن با پایگاه داده‌های سیستمهای اطلاعاتی، نگهداری درازمدت اطلاعات ^[۲۰] می‌باشد.
تعریف Bill Inmon از انبار داده: یک انبار داده مجموعه از داده‌های غیر فرار،یکپارچه ونرمال برای پشتیبانی از تصمیمات مدیریت میباشند.
تعریف Kimball: یک انبار داده سیستمی است که داده‌ها را از منابع استخراج،پاک‌سازی و در قالب پایگاه داده‌ای چندبعدی^[۲۱] شکل دهی میکند سپس با اجرای تحلیل ها و پرس و جوهایی از تصمیمات سازمانی حمایت میکند.
انبار داده دارای دو نوع معماری می‌باشد.۱-معماری جریان داده^[۲۲] و۲-معماری سیستم .
معماری جریان داده مشخص میکند داده‌های ذخیره شده در پایگاه داده از منابع اطلاعاتی چه مسیر و گامهایی را باید طی نماید تا در نهایت در اختیار کاربر قرار گیردو معماری سیستم در مورد پیکربندی سخت‌افزاری سرورها،شبکه،ماشین ها و… می‌باشد.
معماری جریان داده
در یک انبار داده ،معماری جریان داده یک پیکربندی پایگاه داده‌های یک سیستم انبار داده است که چینش و ترتیب چگونگی جریان داده از منابع اطلاعاتی را به این پایگاه های داده‌ای و سپس برنامه های کاربردی سطح کاربر نشان می‌دهد.که این معماری شامل چگونگی کنترل،مانیتورینگ وثبت وقایع در طی فرایند می‌باشد.معماری های موجود برای جریان داده به چهار دسته تقسیم میشوند:DDS,^[23]NDS+DDS,^[24]ODS+DDS و در نهایت Federated.
باید در نظر داشت معماری جریان داده کاملا با معماری داده و مدلینگ داده‌ای متفاوت می‌باشد.
مهم‌ترین بخش در معماری جریان داده ،منابع داده‌ای ^[۲۵]میباشند.یک منبع داده‌ای یک یا مجموعه ای از پایگاه داده‌ای می‌باشد که شامل داده‌های انبار داده بود و دارای فرمت خاص خود می‌باشد.
بر اساس نوع دسترسی کاربران به داده‌های انبار داده ،منابع داده‌ای را به چند دسته میتوان تقسیم کرد:
۱-منبع داده‌ای کاربر^[۲۶]: که در دسترس کاربران نهایی بوده و کاربران نهایی قادر بر اجرای پرس و جو بر روی آن‌ها میباشند.
۲-منبع داده‌ای داخلی^[۲۷]: که توسط مولفه های داخلی انبار داده به منظور ایجاد یکپارچگی،پاک سازی و… استفاده شده و در اختیار کاربران نهایی نمی باشد.
۳-منبع داده ی ترکیبی^[۲۸]: که هم ممکن است توسط مولفه های داخلی استفاده گردند و هم توسط کاربران نهایی مورد پرس و جو قرار گیرند.
همچنین بر اساس فرمت وساختار داده‌ای ،منابع داده‌ای به چهاردسته تقسیم میشوند:
۱-Stage :یک منبع داده‌ای داخلی است که جهت انتقال داده‌ها از منابع اطلاعاتی بیرونی به آن استفاده می‌گردد.
۲-منبع داده‌ای نرمال شده (NDS) یک منبع اصلی داده‌ای است که شامل مجموعه ای از پایگاه داده‌ای رابطه‌ای نرمال سازی شده می‌باشد که بمقصود یکپارچگی داده‌های انتقالی از Stage استفاده می‌گردد.
۳-منبع داده‌ای عملیاتی(ODS) یک منبع داده‌ای ترکیبی می‌باشد که شامل مجموعه ای از پایگاه داده‌های رابطه‌ای نرمال شده می‌باشد که شامل داده‌های عملیاتی و تراکنشها بوده و جهت استفاده در سیستمهای عملیاتی موجود کاربرد دارد.
۴-منبع داده‌ای ابعادی^[۲۹](DDS) یک منبع دادهای سطح کاربر می‌باشد که رابطه‌ای بوده و داده‌ها با فرمت چندبعدی و جهت پرس و جوهای تحلیلی در آن ذخیره میگردند.
بسیاری از برنامه ها نیازمندند که داده‌های خود را بصورت چندبعدی^[۳۰] (MDB) داشته باشند .یک پایگاه داده چندبعدی نوعی است که داده‌های را در سلولهایی نگهداری میکند که موقعیت هر سلول با تعدادی متغیر که دامنه^[۳۱] نام دارند تعریف میگردند.هر سلول یک تراکنش را نشان می‌دهد. البته باید توجه کرد که معماری‌های جریان داده‌ای فوق برای مثال میباشند و در اجرا ممکن است در هنگام ساخت یک انبار داده متناسب با نیاز کسب‌وکار و همچنین کیفیت و نیازمندیهای داده‌ای معماری جریان داده خاص خود را بطلبد.شکل ذیل یک معماری عمومی جریان داده را نشان می‌دهد.
شکل ۳ معماری جریان داده
در معماری فوق وجود چندیدن نوع ETL قابل توجه می‌باشد که وظیفه هرکدام انتقال داده‌ها از یک مرحله به مرحله بعد می‌باشد.
معماری سیستم ^[۳۲]
زمانیکه شما معماری جریان داده را انتخاب نمودید شما نیاز به طراحی معماری سیستم که بصورت فیزیکی چینش و ارتباط بین سرورها،شبکه ،نرم افزارها ،سیستمهای ذخیره و ایستگاههای کاری خواهید داشت.طراحی معماری سیستم مستلزم داشتن دانش در مورد سخت افزار،شبکه،سیستمهای ذخیره و … دارد.شکل ذیل یک نمونه از معماری سیستم را نمایش می‌دهد.
شکل ۴ معماری سیستم
یکپارچگی داده ^[۳۳]
یک محیط کسب‌وکار ممکن است شامل تعداد زیادی سیستمهای اطلاعاتی باشد که هر کدام فرایند خاص خود را پوشش میدهند و این سیستمهای اطلاعاتی ممکن است با بهره گرفتن از تکنولوزیهای متفاوتی از جنبه زبان برنامه‌نویسی و بانک اطلاعاتی تهیه شده باشند.یک انبار داده میبایست داده‌های موجود در این سیستمهای اطلاعاتی مختلف را بصورت یکپارچه تحت یک ساختار واحد جمع‌ آوری نماتید.
تناوب باریابی^[۳۴]
زمانی که داده‌ها از منابع محتلف بازیابی گردیدند برای بار نخست همه داده‌های بازیابی به سیستم جدید بارگذاری میگردند پس از گذشت مدت زمانی بدلیل قدیمی بودن داده‌های موجود سیستم کارایی خود را از دست می‌دهد و نیاز به بروزرسانی اطلاعات سیستمها مطابق با تغییرات رخ داده در سیستمهای اطلاعاتی متناظر خواهد داشت که با توجه به ماهیت کسب‌وکار پریود زمانی بروزرسانی از چند دقیقه تا چند روز میتواند باشد.
منبع داده‌ای ابعادی
برای تعریف منابع دادهای چندبعدی^[۳۵] ابتدا نیاز به تعریف Data Mart می‌باشد. یک Data Mart به مجموعه ای از جداول Fact مرتبط به هم و جداول Dimension که شامل معیارهاو پارامترهای مهم محیط کسب‌وکار جهت اندازه گیری، میباشند.
و یک DDS به یک یا چندین پایگاه داده که شامل مجموعه ای از این Data Mart ها می‌باشد.که بصورت غیر نرمال میباشند.
DDS ها بصورت فیزیکی میتوانند بصورت شماهای مختلفی همچون Star Schemas،Snow flake و galaxy Schema پیاده‌سازی میشوند.
منبع داده‌ای نرمال شده^[۳۶]
یک منبع داده‌ای نرمال شده به یک یا مجموعه ای از پایگاه داده رابطه‌ای با کمترین میزان افزونگی گفته می‌شود.و پایگاه داده رابطه‌ای نیز یک پایگاه داده است که شامل عناصر جدولی است که رابطه پدر و فرزندی بین آن‌ها برقرای می‌باشد.
فرایند نرمال سازی نیز فرایندی است که طی آن بر حسب اجرای قوانینی افزونگی اطلاعات به حداقل میرسد که دارای درجات متفاوتی از سطح اول نرمال سازی به بالا می‌باشد.
Master Data Management (MDM)
برای تعریف MDM ابتدا نیاز است تعریف مشخصی از Master Data د اشته باشیم.در سیستمهای عملیاتی ^[۳۷]OLTP ما دونوع داده (موجودیت ) داریم .نوع اول که داده‌های تراکنشی هستند و نوع دوم Master Data .داده‌های تراکنشی نتایج و مقادیر تراکنشهای کسب‌وکار را نگهداری می‌کنند ولی Master Data توصیف از موجودیتها و تراکنشها را در محیط کسب‌وکار هستند.بلواقع داده‌های تراکنشی برای مفهوم بخشیدن به Master Data ها متصل میشوند.Master Data موجودیتهایی کسب‌وکاری هستند که تراکنشها و رخدادهای کسب‌وکار را توصیف می‌کنند.