مدیران صادرات بنگاه های صادراتی، که به فرایند اداری- خدماتی صادرات محصول خود اشراف دارند، به عنوان پرسش شوندگان مد نظر قرار گرفتند.
برای نمونه گیری دو روش کلی وجود دارد: نمونه گیری تصادفی و نمونه گیری غیر تصادفی .

در نمونه گیری تصادفی، احتمال انتخاب شدن برای همه ی اعضای گروه یکسان است و هیچ عاملی جز شانس و تصادف در انتخاب شدن افراد گروه نمونه از جامعه، وجود ندارد. ممکن است محقق به سبب فراهم نبودن امکانات یا سهولت دسترسی به گروه های خاصی از افراد، نمونه ها را ازمیان موارد خاص برگزیند. تعمیم پذیری نتایج حاصل از نمونه گیری که غیر تصادفی خوانده می شود، برخلاف نمونه گیری تصادفی کاملا محدود است (میرزایی و مدیر شهلا، ۱۳۸۶، صص. ۱۰۲ و ۱۰۷) .
با توجه به لزوم تعمیم پذیری پژوهش حاضر، باید از روش نمونه گیری تصادفی استفاده نمود .
نمونه برداری تصادفی به شیوه های مختلفی انجام می گیرد. این شیوه ها عبارتند از «نمونه گیری تصادفی ساده»، «نمونه گیری تصادفی با فواصل منظم»، «نمونه گیری تصادفی طبقه ای»، «نمونه گیری خوشه ای». در نمونه گیری تصادفی ساده، افراد مورد مطالعه به گونه ای انتخاب می شوند که احتمال انتخاب شدن، برای تمامی افراد جامعه، برابر، و انتخاب هر فرد مستقل از انتخاب شدن دیگران باشد (میرزایی و مدیر شهلا، ۱۳۸۶، ص. ۱۰۲) .
از آنجا که در تحقیق حاضر، طبقه بندی خاصی در جامعه مد نظر نبوده، و اجزاء جامعه از شانس مساوی برای انتخاب شدن برخوردارند، بنابراین نمونه گیری از نوع «تصادفی ساده» صورت گرفته است .
۳-۴) روش ها و ابزار گردآوری داده ها
فرضیه ها، به عنوان گمان ها، حدس ها، راه حل ها و پاسخ های احتمالی، در خصوص مساله تحقیق مطرح می شوند. پژوهش گر باید با ابزارهایی داه های لازم را از جامعه ی آماری جمع آوری نماید و با تحلیل، پردازش و تبدیل آن ها به اطلاعات، به آزمون فرضیه ها بپردازد. به طور معمول، چهار ابزار عمده برای جمع آوری داده ها وجود دارد؛ این ابزارها عبارتند از: « بررسی (مراجعه به) مدارک و اسناد»، «مشاهده»، «مصاحبه» و «پرسش نامه» (خاکی، ۱۳۸۶، ص.۲۳۹) .
اطلاعات لازم در این پژوهش، از سه شیوه ی «مراجعه به اسناد و مدارک»، «پرسش نامه» و «مصاحبه» حاصل گردید، که در ذیل به آن ها پرداخته خواهد شد .

• • در بخش کتابخانه ای، از آمارهای رسمی، نتایج پژوهش های صورت گرفته در زمینه ی صادرات، و آخرین تحولات اداری- خدماتی صادرات، با رجوع به منابع معتبر اینترنتی، و کتب و مقاله های مجلات معتبر داخل و خارج کشور بهره برداری گردید. این داده ها، از «داده های ثانوی» مورد استفاده در این تحقیق است .

• • در بخش میدانی، یکی از ابزارهای مورد استفاده به منظور گردآوری اطلاعات، استفاده از پرسش نامه ی محقق ساخته ای است که با رجوع به منابع کتابخانه ای، سازمان های متولی امور اداری- خدماتی صادرات، صادرکنندگان خبره و اساتید دانشگاهی تدوین شد. پرسش نامه به عنوان یکی از متداول ترین ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی، عبارت است از مجموعه ای از پرسش های هدف مدار، که با بهره گیری از مقیاس های گوناگون، نظر، دیدگاه ها و بینش یک فرد پاسخ گو را مورد سنجش قرار می دهد (خاکی، ۱۳۸۶، ص. ۲۴۲). سوالات طرح شده، با توجه به ماهیت پژوهش، به صورت بسته انتخاب شده اند. از آنجا که بررسی وضعیت فعلی امور اداری- خدماتی صادرات، مدنظر این پژوهش بود، آخرین تغییرات صورت گرفته دراین حوزه، با رجوع به جدیدترین انتشارات و جمع- بندی نظرات صادرکنندگان فعال (به منظور آگاهی از کلیه ی زوایای فعالیت های امور ادرای- خدماتی صادرات) صورت پذیرفت. تعدادی از این پرسش نامه، به صورت حضوری در اختیار بنگاه های صادراتی قرار گرفته و بخش عمده ی آن با بهره گرفتن از فکس و ایمیل برای آنان ارسال گردید و به همین صورت دریافت خواهد شد .

