­رود. همچنین بازهای شیف بسیاری شناخته شده ­اند که در پزشکی اهمیت دارند و از آن­ها در تهیه ترکیبات دارویی استفاده می­ شود [۳۳-۳۲].

شکل (۱-۱۷)- ساختار ۳و۴-دی آمینو پیریدین
همچنین پژوهش­های انجام شده نشان می­ دهند، بازهای شیف نشان داده شده در شکل (۱-۱۸)، به عنوان داروی ضد سرطان مورد استفاده قرار می­گیرند [۳۴].

شکل (۱-۱۸)- نمونه ­ای از بازهای شیف که به عنوان داروی ضد سرطان به کار برده می­شوند
۱-۸-۲- کاربرد بازهای شیف به عنوان گیرنده­های مصنوعی
برهم­کنش مولکول­های فاقد پیوندهای درون مولکولی با مولکول­های مختلف از موضوع­های اساسی در زمینه­ شیمی، بیولوژی و فیزیولوژی بوده است. پیوندهای انتخابی که ازطریق پیوندهای هیدروژنی و π-π توده آروماتیکی میان گیرنده و مولکول مهمان برقرار می­ شود، از اهمیت ویژه­ای برخوردارند. همچنین شکل (۱-۱۹) یک ترکیب باز شیف است که می ­تواند به عنوان گیرنده با مولکول­های مهمان مانند باربیتوریک اسید و سالسیل آلدهید پیوند برقرار کند [۳۵].

شکل (۱-۱۹)- نمونه ­ای از بازهای شیف به عنوان گیرنده­های مصنوعی
۱-۸-۳- کاربرد بازهای شیف به عنوان لیگاند در تشکیل کمپلکس­ها
شناخت وگسترش بازهای شیف به خاطر کاربرد کمپلکس­های آن­ها در زمینه شیمی بوده است. یکی از مهمترین کاربرد بازهای شیف واکنش آن­ها با نمک فلزات واسطه و تشکیل کمپلکس­های مربوطه می­باشد. همچنین روش تهیه­ آسان و تشکیل کمپلکس­های پایدار باز شیف سبب گسترش این ترکیب­ها در صنعت و سنتز آن­ها در مقیاس بالا شده است.
۱-۹- خواص کاتالیزوری بازهای شیف
بیشتر کمپلکس­های باز شیف در واکنش­های مختلفی که در دمای بالاصورت می­گیرند فعالیت کاتالیزوری بالایی را از خود نشان می­ دهند.
به طور کلی واکنش­های زیادی مانند آلکیلاسیون، تراکم آلدولی، احیای کتون­ها به الکل­ها، اکسیداسیون و پلیمریزاسیون توسط این کمپلکس­ها کاتالیز می­شوند. بنابراین تهیه کاتالیزور مناسب برای اکسایش ترکیب­های آلی برای تهیه حدواسط­های مهم سنتزی مانند اپوکسیدها همواره مورد توجه شیمیدانان بوده است. به همین دلیل بررسی­های زیادی بر روی کمپلکس­های باز شیف در این زمینه صورت گرفته است. در دهه­های گذشته کاربردهای فراوانی از خاصیت کاتالیزوری کمپلکس­های باز شیف در واکنش­های مختلف گزارش شده است [۳۶]. در زیر نمونه

­هایی از کمپلکس­های باز شیف که در واکنش­های مختلف به عنوان کاتالیزور استفاده می­ شود آمده است شکل(۱-۲۰).

