انجام تحقیقات و پژوهش های لازم در این زمینه(مرکز کاراد سازمان سنجش آموزش کشور،۱۳۸۱):
امروزه به علت افزایش گرایش افراد، بخصوص جوانان به انجام فعالیت های کارآفرینانه، آموزش کارآفرینی به موضوع مهمی در مجامعه علمی و غیر علمی تبدیل شده. پژوهش ها نشان می دهند که مهمترین عامل موثر در حرکت کارآفرینی از قوه به فعل، بروز روحیه کارآفرینی در افراد از طریق آموزش می باشد و مناسب ترین محیط برای پرورش کارآفرینان، در هر جامعه ای، محیط های آموزشی و به ویژه مدارس(از ابتدایی تا دبیرستان) می باشد(غلامی،۱۳۸۲). همانطور که گفته شد، عامل انسانی مهم ترین جنبه کار آفرینی بوده و آموزش عامل انسانی در روند پیشرفت کارآفرینی تأثیر بسزایی داشته و خواهد داشت. آموزش کارآفرینی روندی است که از دهه ۱۹۶۰ با فعالیتهای دیوید مک کله لند با آموزش بازرگانان هندی آغاز و از اوایل دهه۱۹۸۰ بود که به آن توجه بسیار جدی صورت گرفت و پس از آن دانشگاهها با ایجاد دوره ها و حتی رشته های کارآفرینی اقدام به تربیت ارباب روجوعها و دانشجویان در مقاطع مختلف دانشگاهی(کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) و پیش دانشگاهی (دبیرستان، راهنمایی و ابتدایی و حتی پیش دبستان) نیز نمودند و امروزه آموزش کارآفرینی به یکی از مهمترین و گسترده ترین فعالیتهای موسسات آموزشی مثل دانشگاهها، آموزشکده های محلی، آموزشگاهها، موسسات غیر انتفاعی آموزشی، سازمانها و بنگاههای خیریه و مذهبی تبدیل شده است. لازم به ذکر است، یکی از اهداف اصلی آموزش کارآفرینی این است که آموزش کارآفرینی مسئله ای مجزا از آموزش معمول کسب و کار است. اصولاً ورود به تجارت، فعالیتی است که با مدیریت کسب و کار تفاوت دارد. آموزش کارآفرینی باید به ماهیت مبهم و نامشخص ورود به تجارت نیز توجه داشته و برای نیل به این هدف، لازم است شامل واحدهای مهارت ساز در مذاکره، رهبری، توسعه محصول جدید، تفکر خلاق و رویکرد باز به نوآوریهای فن آوری باشد. سایر قلمروهایی که برای آموزش کارآفرینی مهم تشخیص داده شده اند، عبارتند از: ۱-انتخابهای موجود در شغل کارآفرینی،۲-منابع سرمایه ای برای کسب و کار، ۳- حفظ ایده،۴-شاخصه های شخصیت کارآفرینی ،۵-تحمل ابهام و ۶- چالش های همراه با هر مرحله از توسعه کسب و کار (کوراتکو^[۲۰] ، ۲۰۰۳).

دوره های آموزش کارآفرینی به لحاظ هدف، به ۵ دسته تقسیم بندی می شوند:
برنامه های افزایش دهنده آگاهی و دانش و گرایش و جهت گیری به سوی کارآفرینی در فراگیران (تغییر دانشی و بینشی)؛
برنامه های تشویق کننده و حمایت کننده توسعه تأسیس شرکتها و کسب و کارهای جدید؛
دوره های پوشش دهنده رشد و بقای کارآفرینان و کسب و کارهای کوچک در حال فعالیت؛
برنامه های توسعه آموزشی کارآفرینی (شامل روش های جدید آموزشی و تعیین نقشهای نوین دانشجو و استاد در فرایند آموزش کارآفرینی)؛
برنامه های توسعه تحقیق در کارآفرینی و آموزش کارآفرینی(انتشار کتب، مجلات، مقالات، برگزاری سمینارها، کارگاههای آموزشی ).
نظریه آموزش کارآفرینی
پرورش قابلیت های کارآفرینی در توسعه وتقویت رقابت، در اقتصاد جهانی بسیا رمهم است، در این میان نقش کیفیت آموزش کارآفرینی در شناسایی و پرورش قابلیت ها برای دانش آموزان، مربیان و سیاست گذاران کاملاً آشکار شده است. آموزش کارآفرینی از طریق افزایش دانش تجاری و ارتقای جنبه های روان شناختی نسبت به تربیت کارآفرینان انجام می پذیرد. چندین جریان اصلی در ادبیات مربط به آموزش کارآفرینی وجود دارند:
چهارچوب خوبی در ارتباط با مطالعه ویژگی های روان شناختی مرتبط با کارآفرینی به وجود آمده است.
نظریه های یادگیری در ارتباط با توسعه آموزش کارآفرینی وجود دارند.
شواهد تجربی زیادی به دست آمده که از آموزش کارآفرینی به عنوان ابزاری موثر در تغییر نگرش ها در مورد کارآفرینی حمایت می کند.
و در نهایت تحقیقاتی وجود دارند که شور و اشتیاق اقتصادی و اجتماعی جوانان نشان داده است که شناسایی و پرورش کارآفرینی از طریق فرآیندهای آموزشی توانسته است منافع اقتصادی طولانی مدتی را به وجود بیاورد. اگر چه تحقیقات اولیه نشان می داد که ویژگی های کارآفرینی فطری هستند، اما یافته های اخیر از این ایده حمایت می کند که ویژگی های کارآفرینی می تواند از طریق آموزش، تجربه فرهنگ آموخته شود.
فرضیه اصلی در آموزش کارآفرینی این است که ویژگی ها و مهارت های کارآفرینی می تواند ایجاد و تقویت شوند. هر چند به روشنی یک توافق عمومی درباره زمان اقدام به آموزش، که در ایجاد و تقویت کارآفرینی اثر بخش تر باشد، وجود ندارد.
گس^[۲۱](۱۹۸۵) توصیه کرد که کارآفرینی باید در دبیرستان زمانی که امکان خویش فرمایی به عنوان یک مسیر شغلی هنوز باز است. شناسایی و توسعه داده شود:
گفتگو و مذاکره؛
رهبری؛
تفکر خلاق؛
سینگ(۱۹۹۰) معتقد بود که تعلیم و تربیت سنتی باید جهت گیری خود را به سمت ارزشمند شمردن کارآفرینی و ترویج فرهنگ آن عوض کند.
وسپر(۱۹۹۰) پیشنهاد کرد که مربیان کارآفرینی در دانشگاه ها باید فرایند کارآفرینی را از طریق ایجاد آگاهی میان دانشجویان تسهیل کنند.
کاریلسکی و والستد^[۲۲](۱۹۹۸) پیشنهاد کردند که کارآفرینی باید از طریق آموزش های قبل از دوران دانشگاهی دنبال شود تا به عنوان یک مسیر شغلی مناسب موردتشویق قرار گیرد.
بر اساس تحقیق گسترده ای که در سال ۱۹۹۷ در دبیرستان های آمریکا انجام گرفت، ۸۵ درصد از دانش آموزان اعلام کردند که اطلاعات کمی درباره کسب و کار و تجارت دارند، ۸۰ درصد از دانش آموزان اعتقاد داشتند که کارآفرینی باید آموخته شود و ۶۸ درصد از آنها اعلام کردند که تمایل دارند درباره کارآفرینی بیشتر بدانند. این تحقیق همچنین نشان داد که با ایجاد درک مثبت درباره پرورش کارآفرینی می توان از طریق تمهیدات آموزشی به تربیت کارآفرینان اقدام کرد.
محتوی و برنامه آموزش کارآفرینی
رابرت هیسریچ(۱۹۹۲) که از متخصصان برجسته آموزش کارآفرینی در آلمان می باشد، به منظور طراحی محتوا و برنامه آموزش کارآفرینی رهیافتی پودمانی را پیشنهاد می دهد. ایشان می گویند که رهیافت فوق باید به نحوی طراحی گردد که بتواند به ترکیب کاملی از اهداف برنامه های آموزش کارآفرینی و مهارت های مورد نیاز جهت کارآفرینی دست یابد. نامبرده به منظور دستیابی به اهداف آموزش کارآفرینی و با در نظر گرفتن دو اصل بسیار مهم آن(تصمیم گیری کارآفرینانه و فرایند کارآفرینی) مهارتها و توانایی های مورد نظر جهت کارآفرین شدن را در سه طبقه به شرح زیر گروه بندی کرده است:
الف) مهارت فنی: شامل ارتباط کتبی و شفاهی؛ نظارت بر محیط پیرامون، مدیریت کسب و کار، فناوری، کارتیمی، مهارت های بین فردی، گوش دادن، توانایی سازماندهی، توانایی تشکیل شبکه های مورد نیاز، سبک های مدیریتی و مربیگری.
ب) مهارتهای مورد نیاز جهت مدیریت کسب و کار: شامل برنامه ریزی و هدف گذاری، تصمیم گیری، روابط انسانی در شرکت و سازمان، کنترل و نظارت، مذاکره، بازاریابی، مالی، حسابداری، مدیریت، راه اندازی و مدیریت شرکت در جهت رشد و توسعه.
ج) توانایی های شخصی کارآفرینان: شامل انگیزه توفیق، مرکز کنترل درونی، استقلال طلبی، تغییر پذیری، ریسک پذیری، تلاشگری و سخت کوشی، نوآوری و آینده نگری.
در رهیافت پودمانی پیشنهادی ایشان، اهداف و مهارت های ذکر شده اساس و پایه برنامه آموزش کارآفرینی را شکل می دهند. یکی از کامل ترین محتواهای آموزشی پیشنهادی جهت آموزش کارآفرینی در سطح دانشگاه توسط آلن گیب^[۲۳] در سال ۱۹۹۸ ارائه گردیده است. ایشان با تجربه ترین و مشهورترین متخصص در زمینه آموزش کارآفرینی در دنیا می باشند. از دیدگاه ایشان، با توجه به این که آموزش کارآفرینی رهیافتی جدید در نظام آموزش دانشگاهی است و با توجه به این که غیر از رشته های مدیریت، سایر رشته های آموزشی با آن کاملاً بیگانه هستند، بنابراین یک برنامه جامعه آموزش کارآفرینی بایستی تمامی نیازهای آموزشی را تحت پوشش قرار دهد(گیب، ۱۹۹۸). دقت در محتوای ارائه شده از سوی افراد فوق نشان می دهد که به منظور طراحی محتوای آموزش کارآفرینی بایستی به نکات زیر توجه نمود: (هیسریچ،۱۹۹۲)
بایستی نیازهای آموزش کارآفرینی در هر یک از رشته های دانشگاهی را از طریق مطالعه محیط پیرامون و بررسی کسب و کارهای راه اندازی در زمینه مورد نظر شناسایی نمود.
اهداف آموزش کارآفرینی در دانشگاه مورد نظر کدام یک از موارد زیر است؟
آموزش «درباره» کارآفرینی؟
آموزش «از طریق» کارآفرینی و فعالیتها کارآفرینانه؟
آموزش «برای»کارآفرینی؟
دستیابی به هریک از موارد فوق نیازمند محتوای آموزشی خاص خود است. کامل ترین و جامع ترین برنامه آموزشی، آن است که هر سه هدف فوق را دنبال کند(ماگنوس، کلوفستن،۲۰۰۰). محتوای در نظر گرفته شده بایستی به شکلی باشد که کلیه مراحل فرایند کارآفرینی و مهارتهای مورد نیاز هر مرحله را تحت پوشش قرار دهد.
تاریخچه کارآفرینی در ایران
آموزش افراد جامعه از مهمترین زیرساختارهای رشد و ارتقای فناوری در هر کشور است. در این قسمت به واسطه اهمیت این موضوع بالاخص در حوزه اشتغال‌زایی به بررسی روند آموزش کارآفرینی در ایران خواهیم پرداخت. در سال‌های اخیر افزایش قابل توجه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی و حضور فعالتر بخش خصوصی در امر آموزش عالی و افزایش تقاضای اجتماعی برای این نوع آموزش‌ها و با توجه به انگیزه قوی اجتماعی برای این آموزش‌ها از جمله دلایل مهم گسترش بیشتر آموزش عالی در مقایسه با آموزش متوسطه و ابتدایی بوده است. در زمینه آموزش متوسطه بر طبق آمار و ارقام اگرچه سهم این آموزش‌ها طی دوره مذکور افزایش یافته اما آموزش فنی و حرفه‌ای با عدم استقبال روبرو گردیده و روندی نزولی را طی کرده است. اگرچه شاخص‌های آموزشی پیشرفت قابل توجهی را در دهه اخیر نشان می‌دهد اما افزایش کمی هنگامی که با بهبود کیفی آموزش همراه نگردد در بلندمدت پایدار نبوده و نمی‌تواند زمینه‌های ارتقا توسعه انسانی را فراهم کند. برخی شواهد گویای این مسئله است که در سطوح مختلف آموزش عالی، کیفیت آموزش دچار نارسایی‌های جدی شده است و در صورت عدم توجه به آن به چالشی مهم در آینده تبدیل خواهد شد. عدم تناسب کافی میان آموزش‌های ارائه شده و نیازهای بازار کار و بخش‌های صنعتی و خدماتی باعث گردیده که آموزش‌ها از بازده اقتصادی لازم برخوردار نباشد و ثمره آن گسترش بیکاری میان تحصیلکردگان و هدر رفتن هزینه‌های اجتماعی و سرمایه‌های ملی در آموزش عالی باشد. در کشور ما تا قبل از آغاز برنامه سوم توسعه اقتصادی و اجتماعی توجه چندانی به امر کارآفرینی نشده بود. اما توجه به این امر در دهه ۸۰ با توجه به وجود معضل بیکای گسترده به ویژه در بین دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها امری ضروری می‌نمود. در این سال متولیان امور به کارآفرینی به عنوان یک اهرم مهم در حل معضل بیکاری در قشر دانش آموخته توجه خاصی نشان دادند و بر این اساس طبق بند ۲- الف راهکارهای اجرایی بخش آموزش عالی مندرج در جلد دوم پیوست شماره دو لایحه برنامه پنج ساله توسعه، به کارآفرینی و کارآمدی دانشجویان و دانش‌آموختگان از راه تحول برنامه‌ها و شیوه‌های آموزشی تاکید شده است. لذا به منظور توسعه و ارتقای سطح کارآفرینی، به ویژه ابعاد آموزشی و پرورشی دانشجویان و دانش‌آموختگان مقاطع گوناگون تحصیلی و فراهم آوردن مشارکت هر چه بیشتر دانشگاهیان در توسعه کشور، آیین‌نامه طرح توسعه کارآفرینی در دانشگاه‌های کشور تهیه و برای اجرا به دانشگاه‌ها ابلاغ شد. در حال حاضر نیز وزارت علوم تحقیقات و فناوری مسئولیت اجرای طرح توسعه کارآفرینی را در دانشگاه‌های کشور که به اختصار «کاراد» گفته می‌شود به سازمان سنجش واگذار کرده است، این سازمان نیز از اواخر سال ۷۹ نسبت به سازماندهی آموزش کارآفرینی در دانشگاه‌های مجری طرح اقدام کرده است. در حال حاضر یکی از تنگناهای اساسی توسعه اقتصادی و صنعتی ایران کمبود نیروی انسانی کارآزموده و متخصص است. براساس بررسی‌های انجام شده بزرگترین مشکل مدیریت منابع در صنعت جدید کمبود شدید کادر میانی است. به علاوه در اثر رشد اقتصادی نیاز به کادر فنی و حرفه‌ای در جامعه فزونی گرفته است. به همین منظور آموزش کارآفرینی در کنار کارآفرینی فنی و حرفه‌ای می‌تواند علاوه بر تامین نیروی انسانی مورد نیاز صنایع، روحیه کارآفرینی را نیز در فارغ التحصیلان این نظام آموزشی تشدید نماید(سعیدی‌مهر، عظیمی، ۱۳۸۱). همانطور که می‌دانیم، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای معمولا از سن ۱۵ سالگی به بعد شروع می‌شود. در این سن نوجوانان با تحولات عمیق روانی و شخصیتی روبه‌رو می‌شوند. در این دوره است که در فراگیری انتزاعی به افق فکری نوجوانان، وسعتی فوق‌العاده می‌بخشد و نوجوانان می‌توانند به کمال مطلوب بیندیشند و در مورد مطالب مغایر با واقعیت‌ها اظهار نظر کنند و به ساخت و ارائه فرضیه‌ها بپردازند، آنها می‌توانند با احتمالات سر و کار داشته باشند و حتی در عالم خیال و بلندپروازی‌های ذهنی سیر نمایند(قاسمی‌پویا، ۱۳۸۵).
