عامل‌های اجتماعی

 

نبود گروه‌های یکپارچه‌ی زنان برای پشتیبانی از آنان

 

مشکلات برآمده از نقش‌های دوگانه‌ی زنان

 

پندار مرد را تنها نان‌آور خانه دانستن و نه زن را (از دیدگاه اجتماعی)

 

مخالف بودن خانواده با گماشته شدن زنان به پست‌های مدیریتی

 

 

منبع: (زاهدی ،۱۳۸۲)
۲-۱۰ چارچوب نظری
همواره مسئله‌ مدیریت زنان توجه روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران مدیریت را به خود جلب نموده است و هر یک تلاش نموده‌اند تا به گونه‌‌ای این مسئله را ریشه‌یابی نمایند. دلایل و شواهدی اندک برای این دیدگاه‌ وجود دارد که مردان یا زنان مدیران برتری هستند، یا این که زنان یا مردان از لحاظ مدیریت و رهبری با یکدیگر متفاوت‌اند. بنابراین، بهتر است گفته شود که شیوه‌های مدیریتی بسیار خوب، متوسط و ضعیف را می‌توان هم در میان زنان و هم در میان مردان یافت و نمی‌توان درباره این موضوع کلی و قاطعانه داوری کرد. با توجه به پیچیدگی مسئله‌ مدیریت زنان، تا کنون بررسی‌های گوناگونی در زمینه‌ مدیریت و جنسیت انجام شده است و صاحب‌نظران تلاش نموده‌اند تا این مقوله را از جنبه‌های مدیریتی، فرهنگی، سازمانی و مانند این‌ها تجزیه و تحلیل کنند. بنابراین، در این بخش از پژوهش تلاش شده است تا مسئله‌ مدیریت زنان از دیدگاه صاحب‌نظران بررسی شود و سپس با بهره گرفتن از آمارهای توسعه‌ انسانی وضعیت زنان در اران به طور عام و جایگاه آنان در پست‌های مدیریتی به طور خاص تحلیل و بررسی گردد. امروزه صاحب‌نظران به سازمان‌ها از زوایای مختلفی می‌نگرند. با توجه به نگرش آنان به سازمان‌ها نقش زنان نیز در سازمان‌ها متفاوت خواهد بود.
برخی از صاحب‌نظران به سازمان همچون نظامی طبیعی می‌نگرند که در آن روابط غیررسمی و قدرت و سیاست اهمیتی بالا دارد، برخی دیگر از صاحب‌نظران اما سازمان را نظامی عقلانی می‌دانند که در پی رسمیت سازمانی و دارای اهدافی مشخص است و برای دستیابی به این اهدف فعالیت می‌کنند (اشکات^[۳۴] ، ۱۳۷۴: ۵۳ـ۶۰). وقتی سازمان را نظامی عقلانی بدانیم، انسان‌های شاغل در آن نیز انسان‌هایی اقتصادی و عقلانی خواهند بود ولی اگر سازمان را نظامی طبیعی بدانیم، انسان‌های شاغل در آن انسان‌هایی سیاسی خواهند بود و سازمان نیز عرصه‌ای سیاسی دانسته می‌شود.
در سازمان‌های سیاسی قدرت مهم‌ترین عنصر تعیین کننده‌ی رفتارهای سازمانی است. در مکتب قدرت، این فرضیه‌ها که سازمان موجودی ساده‌انگار، غیرواقعی و در نتیجه از نظر عملی دارای کم‌ترین ارزش است، به کلی رد می‌شود. در این مکتب، سازمان نظامی پیچیده از افراد و ائتلاف‌ها پنداشتهم می‌شود که هر یک منافع، باورها، ارزش‌ها، سلیقه‌ها و پنداشت‌های ویژه‌ی خود را دارند. این ائتلاف‌ها همواره برای دستیابی به منابع کمیاب سازمانی با یکدیگر هم‌چشمی می‌کنند. تضاد، برخورد، و رویارویی‌ امری گریزناپذیر است. اعمال نفوذ (قدرت در فعالیت‌های سیاسی که از مجرای آن توان اعمال نفوذ به دست می‌آید و قدرت به دست آمده حفظ می‌شود) نخستین اسلحه‌ای است که در این هم‌چشمی و رویارویی به کار گرفته می‌شود. بنابراین، قدرت، سیاست، و اعمال نفوذ در زمره‌ی واقعیت‌های بسیار مهم و همیشگی زیست سازمانی قرار می‌گیرند. روش‌های رسمی و غیررسمی در کنار هم مسائلی را می‌سازند که به صورت سنتی درباره‌ مدیریت زنان مطرح است و موجب ضعف و ناتوانی آنان می‌شود.
از دیدگاه تاریخی، زنان همواره در پست‌هایی قرار گرفته‌اند که ناگزیر بوده‌اند کارهای تکراری انجام دهند و پست‌هایی در سطوح پایین داشته باشند. بیشتر آنها در پست‌های ستادی، و به عنوان دستیار مدیران صنفی انجام وظیفه کرده‌اند و به ندرت مسئولیت‌های مدیران صنفی را بر عهده داشته‌اند (اوت و سفریتز^[۳۵]، ۱۳۷۹: ۸۸۸).
بنابراین، مدیران زن کمتر درگیر وظایف صفی سازمان‌ها بوده‌اند. علی‌رغم این که ملاک دقیق و روشنی برای تفکیک وظایف صفی و ستادی در سازمان‌ها وجود ندارد، ولی عمدتاً صف به واحدها یا نقش‌هایی گفته می‌شود که مستقیماً برای تأمین هدف‌های سازمان فعالیت می‌کنند و در این زمینه مسئولیت مستقیم دارند، در حالی که ستاد به واحدها یا نقش‌هایی دلالت دارد که مستقیماً برای تأمین هدف‌های سازمان فعالیت ندارند، اما به واحدهای صفی کمک می‌کنند تا بتوانند به گونه‌ای مؤثر انجام وظیفه کنند و از عهده‌ی تأمین هدف‌های سازمان برآیند. بنابراین، با توجه به هدف سازمان و ماهیت وظایف در آن، واحدهای صفی و ستادی نیز متفاوت خواهد بود. برای نمونه، در یک سازمان آموزشی، واحد مالی واحدی ستادی دانسته می‌شود، در حالی که در یک سازمان سرمایه‌گذاری، واحد مالی واحدی صفی است که قدرت بالایی نیز دارد. از آن جایی که زنان عمدتاً در مشاغل ستادی مشغول به کار‌اند، از این رو نمی‌توانند در سازمان‌ها قدرت چندانی به دست آورند و بنابراین در تصمیم‌گیری‌های سازمانی نیز دخالت و نفوذ چندانی ندارند. به ویژه این که اگر سازمان را نظامی تصمیم‌گیرنده بدانیم، بنا بر نظر کارنگی^[۳۶]، در این صورت تصمیم‌گیری‌ها به صورت ائتلافی از نیروهای سازمانی خواهد بود (دفت^[۳۷] ، ۱۳۷۴: ۷۰۹ـ۷۱۰). از آن جایی که زنان نتوانسته‌اند در این ائتلاف برای خود جایگاهی در خور بیابند، از این رو قدرت سازمانی ندارند.
زنان در پست‌های مدیریت زیردستانی ثابت و مشخص داشته‌اند که کارهایی ثابت و معین انجام می‌دادند و به ندرت در پست‌هایی بوده‌اند که دارای خطر زیاد و ریسک سنگین باشد تا بتوانند بدان وسیله حیثیت و اعتبار یابند و با به کارگیری زیردستان زبده، گروه‌هایی آفریننده و نوآور پدید آورند (اوت و سفریتز، ۱۳۷۹: ۸۸۷).
امروزه در سازمان‌ها، داشتن کارهای چالشی اهمیتی بسیار زیاد دارد و در پیشرفت کاری و بهبود سطح انگیزه‌ی کاری افراد سازمانی نقشی مؤثر دارد. از نظر کانتر^[۳۸] زنان در سازمان‌ها مشاغل چالشی ندارند. مشاغل چالشی، مشاغلی هستند که احتمال موفقیت و یا شکست در آنها ۵۰ درصد می‌باشد. پرو^[۳۹]مشاغل را به چهار گروه دسته‌بندی می‌کند (دفتف ۱۳۷۴: ۲۴۲ـ۲۴۶).
۱ـ مشاغل عادی ـ برای انجام این گونه کارها به اطلاعات کمی نیاز است که غالباً به صورت گزارش‌های کتبی، بخش‌نامه‌ها و آئین‌نامه‌ها وجود دارد. از نظام اطلاعات مدیریت و پایگاه‌های داده‌ای اندک استفاده می‌شود، مانند کنترل اعتبارات.
۲ـ مشاغل فنی ـ برای انجام این گونه کارها به میزان زیادی از اطلاعات کمی نیاز است. از کامپیوتر، پایگاه‌های داده‌ای، آئین‌نامه‌ها و مطالب فنی استفاده می‌شود. همچنین از نظام اطلاعات مدیریت^[۴۰] و پشتیبانی تصمیمات^[۴۱] استفاده می‌شود. بسیاری از مشاغل مهندسی در این دسته قرار می‌گیرد.
۳ـ مشاغل هنری ـ در این نوع مشاغل به اطلاعات کیفی نیاز است. در تصمیم‌گیری‌ها عمدتاً از شیوه‌های تصمیم‌گیری شهودی استفاده می‌شود و غالباً برای ارزیابی و گرآوری اطلاعات مورد نیاز از روش مشاهدات شخصی استفاده می‌شود.
۴ـ مشاغل پیچیده ـ در این نوع مشاغل، به اطلاعات پربار نیاز است. گروه‌ها باید پیاپی تشکیل جلسه دهند و گفت‌وگوهای رودررو انجام شود.
از آن جایی که زنان در سازمان‌ها عمدتاً در مشاغل عادی مشغول به فعالیت بوده‌اند و نه در مشاغل چالشی و پیچیده، وجود چنین شغل‌هایی که چندان چالشی نبوده‌اند باعث شده است که زنان بیرون از جریان فعال امور سازمان قرار گیرند. زنان از یک سو عضوی متفاوت به شمار می‌آیند، و از سوی دیگر در جمع دست‌اندرکاران پذیرفته نمی‌شوند و در نتیجه نمی‌توانند از اطلاعات و حمایت‌های شبکه‌های کاری برخوردار شوند و از نظر ساختار سازمانی در پست‌هایی قرار می‌گیرند که از نظر مدیریت احساس ضعف، ناتوانی، یا بی‌قدرتی برسند، تنها به سبب روابط خانوادگی بوده است که در جریان امور سازمان و دوایر اجتماعی مربوط به آن قرار گرفته‌اند و از این راه توانسته‌اند از قدرت سازمانی بالاتری برخوردار شوند (اوت و شفریتز، ۱۳۷۹: ۸۸۷).
جنسیت از دو راه بر رفتارهای مدیران تأثیر می‌گذارد:
۱ـ جامعه‌پذیر متفاوت^[۴۲]ـ این جامعه‌پذیری زمینه‌هایی گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. بر این اساس، با هر کسی از لحظه‌ تولد به گونه‌ای متفاوت رفتار می‌شود. با زنان زن‌گونه، و با پسران مردگونه رفتار می‌شود. نوع بازی‌ها، بازیچه‌هاو کتاب‌هایی که به پسران داده می‌شود و همچنین نوع رفتاری که به خاطر آن تشویق و تنبیه می‌شوند، باعث می‌شود تا کودکان پسر ارزش‌ها، آرزوها و مهارت‌های رفتاری متفاوتی را بیاموزند. کودکان پسر را بیشتر به خاطر رفتارهای تهاجمی، تحلیلی و رقابتی تشویق می‌نمایند؛ در حالی که از کودکان دختر انتظار می‌رود که انفعالی، منحصر به فرد، وابسته و دارای روابط نیکو باشند (کوردون و ستروبر^[۴۳] ۱۹۷۵: ۲۹ـ۳۴).
۲ـ سقف شیشه‌ای^[۴۴]ـ سقف شیشه‌ای برآمده از برداشت‌های کلیشه‌ای و پیش‌داور‌ی‌هایی است که در مورد زنان وجود دارد و باعث می‌شود تا زنان نتوانند در سلسله مراتب سازمانی از سطوحی خاص بالاتر روند. سقف شیشه‌ای که مبتنی بر نگرش و پیش‌داوری‌های سازمانی است مانع پیشرفت زنان در مشاغل مدیریتی می‌شود. سقف شیشه‌ای از دو سو برای سازمان هزینه‌زا است (امینی و زمانی، ۱۳۷۹: ۴۸):
امروزه بحث‌های زیادی پیرامون ساختارهای زن‌سالار انجام شده است و سازمان‌ها با این مسئله روبه‌رو شده‌اند که آیا در پایه‌ریزی سازمان باید به تفاوت‌های جنسی کارکنان نیز نگریست یا نه؟ بر همین اساس است که سازمان‌هایی به نام سازمان‌های زن‌سالار پدید آمده است.
هید^[۴۵](۱۹۸۹: ۸۱ـ۱۴۵) درصدد برشمردن ارزش‌های زنان برآمد و کوشید تا سلیقه‌های آنان را از نظر رفتاری و ساختاری بیان نماید. او در این پژوهش‌ها به این نتیجه رسید که زنان سازمان‌هایی را ترجیح می‌دهد که در آن به مسئله‌ روابط بین افراد توجه زیادی شود. از دیدگاه نظریه‌پردازان این تفاوت بدان سبب است که نوع رفتار زنان (صمیمی و گرم بودن با دیگران در سازمان) متفاوت است. پژوهشگری دیگر بر این باور است که چنین ساختاری بدان سبب است که زنان در نقش‌های خانوادگی خود به داشتن روابط نیکو، گرم و صمیمی با دیگران در خانواده اهمیت می‌دهند و همین نقش باعث می‌شود که آنان در سازمان هم این گونه رفتار کنند. در سازمان‌های زن‌سالار همه‌ افراد درگیر حل مسئله می‌شوند و می‌کوشند تا منافع متقابل اعضا تأمین گردد (رابینز^[۴۶] ، ۱۳۸۰: ۸۸۲).
بنابراین سازمان‌های زن‌سالار، سازمان‌هایی هستند که با روحیات و رفتارهای خاص زنان سازگاراند و از این رو، زنان در این گونه سازمان‌ها بهتر و راحت‌تر می‌توانند کار و فعالیت نمایند. اما مسئله‌ اصلی اینجا است که سازمان‌های زن‌سالار چگونه سازمان‌هایی هستند؟ ویژگی ساختارهای زن‌سالار چیست؟ سازمان‌های زن‌سالار از نظر ساختاری و محتوایی چه تفاوتی با سازمان‌های مردسالار دارند؟ همانندی‌های آنها چیست؟ آیا مردان نیز می‌توانند در چنین ساختاری با کارآیی بالا به کار خود ادامه دهند یا نه؟
روچیلد و همکاران ویژگی‌های سازمان‌های زن‌سالار را چنین دانسته‌اند (روچیلد و دی‌ویس^[۴۷]، ۱۹۹۴: ۵۸۸):
۱ـ برای افراد ارزش انسانی قائل‌اند ـ در این سازمان‌ها برخورد با افراد حالت انسانی دارد، به ارزش‌ها و نیازهای فرد اهمیت می‌دهند و با کارمند یا عضو سازمان، به عنوان کسی که نقش یا پست سازمانی را بر عهده دارد برخورد نمی‌کنند. این بدان مفهوم است که بیشتر به جنبه‌های شخصی کارها توجه می‌کنند و جنبه‌های غیر شخصی کار را به راحتی نادیده می‌گیرند. انی ویژگی‌ ناقص یکی از مهم‌ترین اصول بوروکراسی ماکس وبر^[۴۸]می‌باشد.
۲ـ فرصت‌جو نیستند ـ با روابط به گونه‌ای عمل می‌شود که دارای ارزش‌اند و تنها به عنوان ابزار یا وسایل رسمی برای رسیدن به اهداف سازمانی به شمار نمی‌آیند. این ویژگی نیز تا حدودی اصول عقلانیت سازمانی کلاسیک‌ها را تقض می‌کند و خود را بیشتر به مفاهیم سازمان‌های طبیعی نزدیک‌تر می‌سازد.
۳ـ مسیر شغلی بر حسب خدماتی است که به افراد ارائه می‌شود. در بوروکراسی ماکس وبر، موفقیت در مسیر شغلی بر حسب ارتقای مقام و افزایش حقوق تعیین می‌گردد، ولی در سازمان‌های زن‌سالار معیار سنجش موفقیت در گرو خدماتی است که به دیگران ارائه شده است.
۴ـ پای‌بندی به رشد کارکنان ـ در سازمان‌های زن‌سالار فرصت‌های زیادی برای رشد فردی اعضای سازمان وجود دارد و صرفاً بر تخصص و رشد در محدوده‌ای خاص تأکید نمی‌شود. در این سازمان‌ها، اعضا مهارت‌هایی گسترده دارند و فرصت‌های زیادی برای یادگیری تجربیات جدید وجود دارد. این ویژگی سازمان‌های زن‌سالار تا حدودی همانند سازمان‌های اورگانیک است و مفاهیم یادگیری سازمانی را نیز در خود جای داده است. بنابراین، این ویژگی سازمان‌های زن‌سالار را می‌توان ویژگی‌ای بارز و متمایز کننده دانست.
۵ـ ایجاد جامعه‌ای دل‌سوز ـ افراد وابستگی زیادی به همدیگر پیدا می‌کنند. سازمان‌ها در شهرهای کوچک جای دارند و افراد اعتماد نسبتاً زیادی به یکدیگر دارند.
۶ـ تقسیم قدرت ـ در سازمان‌های بوروکراتیک بر سر اطلاعات و تصمیم‌گیری جنگ قدرت وجود دارد و این منابع سازمانی بر حسب سلسله مراتب اختیارات سازمانی تخصیص می‌یابد. در سازمان‌های زن‌سالار اطلاعات و سایر منابع سازمانی به همه‌ی اعضای سازمان داده می‌شود. کسانی که تحت تأثیر تصمیمی قرار گیرند فرصت مشارکت در فرایند تصمیم‌گیری را خواهند داشت.
با نگرش به دیدگاه روچیلد، سازمان‌های زن‌سالار اثربخش‌تراند، به این خاصر که اصولاً به وسیله‌ زنان اداره و رهبری می‌شوند. او به این نتیجه رسید که (رابینز، ۱۳۸۰: ۸۸۳):
دیدگاه روچیلد و دیویس، روی کردی جامعه شناختی است و کمتر به مفاهیم محتوایی و ساختاری سازمان‌های زن‌سالار توجه داشته‌اند، ولی دیدگاه مفید و جالب توجهی ارائه داده‌اند که می‌تواند راهگشای پژوهش‌های آینده باشد. مقایسه‌ی سازمان‌های زن‌سالار با سازمان‌های اورگانیک و مکانیک نشان می‌دهد که سازمان‌های زن‌سالار از برخی جهات همانند سازمان‌های اورگانیک هستند و همانندی کمتری به ساختارهای مکانیکی دارند. سازمان‌های زن‌سالار سازمان‌هایی هستند که در مرز میان سازمان‌های مکانیک و اورگانیک جای دارند. این نوع سازمان‌ها با محیط محدود، ثابت و تعریف شده‌ای در تعامل و از نظر مقیاس کوچک‌اند . عمدتاً هدف این گونه سازمان‌ها بقا است و فرهنگ سازمانی زن‌سالار بر آنها حاکم است. این نوع سازمان‌های جای مناسبی برای کار و فعالیت زنان دانسته می‌شوند.
از جمله نظریه های مربوط به نگرش های منفی نسبت به زنان در پست های مدیریتی می توان به نظریه های نئوکلاسیک و نظریه یادگیری اجتماعی اشاره کرد. بر اساس نظریه‌ی یادگیری اجتماعی، عوامل و کارگزاران جامعه پذیری شامل خانواده، مدرسه و رسانه (ساروخانی، ۱۳۷۰: ۷۴۴) تصاویری از زنان و مردان می‌آفرینند که در یادگیری و رفتارهای جنسیتی نقش اساسی دراند (خمسه،۱۳۸۳: ۱۱۹) به نحوی که والدین حتی با نوزادان یک روزه‌ی خود بر اساس کلیشه‌های جنسیتی رفتار می‌کنند (دایل،۱۹۹۸: ۷۴). بوردیو معتقد است که باورهای ناصحیح جنسیتی به نحوی ملکه‌ ذهن کنش‌گران انسانی شده است که نه تنها تحمیل کنندگان آنها، بلکه زنان جامعه نیز که هدف این کلیشه‌ها هستند آنها را پذیرفته‌اند (احمدی،۱۳۸۳: ۱۰).
نظریه‌پردازان نئوکلاسیک نابرابری‌های جنسیتی را ناشی از متغییرهای مسئولیت‌های خانوادگی، نیروی جسمی و جنسیتی زنان، آموزش عمومی زنان و کمتر بودن سرمایه‌ی انسانی آنان نسبت به مردان و شرایط خاص اجتماعی حاکم بر جامعه و سازمان‌ها می‌دانند. برخی از صاحب‌نظران از جمله موریسون و فون کلینو^[۴۹]مهم‌ترین عامل نابرابری‌های جنسیتی در سازمان‌ها و اصلی‌ترین مانع ارتقای شغلی زنان را وجود « سقف شیشه‌ای»^[۵۰] می‌دانند (لاون، ۱۳۸۱: ۱۰۸). بر این اساس مدل ذیل توسط پژوهشگر حاضر تدوین گردید. این مدل در فصل چهارم ابتدا از طریق تحلیل عاملی اکتشافی و سپس از طریق تحلیل عاملی تاییدی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

 

 

شاخص های مجزای بحث شده در بالا تشکیل سیستم ارزیاب عملکرد را می دهند. هم اکنون به سیستم ارزیابی عملکرد به صورت یک کلیت نگاه می کنیم. این نگاه با شناسایی ابعاد مختلف سیستم ارزیابی عملکرد آغاز می­ شود. سپس فرایند طراحی یک سیستم ارزیابی عملکرد می بایست مورد بازنگری قرار گیرد.
تحقیقات در بخش خدمات نشان می دهد که دو نوع شاخص اصلی در هر سازمان وجود دارد :

 

 

• شاخص هایی که با نتایج در ارتباطند(رقابت پذیری، عملکرد مالی)؛

 

 

 

• شاخص هایی که بر عوامل نتایج تمرکز دارند(کیفیت، انعطاف پذیری، بهره برداری از منابع و نوآوری).

 

 

این واقعیت نشان می دهد که امکان ایجاد چارچوب ارزیابی عملکرد در حول مفاهیم نتایج و علل ایجاد کننده نتایج وجود دارد. چارچوب کارت امتیازی متوان کاپلان^[۷۲] و نورتون^[۷۳] یکی از معروفترین این چارچوبها است. مشکل این چارچوب آن است که نمی تواند رقبای سازمان را شناسایی کند.
ماتریس ارزیابی عملکرد کیگان^[۷۴] و همکاران او، چارچوب دیگری است که کمتر شناخته شده است.
برخی نویسندگان به جای پیشنهاد کردن چارچوب ها، معیارهایی را برای طراحی سیستم ارزیابی عملکرد ارائه کرده اند. برای مثال گلابرسون^[۷۵] خطوط راهنمای زیر را برای انتخاب مجموعه ای از معیارهای عملکرد، پیشنهاد می دهد:

 

 

• معیارهای عملکرد می بایست از اهداف سازمان به دست آیند.

 

 

 

• این معیارها می­بایست امکان مقایسه سازمان­ها در کسب و کارهای مشابه را فراهم آورد.

 

 

 

• هدف هر معیار می بایست شفاف باشد.

 

 

 

• جمع آوری داده و روش های محاسبه معیارها می بایست تعریف شود.

 

 

 

• معیارهای عملکرد نسبی به اعداد برتری دارند.

 

 

 

• معیارهای عملکرد می بایست تحت کنترل واحد ارزیابی سازمان باشند.

 

 

 

• معیارهای عملکرد می بایست از طریق بحث با افراد دخیل انتخاب شوند (مشتریان، کارکنان، مدیران).

 

 

 

• معیارهای عینی به معیارهای ذهنی ترجیح دارند.

 

 

مسکل^[۷۶] هفت اصل را برای طراحی سیستم ارزیابی عملکرد ارائه می دهد:

 

 

• شاخص ها می بایست مستقیماً با استراتژی سازمان مرتبط باشند.

 

 

 

• شاخص های غیر مالی باید به کار روند.

 

 

 

• هر شاخص در جایی مناسب است و شاخص ها می بایست در میان واحدها تغییر کنند.

 

 

 

• شاخص ها با تغییر شرایط تغییر می کنند.

 

 

 

• شاخص ها می بایست برای استفاده آسان باشند.

 

 

 

• شاخص ها می بایست بازخور سریع فراهم آورند.

 

 

 

• شاخص ها می بایست به گونه ای طراحی شوند که بهبود مستمر را در پی داشته باشند و تنها به مشاهده نپردازند.

 

 

یکی از متدولوژیهای ساخته یافته برای ممیزی حرکت سازمان به سوی بهبود مستمر استفاده از پرسش نامه عملکرد است که توسط دیکسون^[۷۷] و همکاران او ارائه شده است.
یکی دیگر از مواردی که در طراحی سیستم ارزیابی عملکرد می بایست مد نظر قرار گیرد، تضاد است. در مطالعه موردی که توسط فرای^[۷۸] و کاکس انجام گرفت، مدیر کارخانه تنها بر بازگشت سرمایه توجه داشت و این در حالی بود که گروه مدیران تولید بر مبنای تعداد سفارشاتی که به موقع تحویل داده می­شدند، ارزیابی می­شدند. این در حالی بود که سرپرستان و کارگران با توجه به ساعات استاندارد تولید ارزیابی می شدند. این سیستم سرپرستان و کارگران را ترغیب می کرد تا بسته­هایی بیشتر از آنچه برنامه ریزی شده بود، تولید کنند. این باعث می شد برخی سفارشات به موقع به دست مشتری نرسد و در نتیجه مدیران تولید می­بایست تلاش فزاینده­ای را صرف رسیدن به برنامه تحویل می­کردند. این رویدادها اثر منفی بر نرخ بازگشت سرمایه داشت.
وینسر^[۷۹] و فاوست^[۸۰] فرایند نُه مرحله ای زیر را برای توسعه یک سیستم ارزیابی عملکرد ارائه می دهند :

 

 

• بیانیه هدف سازمان را به صورت شفاف مشخص کنید.

 

 

 

• با بهره گرفتن از بیانیه مأموریت سازمان، اهداف استراتژیک سازمان را مشخص کنید (سود دهی، بالا بردن سهم بازار، بالا بردن کیفیت، کاهش هزینه ها، انعطاف پذیری و نوآوری).

 

 

 

• از هر حیطه عملیاتی که باعث رسیدن به اهداف استراتژیک می شوند، تصویری ارائه دهید.

 

 

 

• برای هر حیطه عملیاتی، آن دسته از شاخص های جهانی را توسعه دهید که سطح رقابت پذیری مدیران سطح بالا را نشان دهند.

 

 

 

• اهداف استراتژیک و هدف عملکردی را به سطوح پایین تر سازمان انتقال دهید. در هر سطح معیارهای عملکردی ریزتری را ایجاد نمایید.

 

 

 

• هم خوانی معیارهای عملکردی هر سطح را با اهداف استراتژیک حفظ کنید.

 

 

 

• از سازگاری شاخص ها در هر حیطه عملیاتی اطمینان حاصل کنید.

 

 

 

• از سیستم ارزیابی عملکرد برای درک سطح رقابتی، زمینه های وجود مشکلات، کمک به سازمان برای به روز کردن اهداف استراتژیک و گرفتن تصمیمات تاکتیکی جهت دستیابی به این اهداف، و ایجاد بازخورها پس از این که این تصمیمات پیاده­سازی شدند، استفاده کنید.

 

 

 

• به صورت دوره ای میزان تناسب این سیستم ارزیابی عملکرد را با توجه به محیط رقابتی مورد ارزیابی قرار دهید.

 

مکان موردنظر به مساحت هشت هکتار واقع در جنوب شرقی محلات در نزدیکی پایانه گل و گیاه می‌باشد:
از شمال به حوضچه­های لاستیکی
از جنوب به پایانه گل و گیاه
از شرق به گلخانه­ ها
از غرب به زمین­هایی با کاربری کشاورزی
موقعیت زمین و شیب زمین
در شکل­های ۴-۴ و ۴-۵ موقعیت سایت در منطقه و همچنین نوع شیب بندی سایت نشان داده‌شده است:

شکل ۴-۴ شیب زمین
شکل ‏۴‑۴- موقعیت مکان مزرعه دانش
خط آسمان
خط آسمان این مکان پروژه فقط عوامل طبیعی موجود می­باشد و عوارض انسانی که بر روی خط آسمان تأثیر خاص بگذارد، وجود ندارد.(شکل ۴-۶ و۴-۷)
شکل ‏۴‑۵- خط آسمان از سایت
شکل ‏۴‑۶- خط آسمان سایت
دید از مکان
یکی از عوامل مهم در طراحی دقت به دید از مکان می­باشد. در شکل ۴-۸ تا ۴-۱۱ دید از مکان مزرعه دانش نشان داده‌شده است:
شکل ‏۴‑۷- دید از شمال
شکل ‏۴‑۸- دید از جنوب
شکل ‏۴‑۹- دید از غرب
شکل ‏۴‑۱۰- دید از شرق
فضاهای موجود
در شکل۴-۱۲ موقعیت فعلی از فضاهای موجود در مکان مزرعه دانش نشان داده‌شده است:
شکل ‏۴‑۱۱- فضای موجود در سایت
باد غالب
یکی از مسائل مهم در طراحی اهمیت به موضوع باد غالب در مکان پروژه می­باشد. در شکل۴-۱۳ موقعیت و نحوه وزش باد غالب در مکان پروژه نشان داده‌شده است:
شکل ‏۴‑۱۲-باد غالب
جهت­گیری ساختمان
یکی دیگر از فاکتورهای مهم، نحوه جهت­گیری ساختمان در مکان پروژه می­باشد. در شکل ۴-۱۴ نحوه جهت‌گیری ساختمان نشان داده‌شده است:
شکل ‏۴‑۱۳- جهت­گیری ساختمان
گام مطالعه اصلی^[۵۴](کارگاه مهندسی ارزش مزرعه دانش)
پس از انجام گام پیش مطالعه در گام اول، بر اساس نتایج به‌دست‌آمده و شناخت نسبی اعضای تیم از پروژه، گام اصلی پروژه که از شش فاز تشکیل‌شده است به‌صورت مجازی برگزار می­گردد، که در ادامه به‌تفصیل هر گام توضیح داده خواهد شد.
فاز اطلاعات پروژه (مبانی مطالعه)
فاز اطلاعات پروژه امکان درک مناسب و عمیق نسبت به مسئله را فراهم می­ کند. با در اختیار داشتن اطلاعات‌پایه مزرعه دانش و همچنین مستندات و نقشه­های مربوطه اعضای تیم مهندسی ارزش به ارزیابی و غربال و دسته­بندی اطلاعات می­پردازند تا واقعیت­ها از مفروضات جدا گردد. در این مرحله اعضای تیم مهندسی ارزش با بهره گرفتن از نرم­افزار اسکایپ به برگزاری فاز اطلاعات پرداختند. همچنین اعضای تیم به دلیل برگزاری کارگاه به‌صورت مجازی به سهولت امکان دسترسی به اینترنت جهت جستجوی اطلاعات لازم و ارائه آن در کارگاه بودند. لازم به ذکر است تیم قبل از برگزاری کارگاه از طریق نرم­افزار وایبر امکان تبادل اطلاعات مربوط به سایت هم به‌صورت تصویری و هم به‌صورت صوتی را دارا بودند. اطلاعات به‌دست‌آمده که در قالب مبانی مطالعه به تصویب اعضای تیم مهندسی ارزش رسیده است به شرح زیر می­باشد:
اهداف پروژه
اهداف موردنظر برای مطالعه و اجرای پروژه مزرعه دانش که توسط اعضای تیم مهندسی ارزش و بر اساس نیازها و خواسته‌های پروژه و ذینفعان پروژه مورد شناسایی قرار گرفت به شرح زیر می­باشد:

ایجاد فضای تفریحی و رفاهی (برای خانواده، دوستان، نخبگان، …)
وجود اقتصاد پایدار
۱-۲ ) تولیدی (تولید محصولات کشاورزی، باغی، گیاهان دارویی، آبزی­پروری، زنبورداری)
۲-۲) غیر تولیدی (مرتبط با پتانسیل منطقه)
ایجاد فضای تحقیقاتی
ایجاد فضاهای مناسب برای فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی موردنیاز برای نهادهایی چون مهدکودک‌ها، سرای سالمندان
ایجاد فضاهایی جهت استفاده بازدیدکنندگان (نمایشگاه دائمی گل و گیاه و ماهی­های زینتی)
تولید محصولات ارگانیک.
اهداف مطالعه مهندسی ارزش
هدف از انجام مطالعات مهندسی ارزش، اعمال نگاهی کارگردگرایانه به مجموعه فعالیت­ها پروژه مزرعه دانش می­باشد تا با شناختی که نسبت به کارکرد هریک از اجزا به دست می ­آید، فعالیت‌های بعدی مطالعه مهندسی ارزش بر اجزای پرهزینه و پر ریسک متمرکز شود. اهداف مطالعه مهندسی ارزش به شرح زیر می­باشد:
کاهش هزینه­ های اجرایی طرح.
اعمال نگاهی کارگردگرایانه به مجموعه فعالیت­ها و طراحی­های انجام‌گرفته در طرح.

تقریباً تا ۵۰۰۰ سال قبل هیچ گونه سیستمی برای کتابت وجود نداشت. با وجود اینکه فرهنگ انسانی در روندی شتابان روبه پیشرفت داشت، هنوز هیچ گونه وسیله ارتباطی که بر زمان و مکان غلبه کند. اختراع نشده بود به استثنای وسایلی مانند پرچم ها، دود و یاطبل‌ها. همه جوامع قبل از اخترا ع خط، تقریباً وابسته به قدرت صدای انسان بودند تا بر فاصله غلبه کنند و تنها وسیله ضبط هم حافظه بشری برای نگهداری محفوظات در طول زمان به حساب می آمد. در جوامعی که به ارتباطات شفاهی محدود شده بود. قصه گویان، اسطوره ها و حماسه ها و قصه ها را سینه به سینه به نسل های جدید یاد می دادند تا بدین وسیله تاریخ جمعیت آنها حفظ شود از آنجائیکه همه افکار بدین وسیله برای همیشه ضبط نمی شد، جوامع مختلف با این مشکل روبرو بودند که چگونه فناوری های پیچیده و یا فرهنگ غنی خود را حفظ کنند.

کتابت همه این معیار ها را تغییر داد. نوشته در واقع دومین انقلاب بزرگ ارتباطی بود که بعد از اختراع کلام و زبان در حدود ۴۰ و اندی هزار سال قبل ظاهر شد. البته تا زمان اختراع یک سیستم نوشتاری مؤثر زمان زیادی طی شد. اولین محملی که مردم برای نوشتن از آن استفاده کردند سنگ بود که بسیار دست و پا گیر بود و به راحتی قابل جابجایی نبود.
در طول چند قرن محملهای نوشتاری قابل حمل تری بوجود آمد مثل طومار ها و الواح . برای اولین بار امکان حفظ و ارسال مدارک به فواصل دور دست با به کار گیری همین الواح و طومار ها امکان پذیر شد و حکومت بر سر زمینهای فتح شده آسانتر شد.
قرنها بعد وقتی کتاب به صورتی عرضه شد که ته صفحات به صورت شیرازه بسته شده بود. قابلیت حمل آن به مراتب افزایش یافت. ولی تهیه یک نسخه از روی کتاب کار طاقت فرسایی بود. به کار بردن شاه پر پرندگان به جای قلم و همراه دوات توسط یک نسخه بردار ماهر کاری سخت محسوب می شد و یکسال و یا بیشتر وقت می برد در نتیجه کتاب در نسخه های فوق العاده محدودی عرضه می شد.
یکی از نقاط عطف در تاریخ ارتباطات بشری زمانی شکل گرفت که یوهانس گوتنبرگ دستگاه چاپ متحرک خود را با حروف فلزی قابل تغییر و دارای قابلیت جابجایی عرضه کرد. عصر چاپ از سال ۱۴۵۵ میلادی آغاز شد. در آن سال گوتنبرگ ۲۰۰ نسخه از کتاب مقدس معروف خود را به چاپ رساند. او سالهای متمادی کار کرد تا اختراعش را تکمیل کند.
صنعت چاپ ارتباطات را با انقلاب مواجه ساخت و سومین انقلاب ارتباطی را بعد از تکلم و کتابت بوجود آورد بعد از زبان و کلام، هیچ تحول دیگری به اندازه کتاب، چنین نقش عظیمی در توسعه انسانی بازی نکرده است.
ظرف چند سال بعد از صنعت چاپ، میلیونها نسخه کتاب از چاپخانه های اروپایی بیرون آمد. تاریخ غنی و پر بار کتاب، از الواح وطومارها تا صنعت معاصر چاپ کتاب، مرحله ای مهم و حیاتی از تکامل فرهنگ انسان به حساب می آید.
اختراع چاپ توسط گوتنبرگ موجب شد، انسان علاوه بر ارتباط مستقیم، به ارتباط نوشتاری دست یابد و با آغاز این مرحله، بشر به عصر کتابت یا عصر گوتنبرگ وارد شد. مک لوهان معتقد است، «دنیای آدم مقیم کهکشان گوتنبرگ را دنیای خطوط مستقیم و پشت سر هم، دنیای اعتقادات به فرضیه های ثابت و معلوم، دنیای طبقه بندی ها، دنیایی که در آن هر چیز باید در طبقه مخصوص خود قرار گیرد و هر معلولی فقط از علت تعیین شد خود ریشه گیرد، تشکیل می شود.
انسان در حدود ۳۸۰ سال در این کهکشان باقی ماند. در این عصر، بیشتر از حس بینایی استفاده می‌شد و علاوه بر محتوا، به رسانه یا وسیله انتقال پیام توجه گردید.
در نیمه دوم قرن پانزدهم صنعت چاپ، به سرعت پیشرفت کرد، نوشته های خبری افزایش یافت و امکان انتشار آن فراهم شد، البته این انتشار، به صورت ادواری نبوده است. مطبوعات ادواری یک قرن و نیم بعد از اختراع صنعت چاپ پدید آمدند. از آغاز قرن شانزدهم، اخبار به شکل کالای حقیقی درآمد و مطبوعات چاپی به عنوان نخستین وسیله ارتباطی نوین به حساب آمدند.
تکمیل شیوه چاپ با حروف متحرک سربی، در اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی، در انتشار اندیشه های نو و پیشرفت علوم و فنون، تاثیر بسیار داشت. با اختراع، پیشرفت و تکمیل صنعت و ایجاد شرایط فنی، مکانی، زمانی و مالی مساعد در زمینه تهیه و تکثیر نوشته ها و پیام های مکتوب، تحول بزرگی در ارتباطات غیر مستقیم آغاز شد و برای اشاعه معلومات و اطلاعات و افکار انسانی و پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری امکانات وسیعی پدید آمد.
بدین ترتیب، مطبوعات یکی از محصولات مهم و رایج جامعه صنعتی شد که از آغاز قرن هفدهم، پیشرفت سریع خود را آغاز کرد و در نیمه دوم قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم، ویژگی های یک صنعت بزرگ را به خود گرفت.(رسالت،۶۵۶۵ ،۸۷)
مطبوعات از اوایل قرن هفدهم، سه دوره را پشت سر گذاشته اند:
نخستین دوره، از اوایل قرن هفدهم و با تأسیس نخستین نشریات دوره ای همراه بوده است. این دوره تا جنگ های استقلال امریکا و استقلال فرانسه در قرن هجدهم ادامه یافت. روزنامه های این دوره با سانسور متولد شدند.
با «انقلاب های دموکراتیک» غربی، اولین مرحله فعالیت مطبوعات رو به پایان گذاشت و دوره دوم آغاز شد. در این دوره مطبوعات عقیدتی و سیاسی رواج یافتند و روزنامه های جدیدی، به وسیله هواداران آزادی و حکومت های مردمی به چاپ رسیدند.
سومین دوره، از اواخر نیمه اول قرن نوزدهم آغاز شد که مطبوعات به وسیله سرمایه های بزرگ و همراه با آگهی های تجارتی انتشار یافتند.
با افزایش جمعیت و پراکندگی آنان در سطح کره خاکی نیاز به اطلاعات و تبادل آن بیشتر گردید. انسان که برای ارسال پیام های خود، زمانی از دوندگان مقاوم، اسب های تندرو و کبوتران نامه‌بر استفاده می کرد و زمانی دیگر، از مطبوعات و روزنامه ها، اما نتوانست نیاز اصلی اش را که تبادل سریع اطلاعات بود، بر طرف سازد؛ او به وسیله ای نیاز داشت تا پیام های خود را سریع تر منتقل کند. اختراع برق و سپس پیدایش تلگراف درسال ۱۸۳۲ توسط ساموئل مورس انگلیسی موجب شد، انسان بتواند برای نخستین بار اطلاعات را با سرعت بالا و از طریق رمزهای ساده به مسافت های طولانی انتقال دهد.
اما اختراع تلفن در سال ۱۸۷۶ توسط الکساندر گراهام بل و توماس واتسون آمریکایی، تحول بزرگی بود، زیرا علاوه بر غلبه بر زمان و مکان، این امکان فراهم آورده بود که صدای انسان دیگری را که کیلومترها از آنان فاصله داشت بشنود. اختراع تلفن انسان را قادر ساخت که از طریق سیم با افرادی فرسنگ ها دورتر از خود گفت و گو کند؛ هر چند تلفن در بالا رفتن سرعت ارتباطات تاثیر به سزایی داشت اما به دلیل استفاده از سیم، محدودیت در ارتباط همچنان وجود داشت و وسیله ای مورد نیاز بود، تا بدون سیم و با سرعت نور، اطلاعات را در فضا انتقال دهد و از موانع بگذرد، و آن چیزی نبود جز رادیو.
با اختراع رادیو در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، انسان وارد عصر الکترونی شد که بر ارتباطات راه دور تکیه داشت و حس غالب حس شنوایی بود. با اختراع دستگاه ارتباط بی سیم و رادیویی، توسط گوگلیلموما رکنی ایتالیایی در سال ۱۸۹۵ اخبار و اطلاعات با سرعت شگفت آوری تا نقاط دور دست منتشر شدند.
در مرحله بعد، سینما متولد شد. این وسیله ارتباطی که هدفش سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت بود، کمتر جنبه خبری داشت و حتی از نظر انتشار نیز با دیگر وسایل ارتباطی تفاوت اساسی داشت، از جمله پیشرفت های چشمگیر علمی پس از جنگ جهانی دوم بود، زیرا در سال های آخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، با کوشش های که برای تکمیل فن عکاسی و فیلمبرداری صورت گرفت، وسایل نوینی چون سینما وتلویزیون در اختیار انسان گذاشته شد.
ظهور تلویزیون موجب گردید که رویدادها آن چنان که اتفاق افتاده اند، به جهان نشان داده شوند. گسترش تلویزیون پس از جنگ جهانی دوم و فراگیر شدنش، آن را به یک رسانه همگانی تبدیل کرد. این وسیله جدید که می توانست، پیام مشابهی را برای میلیون ها نفر به طور همزمان پخش کند، موجب همگون سازی مخاطبان و ایجاد مخاطبان یکسان شد و اغلب توسط دولت ها اداره می شد. رواج تلویزیون درسه دهه پس از جنگ جهانی دوم، به قول مک لوهان دنیای جدیدی از ارتباطات را موجب شد (کاستلز به نقل از مک لوهان، ۱۳۸۰، ۱۰۲). البته گسترش این رسانه جدید، به معنای از میان رفتن دیگر رسانه‌ها نبود.
هر چند که با رونق روز افزون تلویزیون، رادیو مرکزیت خود را از دست داد، ولی گستردگی و انعطاف پذیری آن بیشتر گردید. در حال حاضر، برنامه های رادیو و تلویزیون به صورت شبانه روزی شده است و اخبار را پیوسته پخش می کنند. از طرفی وجود روزنامه ها در اینترنت، دسترسی به اطلاعات را سریع تر می کند. در دوره جدید، یا در عصر اطلاعات، دیگر پیام واحد مورد استفاده نیست، زیرا در این دوره، به علت ناهمگن بودن افراد، به پیام های متنوع تر نیاز است.
در سال ۱۹۵۷ روس ها با بهره گرفتن از اندیشه پوپوف در بیرون از کره زمین، ارتباط را میسر ساختند و نخستین قمر مصنوعی با ماهواره، با نام اسپوتنیک به مدار زمین فرستاده شد.
حال انسان برای حفظ اطلاعات، باید وسیله ای را در اختیار داشته باشد تا اطلاعات به دست آمده را انباشته کند. در ابتدا انسان برای نگهداری اطلاعات، از مغز خوداستفاده می کرد، کندن تصویر بر روی سنگ را نیز می توان از وسایل اولیه انباشت اطلاعات در گذشته های دور دانست، اختراع حروف الفبا و استفاده از چرم به جای لوح های گلی و پیدایش کاغذ و اختراع چاپ و در سال ها بعد، پیدایش عکس، فیلم، ضبط صوت و نوار کاست و ظهور کامپیوترهای که می تواند، اطلاعات فراوانی را در حافظه خود نگه دارد، از دیگر وسایل انباشت اطلاعات است. با ورود کامپیوتر به زندگی بشر و ایجاد شبکه اینترنت، تحولی عظیم در زندگی بشر رخ داد و انقلابی عظیم با نام انقلاب اطلاعات رخ داد.
گسترش سیل آسای کامپیوتر در دهه های اخیر، مهم ترین تغییر را در نظام دانایی، از اختراع چاپ در قرن پانزدهم یا حتی از اختراع خط به این سو، پدید آورده است. همراه با این تغییر خارق العاده، گسترش شبکه ها و رسانه‌ها که کارشان جا به جا کردن دانایی و عناصر تشکیل دهنده آن، یعنی داده و اطلاعات است، به همان اندازه شگفت انگیز است اگر هیچ چیز دیگر تغییر نمی کرد، باز پیشرفت این دو بر انقلاب دانایی گواهی می داد؛ اما تحولات به هم پیوسته، این نظام دانایی یا «سپهر اطلاعاتی» را در جهان دارای تکنولوژی پیشرفته، به تدریج دگرگون می سازد. (تافلر، ۱۳۷۴، ۶۴۹)
البته، پیشرفت در ابزارهای مبادله اطلاعات با ابزارهایی که برای انباشتن اطلاعات در نظر گرفته شده، همراه بوده است. در حقیقت این دو فراگرد، جدا از یکدیگر نیست، چرا که انباشت اطلاعات، تراکم تجربه و دانش و آن چیزی است که افراد، نسل ها و ملت ها در سراسر تاریخ، برای آیندگانشان به میراث گذاشته اند. با ثبت و ضبط کردن، یا به یاد سپردن اطلاعات، به هر ترتیبی که هست، اطلاعات را برای آینده نزدیک و دور نگه می داریم (آذرنگ، ۱۳۷۱، ۳۴) از طرفی هنگامی که تجهیزات ارتباطی و ابزارهای انباشت اطلاعاتی است، چنان که از ترکیب سه تکنولوژی متفاوت، یعنی «صنایع کامپیوتر، نرم افزار و برنامه نویسی، صنایع فیلم سازی، سینما و تلویزیون، و صنایع مخابرات (تله کامیونیکیشن و الکترونیک)» ابرشاهراه اطلاعاتی ایجاد شده است که اطلاعات گوناگون صوت و تصویری را از طریق کابل های از جنس فیبر نوری، به مصرف کننده منتقل می سازد.
فیبرهای نوری بالاترین حجم اطلاعات را در کوتاه ترین زمان، در فواصل مختلف مبادله می کنند.(دادگران،۱۳،۱۳۷۴)
پس می توان گفت در دهه ۱۹۸۰، تکنولوژی های جدید، دنیای رسانه‌ها را با تغییر و تحول رو به رو کردند و با این دگرگونی، رسانه‌ها این توانایی را یافتند که اطلاعات را در سطح گسترده ای منتشر کنند و انفجاری در رابطه با کمیت اطلاعات ایجاد کنند؛ اما به علت از بین رفتن توده مردم، شمار مخاطبان رسانه‌ها در این دوره در حال محدود شدن است و انبوه مخاطبان به گروه های کوچک تر تبدیل شده اند.
دراینجا لازم است به بررسی این رسانه‌ها بپردازیم.
الف) مطبوعات چاپی و الکترونیک:
اختراع صنعت چاپ در زمینه وسایل ارتباط انسانی، انقلابی عظیم را با خود به همراه داشت. با تکثیر کتاب ها، علوم رونق یافت و با پیدایش و گسترش روزنامه ها، ارتباطات اجتماعی توسعه یافت، (معتمدنژاد،۵۷،۱۳۷۹ ) اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم که صنعت چاپ توسعه واقعی یافت، مطبوعات رفته رفته خصوصیات امروزی را به دست آوردند و انتشار کتاب را تحت الشعاع قرار دادند.( همان،۶۷)
امروزه مکتوبات الکترونیک، حوزه گسترده ای را در بر می گیرد و فرایند کامپیوتریزه شدن به تدریج تمامی مراحل تولید را شامل می شود.