شکل(۱-۲۰)- نمونه­هایی از بازهای شیف به عنوان کاتالیزور
۱-۱۰- خاصیت آنتی­باکتریال بازهای شیف
باتوجه به کاربردهای وسیع بازهای شیف خاصیت آنتی­باکتریال این ترکیب­ها نیز بررسی شده است. در گذشته خاصیت آنتی­باکتریال بازهای شیف مشتق شده از فوریل گلی­اکسان و تولوئیدین (ایزومر آمین مشتق شده از تولوئن) در مقابل اشریشیاکولای^[۱۳] و استافیلوکوکوس اورئوس ۲ و باسیلوس سوبتیلیس^[۱۴] بررسی شده[۳۷] و خاصیت آنتی­باکتریال کمپلکس­های فلزیMo (IV) و Mn (II) با لیگاندهای هیدرازین کربوکسامید و هیدرازین کربوتیامید، نیز مشخص شده است [۳۸].
در بیش از یک دهه اخیر نیز خاصیت آنتی­باکتریال بازهای شیف سه دندانه و کمپلکس­های فلزی آن­ها در برابر اشریشیاکولای و استافیلوکوکوس اورئوس و باسیلوس سوبتیلیس مشخص گردیده [۳۹]. همچنین خاصیت ضد قارچی بازهای شیف مشتق شده از سالسیل­آلدهیدها و استرهای برونات نیز بررسی شده است [۴۰]. علاوه بر این محققین خاصیت آنتی­باکتریال قوی کمپلکس­های Ni (II)و Cu (II)و Co (II) بازهای شیف مشتق شده از ۳-substituted-4-amino-5-mercapto-1,2,4-triazoleو ۸-formyl-7-hydroxy-4- methylcoumarin را در برابر اشریشیاکولای، استافیلوکوکوس اورئوس و استرپتوکوکوس پیو جنیوس^[۱۵] بررسی کرده ­اند [۴۱].
۱-۱۱- معایب بازهای شیف
یکی از معایب بازهای شیف این است که اتصال ایمینی آن در آب، در برخی از ترکیبات حتی در حضور فلز، به مقدار جزئی هیدرولیز می­ شود و احتمالاً این امر، اساس تخریب کمپلکس­های فلزی آن­ها در بدن می باشد [۴۲]. برای جلوگیری از هیدرولیز می­توان گروه ایمینی را احیاء کرد. در نتیجه لیگاند حاصل، انعطاف پذیری بیشتری خواهد داشت. لیگاندهای احیاء شده از نظر هیدرولیتیکی در محلول، تحت هر دو شرایط اسیدی یا بازی پایدار هستند،که معمولا برای احیاء بازهای شیف از هیدریدهای فلزی استفاده می­ شود از بین هیدریدهای فلزی اغلب از معرف­های سدیم بورهیدرید (NaBH₄) به دلیل ارزان بودن و در دسترس بودن استفاده می­ شود. از این معرف
می­توان برای احیاء آلدهیدها و کتون­ها به الکل­ها و ایمین­ها یا نمک­های ایمینیوم به آمین­ها در حلال­های پروتون­دار استفاده کرد. معرف­های کاهش دهنده باید در شرایط واکنش، پیوند ایمینی را به طور گزینشی کاهش دهند و سایر پیوندهای موجود در ترکیب نظیر آلدهیدها و کتون­ها را بدون تغییر باقی بگذارند. بنابراین استفاده از یک معرف احیاء کننده مناسب برای به دست آوردن نتیجه مطلوب از واکنش، بسیار مهم است.
۱-۱۲- طبقه بندی بازهای شیف
باتوجه به تعداد اتم­های دهنده، بازهای شیف را می­توان به صورت تک دندانه، دو دندانه، سه دندانه، چهار دندانه و غیره طبقه بندی کرد.
۱-۱۲-۱- بازهای شیف تک دندانه^[۱۶]
تعدادکمی ازبازهای شیف تک دندانه گزارش شده است. شکل (۱-۲۱) نمونه ­ای ازیک باز شیف تک دندانه است که توسط کهن^[۱۷] سنتز شده است [۴۳].
شکل (۱-۲۱)- نمونه ­ای از یک باز شیف تک دندانه
۱-۱۲-۲- بازهای شیف دو دندانه^[۱۸]
از این نوع لیگاندها، N₂ و NOگزارش شده است. لیگاندهای باز شیفی که از تراکم دی
­آلدهیدها یا دی­کتون­ها با یک آمین نوع اول و یا از واکنش دی آمین­های نوع اول با آلدهیدها و کتون­ها به نسبت ۱:۲ حاصل می­شوند، به عنوان باز شیف دو دندانه N₂ عمل می­ کنند [۴۴]. از واکنش تراکمی بین یک گروه دی کربونیل با مونو آمین­ها ترکیب باز شیف با دهندهNO به دست می ­آید [۴۵]. در زیر نمونه ­ای ازیک باز شیف دو دندانه نشان داده شده است شکل (۱-۲۲).

شکل (۱-۲۲)- نمونه ­ای ازیک باز شیف دو دندانه
۱-۱۲-۳- بازهای شیف سه دندانه^[۱۹]
بسیاری از بازهای شیف سه دندانه به عنوان لیگاندهای آنیونی دارای گروه ­های دهنده N₂O، NOS، NO₂ و NSO هستند.
یک نمونه مهم از بازهای شیف سه دندانه، باز شیف به دست آمده از پیریدوکسال^[۲۰] فسفات و آمینواسیدها می­باشد که در بسیاری از واکنش­های مهم زیستی مانند کربوکسیل­زدایی به کار می
­رود شکل (۱-۲۳).

شکل (۱-۲۳)- نمونه ­ای ازیک باز شیف سه دندانه
این بازهای شیف به عنوان لیگاندهای سه دندانه از طریق نیتروژن ایمین، اکسیژن فنولی و یکی از اتم­های اکسیژن کربوکسیلات توانایی کوئوردینه شدن به فلزها را دارند] ۴۶[.
۱-۱۲-۴- بازهای شیف چهار دندانه^[۲۱]
بازهای شیف چهار دندانه را می­توان بر اساس نوع اتم­های دهنده به گروه ­های N₄، N₂O₂، N₂OS، N₃O و… دسته­بندی کرد؛ به عنوان مثال N₂OS یک باز شیف است که دارای دو اتم دهنده N، یک اتم دهنده S و یک اتم دهنده O می­باشد. توانایی بازهای شیف چهار دندانه از نوع N₂O₂ برای کوئوردینه شدن به یون­های فلزی به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته­اند. از بازهای شیف که به طور گسترده مطالعه شده ­اند، می­توان به مشتق­های استیل استون و سالیسیل آلدهید اشاره کرد. در زیر ساختار یکی از این بازهای شیف، که باز شیف استیل استون اتیلن دی ایمین می­باشد نشان داده شده است شکل(۱-۲۴) [۴۷].

شکل (۱-۲۴)- نمونه­هایی از باز شیف­های چهار دندانه
۱-۱۲-۵- بازهای شیف پنج دندانه^[۲۲]
از این گروه می­توان بازهای شیف با دهنده­های N₅و N₂O₂S را نام برد شکل(۱-۲۵) [۴۸].

شکل (۱-۲۵)- نمونه ­ای از یک باز شیف پنج دندانه
۱-۱۲-۶- بازهای شیف شش دندانه^[۲۳]
از این گروه می­توان باز شیف با دهندهN₄O₂ را نام برد شکل(۱-۲۶) [۴۹].

شکل (۱-۲۶)- نمونه ­ای از یک باز شیف شش دندانهN₄O₂
۱-۱۳- سنتز کمپلکس­های باز شیف
به طور کلی دو روش برای سنتز کمپلکس­های باز شیف وجود دارد: