معنادار بودن شغل

۳

۱۴ الی ۱۶

اهمیت شغل

۲

۱۷ و ۱۸

رابطه با سرپرست

-

۶

۱۹ الی ۲۴

رابطه با همکار

-

۳

۲۵ الی ۲۷

رابطه با مشتری

-

۳

۲۸ الی ۳۰

۳-۴) جامعه آماری، تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری:
۳-۴-۱) جامعه آماری :
جامعه آماری تحقیق حاضر شامل تمامی کارکنان شعب بانک صادرات شهر رشت است که در تماس مستقیم با مشتریان (کارکنان صف) هستند و جامعه ای محدود در حدود ۶۰۰ نفر برآوردشده اند.
۳-۴-۲) نمونه و روش نمونه گیری :
برای تعیین حجم نمونه از کارکنان ابتدا ۳۰ پرسشنامه در بین کارمندان توزیع گردید. نتایج تحلیل داده با بهره گرفتن از آزمون کولموگروف نشان داد توزیع داده های فوق نرمال می باشند. به همین دلیل و همچنین محدود بودن جامعه، از فورمول کوکران به صورت زیر به منظورتعیین حجم نمونه استفاده شد:

که در فرمول فوق:
: بازده قابل تحمل از برآورد پارامتر مورد نظر
‍p : نسبت موفقیت در جامعه
α : سطح خطا
N : حجم جامعه
از آنجا که مقدار p در دسترس نیست آن را مساوی ۰٫۵ در نظر میگیریم. در سطح اطمینان ۰٫۹۵(۰٫۵= α) و ۶۰۰=N نفر و ۰۶/۰= : که از تحقیقات مشابه استخراج گردیده است حجم نمونه که جامعه محدود تلقی می شود به صورت زیر تعیین می شود :
در نتیجه، برای جمع آوری اطلاعات با توجه به احتمال افت نمونه، ۲۵۰ پرسشنامه بطور تصادفی در دسترس در بین کارکنان شعب مختلف توزیع و تحلیل اطلاعات بر روی ۲۴۰ مورد از آنها انجام شد.
۳-۵) پایایی^[۱۳۴] متغیرهای پرسشنامه:
دراین تحقیق به منظورتعیین پایایی آزمون ازروش آلفای کرونباخ استفاده گردیده است. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری که خصیصه های مختلف را اندازه گیری می کند به کارمی رود. بدین منظور ابتدایک نمونه اولیه شامل ۲۰ پرسشنامه پیش آزمون گردید وسپس با بهره گرفتن از داده های به دست آمده ازاین پرسشنامه ها و به کمک نرم افزارآماری SPSS میزان ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ برای این ابزارمحاسبه شد. ضریب آلفای کرونباخ به طریق زیر محاسبه می شود:
که در آن:
n = تعداد سوالهای تست، = واریانس سوال i، = واریانس کل تست
در صورتی یک پرسشنامه پایاست که مقدار آلفای کرونباخ بزرگتر از مقدار۷/۰ باشد و هر چه این مقدار به عدد ۱ نزدیکتر باشد پرسشنامه از پایایی بالاتری برخوردار می باشد و مقدار آلفای کرونباخ تا محدوده ۰٫۵ قابل قبول و پایین تر از آن غیرقابل قبول است و بازنگری در سوالات مطرح شده پرسشنامه ضروری به نظر می رسد (کرم پور، صفری، ۱۳۹۰). در جدول ۳-۲ پایایی متغیرهای تحقیق آورده شده است.
جدول ۳-۲) آلفای کرونباخ متغیرهای پرسشنامه

۳-۲-۵- راه‌کارهایی برای ایجاد علاقه و تقویت مهارت دانش‌آموزان به خواندن روزانه قرآن کریم ۲۶۰

۳-۳- رسانه‌های جمعی…………………………………………………………………………………………. ۲۶۳
۳-۳-۱- تأثیرات فیلم و تئاتر ۲۶۵
۳-۳-۲- راه‌کارهای اجرایی برای اثرگذاری بیش‌تر رسانه‌ها در تحقق تربیت قرآنی کودکان ۲۶۶
۳-۳-۲-۱- شناسایی شاخص‌های تربیت قرآنی کودکان و لزوم هماهنگی همه نهادها بر اساس شاخص‌ها ۲۶۶
۳-۳-۲-۲- بهره‌گیری از تبلغات مناسب ۲۶۶
۳-۳-۲-۳- افزایش برنامه‌های آموزشی مرتبط با دین‌داری کودکان برای والدین ۲۶۷
۳-۴- مساجد……………………………………………………………………………………………………… ۲۶۷
۳-۴-۱- راه‌های جذب کودکان به مساجد ۲۶۹
۳-۵- دارالقرآن‌ها و مهد قرآن‌ها………………………………………………………………………………. ۲۷۰
۳-۵-۱- بایسته‌های آموزش قرآن به خردسالان ۲۷۱
۳-۵-۱-۱- برخورداری از آگاهی و باورهای عمیق دینی ۲۷۱
۳-۵-۱-۲- لزوم تربیت کارشناس آموزش قرآن ۲۷۱
۳-۵-۱-۳- اهتمام به آموزش مفاهیم قرآنی به جای تربیت قاری و حافظ قرآن ۲۷۲
۳-۵-۱-۴- عدم استفاده از روش زبان‌آموزی در آموزش قرآن ۲۷۲
۳-۵-۱-۵- آموزش تصویری قرآن به کودکان ۲۷۲
۳-۵-۱-۶- کاستن از حجم مفاهیم قرآنی ۲۷۳
۳-۵-۱-۷- تدوین آیین‌نامه در حوزه آموزش قرآن ۲۷۳
۳-۶- سایر نهادهای مسئول تربیت قرآنی کودکان………………………………………………………… ۲۷۳
۳-۶-۱- کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۲۷۴
۳-۶-۲- سازمان انجمن مرکزی اولیاء و مربَیان ۲۷۶
۳-۶-۳- سازمان اوقاف و امور خیریه ۲۷۷
۳-۶-۴- سازمان دارالقرآن الکریم ۲۷۷
نتایج کلی پژوهش……………………………………………………………………………………………………۲۷۸
پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………………….۲۸۰
فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………….۲۸۲
چکیده عربی…………………………………………………………………………………………………………..۳۰۹
چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………۳۱۰
مقدمه
بی شک درک سخن و پیام خدا از قرآن کریم، یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثّر در تربیت انسان است. انسانی که زندگی‏اش در پرتو آموزه‏ها و معارف قرآن کریم شکل میگیرد، به همان نسبت، از موفقیت و سعادت برخوردار است.
حال اگر این آشنایی و ارتباط از دوران کودکی باشد، به برکت ویژگی‏های سنی این دوره به ویژه ماندگار بودن آن، می‌تواند در مسیر زندگی فردی و اجتماعی انسان نقش بسزایی داشته باشد. بر این اساس، والدین، برنامه‌ریزان و مربّیان، همواره بر موضوع آموزه‏های قرآن کریم، تأکید جدّی دارند.
هدف از تربیت قرآنی در روایات اسلامی، تربیت یک انسان سالم، متعادل و متکامل در تمام ابعاد فکری، معنوی و فردی بوده و این یک هدف کلی است که باید در تمام مراحل زندگی مورد توجه قرار گیرد.
اگر تربیت قرآنی فرزندان بر مبنای خودآگاهی، خودکفایی و خودگردانی باشد، کودکان می‌توانند در نتیجه این تربیت، به ‌تدریج در تمام مسایلی که با آن مواجه‌اند، خلّاق و فعال، راه اصیل زندگی را بیابند و مسیر موفقیت خود را باز کرده و برای سرنوشت خطیر خود تصمیم بگیرند.
تربیت قرآنی یعنی این‌که انسان علاوه بر سلامت روح و روان، بر اساس عقیده‌ای پاک و راسخ و آرمانی الهی کار کند و خود را با الگوهای انسان کامل هماهنگ سازد و از سوی دیگر به منافع شخصی و اجتماعی خود توجه کرده و با خودباوری و به کمک معنویت و ابعاد متعالی وجود خویش، گرایش‌های دنیوی را تعدیل کند، به اهل‌بیت عصمت و طهارت:به عنوان مدل‌های زندگی برتر عشق و علاقه داشته و نیز جایگاه والدین و خانواده، برایش مهم باشد.
بر این اساس، مقیّد شدن تربیت به آموزه‏هاى دینى و مذهبى، رمز دست‏یابى به آرامش، سعادت و کمال مطلوب در هر دو سراست. لذا اگر به فرایند تربیت، که امرى پیوسته و همیشگى است، از دوران کودکى و حتى پیش از آن توجه شود، نتایج فردى و اجتماعى فراوانى به دست مى‏آید. البته تأکید آموزه‏هاى دینى و روان‏شناسى بر دوران کودکى، به این معنا نیست که جریان رشد و تربیت انسان، تنها محدود به این دوره است، بلکه پرورش و تربیت انسان در سراسر عمر او تداوم دارد و امکان تحول و سازندگى نیز همواره وجود دارد. در میان مراحل رشد انسان، دوران جنینى، شیرخوارگى و هفت سال اول بیش از دیگر مراحل مورد توجه روان‏شناسان و پیشوایان دینى قرار گرفته است. از این‏رو، آگاهى والدین و دست‏اندرکاران امر تعلیم و تربیت از مراحل رشد، ویژگىها، انتظارات و نیازهاى کودک در هر دوره، در دست‏یابى به اهداف تربیت تأثیرگذار است. همچنین اصول تربیت دینى که مورد توجه رسول خدا۶و ائمه اطهار:بوده است، باید در امر تربیت دینى در نظر گرفته شود.
با توجه به این‌که در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی، در زمینه‌های مختلف قرآنی اعم از روخوانی ، قرائت ، حفظ و… پیشرفت‌هایی خوبی داشته‌ایم، اما باید توجه داشت که آنچه موجب شده تا این کتاب مقدس، نه تنها پس از هزار و چهارصد سال، بلکه حتی برای دهه‌ های بعد از وفات پیامبر۶، نیز طراوت و تازگی خود را از دست ندهد، اتکای الفاظ قرآن بر معانی است. به عبارت دیگر چون الفاظ و ظواهر از معانی بلند و ماورای زمینی برخوردار هستند، رنگ آن معانی را گرفته‌اند و فراتر از زمان شده‌اند. از این‌رو هیچ‌گاه کهنه و خسته کننده نمی‌شوند. لذا تلاوت قرآن به سبک‌های مختلف، حفظ قرآن با شیوه‌های مختلف، حفظ اعداد آیات و … در محدوده‌ای خاص، جذّابیت دارد و ممکن است پس از مدتی، چون جذّابیت خود را از دست می‌دهد، لذا موجب جلب توجه کمتری می‌شود. اگر قرآن کریم و پیامبر گرامی اسلام۶و ائمه:، به حفظ و تلاوت زیبای قرآن توصیه می‌کردند، برای آن بود که موجب توجه بیشتر و عمل به قرآن شود نه آن که ظاهری از قرآن مورد توجه قرار گیرد و به اهداف اصلی بی مهری شود. بنابراین باید بیش از پیش در جهت گسترش آموزه‌های قرآنی در بین تمامی اقشار جامعه خصوصاً کودکان کوشید.
امید است که این پژوهش، در جهت نهادینه شدن آموزه‌های قرآنی، تحقق امر خطیر تربیت قرآنی کودکان و آشنایی نهادهای مسئول با مجموعه اصول و روش‌های تربیتی، مؤثّر واقع گردد.
کلیّات
بیان مسأله
تربیت، عبارت است از مجموعه روش‌ها و فنونی که از آغاز تولد انسان، بلکه مدت‌ها قبل از تولد باید به کار گرفته شود تا استعدادهای درونی بشر، رشد و نمو لازم را یافته و در مسیر تکامل و تعالی قرار گیرد. اساساً برای ساختن جامعه‌ای نمونه و تربیت انسان‌هایی کامل و سالم از نظر جسمی و روحی، اصول و روش‌هایی لازم است که انسان، در پرتو آن‌ها بتواند به دور از هر گونه انحراف، مسیر سعادت و کمال را بپیماید. این روش‌ها تحت عناوین احکام و دستورات زندگی شناخته می‌شوند که برخی، قبل از تولد و برخی دیگر بعد از آن و در طول رشد کودک اعمال می‌شود.
امام علی۷ نیز، به اهمیت آغاز تربیت از سنین کودکی توجه داشته و در وصیت خویش به فرزندش امام حسن۷ چنین می‌فرماید: «…وَ إِنَّمَا قَلْبُ‏ الْحَدَثِ‏ کَالْأَرْضِ الْخَالِیَهِ مَا أُلْقِیَ فِیهَا مِنْ شَیْ‏ءٍ قَبِلَتْهُ فَبَادَرْتُکَ بِالْأَدَبِ قَبْلَ أَنْ یَقْسُوَ قَلْبُکَ وَ یَشْتَغِلَ لُبُّکَ لِتَسْتَقْبِلَ بِجِدِّ رَأْیِکَ مِنَ الْأَمْرِ مَا قَدْ کَفَاکَ أَهْلُ التَّجَارِبِ بُغْیَتَهُ وَ تَجْرِبَتَهُ فَتَکُونَ قَدْ کُفِیتَ مَئُونَهَ الطَّلَبِ وَ عُوفِیتَ مِنْ عِلَاجِ التَّجْرِبَهِ…؛ … قلب کودک، هم‌چون زمین ناکشته است؛ هر چه در آن افکنند، بپذیرد، پس به ادب آموختنت پرداختم پیش از آنکه دلت سخت شود و خردت، هوایی دیگر گیرد، تا با رأی قاطع، روی به کار آری و از آنچه اهل تجربه در پی آن بودند و آزمودند، بهره برداری و رنج طلب از تو برداشته شود و نیازت به آزمون نیفتد…»^[۱]
طبق رهنمود امیرالمؤمنین علی۷، بهترین دوران فراگیری راه صحیح زندگی، ایّام طفولیت است؛ زیرا قدرت تقلید و اقتباس و حس قبول آموزه‌های روش زندگی در دورن کودکی، بسیار شدید است. به طوری که کودک می‌تواند تمامی اعمال، رفتار و گفتار مربّی خود را به بهترین صورت حفظ کند و خود را به آن عادت دهد.
اگر بتوانیم قرآن را به یک فرهنگ غنی در جامعه و در تمامی شئون افراد تبدیل کنیم، آن گاه تربیت قرآنی کودکان، رخ خواهد نمود. مسلّماً با توجه به تهاجم فرهنگی و شروع جنگ نرم، باید نگرشی نوین از شکوفایی تعالیم قرآنی را در بین همه اقشار جامعه ـ خصوصاً کودکان ـ پی‌گیری نمود.
جهت تحقق این مهم و نیز با توجه به کمبود پژوهش‌هایی که به طور مبسوط و دقیق، صرفاً به ارائه راه‌کارهای مؤثر و متناسب با شرایط جامعه اقدام نمایند، نیاز به پژوهشی فارغ از مباحث مقدماتی نظیر اصول و روش‌های کلی تعلیم و تربیت احساس می‌شود.
برای کارآمد سازی آموزه‌های قرآنی در میان کودکان، همگام با رشد کودک و حضور او در اجتماع، خانواده، رسانه ملی، مدرسه، مهدهای قرآنی و… وظایفی بر دوش دارند. البته لازم است که در دنیای کنونی، علاوه بر تلویزیون، از تأثیر فزاینده به کارگیری اینترنت و تأثیرات سوء شکل‌‌گیری اندیشه‌های اسلام ستیزانه در ساخت وسایل بازی کودکان و رشد گسترده استفاده از بازی‌های رایانه‌ای نامتناسب با فرهنگ اسلامی، غفلت نکرد و گامی بلند در جهت حضور پر رنگ و متنوع آموزه‌های قرآنی در تمامی عرصه‌ها به خصوص سرگرمی‌های آن‌ها برداشت.
بر این اساس، با توجه به ضرورت تربیت قرآنی کودکان، لازم است در جهت تحقق این هدف، راه‌کارهای بنیادی و تدابیر شایسته‌ای جهت تربیت قرآنی کودکان، ارائه گردد.
اهمیت موضوع
مشکلی که در بحث تربیت قرآنی فرزندان جامعه اسلامی ما وجود دارد، این است که برخی تصور می‌کنند تربیت، فقط کار آموزش و پرورش بوده و از نقش خانواده‌ها، رسانه‌ها و … بی اطلاع هستند.
تربیت قرآنی باید از سوی پدر و مادر در خانواده آغاز شود و به طور مثال پدر و مادر در منزل باید با قرائت روزانه قرآن و عمل به آموزه‌های قرآنی، فرزندان را به شکل غیرمستقیم به قرآن و آموزه‌های قرآنی جذب کرده و فضایی قرآنی را در خانه ایجاد کنند.
بسیاری از مشکلاتی که در جامعه امروز ما به وجود می‌آید، به دلیل فاصله گرفتن از قرآن است، هر چند که آموزش و پرورش در کنار سایر دروس، آموزش قرآن را نیز دارد، اما به هر حال برای تحقق تربیت قرآنی باید تلاش کند تا جایگاه ویژه‌ای را برای قرآن در میان دانش‌آموزان ایجاد کند.
لذا توجه به این مهم، مسئولیتی بس سنگین بر خانواده، مدرسه و سایر نهادهای فرهنگی آموزشی متحمل می‏کند تا ضمن هماهنگی با یکدیگر، با انتخاب روش‌های آموزشی متناسب با توان فراگیر و متنوع ساختن شیوه‌های آموزش قرآن مانند به‌کارگیری جلوه‌های مختلف هنری اعم از قصه، شعر، نقاشی، نمایش، فیلم و…، الگوهای کاملی برای کودکان جامعه باشند.
در قرآن کریم به طور کلی به اصول و روش‌های آموزشی تعلیم و تربیت، اشاره شده است که نمونه‌ای از آن در تعلیمات لقمان حکیم به فرزندش، نمودار می‌باشد. اما به مراحل شکل‌گیری افکار مذهبی و نیز ارائه راه‌های اساسی سازنده و متناسب با شرایط جامعه، جهت تحقق تربیت قرآنی کودکان، اشاره صریحی نشده است. این در حالی است که با توجه به فضای جامعه کنونی، شاهد رشد روزافزون اطلاعات در فضای مجازی و بروز شکل جدیدی از تهاجم فرهنگی دشمن(جنگ نرم) و نفوذ افکارهای اسلام ستیزی در تمامی عرصه‌های اعتقادی و نیز حتی وسایل بازی کودکان هستیم. بنابراین نیاز به داشتن الگویی جامع از راه‌کارهای تربیت قرآنی در بین همه افراد جامعه و به خصوص مقطع حساس کودک، ضروری است.

پاسخگویی

۶۳۵/۰

۴

اعتماد

۷۹۰/۰

۴

همدلی

۷۶۴/۰

۴

قابلیت دسترسی

۷۹۱/۰

۵

تنوع خدمات

۷۲۹/۰

۴

سود و تسهیلات

۸۷۵/۰

۷

کل سوالات

۹۶۳/۰

۳۸

۳-۹ تعیین اعتبار(روایی) ابزارها
مفهوم اعتبار به این پرسش پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت داد ههای حاصل از آن اطمینان داشت. برای تعیین اعتبار پرسشنامه روش های متعددی وجود دارد که یکی از این روشها اعتبار محتوا می باشد. اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری به کار برده می شود. اعتبار محتوای یک ابزار اندازه گیری به سوالهای تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سوالهای پرسشنامه معرف ویژگی ها و مهارتهای ویژه ای باشد که محقق قصد اندازه گیری آنها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتوا است. برای اطمینان از اعتبار محتوا، باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوالهای تشکیل دهنده ابزار اندازه گیری معرف قسمتهای محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین اعتبار محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازه گیری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده می شود. اعتبار محتوای یک آزمون معمولاً توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می شود.

اعتبار محتوای این پرسشنامه توسط استاد راهنما و تعداد ده نفر از مدیران و خبرگان بانک کشاورزی مورد تأیید قرار گرفته است و از اعتبار لازم برخوردار می باشد.
۳-۱۰ روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
در این تحقیق برای توصیف مشخصات جمعیت شناختی پاسخ‌دهندگان از آمار توصیفی شامل تشکیل جداول فراوانی و درصد فراوانی، رسم نمودارهای فراوانی استفاده می‌شود. برای بررسی نرمال بودن توزیع نمره متغیرهای تحقیق از آزمون کلموگروف - اسمیرنف یک نمونه‌ای استفاده می‌شود. تمامی تحلیل‌های آماری با بهره گرفتن از نرم افزار آماری IBM SPSS Statistic 22 انجام می‌شود.
برای رتبه‌بندی عوامل کیفیت خدمات در حفظ و جذب مشتریان بانک کشاورزی شهرستان کاشان از روش شباهت به گزینه ایده‌آل یا تاپسیس استفاده می‌شود. تمامی محاسبات مربوط به روش شباهت به گزینه ایده‌آل با بهره گرفتن از نرم افزار Excel2010 انجام می‌شود.
۳-۱۰-۱ آزمون‌های آماری
آزمون کلموگروف اسمیرنوف یک نمونه‌ای: این آزمون توسط دو آماردان روسی به نامهای کلموگوروف و اسمیرنوف در سال ۱۹۳۳ پیشنهاد شده است و به عنوان یک آزمون تطابق توزیع برای داده‌های کمی می‌باشد. آزمون کلموگروف- اسمیرنوف یک نمونه‌ای برای ارزیابی همقوارگی متغیرهای رتبه‌ای در دو نمونه (مستقل و یا غیر مستقل) و یا همقوارگی توزیع یک نمونه با توزیعی که برای جامعه فرض شده‌ است، بکار می‌رود. این آزمون در مواردی به کار می‌رود که متغیرها رتبه‌ای می‌باشند و توزیع متغیر رتبه‌ای را در جامعه بتوان مشخص نمود. این آزمون از طریق مقایسه توزیع فراوانی‌های نسبی مشاهده شده در نمونه با توزیع فراوانی‌های نسبی جامعه انجام می‌گیرد. فرض صفر در آزمون کلموگروف- اسمیرنوف یک نمونه‌ای این است که بین فراوانی‌های مشاهده شده و فراوانی‌های مورد انتظار تفاوتی وجود ندارد، به عبارت دیگر توزیع جامعه نرمال است. فرض مقابل در این آزمون این است که بین فراوانی‌های مشاهده شده و فراوانی‌های مورد انتظار تفاوتی وجود دارد، به عبارت دیگر توزیع جامعه نرمال نیست.

افراد ثروتمندتر و کشورهای ثروتمندتر امکان مصرف کالاهای لوکس و کالاهایی که در مقیاسه‌ای کنونی جهانی غیر ضروری محسوب می‌شود را پیدا می‌کنند. تولید و مصرف بسیاری از این کالاها با بهره‌گیری از منابع محیط، نفت، انرژی، چوب و یا خیلی از مواد کمیاب در طبیعت امکان پذیر می‌گردد و مصرف بیشتر از آنها فشار بیشتر بر محیط را به دنبال دارد.
ثروتمندان با بهره‌گیری از امکانات بیشتر برای سفرهای تفریحی به مناطق بکر طبیعت سفر می‌کنند. برای سفرهای خود دولتها را وادار به احداث جاده‌هایی از بین جنگل‌ها می‌کنند و طبیعت آنجا را از بین می‌برند.

افرادی از این طبقه به جهت امکانات مالی که دارند به شکار به جهت تفریح علاقه نشان می‌دهند. حتی با وجود بعضی محدودیت های ایجادشده برای این کار در بعی مناطق و بعضی فصول این افراد با دارا بودن قدرت اعمال نفوذ خود، یا با رشوه و تطمیع به عرصه‌ها هجوم می‌برند و گاهی که جریمه نقدی در کار است به راحتی جریمه را پرداخت نموده و به از بین بردن گونه‌های جانوری ادامه می‌دهند.
اگر فقرا برای سیر کردن شکم خود به گیاهان بومی‌و گاه کمیاب و در معرض نابودی دست می‌یازند، ثروتمندان هم به دلایل مختلفی به این اقدامات دامن می‌زنند. از قرن‌ها پیش تا کنون فقیرترین افرادی از جامعه برای بهره‌برداری از گیاهان دارویی و صنعتی محیط‌های طبیعی به کار گمارده می‌شوند. محصولات آرایشی و بهداشتی و بعضی محصولات سلامتی که به علت کمیابی گران هستند، مورد تقاضای ثروتمندان است و از این رو به انقراض این گونه‌ها در عرصه‌های طبیعی منجر می‌شود.
ساخت محصولات زینتی از کمیاب‌ترین موجودات زنده روی زمین و تقاضایی که برای آنها توسط ثروتمندان وجود دارد به تخریب محیط زیست دامن می‌زند. کلکسیون پروانه‌ها یا گیاهان و گل‌ها و حشرات کمیاب و یا حیوانات تاکسیدرمی‌شده از جمله مصداقهای اثرات تقاضای ثروتمندان بر محیط زیست است.
ایده کسب درآمد به هر طریق ممکن توسط گروه‌های صاحب ثروت و کشورهای ثروتمند، به آنها اجازه می‌دهد به جنگ افروزی و تولید و فروش صلاح‌ها و انواع تأسیسات و خدمات نظامی‌بپردازند تا از این طریق درآمد بیشتری را نصیب خود سازند. مرور سوابق نشان می‌دهد که در جنگ‌ها (خصوصا جنگ‌های منطقه‌ای و کمتر جنگ‌های جهانی) کشورهای ثروتمندتر بهره برده‌اند و افراد و گروه‌های ثروتمند داخل کشورها ثروتمندتر شده‌اند، ضمن اینکه ثروتمندان غالبا کمترین صدمات را در جنگ‌ها می‌بینند. جنگ‌ها و انواع بحران‌هایی که در مقدمه آنها می‌آید تا بحران‌هایی که بعد ار آن می‌آید، از جمله مهم‌ترین عوامل تخریب محیط زیست در مناطق درگیر می‌باشد و گاه می‌تواند اثراتی فرا منطقه‌ای داشته باشد.
ثروتمندان، به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته با بهره‌گیری از پول و قدرت و انواع ابزارهایی که در دست دارند به تسخیر عرصه‌های منابع طبیعی اقدام می‌کنند، یا قوانین را به شکلی جهت می‌دهند که به نفع خود در تغییر کاربری اراضی و تخریب عرصه‌های طبیعی از آن بهره ببرند و یا اگر قوانین به نفع آنها نباشد با قانون‌گریزی و رشوه و انواع روش‌ها عرصه‌های محیط زیست را به خاطر کسب ثروت بیشتر تخریب می‌کنند. اراضی جنگل‌ها و مراتع و فضای سبز را تبدیل به ویلا و ساختمان و جاده و مجتمع تجاری می‌کنند و به این گونه به تخریب محیط زیست کمک می‌کنند.
ثروتمندان، اعم از کشورهای ثروتمند و یا گروه‌های ثروتمند در داخل کشورها به دلیل قدرتی که دارند، چنانچه برنامه‌ها، قوانین و لوایح زیستمحیطی بر خلاف منافع آنها به نظر برسد، از تصویب و یا اجرای آن جلوگیری می‌کنند. در مجامع بین‌المللی محیط زیست بزرگترین آلوده کنندگان اتمسفر کره زمین یعنی آمریکا و چین در تصمیم‌گیری و تصویب قوانین بین‌المللی محیط زیست سنگ اندازی می‌کنند و بودجه‌های کافی را در این مسیر هدایت نمی‌کنند. با وجودی که اثرات به کارگیری سوخت‌های فسیلی و انواع اقدامات بشری در گرمایش زمین و تغییر اقلیم و عواقب زیانبار آن مورد تأیید قاطبه دانشمندان است، هنوز بسیاری از سیاستمداران در چنین کشورهایی سعی در ایجاد تردید در این موضوع دارند. هنوز شرکت‌هایی که از مصرف انرژی‌های ناپاک در جهان سود می‌برند در جهان دانشمندان را به انجام تحقیقاتی ترغیب می‌کنند که شک و تردید در مورد علل گرمایش زمین ایجاد کند.
کشورها و مناطق زورمند و ثروتمند با عدم رعایت حقابه‌های دیگر مناطق به تخریب محیط زیست دامن می‌زنند. ترکیه با بستن سد بر روی آب‌های بالا دست دجله و فرات، حیاط طبیعی و اکوسیستم بین النهرین را به خطر می‌اندازد و به بحران ریزگردها در منطقه بزرگی از ایران و عراق دامن می‌زند. ثروتمندان مناطق داخلی ایران با قدرت بیشتری که در دستگاه حاکم دارند آب را از شاخه‌های کارون با تونل‌های شماره یک تا بی‌نهایت از کوهرنگ به یزد و اصفهان و قم می‌برند و به آب شور خلیج فارس اجازه می‌دهند تا به جای آب کارون، تا شهر اهواز بالا بیاید. در ایران زمین داران با بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب‌های زیر زمینی که طبق قوانین همین کشور هم متعلق به همه آحاد مردم است، بدون پرداخت حقابه به تخریب منابعی دست می‌زنند که چند هزارساله است و با این روش بهره‌برداری افت آب‌های زیر زمینی غیر قابل جبران خواهد بود. منافع را زمین داران این نسل می‌برند و خسارات آن را بی‌زمین‌های این نسل و کل افراد نسل بعد.
اگر فقرا تقاضایشان برای چوب جنگل‌ها عمدتاْ برای سوخت است و نیاز آنان را می‌توان با چوب‌های درختان کشت شده سریع الرشد نیز پاسخ داد و یا با رساندن منابع دیگر انرژی آنها را از استفاده از چوب‌ها و بوته‌های طبیعی باز داشت، اما درخواست ثروتمندان برای چوب از جنبه دیگری است. چوب برای مصارف زیباسازی منازل و ساخت مبلمان و وسایل از درختانی که به دلیل کمیابی، گرانقیمت‌تر هم هستند، به گونه‌های کمیاب‌تر فشار وارد می‌سازد. در مورد گونه‌های فراوان‌تری از گونه‌های درختان جنگل‌ها نیز تخریب‌هایی به دلیل بهره‌برداری شرکت‌های بزرگ چند ملیتی از این درختان و یا حتی قطع درختان و کشت محصولاتی مثل موز و نارگیل و نخل روغنی دیده می‌شود که در اینجا نیز عمدتاً شرایط بهره‌برداری و تخریب به گونه‌ای است که منافع ظاهری آن به جیب ثروتمندان می‌رود و منافعی که نصیب فقرا می‌گردد بسیار ناچیز و احتمالاً در حد کارگری در این مزارع بزرگ، یا کارخانه‌های چوب بری است.

فصل دوم:

مبانی و شرایط حق انسان بر محیط زیست

مبحث اول:

مبانی حق انسان بر محیط زیست

گفتار اول: مبانی فقهی

الف: قرآن

اسلام به عنوان دینی جهان‏شمول و جامع‏نگر، مدعی است که پاسخ گوی نیازهای متغیر انسان در هر عصری است و برای کلیه روابط و شؤون او، دارای قوانین و مقرراتی است. البته این بدان معنا نیست که برای هر موضوع با عنوان خاص و متداول امروزی آن، حکم خاصی را مقرر داشته باشد؛ بلکه کلیات، اصول و قواعدی در اسلام وجود دارد، که می‏توان حکم هر موضوع را از آن به دست آورد.یکی از همین موضوعات محیط زیست است. محیط زیست با مفهوم رایج و متداول آن در عصرحاضر، بحثی کاملاً نو و تازه است که نه در اسلام و نه در هیچ مکتب دیگری سابقه نداشته است؛ اما می‏توان قواعد و مقررات مورد نیاز آن را از متون دینی استخراج کرد؛ به طوری که می‏توان یک مکتب زیست محیطی جامع را ارائه کرد.
خداوند در قرآن کریم می‏فرمایند:
«ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیءٍ»^[۹۲]
یعنی: ما در این کتاب از بیان هیچ چیز فروگذار نکردیم.
در جای دیگر خطاب به پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرمایند:
«وَ نَزَّلْنا عَلَیکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیءٍ»^[۹۳]
یعنی: کتابی به سوی تو فرستادیم که بیان کامل هر چیزی در آن هست.
امام صادق(علیه‏السلام) نیز بر جامعیت اسلام تأکید کرده و می‏فرمایند:
خداوند در قرآن هر چیزی را بیان کرده است. به خدا سوگند، چیزی را که مورد نیاز مردم بوده، رها نکرده است، تا کسی نگوید اگر فلان مطلب درست بود، در قرآن نازل می‏شد. آگاه باشید همه نیازهای بشر را خداوند در آن نازل کرده است.
از امام باقر(علیه‏السلام) نیز روایت شده که فرمودند:
خداوند متعال چیزی را که مورد نیاز این امت است، در کتابش فروگذار نکرده است و برای رسولش تبیین نموده است و برای هر چیزی حدّی قرار داده و دلیل روشنی بر آن نهاده است و برای هر کسی که از این حدّ تجاوز کند، حدّ و مجازاتی قرار داده است. بر طبق این آیات و روایات، بخوبی می‏توان استدلال کرد که بیان هر چیزی در قرآن هست؛ ولی با توجه به این مطلب، که قرآن یک کتاب تربیتی و انسان‏سازی است، که برای تکامل فرد و جامعه در همه جنبه‏ه ای معنوی و مادی نازل شده است، روشن می‌شود که منظور از «همه چیز»، تمام اموری است‏که برای هدایت انسان لازم و ضروری است.
به طور قطع، یکی از اموری که زمینه‏ساز سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت است، داشتن محیطی سالم و امن است؛ که انسان بتواند در پناه آن، به تربیت جسم و جان خویش بپردازد و اصولاً یکی از وظایف مهم بشر که حفظ جان است، جز با زیستن در محیطی امن و سالم امکان‏پذیر نیست. بدین سبب، شرط اولیه داشتن روحی سالم، جسم سالم است و جسم سالم نیز فقط زمانی حاصل می‌شود که انسان از محیط زیست سالم بهره‏مند باشد.
از آنجا که انسان به عنوان جزئی از جهان عظیم خلقت، با مجموعه بزرگی از مخلوقات دیگر، از جمله طبیعت و محیط زیست در ارتباط است، بدیهی است که زندگی شایسته او، در گرو تنظیم مناسب روابط با آنها خواهد بود. اسلام در این باره راهکارهای اساسی ارائه داده است؛ به طوری که می‏توان گفت در اسلام، جامع‏ترین دیدگاه و صحیح‏ترین شیوه تعامل با طبیعت و محیط زیست بیان شده است.
با نگاهی به متون دینی ـ و از جمله قرآن کریم ـ می‏توان دریافت که محیط زیست و تلاش برای به حفظ و حمایت از آن، برای بهره‏مندی بشر از محیط زیستی امن و سالم جهت نیل به کمال، مورد اهتمام اسلام است. آیات متعددی در قرآن بر این مسأله دلالت دارند. این آیات چند دسته هستند که به آنها اشاره می‏کنیم.

۱. آیاتی از قرآن که محیط زیست را حق همگانی می‏داند

این دسته از آیات بیان می‏کنند که خداوند طبیعت و محیط زیست را برای انسان آفریده و انسان حق تصرف و استفاده از آن را دارد و این حق برای همه انسان‌ها در همه زمانها وجود دارد.
خداوند در سوره بقره می‏فرماید:
«هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الأَْرْضِ جَمِیعاً»^[۹۴]
یعنی: و اوست آن (آفریننده‏ای) که همه آنچه در زمین است برای شما آفرید.
این آیه بهره‏برداری از منابع و منافع زمین را متعلق به همه انسان‌ها، در همه زمانها می‏داند؛ که باید به طور اصولی و صحیح، در جهت رفع نیازها و رعایت حقوق دیگر انسان‌ها در همه دوره‏ها صورت‏پذیرد.
در آیه دیگر خداوند می‏فرماید:
«وَ لَقَدْ مَکَّنّاکُمْ فِی الأَْرْضِ وَ جَعَلْنا لَکُمْ فِیها مَعایشَ»^[۹۵]
یعنی: شما را از امکانات زمین بهره‏مند ساختیم و وسائل معیشت شما را در آن فراهم کردیم.
این آیه نیز، بیان‏کننده توانایی و امتیازی است که انسان روی زمین دارد، تا جایی که در آن وسائل زندگی او فراهم شده است. روشن است که داشتن محیط زیستی سالم، جزء اولین حقوق انسان برای زندگی در روی زمین است. بر همین اساس، خداوند نیز، پهنه طبیعت را زیستگاه انسانی قرار داده است.
در آیه ۱۰ سوره الرحمن آمده است:
«وَ الأَْرْضَ وَضَعَها لِلأَْنامِ»^[۹۶]
یعنی: و (خداوند) زمین را برای همگان قرار داد.
بر مبنای این آیه کریمه، زمین و محیط زیست آن، حق همگانی است و همه حق دارند از آن بهره‏مند شوند. بنابراین، استفاده از این حق، باید به گونه‏ای باشد که امکان استفاده و بهره‏برداری از آن، برای نسل حاضر و نسل های آینده حفظ شود.
نکته‏ای که باید بدان توجه داشت این است که، هرگاه حقّی برای انسان نسبت به چیزی پدید آید، در مقابل آن تکلیفی نیز خودنمایی خواهد کرد. به عبارت دیگر حق و تکلیف، دو روی یک سکّه‏اند. اگر استفاده و بهره‏برداری از طبیعت و محیط زیست برای انسان به رسمیت شناخته شده؛ این حق، تکلیفی نیز ایجاد می‌کند و آن این است که انسان، وظیفه دارد به گونه‏ای از حق خود استفاده کند که به حقوق دیگران لطمه‏ای وارد نکند. بر همین اساس، اگر انسان از محیط زیست استفاده می‌کند، باید استفاده او، به گونه‏ای باشد که به حقوق دیگران در استفاده از آن خدشه‏ای وارد نشود.

۲. آیاتی از قرآن که آفرینش عناصر محیط زیست را برای انسان می‏داند

در دسته‏ای از آیات قرآن، خداوند با نام بردن از عناصر محیط زیست، بر آفرینش آنها برای انسان تأکید می‌کند.

(کل هزینه های ضایعات /کل هزینه های تولید)

۴

نرخ دوباره‌کاری

اثربخشی

(تعداد دوباره‌کاری‌ها/ تعداد کل محصولات تولیدی در ماه)

۵

نرخ تولید معیوب

اثربخشی

(خودرو های معیوب تولید شده /کل خودرو های تولید شده)

۶

نرخ تولید

اثربخشی

(ظرفیت تولید / میزان تولیدی قابل انتظار)

۳-۴ تحلیل سازمان :
۳-۴-۱ تحلیل با بهره گرفتن از نمودار ایشی کاوا
برای تحلیل مشکلات، یکی از راه‌ها استفاده از نمودار استخوان ماهی^[۲۵] است. بنابراین با توجه به مشکلات موجود در سازمان، به دنبال عوامل موثر بر آن‌ها می‌رویم و آن‌ها را در نرم افزار minitab پیاده‌سازی می‌نماییم. که در زیر بخشی از این تحلیل‌ها در صنعت تولید خودرو و در سازمان مورد نظر بیان شده است.

یکی از مشکلات سازمان، زمان تولید بالا است. از عوامل موثر بر آن می‌توان به عوامل انسانی، اشکالات در برنامه ریزی تولید، ضعف زیر ساخت IT ، کندی و ضعف عملکرد دستگاه‌ها و همچنین اشکالات در تأمین نیازمندی‌ها و قطعات اشاره کرد.
ضعف نیروی انسانی هم در بخش‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد از جمله، توقف خط تولید به دلیل کندی و یا عدم حضور می‌تواند باشد. اشتباهات انسانی در نصب و مونتاژ و به تبع آن ایجاد خسارات بر روی خودروها و یا دستگاه‌ها و همچنین کمبود نیرو جهت پوشش دادن بخش‌های مختلف، از جمله مهم‌ترین عوامل موثر در افزایش زمان تولید توسط نیروی انسانی است.
نقطه ضعف اصلی سازمان که اساساً بخش عظیمی از ایرادات سازمان را تحت شعاع خود قرار می‌دهد، اشکالات در برنامه‌ریزی تولید است. تأمین قطعات و نیازمندی‌ها تأثیر بسزایی می‌تواند بر روی عملکرد سایر بخش‌ها داشته باشد که به نوعی به دو زیر شاخه “عدم هماهنگی با تولید” و “تخمین نامناسب نیازمندی‌ها” تقسیم می­ شود. در واقع برنامه‌ریزی دقیق و در عین حال همگام با تولید می‌تواند نقش بسیار مهمی را در صرفه جویی زمان و هزینه داشته باشد. لازمه‌ی بهبود سیستم از هر جهت، وجود زیر ساخت IT است که نقش کلیدی در بهبود عملکرد کلیه بخش‌ها و هماهنگی بین کلیه بخش‌ها و افزایش کارایی آن‌ها دارد. کندی نرم افزارها، عدم مکانیزه بودن کلیه بخش‌ها و عدم هماهنگی بین آن‌ها و ارتباطات ضعیف بین سیستم‌های مرکزی و خط تولید و سایر بخش‌ها از جمله عوامل مهم در این زمینه می‌باشد از عوامل دیگر می‌توان تأمین نامناسب و غیر موقع تأمین کنندگان و هم چنین دستگاه‌های کند، ضعیف و نامتناسب را نام برد.
شکل (۳-۵) نمودار علی و معلولی زمان تولید
نمودار بعدی مربوط به ایراد مربوط به تولید خودرو معیوب است. ۵ عاملی که می‌تواند بر آن اثر بگذارد شامل: برنامه‌ریزی تولید، کنترل کیفی، زمان، عوامل انسانی و زیرساخت فناوری است. در این نوع ایراد، بخش مهمی از مشکلات به بخش کنترل کیفی و برنامه ریزی تولید و عوامل انسانی مربوط می‌شود. که در شکل زیر می‌توان عوامل موثر بر آن را دریافت.
شکل (۳-۶) - نمودار علی و معلولی نرخ بالای تولید خودروی معیوب
از دیگر معضلات سازمان نرخ بالای دوباره کاری است. که از عوامل موثر در آن، عوامل انسانی، برنامه‌ریزی تولید، کنترل کیفی و ایراد در زیرساخت فناوری را می‌توان نام برد. در زمینه نیروی انسانی، خطاها و اشتباهات و خسارات انسانی و همچنین کمبود عوامل و ضعف عملکرد آن‌ها می‌تواند بسیار موثر باشد. در شاخه برنامه ریزی تولید، درست مانند موارد گذشته می‌باشد. در شاخه کنترل کیفی، ضعف عملکرد تیم و عدم بررسی و فعالیت به هنگام بسیار موثرند؛ و نهایتاً عدم هماهنگی بین کلیه اجزا که مربوط به زیر ساخت فناوری می‌باشد. دچار ضعف است.
شکل (۳-۷) - نمودار علی و معلولی نرخ بالای دوباره­کاری
نتیجه:
با توجه به عوامل و ایرادات بیان شده، وجود چند ضعف اساسی مشخص می‌شود. این عوامل در ابتدا مربوط به برنامه‌ریزی تولید می‌شود که همان طور که مشاهده می‌شود، در همه نمودارها تأثیر گذار بوده است؛ و عامل اصلی بعدی، زیر ساخت فناوری است. که به نوعی عملکرد برنامه ریزی تولید و تأمین را تحت شعاع خود قرار می‌دهد. عوامل مربوط به نیروی انسانی به دلیل مشکلات در تأمین نیرو و با توجه به بودجه، چندان قابل بهبود نمی‌باشد. اما با بهبود فرهنگ سازمانی امکان بهبود وجود دارد؛ لذا عوامل کلیدی استخراج شده از این فاز، برنامه ریزی تولید و زیر ساخت فناوری است.
۳-۴-۲ تحلیل با بهره گرفتن از نمودار پارتو
یک فاز از تحلیل وضع موجود بیان تئوریک از اشکالات و تحلیل اسمی آن‌ها بود. علاوه بر این روش، روش پارتو نیز در تحلیل موثر است. بر اساس اصلی که” ویلفرد پارتو” در مورد اقتصاد بیان کرده است، در این پروژه ۸۰ درصد مشکلات سازمان، مربوط به ۲۰ درصد عوامل و فرایندها می­ شود. با بهره گرفتن از این روش به دنبال فرایندهایی که معیوب هستند می‌گردیم. تا با اصلاح آن‌ها بهبود در عملکرد کل سازمان مشاهده شود.
در این پروژه چند مورد از مشکلات مطرح را در نمودار پارتو در نرم افزار Minitabپیاده سازی نمودیم. در ادامه چند مورد نشان داده می‌شود که شامل تأخیر فرایندها، هزینه مازاد تحمیلی و زمان کارکرد، نرخ مازاد کار و دوباره کاری و کیفیت بخش تولید می‌باشد. در این نمودارها، فرایندهای دخیل نیز بیان شده‌اند و در نهایت میزان تأثیر آن‌ها و همچنین نمودار تجمعی اثر آن‌ها نیز رسم شده است.

شکل (۳-۱۰) - نمودار پارتو-ایرادات کیفی مربوط به بررسی کیفیت بخش

شکل (۳-۸) - نمودارپارتو-زمان تأخیر فرایندها