ارسال مطالب خبری یا مقالات، انتقال مطالب از طریق شبکه، ترکیب و ادغام مطالب، وارد کردن عکس و نمودار، صفحه بندی و در نهایت چاپ، نشر و توزیع و… این فرایند موجب از بین رفتن بسیاری مشاغل شده است و در عین حال، کیفیت مادی تولیدات را ارتقا بخشیده است( محسنی،۱۲۴،۱۳۸۰ )
امروزه، تهیه روزنامه در یک مکان و چاپ آن در مکان دیگر، امری عادی به حساب می آید و ما شاهد روزنامه های الکترونیک هستیم.
در۱۷ ماه مه ۱۹۹۱ یک مؤسسه پژوهشی در ژنو، معیارها یا استانداردهای شبکه جهانی تار نماها را منتشر کرد. در ماه مه ۱۹۹۲، روزنامه «شیگاگو تریبیون»، در ایالات متحده امریکا، نخستین نسخه روزنامه الکترونی را با نام «شیکاگو آن لاین»، بر روی مانیتور کامپیوترها فرستاد. بر اساس نشریه الکترونیکی ناشر و سردبیران ادیتور پابلیشر تا ماه آوریل ۲۰۰۱، بیش از ۱۲ هزار رسانه خبری در ایالات متحده امریکا موجود بوده است در دهه اول روزنامه های الکترونی، نه تنها هزاران رسانه خبری تار نماهای خود را راه اندازی کردند، بلکه میلیون ها نفر کاربر و گروه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظایر آن نیز تار نماهای خود را وارد شبکه جهانی تار نماها کردند.(بدیعی،۲۷،۱۳۸۲ )
نشریات الکترونی را از نظر امکاناتی که برای کاربران فراهم می کنند، به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنند:
نسخه فشرده الکترونی روزنامه چاپی به صورت تصویری
روزنامه های الکترونی قابل جست و جو
ترکیب دو مورد بالا( همان،۸-۲۷ )
در این روزنامه ها دروازبانان، خودمخاطبان یا کاربران هستند که مطلب را از این روزنامه ها گزینش می کنند، در نتیجه هدایت افکار عمومی نیز تغییر می یابد. این روزنامه ها اطلاعات را به سرعت در اختیار ما می گذارند و مخاطبان قابل توجهی دارند. استفاده از آن بی هزینه یا بسیار کم هزینه است و منبع درآمد این روزنامه ها از طریق تبلیغات است.
البته عده ای معتقدند که دوره روزنامه نگاری نوشتاری به پایان رسیده است؛ ولی آنچه می بینیم، این است که فروش این روزنامه ها همچنان ادامه داشته و امتیازاتی نیز دارد؛ اما مسئله ای که وجود دارد، در اختیار قرار دادن اطلاعات دستکاری شده به مخاطبان، از طریق اینترنت است؛ در حالی که مطبوعات سنتی بر صحت و سقم اطلاعات و اخبار اهمیت داده و در صورت اشتباه آن را تصحیح می کنند.
ب) رادیو و تلویزیون:
از زمان بهره برداری عمومی از رادیو در سال ۱۹۲۰ و پس از آن، استفاده از تلویزیون در سال های پس از جنگ جهانی دوم، سال ها می گذرد و هر یک در زمان ظهورشان مخاطبان کثیری یافتند و هنوز هم شاهد وجود مخاطبان این رسانه‌ها هستیم. رادیو وتلویزیون که با بهره گرفتن از تکنولوژی های ما‌قبل خود به وجود آمده بودند، از جمله رسانه‌های نوین به حساب می آیند. این دو رسانه الکترونیکی، هر چند با یکدیگر تفاوت هایی دارند، اما دارای مشابهت هایی نیز هستند که از مهم‌ترین آن می توان به قدرت آنان در پخش مستقیم وقایع و رویدادها اشاره کرد.
نکته مهمی که در مورد این رسانه‌های الکترونیک اهمیت دارد، تنظیم و کنترل کار این دو رسانه توسط نهادهای دولتی است و به دلیل نزدیکی به مراکز قدرت، به ندرت توانستند، مانند رسانه‌های چاپی درچارچوب آزادی، حقوق و استقلال سیاسی، در بیان دیدگاه های خود به کار گرفته شوند.(آقاجانی،۱۳۸۱)
مسئله مهم در مورد تلویزیون در عصر حاضر، تجاری شدن آن است که به نحو فزآینده ای در سراسر جهان، به انحصار روی آورده است. اگرفرمول های معنایی را که زیر بنای برنامه های مردم پسند است، بررسی کنیم، در می یابیم که محتوای آنها با یک دیگر تفاوت چندانی ندارد. با این همه، این واقعیت که همه مردم همزمان برنامه های یکسان نگاه نمی کنند و فرهنگ و گروه اجتماعی، با سیستم رسانه‌ها ارتباط ویژه ای دارد، عامل تفاوت های عمده ای با سیستم قدیمی رسانه‌های گروهی استاندارد شده است. علاوه بر این، شیوه رایج «تماشای همزمان چند برنامه» موجب شده است که بینندگان، ترکیب تصاویر مخصوص خود را ایجاد کنند. با اینکه رسانه‌ها در سطح جهانی با یکدیگر مرتبط شده اند و برنامه ها و پیام ها در شبکه جهانی در گردش هستند، ما در دهکده ای جهانی زندگی نمی کنیم، بلکه در کلبه هایی فراخور حال هر منطقه زندگی می کنیم که در سطح جهانی تولید و در محدوده محلی توزیع شده اند.( کاستلز،۳۹۷،۱۳۸۰)
ج) رسانه‌های جدید الکترونیکی- تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی جدید:
منظور از تکنولوژی های جدید، تکنولوژی هایی هستند که پس از دهه ۷۰ میلادی ایجاد شده اند.
تکنولوژی اطلاعاتی شامل شبکه های اطلاعاتی کامپیوتری کمیت و کیفیت اطلاعات قابل دسترس را به شیوه ای انقلابی و بی سابقه دگرگون ساخته است. همچنین تکنولوژی ماهواره، موجب ظهور رسانه‌های الکترونیکی درسطح جهان شده است. تاثیرات انقلابی فیبر نوری و فن آوری ماهواره ای برتحرک انواع اطلاعات و تصاویر، نیل به ابر شاهراه های اطلاعاتی چند رسانه ای جهانگیر را امکان‌پذیر می سازد. افزایش قدرت رایانه، نرم افزارهای رایانه ای، تحولات در فن آوری ارتباطی به گونه های مختلف، به فشرده شدن جهان کمک کرده اند (آکسفورد،۱۴۴،۱۳۷۸ ).
به هرحال، این تکنولوژی های جدید ارتباطی در تمام زمینه ها تاثیر گذارند؛ برای نمونه در عرصه سیاست از طریق اینترنت، شهروندان می توانند، با دولتمردان خود مسائل و مشکلاتشان را حل کنند، یا نامزدهای انتخاباتی می توانند، از طریق اینترنت به فعالیت بپردازند؛ به این ترتیب تکنولوژی و دانش فنی بر ماهیت قدرت تأثیر گذاشته است.
در اقتصاد هم تکنولوژی اطلاعاتی، موجب تحولاتی شده است؛ برای نمونه تسریع مراودات بازرگانی، بین المللی شده و جریان های پول، کالا و اشخاص، به واسطه پیشرفت های فناورانه متعدد شتاب بیشتری یافته اند.(سیف زاده،۱۷۴،۱۳۷۸)
از جمله این تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی جدید عبارت است از:
۱- ماهواره ها:
ماهواره ها یکی از وسایل مهم ارتباطی درقرن حاضر هستند که همچنان در حال رشد و گسترش است.

۱۵

 

۹٫۴ %

 

۹٫۷ %

 

۱۰۰ %

 

 

 

جمع

 

۱۵۴

 

۹۶٫۳ %

 

۱۰۰ %

 

—

 

 

 

عدم پاسخ

 

۶

 

۳٫۸ %

 

—

 

—

 

 

 

 

 

جمع کل

 

۱۶۰

 

۱۰۰ %

 

—

 

—

 

 

 

جدول (۴-۴): توزیع فراوانی مربوط به بخش فعال در بورس کالا پاسخ‌دهندگان
۴-۲ بررسی سوالات و فرضیات تحقیق
پس از آشنایی با ویژگی‌های جمعیت شناختی پاسخگویان در بخش اول ، در این بخش به کمک روش‌های آمار توصیفی و استنباطی به بررسی سوالات و فرضیات تحقیق خواهیم پرداخت.
پرسشنامه طراحی ‌شده برای انجام این تحقیق شامل ۲۱ سوال است که ۲۰ سوال آن در قالب سوالات بسته به‌منظور بررسی سوالات و فرضیات تحقیق طراحی ‌شده است، بدین‌صورت که هر یک از سوالات، یکی از شاخص­ های تحقیق و مجموعه‌ای از چند شاخص­، یکی از متغیرهای تحقیق را پوشش داده و نظرات پاسخگویان را در مورد هر یک از آن‌ها مورد پیمایش قرار داده است.

مقیاس مورد استفاده در سوالات پرسشنامه ، مقیاس لیکرت است که دارای ۵ گزینه خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد است و وزن‌های داده‌شده به گزینه‌های این مقیاس برای تجزیه‌وتحلیل داده ­ها به ترتیب عبارت است از: ۱-۲-۳-۴-۵ (عدد ۵ نشانه بیشترین وزن و عدد ۱ نشانه کمترین وزن است.)
سوال ۲۱ پرسشنامه به‌صورت باز طراحی ‌شده است تا با بهره گرفتن از پاسخ‌های ارائه‌شده به آن بتوانیم از نظرات و دیدگاه‌های مشتریان در مورد دیگر عوامل تأثیرگذار در انتخاب کارگزاری بورس کالای ایران توسط مشتریان مطلع شویم و به ایده‌هایی دست‌یابیم.
از آنجائی که مقیاس مورد استفاده در سوالات پرسشنامه این پژوهش یک مقیاس رتبه‌ای است، برای بررسی سوالات پرسشنامه از جداول و نمودارهایی که در آن‌ها میانگین پاسخ‌های داده‌شده به‌وسیله مشتریان محاسبه شده است، استفاده می‌کنیم.بدین شکل که هر اندازه میانگین مربوط به یک سوال بالاتر باشد، از نظر پاسخ‌دهندگان، آن مؤلفه از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
۴-۲-۱ آمار توصیفی
در این بخش، با بهره گرفتن از توابع آماری نظیر ‏فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار ‏‏به تحلیل و توصیف هر یک از شاخص ­ها و متغیرهای تحقیق پرداخته می­ شود.
۱) عامل نزدیکی کارگزاری به محل کار یا سکونت در انتخاب یک کارگزاری توسط پاسخ‌دهندگان:
۳۱٫۲ درصد از پاسخ‌دهندگان گزینه خیلی زیاد، ۲۷٫۹ درصد گزینه زیاد، ۱۹٫۵ درصد گزینه متوسط، ۱۶٫۹ درصد گزینه کم و ۴٫۵ درصد گزینه خیلی کم را به جهت تأثیر عامل نزدیکی کارگزاری به محل سکونت یا کار در انتخاب یک کارگزاری از کارگزاری‌های بورس کالای ایران انتخاب کرده ­اند.