اگر موضوع آموزش افزایش درک و فهم خود کارآفرین باشد، در این صورت شیوه موثر آموزش ارائه آن از طریق رسانه‌ها و سخنرانی‌ها خواهد بود که انتقال اطلاعات به جمعیت بیشتر و در زمان کوتاه را ممکن می‌سازد. اگر موضوع آموزش افزایش مهارت‌های کارآفرینی در افراد باشد، موثرترین راه ارائه آموزش‌هایی است که افراد را قادر می‌سازد مستقیما در فرایند کارآفرینی درگیر شوند(مانند آموزش صنایع). بالاخره اگر موضوع آموزش آماده کردن افراد به عنوان کارآفرین باشد شیوه موثر آن خواهد بود که افراد در محیط‌های کنترل شده دست به تجربه کارآفرینی‌ بزنند(مانند ایفای نقش یا آزمایشگاه‌های کسب و کار). بنابراین هر چند نمی‌توان منکر قابل آموزش بودن هر چیز بود، ولی «ایجاد» و «پرورش» از طریق آموزش دو مقوله کاملا مجزا هستند به طور کلی، آموزش و به طور اخص آموزش کارآفرینی تنها دو گزینه در پیش رو خواهد داشت. یا اینکه آموزش کارآفرینی می‌تواند روحیات، ویژگی‌ها و مهارت‌های کارآفرینی را در فراگیران ایجاد کند یا در جهت «پرورش» ویژگی‌ها و مهارت‌های کارآفرینی در فراگیران سمت و سو پیدا کند. اگر به تعاریف و مفاهیم فراوانی که از کارآفرین و کارآفرینی وجود دارد توجه شود دو نکته اساسی مشخص می‌شود. نخست، علت ارائه تعاریف فراوان از کارآفرین و کارآفرینی این است که ویژگی های متنوعی در افراد کارآفرین وجود دارد که از فردی به فرد دیگر فرق می‌کند و دیگری هیچ کس را نمی‌توان یافت که یا کارآفرین مطلق یا غیر کارآفرین مطلق باشد. به عبارت بهتر ممکن است فردی در فعالیت‌های کارآفرین ولی در فعالیت دیگر ویژگی‌های کارآفرینی مختص آن را نداشته باشد. اگر کارآفرین به صورت یک پیوستار نشان داده شود که یک سر آن فرد کارآفرین و سر دیگر آن فرد غیر کارآفرین قرار گرفته باشد، افراد براساس درجه کارآفرینی‌شان بین این دو قرار می‌گیرند به عبارت دیگر، همه افرادی دارای ویژگی‌های کارآفرینی هستند با این تفاوت که این ویژگی‌ها در بعضی از افراد بیشتر و در بعضی دیگر کمتر است. در نتیجه تنها گزینه در خصوص آموزش کارآفرینی، «پرورش» مهارت‌ها و ویژگی‌های کارآفرینی است(صالحی و برادران، ۱۳۸۴).
اهمیت کارآفرینی در اشتغال زایی
مهم‌ترین دستاوردهای کارآفرینی درتوسعه کشورها، ایجاد اشتغال، رفاه، ثروت و شناخت فرصت‌های شغلی مناسب است گسترش فرهنگ کارآفرینی به عنوان یکی از نیازهای ضروری جامعه، نیازمند توجه اساسی به امر آموزش در مقوله‌کارآفرینی است اهمیت توسعه کارآفرینی‌ به‌ حدی است که مطابق با برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، دولت موظف است توجه ویژه‌ای به بحث کارآفرینی و حمایت از طرح‌های خوداشتغالی بنماید و با توجه به بند ج ماده ۲۷ این قانون، دولت می‌بایست تدابیر لازم، به‌ منظور اصلاح نظام آموزش کشور جهت ارتقای توانایی، خلاقیت، مهارت، نوآوری، خطرپذیری، کارآفرینی و ایجاد روحیه آموختن و پژوهش فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را اتخاذ نماید همچنین‌این برنامه دولت را مؤظف می‌ساخت توسعه کمی و کیفی تربیت نیروی انسانی متخصص، متعهد، دانش‌مدار، خلاق و کارآفرین، منطبق با نیازهای نهضت نرم‌افزاری ‌را فراهم سازد. تدوین سند فرابخشی توسعه اشتغال در کاهش بیکاری از جمله اقدامات اجرایی برنامه توسعه کشور بوده و از اهمیت به سزایی برخوردار است از طرفی بر اساس سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ‌ایران در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی، ‌ایران در پایان برنامه به عنوان‌کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی ‌و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی ‌و انقلابی، الهام‌‌بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌المللی ترسیم شده است(مقیمی، ۱۳۸۷).
بازار کار و اشتغال ایران برای بارور شدن نیاز به همکاری دانشگاه‌ها دارد. برای آنکه دانشگاه‌ها بتوانند به بازار کار کشور کمک کنند اول باید نیازهای بازار کار را به خوبی بشناسند. سپس بر اساس این شناخت از طریق توانایی‌های بالقوه خود و دیدگاه‌های علمی مناسب با شرایط اقتصادی و فرهنگی به حل نیازهای بازار کار بپردازند. بین تعلیم و تربیت و اشتغال رابطه‌مستقیمی وجود دارد آموزش عامل توسعه و توسعه عامل افزایش اشتغال است. عمده‌ترین عامل بیکاری دانش‌آموختگان، افزایش جمعیت، رکود اقتصادی و رشد تکنولوژی است. دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی عهده‌دار رسالت‌هایی چون تولید دانش، تربیت نیروی متخصص مورد نیاز جامعه، گسترش فناوری، نوآوری و خلاقیت می‌باشند. مهم‌ترین رسالت آموزش عالی مسئله کارآفرینی است. کارآفرینی به معنی شغل‌آفرینی نیست بلکه پروسه خلق سازمان‌های جدید و برخورد خلاقانه با موفقیت‌های تازه و کشف پتانسیل‌ها است. نظام آموزش عالی کشور به عنوان یکی از دو قطب تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران مسئولیت تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد مورد نیاز جامعه را در سطوح و رشته‌های مختلف به عهده دارد. براساس بررسی‌های به‌عمل‌آمده در زمینه چگونگی عملکرد نظام آموزش عالی می‌توان گفت که بنا به دلایل مختلف دست‌یابی به هدف فوق در سطح جامعه محقق نشده است. کشورمان با در اختیار داشتن نیروهای جوان و پر انرژی جویای کار می‌تواند در بازار رقابتی جهانی جایگاه ویژه ای برای خود با تلاش کارآفرینان دانش‌آموخته علمی‌کاربردی توانمند کسب نماید(یداللهی فارسی، ۱۳۸۴).
در حال حاضر مسئله بیکاری بویژه برای جوانان و حتی فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها از معضلات بسیار مهم کشور محسوب می‌شود و با توجه به محدودبودن توانایی جذب آنان در مراکز دولتی راهی جز بکارگماری آنان در بخش خصوصی و خوداشتغالی وجود ندارد. جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور در بازار کار منوط به داشتن توانائی‌ها و ویژگی‌هایی است که بخشی از آن‌هــا می‌بایست در طول دوران تحصیل در دانشگاه ایجاد گردد. به نظر می‌رسد عدم تناسب بین فرآیندها و مواد آموزشی رشته‌های تحصیلی موجود در دانشگاه‌های نظری با مهارت‌ها و توانائی‌های مورد نیاز بازار کار، مهم‌ترین عامل موفق نبـــودن فارغ‌التحصیلان در کاریابی و اشتغال است. علاوه بر این مورد، برخی از عوامل بیــــرونی که خارج از حوزه فعالیت و کنترل نظام آموزش عالی است نیز بر اشتغــــال فارغ‌التحصیلان تاثیر به‌سزایی دارند. چالش‌ها و فرصت‌های نظام آموزش عالی در تأمین نیازهای مهارتی نیروی انسانی مورد نیاز بازار کار از دو بعد عوامــــل بیرونی و درونـی مورد توجه قرار مـی‌گیرد(نریمانی، ۱۳۸۹).
آمار فارغ التحصیلان و بیکاران در بخش کشاورزی
فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی بیشترین بخش آمار بیکاران آموزش‌عالی هستند که اگر ۲۰درصد از آنها به بخش کشاورزی ورود می‌کردند، بهره‌وری در کشاورزی تغییر می‌کرد. رییس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی کشور با اشاره بر نرخ بیکاری فارغ التحصیلان کشاورزی گفت: آمار بیکاری در میان کل دانش آموختگان بخش کشاورزی ۲۵ درصد است که در این میان ۶۳ درصد اعضای حقیقی و حقوقی سازمان نیز جویای کار هستند. بر اساس آخرین آمار از دانش آموختگان کشاورزی در کشور ۱۸۰ هزار نفر اعضای حقیقی و ۸ هزار نفر اعضای حقوقی سازمان نظام مهندسی کشاورزی را تشکیل می دهند که در سال جاری نیز بیش از ۱۰ هزار نفر به عضویت سازمان اضافه شده اند. از این میان ۶۳ درصد اعضا جویای کار هستند که البته به این معنا نیست که مطلقا بیکار هستند بلکه یا رضایت نسبی از شغل فعلی خود ندارند و یا در حوزه ای به فعالیت می پردازند که که مرتبط با بخش کشاورزی و مورد علاقه آنها نیست و تمایل دارند که در حیطه تخصص و تحصیلات خود وارد بازار کار شوند(سازمان نظام مهندسی کشور، ۱۳۹۱).