• • یکی دیگر از ابزارهای مورد استفاده در بخش میدانی پژوهش، استفاده از مصاحبه بود. مصاحبه ها به دو شیوه ی منظم (هدایت شده) و نامنظم (آزاد) قابل انجام هستند. در مصاحبه ی نامنظم، مصاحبه گر از قبل سوالات منظمی که دارای توالی منطقی باشد طراحی نکرده است، و هدف، آشکار کردن برخی موضوعات اولیه و مهم است، به طوری که محقق بتواند نظر درستی نسبت به آنچه متغیرها (در بررسی عمیق) بعدا به آن نیاز دارند، ارائه کند (دانایی فرد، الوانی، و آذر، ۱۳۸۶، ص. ۳۳۵). در مصاحبه های منظم، مصاحبه کننده واقعا می داند به چه اطلاعاتی نیاز است، و فهرستی از پرسش های از پیش تعیین شده را از مصاحبه شونده خواهد پرسید. البته گاهی نیز بر حسب مقتضیات، محقق می تواند از طریق پرسش های دیگر، نظرات خاص مصاحبه شونده را بهتر دریافت کند (دانایی فرد، الوانی، و آذر، ۱۳۸۶، ص. ۳۳۵). در فرایند مطالعاتی این تحقیق، با نظر اساتید راهنما و مشاور، ضرورت استفاده از مصاحبه و دریافت دلایل صادرکنندگان از انتخاب فعالیت هایی که به عنوان «مهمترین موانع اداری- خدماتی» برگزیده بودند، با هدف تکمیل نتایج پژوهش و امکان ارائه ی راهکار مناسب جهت بهره برداری تصمیم سازان، احساس شد. بدین منظور، پس از تحلیل داده های حاصل از پرسش نامه و بررسی فرضیه ی اول که به دستیابی به مهمترین فعالیت های اداری- خدماتی مانع گر انجامید، از تعداد ۱۵ نفر از ۳۵ صادر کننده ی آزمودنی، که تجربه ی بیشتری در انجام فعالیت های اداری- خدماتی صادرات داشتند، مصاحبه هایی به صورت نامنظم حضوری و تلفنی صورت گرفت. دلایل مانع گری سایر فعالیت ها نیز تا حد امکان و اطلاعات مصاحبه شونده دریافت شد .

۳-۴-۱) ساختار پرسش نامه
همان طور که ذکر شد، داده های مورد نیاز برای آزمون فرضیات، از طریق منابع دست اول، و به وسیله ی پرسش نامه جمع آوری می گردد. پرسش نامه ی تحقیق حاضر، از چند قسمت تشکیل شده است؛ در قسمت اول، ضمن تشریح مختصر هدف تحقیق و نتایج حاصل از آن، از پاسخ دهنده خواسته شده با صداقت و حسن ظن، به پرسش های مطرح شده پاسخ دهد. در قسمت بعد، ویژگی هایی از بنگاه صادرکننده ی مخاطب، و فعالیت صادراتی آن، از جمله «تعداد کارکنان»، «سابقه ی صادرات» و «شیوه ی حمل محموله ی صادراتی»، مورد سوال قرار می گیرد. در قسمت نهایی، فعالیت هایی که یک صادر کننده در بخش اداری- خدماتی با آن درگیر است (به تفکیک سازمان ها و نهادهای خصوصی یا دولتی متولی)، فهرست شده اند. مقابل هر فعالیت طیفی یازده قسمتی، که امکان انتخاب مانع گری فعالیت متناظر را، از صفر تا ده به مخاطب می دهد، قرار داده شده است. انتخاب عدد بالاتر برای هر فعالیت، نشان دهنده ی مانع گری بیشتر آن عمل در نظر پاسخ دهنده است. پرسش نامه ی مزبور در ضمیمه ی ۲ آورده شده است .
۳-۵) روایی و پایایی پرسش نامه :
۳-۵-۱) روایی
مراد از روایی آن است که ابزار اندازه گیری برای هدف مورد نظر، یعنی اندازه گیری متغیر تحقیق، از کارایی لازم برخوردار باشد. به عبارت دیگر، روایی مستلزم آن است که ابزار پژوهش، همان متغیری را اندازه گیری کند که پژوهش گر قصد اندازه گیری آن را دارد (میرزایی و مدیر شهلا، ۱۳۸۶، ص.۱۶۷). روایی محتوایی، از انواع روایی است که به این مطلب اشاره دارد که سوالات مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامعه ی سوال های ممکنی است که می توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد. روایی ظاهری (صوری) یکی از مشتقات روایی محتوایی است که اشاره می کند، سوال های آزمون تا چه حد در ظاهر شبیه به موضوعی هستند که برای اندازه گیری آن تهیه شده اند. برای تعیین روایی محتوایی یک آزمون، از قضاوت متخصصان، در این باره که سوالات آزمون تا چه میزانی، معرف محتوا و هدف های برنامه یا حوزه ی محتوایی هستند، استفاده می شود (میرزایی و مدیر شهلا، ۱۳۸۶، صص. ۱۶۹-۱۶۷) .
در این تحقیق، جهت سنجش روایی پرسش نامه از روایی ظاهری استفاده شد. پس از طراحی اولیه ی پرسش نامه بر مبنای داده های ثانوی (مستندات، کتب، و سایت های معتبر اینترنتی نظیر سایت سازمان های مختلف متولی امور اداری- خدماتی صادرات)، به منظور سنجش روایی و اطمینان از انطباق سوالات بر فرایند عملیاتی صورت گرفته در حوزه ی اداری- خدماتی صادرات، پرسش نامه به برخی سازمان های متولی امور اداری- خدماتی صادرات (نظیر گمرک و اتاق بازرگانی)، صاحب نظران امور اداری- خدماتی صادرات، و صادرکنندگان خبره که خود درگیر انجام این فعالیت ها بوده اند، ارائه، و نظر آنان دریافت شده و اصطلاحات لازم اعمال گردید. پرسش نامه در نهایت مورد تایید تنی چند از اساتید گروه مدیریت واقع شد .
۳-۵-۲) پایایی
پایایی یا اعتبار، به معنی قابلیت اعتماد، ثبات، همسانی، قابلیت پیش بینی، دقت، یا صحت است. اعتبار سه معنای متفاوت دارد. یک معنای آن، ثبات و پایایی نمرات آزمون در طول زمان است. معنای دوم آن به همسانی درونی آن اشاره دارد و مفهوم آن این است که سوالات آزمون تا چه اندازه با یکدیگر همبستگی متقابل دارند و همه ی سوالات آزمون یا ابزار سنجش، سازه ی واحدی را می سنجند. سومین معنای اعتبار به درجه ی توافق ارزشیابان مختلف اطلاق می شود. بدین معنا که اگر دو یا چند ارزشیاب متغیری را که با ابزار واحد و در شرایط یکسان درباره ی یک آزمودنی به دست آمده است، بدون اطلاع یکدیگر نمره گذاری کنند، باید بین نمرات آنان هم خوانی وجود داشته باشد. روش های متفاوتی برای برآورد اعتباررسش نامه وجود دارد که استفاده از روش آلفای کرونباخ برای برآورد اعتبار به عنوان همسانی درونی مقیاس اندازه گیری، در آزمون سازی بیش از سایر روش ها متداول است (میرزایی و مدیر شهلا، ۱۳۸۶، صص. ۱۶۹-۱۷۹) .
در این تحقیق پس از توزیع و جمع آوری ۱۵ پرسش نامه به عنوان پیش نمونه از بین جامعه ی مورد نظر تحقیق، برای سنجش پایایی پرسش نامه، از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که این ضریب با بهره گرفتن از نرم افزار اس پی اس اس سنجیده شد. با توجه به خروجی نرم افزار اس پی اس اس که در ضمیمه ی شماره ی ۳ آورده شده است، میزان ضریب آلفای کرونباخ در کل نمونه ها ۷۷ درصد به دست آمد؛ که این ضریب نشان دهنده ی پایایی درونی بسیار مناسب سوالات پرسش نامه می باشد .
۳-۶) تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها
تجزیه و تحلیل داده ها، فرایندی است چند مرحله ای که طی آن داده هایی که از طریق به کارگیری ابزارهای جمع آوری، در جامعه آماری فراهم آمده اند، خلاصه، کدبندی و دسته- بندی و … و در نهایت، پردازش می شوند تا زمینه ی بر قراری انواع تحلیل ها و ارتباط ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در این فرایند، داده ها هم از نظر مفهومی و هم از جنبه ی تجربی پالایش می شوند و تکنیک های گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاج ها و تعمیم ها به عهده دارند (خاکی، ۱۳۸۶، ص. ۳۰۵) .
شیوه های مختلف آمار توصیفی، از قبیل جدول ها و نمودارهای توزیع فراوانی، برای تشریح نتایجی نظیر توزیع سابقه ی صادراتی، و تعداد کارکنان بنگاه ها، و میزان مانع گری فرایندهای مطرح شده، مورد استفاده قرار می گیرد .
مقیاس، ابزار یا سازوکاری است که به وسیله ی آن، افراد را بر اساس متغیر های مورد نظر در تحقیقات به روش های مختلف تمیز و تفکیک می کنیم. چهار نوع مقیاس اساسی وجود دارد: اسمی، ترتیبی، فاصله ای، و نسبی (دانایی فرد، الوانی، و آذر، ۱۳۸۶، ص. ۲۹۷). در حالی که مقیاس اسمی فقط اجازه می دهد تا به طور کیفی گروه ها را به وسیله ی طبقه- بندی آن ها در گروه های جامع و مانع تفکیک کنیم، مقیاس ترتیبی اجازه ی رتبه بندی آن- ها را می دهد، و مقیاس فاصله ای امکان محاسبه ی میانگین و انحراف معیار پاسخ های متغیر مورد نظر را فراهم می سازد (دانایی فرد، الوانی، و آذر، ۱۳۸۶، ص. ۳۰۰). در خصوص بهره گیری از آمار استنباطی به منظور اثبات فرضیه ها، از آنجا که متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش از نوع کمی، با مقیاس فاصله ای است، بنابراین در صورتی که تعداد نمونه- های مورد استفاده در تحلیل ها، بسیار کوچک (کمتر از ۳۰ نمونه) نباشد، بایستی پس از احراز سایر شرایط (که عنوان خواهد شد) از آزمون های پارامتریک استفاده نمود و در شرایط کمتر بودن تعداد نمونه ها از ۳۰ عدد، از آزمون ناپارامتریک مناسب بهره گرفته شده است (میرزایی و مدیر شهلا، ۱۳۸۶، ص. ۱۰۹؛ والمین، ۱۳۸۷، ص. ۱۲۶). علاوه بر کم نبودن تعداد نمونه، دو شرط «نرمال بودن توزیع جامعه» و «استقلال یا تصادفی بودن داده- ها» از سایر شرایط استفاده ار آزمون های پارامتریک می باشد (حسینی، ۱۳۸۲، ص. ۳۴)، با توجه به اینکه پیش فرض «استقلال داده ها» لزوما به داده های تاریخی، یا داده هایی که در یک توالی تاریخی ظاهر می شوند مربوط است (حسینی، ۱۳۸۲، ص. ۳۶)، در صورت رد فرضیه ی نرمال بودن توزیع، از آزمون های ناپارامتریک بدون هیچ پیش فرضی می تواند مورد استفاده قرار گیرد (حسینی،۱۳۸۲، ص. ۳۳)، بنابراین امکان استفاده از آزمون های ناپارامتریک برای کلیه ی فرضیه های این پژوهش وجود دارد؛ اما از طرفی سطح دقت در آزمون های پارامتریک بیش از آزمون های ناپارامتریک می باشد (حسینی، ۱۳۸۲، ص. ۹). نوع آزمون های مورد استفاده برای هر یک از فرضیه ها در جدول ۹ مشخص شده است .
جدول ۵. نوع آزمون های مورد استفاده در پژوهش

مقدمه:
در این تحقیق به ارائه و بررسی داده های حاصل از ۳۵ بنگاه صادراتی ( که از طریق پرسش نامه حاصل شده است) ، در قالب آمار توصیفی و استنباطی، پرداخته خواهد شد. تحلیل های صورت گرفته، در راستای آزمون فرضیات مطرح شده در این پژوهش می باشد. بدین منظور از نرم افزار آماری اس پی اس اس بهره برداری شده است.
۴-۱ ) سیمای آزمودنی ها
در این بخش به مطالعه توصیفی ویژگی های آزمودنی ها، که از بخش اول پرسش نامه حاصل شده، پرداخته خواهد شد. داده های حاصل از این بخش، به منظور ایجاد تصویری جامع از نمونه های انتخاب شده، تشریح علل گوناگونی پاسخ ها و نتایج حاصل از تحلیل استنباطی داده ها، ارائه شده است.
۴-۱-۲ ) توزیع فراوانی سابقه صادراتی بنگاه های پاسخ دهنده
با توجه به نمودار بالا، بیش از ۵۰% بنگاه های پاسخ دهنده، سابقه ی صادراتی بالاتر از ۵ سال دارند و ۴۰% بنگاه­های پاسخ دهنده، سابقه­ صادراتی بین ۲ تا ۵ سال دارند.
۴-۱-۳ ) فراوانی گمرک های مرزی پاسخ گو
با توجه به فراوانی مشاهده شده، می توان گفت که حدود ۵۰% از پاسخ گویان محصول خود را از گمرک شهید رجایی صادر نموده اند؛ و ۳۱% نیز از گمرک شهید باهنر صادرات داشته اند. و ۱۱% پاسخگویان صادرات خود را از سایر گمرکات مرزی (بندرخمیر، تیاب و …) انجام می­ دهند.
۴-۱-۴ ) توزیع فراوانی تعداد کارکنان بنگاه های صادراتی پاسخ دهنده