در نظام جمهوری اسلامی ایران با اجرایی شدن سند چشم‌انداز بیست ساله و اعلام هدف اشتغال کامل در افق سال ۱۴۰۴ هجری شمسی، برنامه چهارم توسعه با هدف دستیابی به اشتغال مناسب و کاهش نرخ بیکاری به ۴/۸ درصد در پایان دوره(۱۳۸۸ – ۱۳۸۴) آغاز گردید. در این برنامه هم‌چنین به رشد بهره‌وری نیروی کار از ۳/۱ درصد به ۵/۳ درصد به طور متوسط طی سال‌های برنامه تأکید شد. مستند به گزارش رسمی دولت، نرخ بیکاری از ۵/۱۱ درصد در سال ۱۳۸۴ به ۹/۱۱ درصد در سال ۱۳۸۸ افزایش یافت(معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، ۱۳۹۰). پس از اتمام برنامه چهارم و عدم تحقق رشد ۴/۸ درصدی نرخ بیکاری و افزایش آن در سال پایانی برنامه نسبت به سال آغاز، افزایش نرخ بیکاری هم چنان ادامه یافت، به طوری که مستند به گزارش رسمی مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری کشور به رقم بی‌سابقه ۶/۱۴ درصد افزایش یافت(مرکز آمار ایران، ۱۳۹۰).
پارک های علمی و فناوری و کارآفرینی
در آغاز قرن بیست و یکم، پیشرفتهای فناوری و گسترش پدیده جهانی شدن، چالشها و فرصتهای فراوانی را برای کشورها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه به وجود آورده است. با تغییرات سریع و شگرف در دنیای امروز، توجه به نوآوری و طراحی سیستمی که بتواند محصولات و خدمات بهتری را برای عرضه به جهانیان تولید کند، از مهمترین دغدغه های برنامه ریزان در کشورها به حساب می‌آید. تدوین و راه‌اندازی سیستم ملی نوآوری در بسیاری از کشورها باعث شده است که خلاقیتها، ایده ها، مهارتها و نیروی انسانی بین دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و بخشهای اقتصادی جامعه، جریان یافته و از طریق تعامل بین این مراکز و توسعه فرهنگ نوآوری و کارآفرینی، توسعه اقتصادی در کشورها امکان پذیر گردد(زارع یکتا، ۱۳۸۷).
در طراحی سیستم ملی نوآوری توجه به ایجاد ارتباط بین دولت، دانشگاه و صنعت از اهمیت زیادی برخوردار است. امروزه پارکهای علم و فناوری به عنوان بستری مناسب برای توسعه همکاری های سه جانبه دولت، دانشگاه و صنعت شناخته شده اند. دولت ها از طریق این ساختار قادر خواهند بود سیاست های خود را در جهت حمایت از نوآوری و کارآفرینی و توسعه فعالیت های تحقیق و توسعه پیاده سازی نمایند. دانشگاه ها با ایجاد پارکهای تحقیقاتی و فناوری در مجاورت خود باعث تقویت ارتباط محققین با صنعت، افزایش بودجه های تحقیقاتی از طریق صنایع و ایجاد بازار کار برای فارغ‌التحصیلان خود می‌شوند. علاوه بر این حضور پارک های فناوری و مراکز رشد در مجاورت دانشگاه ها باعث ایجاد موسسات کوچک و متوسط در زمینه‌های فناوری از طریق فرآیندهای انکوباتوری و زایشی خواهد شد. اگر چه پارکهای فناوری ساختار مناسبی برای توسعه همکاریهای سه جانبه دولت، دانشگاه و صنعت هستند، لیکن در این میان ارتباط پارکهای فناوری با دانشگاهها از اهمیت بیشتری برخوردار است. اهمیت پارکها برای دانشگاهها به حدی است که در بسیاری از کشورها، دانشگاهها از طریق واگذاری اراضی و دریافت حمایتهای ملی و منطقه‌ای اقدام به ایجاد پارکهای فناوری در مجاورت خود می‌نمایند. ایجاد یک پارک فناوری در مجاورت دانشگاه صرفاً ایجاد یک ساختار فیزیکی نیست، بلکه باید برای مدیریت دانشگاه، بدنه دانشگاه شامل اعضای هیات علمی، دانشجویان و بخش ستادی، صنایع و بخش خصوصی در منطقه و بالاخره مسوولین محلی ضرورت و اهداف ایجاد پارک فناوری مشخص شود. بر اساس برنامه سوم توسعه، نام وزارت فرهنگ و آموزش عالی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تغییر یافت همچنین در لایحه پیشنهادی وزارتخانه، توجه زیادی به امر فناوری شده است. در این راستا دانشگاهها نیز باید تلاش کنند تا برنامه‌ها و فعالیتهای آنها در جهت دستیابی به اهداف جدید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تعریف شود. مسلماً تغییر دیدگاه در دانشگاهها، صنایع و مسئوولین دولتی به سرعت انجام نخواهد شد و نیازمند زمان کافی برای تبیین نقش و اهمیت دانشگاهها در توسعه فناوری است(نریمانی، ۱۳۸۹).
در صورتی که همزمان با توسعه فیزیکی پارکهای فناوری، فعالیت لازم برای فرهنگ سازی و ترویج مباحث فناوری و کارآفرینی در میان جامعه علمی و تخصصی صورت نگیرد، پارکهای ایجاد شده به اهداف خود دست نخواهند یافت. بعضی از صاحبنظران معتقدند توسعه فرهنگی و تربیت مدیران در زمینه فناوری باید قبل از ایجاد پارکهای فناوری انجام شود. این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. تغییر دیدگاه در جامعه بدون ایجاد بستر فیزیکی توسعه فناوری که همانا پارکها و مراکز رشد علم و فناوری هستند، بسیار مشکل و بلکه امکان‌ناپذیر است(ثنائی پور، ۱۳۸۷).
قسمت دوم: پیشینه پژوهش
الف) پیشینه پژوهش های انجام شده در داخل کشور

7. 7. تمایل به قصد پذیرش خدمات بانکداری اینترنتی برپذیرش بانکداری انترنتی توسط مشتریان تاثیر دارد.

با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، میزان آماره ی t بین دو متغیر برابر با ۱۶/۱۴ می باشد و از آن جا که در خارج از بازه ی ]۹۶/۱ & 96/1- [قرار دارد، این فرضیه تایید می شود. با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان تاثیر تمایل به قصد پذیرش خدمات بانکداری اینترنتی بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان برابر با ۹۵/۰ است.
۴-۷) نتیجه گیری کلی
براساس یافته های حاصل از نتایج آزمون، مدل علی مورد نظر در چهارچوب نظری تحقیق تأیید شده و کلیه روابط مستقیم و غیر مستقیم موجود در مدل تأیید شد. این بیانگر این موضوع است که متغیر های ششگانه مستقل تحقیق به صورت مستقیم بر تمایل به قصد پذیرش خدمات بانکداری اینترنتی تاثیر مثبت دارند . همچنین مشاهده شد که تمایل به قصد پذیرش خدمات بانکداری اینترنتی نیز بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان تاثیر مثبت دارد. در ضمن نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای غیر مستقیم نیز نشان داد که خطر و حفظ حریم خصوصی بیشترین تاثیر و هنجار های ذهنی کمترین تاثیر را بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان دارد.
فصل پنجم
نتیجه گیری و
پیشنهادات تحقیق
۵-۱) مقدمه
هدف هر تحقیق، دستیابی به نتایجی است که از طریق آن بتوان به اهداف مشخصی دست یافت. علاوه بر این، باید توجه نمود که این نتایج می توانند شالوده ای را برای سایر تحقیقات و پژوهشگران فراهم نمایند. این تحقیق، همچون تحقیقات دیگر به دنبال دستیابی به اهداف و نتایجی است. اهداف و فرضیات این تحقیق از طریق ابزار پرسشنامه و تجزیه و تحلیل داده های آن با بهره گرفتن از نرم افزار LISREL و SPSS انجام گردید. باید توجه نمود آنچه از اهمیت بسیاری برخوردار است، تعبیر و تفسیر نتایج تحقیق است. هر پژوهشگری می تواند با ارائه پیشنهاداتی ارزنده، شاخصی برای سایر تحقیقات و محققین فراهم نماید. از این رو محقق می بایست بر مبنای نتایج تجزیه و تحلیل به تفسیر، تعبیر و ارائه پیشنهاداتی کاربردی مبادرت ورزد. در این فصل از تحقیق، مختصری به بحث در مورد فصول گذشته پرداخته و نتایج و پیشنهاداتی ارائه می کنیم. در این تحقیق، به بررسی پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان بانک سپه استان گیلان پرداختیم. در فصل اول، کلیاتی در رابطه با تحقیق ارائه گردید. در فصل دوم، مبانی نظری و ادبیات تحقیق، تحقیقات قبلی انجام گرفته در زمینه این تحقیق و مدل مفهومی تحقیق، بیان گردید. در فصل سوم، روش تحقیق، شامل جامعه آماری، چگونگی تعیین حجم نمونه، ابزار جمع آوری داده ها و نیز روش های آماری مورد استفاده جهت تحلیل داده ها، ارائه گردید. در فصل چهارم به توصیف و تحلیل داده های جمع آوری شده با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS و تحلیل مدل با بهره گرفتن از نرم افزار LISREL پرداخته شد. نهایتاً در این فصل تحقیق، پیشنهادات براساس فرضیه ها و پیشنهاداتی جهت تحقیقات آتی ارائه می گردد.

۵-۲) خلاصه تحقیق
هدف اصلی این تحقیق، بررسی پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان بانک سپه استان گیلان می باشد. جامعه آماری این تحقیق، مشتریان بانک سپه استان گیلان می باشد که از خدمات بانکداری استفاده می کنند. از طریق نمونه گیری خوشه ای، نمونه مورد نظر انتخاب شد. از طریق نمونه اولیه، روایی و پایایی پرسشنامه تعیین گردید. جهت جمع آوری داده ها، پرسشنامه ای مشتمل بر ۳۳ سؤال تهیه گردید. پس از جمع آوری داده ها، به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شد. این تحقیق هفت فرضیه را دنبال می کرد که با بهره گرفتن از مدل معادلات ساختاری، معناداری و وجود ارتباط بین آنها تأیید گردید و همه فرضیات، مورد تأیید قرار گرفتند.
۵-۳) نتایج آمار توصیفی
میانگین امتیاز متغیر ویژگی های وب سایت، ۸۸۸۳/۳ ، با انحراف معیار ۶۷۳۹۳/۰ و واریانس ۴۵۴/۰ می باشد. همچنین کمترین امتیاز مربوط به متغیر ویژگی وب سایت برابر ۱ و بیشترین امتیاز معادل ۵ می باشد که میانگین به دست آمده از میانگین مورد انتظار (امتیاز ۳)، بیشتر می باشد.
میانگین امتیاز متغیر سودمندی درک شده ۰۳۹۵/۴ ، با انحراف معیار ۵۶۲۲۲/۰ و واریانس ۳۱۶/۰ می باشد. همچنین کمترین امتیاز مربوط به این متغیر برابر۸/۱ و بیشترین امتیاز آن معادل ۵ می باشد که میانگین به دست آمده از میانگین به دست آمده بیشتر از میانگین مورد انتظار (امتیاز ۳)، می باشد.
میانگین امتیاز متغیر خطر و حفظ حریم خصوصی ۳۸۸۱/۳ با انحراف معیار ۶۷۷۴۱/۰ و واریانس ۴۵۹/۰ می باشد. همچنین کمترین امتیاز مربوط به متغیر خطر و حفظ حریم خصوصی معادل ۵/۱ و بیشترین امتیاز برابر ۵ می باشد که میانگین به دست آمده بیشتر از میانگین مورد انتظار (امتیاز ۳)، می باشد.
میانگین امتیاز متغیر پذیرش بانکداری اینترنتی ۵۱۷۴/۳ با انحراف معیار ۶۴۲۶۴/۰ و واریانس برابر ۴۱۳/۰ می باشد. همچنین کمترین امتیاز مربوط به متغیر پذیرش بانکداری اینترنتی معادل ۱ و بیشترین امتیاز، برابر ۵ می باشد که میانگین به دست آمده بیشتر از میانگین مورد انتظار (امتیاز ۳)، می باشد.
میانگین امتیاز متغیر محیط خارجی، ۳۵۷۳/۳، با انحراف معیار ۶۱۳۲۳/۰ و واریانس برابر ۳۷۶/۰ می باشد. همچین کمترین امتیاز مربوط به این متغیر معادل ۷۵/۱ و بیشترین امتیاز، معادل ۵ می باشد که میانگین به دست آمده بیشتر از میانگین مورد انتظار (امتیاز ۳)، می باشد.
میانگین امتیاز متغیر الویت های شخصی ۹۲۷۷/۳ با انحراف معیار ۴۸۹۳۲/۰ و واریانس برابر ۲۳۹/۰ می باشد. همچنین کمترین امتیاز مربوط به متغیر الویت های شخصی معادل ۵/۲ و بیشترین امتیاز، برابر ۵ می باشد که میانگین به دست آمده بیشتر از میانگین مورد انتظار (امتیاز ۳)، می باشد.
میانگین امتیاز متغیر هنجار ذهنی ۷۸۶۵/۳ با انحراف معیار ۵۴۲۹/۰ و واریانس برابر ۲۹۵/۰ می باشد. همچنین کمترین امتیاز مربوط به متغیر هنجار ذهنی معادل ۲ و بیشترین امتیاز، برابر ۵ می باشد که میانگین به دست آمده بیشتر از میانگین مورد انتظار (امتیاز ۳)، می باشد.
میانگین امتیاز متغیر تمایل به قصد پذیرش بانکداری اینترنتی ۸۱۷۱/۳ با انحراف معیار ۶۰۴۱۷/۰ و واریانس برابر ۳۶۵/۰ می باشد. همچنین کمترین امتیاز مربوط به متغیر تمایل به قصد پذیرش بانکداری اینترنتی معادل ۷۵/۱ و بیشترین امتیاز، برابر ۵ می باشد که میانگین به دست آمده بیشتر از میانگین مورد انتظار (امتیاز ۳)، می باشد.
۵-۴) نتایج آمار استنباطی
بعد از آزمون فرضیه ها، تمام فرضیات تأیید شدند که به شرح زیر می باشند:
در ارتباط با فرضیه اول که در آن به بررسی ویژگی های وب سایت پرداخته شد، با نگاه به مدل در حالت معنی داری باید گفت که فرضیه تأیید شد و با مراجعه به مدل اصلی در حالت استاندارد مشاهده شد که میزان این تأثیر برابر با ۲۱/۰ + می باشد.
در ارتباط با فرضیه دوم که به بررسی سودمندی درک شده پرداخته شده است، با نگاه به مدل در حالت معنی داری باید گفت که این فرضیه تأیید شد و با مراجعه به مدل اصلی در حالت استاندارد مشاهده شد که میزان این تأثیر برابر با ۲۴/۰ + می باشد.
در ارتباط با فرضیه سوم که به بررسی خطر و حفظ حریم خصوصی پرداخته شده است، با نگاه به مدل در حالت معنی داری باید گفت که این فرضیه تأیید شد و با مراجعه به مدل اصلی در حالت استاندارد مشاهده شد که میزان این تأثیر برابر با ۴۱/۰ + می باشد.
در ارتباط با فرضیه چهارم که به بررسی الویت های شخصی پرداخته شده است، با نگاه به مدل در حالت معنی داری باید گفت که این فرضیه تأیید شد و با مراجعه به مدل اصلی در حالت استاندارد مشاهده شد که میزان این تأثیر برابر با ۲۳/۰ + می باشد.
در ارتباط با فرضیه پنجم که به بررسی محیط خارجی پرداخته شده است، با نگاه به مدل در حالت معنی داری باید گفت که این فرضیه تأیید شد و با مراجعه به مدل اصلی در حالت استاندارد مشاهده شد که میزان این تأثیر برابر با ۱۹/۰ + می باشد.
در ارتباط با فرضیه ششم که به بررسی هنجار ذهنی پرداخته شده است، با نگاه به مدل در حالت معنی داری باید گفت که این فرضیه تأیید شد و با مراجعه به مدل اصلی در حالت استاندارد مشاهده شد که میزان این تأثیر برابر با ۲۰/۰ + می باشد.
در ارتباط با فرضیه هفتم که به بررسی تمایل به قصد پذیرش خدمات بانکداری اینترنتی پرداخته شده است، با نگاه به مدل در حالت معنی داری باید گفت که این فرضیه تأیید شد و با مراجعه به مدل اصلی در حالت استاندارد مشاهده شد که میزان این تأثیر برابر با ۹۵/۰ + می باشد.
۵-۵) مقایسه نتایج تحقیق با تحقیقات مشابه
جدول ۵-۱) مقایسه فرضیه های تحقیق با تحقیقات مشابه انجام شده

الکالین فسفاتاز یک آنزیم هیدرولاز است که مسئول حذف گروه ­های فسفات از انواع متعددی از مولکول­ها نظیر نوکلئوتیدها، پروتئین­ها و الکالوئیدها می­باشد. این روش در ارزیابی میزان واکنش­های التهابی در بافت­های مختلف مورد استفاده قرار می­گیرد و اساس آن بر پایه تولید رنگ قهوه­ای تیره توسط فسفات کلسیم آزاد شده به واسطه واکنش آنزیمی در حضور نیترات کبالت و سولفید آمونیوم می­باشد. از آنجا که فرایند ثبوت و پاساژ بافتی موجب آسیب به این آنزیم می­گردد مطالعه فعالیت آنزیم الکالین فسفاتاز بر روی برش­های انجمادی تهیه شده از نمونه­های بافتی تازه صورت پذیرفت (Bakst et al., 2007) .
۲۱-۲) آنالیز و تحلیل داده ­ها
محاسبه آماری با بهره گرفتن از نرم افزار آماری SPSS نسخه ۱۶ انجام شد و برای مقایسه میانگین بین گروه­ ها از آنالیز واریانس یک طرفه و تست تعقیبی Tukey استفاده شد (p<0.05) به عنوان معیار معنی دار بودن اختلاف ها در نظر گرفته شد.

*فصل سوم
نتایج و یافته­ ها
علائم اختصاری بکار برده شده در نمودارهای مربوط به گروه های تحت تیمار
Con: گروه کنترل، Cyc25: گروه سیکلوسپورین روز ۲۵، Cyc45 : گروه سیکلوسپورین روز ۴۵ ، Cyc+GSE25 : گروه سیکلوسپورین + عصاره هسته انگور روز ۲۵، GSE45+Cyc : گروه سیکلوسپورین + عصاره هسته انگور روز ۴۵،Cyc+ HE25: گروه سیکلوسپورین+ عصاره زالزالک روز ۲۵،: Cyc+ HE45 گروه سیکلوسپورین + عصاره زالزالک روز ۴۵
۱-۳) نتایج حاصل از پارامترهای مختلف اسپرم
۱-۱-۳) نتایج حاصل از شمارش اسپرم در اپی­دیدیم
طبق نمودار( ۱-۳ ) تعداد اسپرم­های اپی­دیدیمی در گروه ­های تحت تیمار با سیکلوسپورین­آ در روزهای ۲۵ و ۴۵ به طور معنی داری در سطح p<0.05 نسبت به گروه کنترل کاهش یافت. در گروه­هایی که عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور را بمدت ۲۵ روز دریافت کردند تعداد اسپرم­های ایجاد شده تا حدی بهبود حاصل کرد به طوری که دارای تفاوت معنی­دار با گروهی که بمدت ۴۵ روز سیکلوسپورین­آ را دریافت کردند بود ولی با گروه سیکلوسپورین ۲۵ اختلاف آماری معنی­داری نداشتند. در گروه ­های عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور روز ۴۵ روند بهبود تا حدی پیشرفت کرد که در پایان روز ۴۵ تفاوت معنی­داری در سطح p<0.05 بین این دو گروه با گروه کنترل نبود.
نمودار۱-۳: مقایسه میانگین تعداد اسپرم در گروه های تحت تیمار
حروف غیریکسان نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
۲-۱-۳) نتایج حاصل از مطالعه میزان اسپرم زنده
طبق نمودار(­۲-۳) درصد اسپرم­های زنده در گروه تیمار شده با سیکلوسپورین­آ نسبت به گروه کنترل کاهش یافته اما این کاهش در سطح p<0.05 معنی­دار نبوده و با مصرف عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور همراه با سیکلوسپورین­آ ، همین مقدار کاهش نیز بهبود یافته است و در روز ۴۵ هیچ گونه اختلاف معنی­داری بین گروه دریافت کننده عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور با گروه کنترل در سطح p<0.05 مشاهده نشد(P>0.05).
نمودار۲-۳: مقایسه میانگین درصد اسپرم­های زنده در گروه ­های تحت تیمار
حروف غیریکسان نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
۳-۱-۳) نتایج حاصل از شمارش اسپرم­های نابالغ
طبق نمودار(۳-۳) درصد اسپرم­های نابالغ در گروهی که بمدت ۴۵ روز سیکلوسپورین­آ دریافت کرده، نسبت به سایر گروه­ ها دارای اختلاف معنی­داری در سطح p<0.05 با گروه کنترل می­باشد. با مصرف عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور به عنوان آنتی اکسیدان درصد تولید اسپرم­های نابالغ کاهش یافت ، به طوری که گروه ­های دریافت کننده عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور در روز ۲۵و ۴۵ اختلاف معنی­داری در سطح p<0.05 با گروه کنترل ندارند (P>0.05).
نمودار۳-۳: مقایسه میانگین درصد اسپرم­های نابالغ در گروه ­های تحت تیمار
* نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
۴-۱-۳) نتایج حاصل از مطالعه کروماتین اسپرم
طبق نمودار (۴-۳) درصد اسپرم­های با کروماتین آسیب­دیده در گروهی که سیکلوسپورین آ را بمدت ۲۵ روز دریافت کرده است افزایش یافته اما میزان افزایش نسبت به گروه کنترل در سطح p<0.05 معنی­دار نمی ­باشد اما در گروه سیکلوسپورین­آ روز ۴۵ درصد اسپرم­های با کروماتین آسیب­دیده به طور معنی­داری در سطح p<0.05نسبت به گروه کنترل افزایش یافته است. با مصرف همزمان عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور با داروی سیکلوسپورین­آ این درصد کاهش یافته و در نهایت با گروه کنترل دارای اختلاف معنی­داری در سطح p<0.05 نمی ­باشد(P>0.05).
نمودار۴-۳: مقایسه میانگین درصد اسپرم­های با کروماتین آسیب دیده در گروه ­های تحت تیمار
* نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
تصویر ۱-۳) اسپرم­های رت رنگ آمیزی شده با روش ائوزین نگروزین جهت ارزیابی قابلیت زنده ماندن اسپرم، اسپرم­های زنده (بی رنگ) و اسپرم­های مرده (رنگ گرفته)
تصویر۲-۳) اسپرم­های با مورفولوژی طبیعی رت رنگ­آمیزی شده با روش رنگ آمیزی هماتوکسیلین برای ارزیابی مورفولوژی اسپرم
۲-۳) نتایج حاصل از مطالعه پارامترهای مختلف لقاح (IVF)
۱-۲-۳) نتایج حاصل از تعداد اووسیت­های لقاح یافته در گروه ­های مختلف آزمایش
طبق نمودار (۹-۳) به دنبال تجویز سیکلوسپورین­آ تعداد اووسیت­های لقاح یافته در گروه ­های تحت تیمار که سیکلوسپورین آ را به مدت ۲۵ و ۴۵ روز دریافت کردند کاهش معنی­داری را در سطح p<0.05 نسبت به گروه کنترل نشان می­ دهند. در گروه­هایی که علاوه بر سیکلوسپورین، عصاره هسته انگور را دریافت کردند، در تعداد اووسیت­های لقاح یافته بهبود حاصل شد به طوری که در روزهای ۲۵و۴۵ اختلاف معنی­داری بین این دو گروه و گروه کنترل در سطح p<0.05 وجود نداشت. اما گروهی که علاوه بر سیکلوسپورین، عصاره زالزالک را دریافت کرد بهبودی به میزان کمتری حاصل شد به طوری که در روزهای ۲۵و ۴۵ اختلاف معنی داری بین این گروه و گروه کنترل در سطح p<0.05 مشاهده شد.
نمودار۹-۳: مقایسه میانگین درصد اووسیت­های لقاح یافته در گروه ­های تحت تیمار
حروف غیریکسان نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
۲-۲-۳) نتایج حاصل از تعداد جنین­های دو­سلولی
طبق نمودار(۱۰-۳) تعداد جنین ۲ سلولی در گروه کنترل دارای تفاوت معنی­دار با گروه ­های تیمار شده با سیکلوسپورین­آ در سطح p<0.05 می­باشد. به طوری که در گروه ­های تحت تیمار تا حد زیادی درصد جنین­های دو سلولی کاهش پیدا کرده است. در گروه­هایی که علاوه بر سیکلوسپورین عصاره هسته انگور و عصاره زالزالک را دریافت کردند روند بهبود بخشی حاصل شد، به طوری که در پایان روز ۴۵ این گروها اختلاف معنی­داری با گروه سیکلوسپورین روز ۴۵ در سطح p<0.05 داشته و با گروه کنترل و سیکلوسپورین روز ۲۵ هیچ گونه اختلاف آماری معنی­داری در سطح p<0.05 نداشته­اند(P>0.05).
.
نمودار ۱۰-۳: مقایسه میانگین درصد جنین­های دو­سلولی در گروه ­های تحت تیمار
حروف غیریکسان نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است
۳-۲-۳) نتایج حاصل از تعداد بلاستوسیست
طبق نمودار (۱۱-۳ ) تعداد بلاستوسیست­ها در گروه ­های تحت تیمار با سیکلوسپورین در روزهای ۲۵ و ۴۵ دارای اختلاف معنی­داری با گروه کنترل در سطح p<0.05 است به طوری که در این گروه­ ها درصد بلاستوسیست­ها تا حد زیادی کاهش یافته است. در گروه ­های تحت تیمار که همراه با سیکلوسپورین­آ عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور را دریافت کردند ، این پارامتر بهبود یافت به طوری که این گروه­ ها دارای اختلاف معنی­داری با گروه سیکلوسپورین می­باشند ، درحالی که هیچ گونه اختلاف آماری معنی داری با گروه کنترل در سطح p<0.05 ندارند(P>0.05).
نمودار ۱۱-۳: مقایسه میانگین درصد بلاستوسیست­ها در گروه ­های تحت تیمار
حروف غیریکسان نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
۴-۲-۳) نتایج حاصل از تعداد جنین­های ارست شده
طبق نمودار( ۱۲-۳ ) درصد جنین ارست شده در گروهی که به مدت ۲۵ روز داروی سیکلوسپورین را دریافت کرده است دارای تفاوت معنی­داری با گروه کنترل در سطح p<0.05 نمی ­باشد. اما با ادامه تیمار، درصد جنین­های ارست شده در گروه سیکلوسپورین روز ۴۵ اختلاف معنی­داری در سطح p<0.05با گروه کنترل نشان می­ دهند. همچنین در گروه ­های سیکلوسپورین + عصاره هسته انگور ، در روزهای ۲۵ و ۴۵ اختلاف معنی­داری در درصد جنین­های ارست شده با گروه کنترل مشاهده نشد. و در گروه سیکلوسپورین + عصاره زالزالک در روز ۲۵ تعداد جنین­های ارست شده نسبت به گروه کنترل افزایش قابل ملاحظه ای را نشان داد اما با ادامه تیمار در روز ۴۵ درصد جنین های ارست شده کاهش یافت طوری که اختلاف معنی­داری در سطح p<0.05 بین این گروه وگروه کنترل مشاهده نشد (P>0.05).
.
نمودار۱۲-۳: مقایسه میانگین درصد جنین­های ارست شده در گروه ­های تحت تیمار
* نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
۵-۲-۳) نتایج حاصل از تعداد جنین­های تیپ ۱
طبق نمودار( ۱۳-۳ ) درصد جنین تیپ ۱ (جنین­هایی با کیفیت بد) در گروهی که به مدت ۲۵ روز داروی سیکلوسپورین را دریافت کرده­است دارای تفاوت معنی­داری با گروه کنترل نمی ­باشد. اما با ادامه تیمار در گروه­هایی که سیکلوسپورین را به مدت ۴۵ روز دریافت کرده ­اند به طور قابل ملاحظه­ای افزایش یافت و دارای تفاوت معنی­دار با گروه کنترل در سطح p<0.05 می­باشند . در گروه­هایی که علاوه بر سیکلوسپورین عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور را دریافت کرده اند در روز ۲۵ به مقدار کمی بهبودی حاصل شد، طوری که بین گروه ­های روز ۲۵ و کنترل اختلاف معنی­دار در سطح p<0.05 مشاهده شد. اما با ادامه تیمار با عصاره هسته انگور و زالزالک در روز ۴۵ بهبودی زیاد حاصل شد و بین گروه ­های روز ۴۵ و کنترل اختلاف معنی­داری در سطح p<0.05 وجود نداشت(P>0.05).
نمودار۱۳-۳: مقایسه میانگین درصد جنین­های تیپ ۱ در گروه ­های تحت تیمار
حروف غیریکسان نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
۶-۲-۳) نتایج حاصل از جنین­های تیپ ۲
طبق نمودار (۱۴-۳) درصد جنین­های تیپ۲ (جنین هایی با کیفیت متوسط) در گروهی که سیکلوسپورین آ را دریافت کرده است (روزهای ۲۵ و ۴۵) افزایش یافته است ، به طوری که دارای تفاوت معنی­دار با گروه کنترل در سطح p<0.05 می باشند. با مصرف عصاره زالزالک و عصاره هسته انگور تعداد جنین­ها کاهش می­یابد و در روز ۲۵ و ۴۵ دارای اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 با گروه کنترل نمی­باشند(P>0.05).
نمودار۱۴-۳ : مقایسه میانگین درصد جنین­های تیپ ۲ در گروه ­های تحت تیمار
* نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
۶-۲-۳) تنایج حاصل از تعداد جنین­های تیپ ۳
طبق نمودار (۱۵-۳) گروه­هایی که سیکلوسپورین­آ را به مدت ۲۵ و ۴۵ روز دریافت کردند کاهش معنی­داری در درصد جنین­های تیپ ۳ (جنین­های با کیفیت خوب) را نشان داده­اند و با گروه کنترل دارای اختلاف آماری معنی­داری در سطح p<0.05 می­باشند. استفاده از عصاره هسته انگور و عصاره زالزالک باعث بروز روند بهبود بخش در این نوع جنین­ها شده به طوری که در روز ۴۵ هیچ گونه اختلاف آماری معنی­داری در سطح p<0.05 بین گروه های سیکلوسپورین + زالزالک و سیکلوسپورین + عصاره هسته انگور روز ۴۵ با گروه کنترل وجود نداشت(P>0.05).
نمودار۱۵-۳: مقایسه جنین­های تیپ ۳ در گروه ­های تحت تیمار
حروف غیریکسان نشان دهنده اختلاف آماری معنی­دار در سطح p<0.05 است.
تصویر ۳-۳) اووسیت به همراه توده کومولوسی در پیرامون آن (Coc^[41]) جهت انجام پروسه IVF

جدول ۱۷-۴ ضرایب مسیر، آماره­ی t و ضریب تعیین (متغیر وابسته: واکنش خرید آنی)

با توجه به ضریب مسیر ۴۳/۰- و همچنین آماره t به مقدار ۶۸/۵- می­توان گفت: در سطح اطمینان ۹۹ درصد رفتار خرید آنی بر واکنش پس از خرید تاثیر منفی و معناداری دارد؛ بنابراین فرضیه پنجم پژوهش معنادار می­باشد و تایید می­ شود.

مقدار ضریب تعیین چندگانه () برابر ۱۸/۰ شده است. این ضریب توانایی پیش ­بینی متغیر وابسته توسط متغیر مستقل را بررسی می­ کند. بر این اساس متغیر رفتار خرید­آنی روی هم رفته توانسته است ۱۸ درصد از تغییرات واکنش پس از خرید را پیش ­بینی کند.
۵-۴ برازش مدل
مجموعه وسیعی از معیارها و شاخص­ های برازندگی^[۹۷] وجود دارند که می­توانند برای اندازه ­گیری برازش کل مدل مورد استفاده قرار گیرند. متاسفانه هیچ کدام از این­ها در تمام جهات نسبت به بقیه برتری ندارند. زیرا یک شاخص برازندگی خاص نسبت به حجم نمونه، روش تخمین، پیچیدگی مدل، مفروضات مربوط به نرمال بودن یا ترکیبی از شرایط فوق به طور متفاوت عمل می­ کند و از این­رو افراد مختلف بسته به شرایط مدل ممکن است شاخص­ های مختلفی را برای برازش مدل مورد استفاده قرار دهند ( کلانتری، ۱۳۸۸؛ ۱۲۸-۱۲۹). بنابراین از شاخص­ های متفاوتی برای سنجش برازش الگوی مورد مطالعه در این تحقیق استفاده شد که عبارتند از:
۱-۵-۴ ریشه میانگین خطای دوم تقریب
اولین معیار برای تعیین برازش کل مدل، ریشه میانگین توان دوم خطای تقریب است که تحت عنوان (RMSEA^[98]) نشان داده می­ شود. زمانی که مقدار این آماره کمتر از ۰۵/۰ باشد نشان می­دهد که مدل از برازش خوبی برخوردار است، در صورتی که مقدار آن بین ۰۵/۰ و ۰۸/۰ باشد برازش قابل قبول، اگر بین ۰۸/۰ و ۱/۰ باشد برازش متوسط و اگر بزرگتر از ۱/۰ باشد برازش ضعیف است.
۲-۵-۴ شاخص­ های برازش مطلق^[۹۹]
دو معیار بعدی برای برازش مدل به شاخص­ های برازش مطلق معروفند. این معیارها تحت عنوان GFI^[100], AGFI^[101] , در خروجی ظاهر می­شوند. این شاخص ­ها باید بین صفر و یک باشند و مقادیر بالاتر از ۹/۰ حاکی از برازش قابل قبول مدل است.
۳-۵-۴ شاخص­ های نسبی برازش
اندازه ­گیری­های برازش بعدی که در خروجی برنامه ظاهر می­شوند، به مقایسه شاخص­ های برازش نسبی می­پردازند و نشان می­ دهند که تا چه حد برازش مدل نسبت به مدل خط پایه که در واقع مدل استقلال است مناسب تر می­باشند. این شاخص ­ها عبارتند از NNFI^[102], NFI^[103], CFI^[104]. به استثنای شاخص NNFI مقادیر تمام شاخص­ های این گروه بین صفر و یک قرار دارند و هر چه مقدار آن­ها به یک نزدیک­تر باشد نشان­دهنده برازش خوب مدل است (مقدار NNFI می ­تواند بزرگ­تر از یک باشد). برخی منابع استفاده از NNFI (که آن را شاخص تاکر – لوئیس^[۱۰۵] – TLI- نیز می­گویند) را برای برازش مدل توصیه می­ کنند.
به طور کلی در کار با برنامه لیزرل، هر یک از شاخص­ های بدست آمده برای مدل به تنهایی دلیل برازندگی مدل یا برازندگی آن نیستند. بلکه شاخص ­ها را باید در کنار یکدیگر و با هم تفسیر کرد. جدول ۱۲-۴ بیانگر مهم­ترین این شاخص ­ها می­باشد، مقادیر تمام شاخص ­ها نشان­دهنده برازش مناسب و قابل قبول مدل مفهومی تحقیق می­باشد. بنابراین و بر اساس برازش الگوی مفهومی پژوهش، هم­خوانی الگوی مفهومی با داده های گردآوری شده مورد تاًیید می­ شود (کلانتری، ۱۳۸۸).
جدول ۱۸-۴ شاخص­ های برازش مدل

باید دوید تا ته بودن.
باید به بوی خاک فنا رفت
باید به ملتقای درخت و خدا رسید
باید نشست
نزدیک انبساط
جایی میان بیخودی و کشف.»
(سپهری، ۱۳۸۷: ۴۳۴)
سپهری به کشف و شهود نظر دارد و نگاه عرفانی او به مذهب نیز دچار ابهام شده و بودایی و آئین بودا را فناناپذیر میداند. سپهری به آن شناخت رسیده که خود راه را نشان میدهد و بدون چارچوب خاصی واژه های عرفانی را به کار میبرد.
« سپهری در مرحلهی فرجام است، بیخود است و بیخودانه گام بر میدارد، دربارهی خود نمیگوید، زیرا دیگر خودی در کار نیست.» (عابدی، ۱۳۸۴: ۲۶۰و۲۶۱)
در این اثنا سپهری به زمانی نیز اشاره میکند که انسان در دوران پیش از هبوط با خدایش زندگی میکرد و به نیایش و مناجات میپرداخت و چیزی آنها را از هم دور نمیکرد:
« ظهر بود
ابتدای خدا بود
ریگ زار عفیف
گوش میکرد،
حرفهای اساطیری آب را میشنید.»
(سپهری، ۱۳۸۷: ۴۵۹)
سپهری به گذشته های دور برگشته و معرفت و آگاهی و ایمان را فقط به دوران قدیم و زمانی که فطرت آدمی سرشار از پاکی بود، منحصر میداند. چون معتقد است گذشت زمان و رسیدن به سنین بالاتر، شناخت آدمی را کمرنگتر میکند.
در واقع سپهری جلوههای شناخت را در زمان کودکی هر فرد میداند و به این باور رسیده که بعد از کودکی این معرفت فطری زایل میشود. (عابدی، ۱۳۸۴: ۲۶۳)
سپهری در مقام وحدت و وصل است و میگوید:
« چشم
هوش محزون نباتی را خواهد دید.
پیچکی دور تماشای خدا خواهد پیچید.
راز، سر خواهد گرفت
ریشهی زهد زمان خواهد پوسید
امشب
ساقهی معنی را
وزش دوست تکان خواهد داد.»
(سپهری، ۱۳۸۷: ۴۶۲ و ۴۶۳)
پیچک یادآور گل نیلوفر است که به اطراف میپیچد و بالا میرود؛ نیلوفر نماد انسان کامل است که خود را از لجن زار دنیا بالا میکشد. انسان کامل با نگریستن به اجزای عالم که تجلّی ظهور خداست، آنها را مورد نوازش و لطف قرار میدهد.
به نظر سپهری آن چه در جهان هستی اصالت و واقعیّت دارد «وحدت» است و کثرات چیزی جز نشانه نیستند. سپهری نیز در طی سالها چنان به واقعیّت نزدیک میشود، که اکنون از جایگاه شاگرد به جایگاه استادی رسیده و وجود و حضور این واقعیت را تجربه کرده است و برای نشان دادن این وحدت، جهان را چنان بازسازی میکند که جلوهگاه وحدت باشد، بدین ترتیب عناصر نامأنوس را در کنار هم قرار میدهد و عشق الهی را به نحوی مبهم (در طبیعت و زیبایی آن) مطرح میکند.

در واقع «سپهری هم، مانند عارفان بزرگ، یک متفکر پانتئیستی است، پانتئیسم آیینی فکری است قائل به این که همه چیز خداست یا همه خداست؛ یعنی همان چیزی که صوفیان ما آن را «همه اوست» مینامند.» (نوربخش، ۱۳۷۶: ۱۵۴)
در ادامه، نکتهای که شایان ذکر است این است که ما در تحلیل اشعار سهراب سپهری که یک شاعر معاصر نوسرا است و شعر او یک روند خاص را دنبال میکند نتوانستیم تقسیمبندیهای مفاهیم نماز و نیایش را ارائه دهیم؛ زیرا در شعر سپهری وحدت فکر و تجربه به اندازهای است که نمیتوان آنها را از هم جدا کرد، چون شعر او مراحل مختلف دارد و یک وحدت به هم پیوسته در میان این مراحل دیده میشود که باید کل مفهوم شعر را در نظر گرفت تا بتوان تحلیل درستی ارائه داد.
از سوی دیگر شاعری چون شهریار که جزء شاعران معاصر کلاسیک است، هر شعر او به تنهایی دربردارندهی مفهومی جداگانه است، به همین دلیل تقسیمبندیهای مفاهیم نماز و نیایش دربارهی او و شاعرانی از این دست صورت پذیرفته است.
۴-۴-۱ بسامد واژگان و اجزاء و مفاهیم نماز و نیایش
۱- «دستم را به سراسر شب کشیدم، / زمزمهی نیایش در بیداری انگشتانم تراوید.» (سپهری، ۱۳۸۷: ۱۵۸)
۲- «و سرانجام / در آهنگ مهآلود نیایش تو را گم کردم.» (همان: ۱۵۹)
۳- «ماندیم در برابر هیچ، خم شدیم در برابر هیچ / پس نماز مادر را نشکنیم.» (همان: ۱۷۹)
۴- «برخیزیم، و دعا کنیم / لب ما شیار عطر خاموشی باد!» (همان)
۵- «آذرخشی فرود آمد، و ما را در نیایش فرو دید.» (همان: ۱۹۸)
۶- «به در آ، بیخدایی مرا بیاگن، محراب بیآغازم شو.» (همان: ۲۰۲)
۷- «تاریکی محراب، آکندهی ماست.» (همان: ۲۰۸)
۸- «هستی بود و زمزمهای / لب بود و نیایشی.» (همان: ۲۱۸)
۹ و ۱۰- « من بود و تویی / نماز بود و محرابی.» (همان)
۱۱- «ای در خور اوج! آواز تو در کوه سحر، و گیاهی به نماز.» (همان: ۲۶۹)
۱۲- «خوابم چه سبک، ابر نیایش چه بلند، و چه زیبا بوتهی زیست.» (همان: ۲۷۰)
۱۳- «قبلهام یک گل سرخ.» (همان: ۲۷۸)
۱۴ و۱۵- « جانمازم چشمه، مهرم نور.» (همان)
۱۶- «دشت سجادهی من.» (همان)
۱۷- «من وضو با تپش پنجرهها میگیرم.» (همان)
۱۸- «درنمازم جریان دارد ماه، جریان دارد طیف.» (همان)
۱۹- « هرجا گلهای نیایش رست، من چیدم، دسته گلی را.» (همان: ۲۴۴)